DNA profillemesi (DNA testi, DNA tiplemesi ve genetik parmak izlemesi olarak da adlandırılır), insanların DNA profillerine dayanarak onların kimliklerinin tespitini kolaylaştırmak için kullandığı bir tekniktir. DNA profilleri, kişinin DNA'sına karşılık gelen şifrelenmiş numara dizileridir, bunlar kişinin kimlik belirteci olarak da kullanılabilir. DNA profillemesi ile karıştırılmamalıdır.
Her insandaki DNA dizilerinin %99,9'u aynı olsa dahi, iki kişinin ayırt edilmesine yetecek kadar DNA farklılığı vardır. DNA profillemesi, kişiden kişiye çok değişkenlik gösteren, genomda tekrar eden dizileri kullanır. Bu diziler (İngilizce variable number tandem repeats veya VNTR) olarak adlandırılır. VNTR lokusları, yakın akrabalık ilişkisi olan kişilerde birbirlerine çok benzer ama genelde o kadar değişkendirler ki akraba olmayan kişilerin aynı VNTR'lere sahip olma olasılıkları son derece düşüktür.
DNA profilleme tekniği ilk 1985'te Leicester Üniversitesi'nden Alec Jeffreys tarafından yayınlanmıştır ve günümüzde birkaç temelinde yatar.
DNA profilleme yöntemi
İşlem, kişinin DNA'sından bir örnek almakla başlar (buna genelde "referans örnek" denir). Referans örneği elde etmenin en arzu edilen yöntemi yanak içi sürüntüdür, çünkü bu kontaminasyon olasılığını düşürür. Bu mümkün olmadığı zaman, (örneğin mahkeme emri gerekmektedir ve yoktur) başka yöntemlerin kullanılması gerekbilir (örneğin, diş fırçası, jilet, vb.) veya depolanmış örnekler (dondurulmuş sperm veya biyopsi dokusu). Biyolojik akrabalardan elde edilen örnekler veya daha önceden profillemesi yapılmış insan kalıntıları da kişinin profili hakkında bilgi verebilir
Referans örnek aşağıda ayrıntıları verilen tekniklerden biri ile analiz edilerek kişinin DNA profili elde edilir. DNA profili sonra başka bir örneğinki ile karşılaştırılarak genetik bir eşleşme olup olmadığı belirlenir.
RFLP analizi
DNA profillemesinde kullanılan ilk yöntemler restriksiyon enzimi sindirimi ve ardından Southern blot analizinden oluşmuştur. Restriksiyon enziminin kesim yerinde polimorfizm olabilse de, daha yaygın olarak enzim ve DNA probları VNTR konumlarının lokus analizinde kullanılmıştır. Fakat, Southern blot yöntemi emek-yoğundur ve çok miktarda yıkıma uğramamış örnek DNA'ya gerek gösterir. Ayrıca, Karl Brown'un özgün tekniği pek çok konumuna aynı anda bakmaktaydı, böylece daha çok çeşitlilik gözlemlenebilmekte ama her bir alelin ayırt edilmesi daha zorlaşmaktaydı (bu yüzden de babalık testinde kullanılamıyordu). Bu ilk yöntemlerin yerini PCR'ye dayalı yöntemler almıştır.
PCR analizi
polimeraz zincir tepkimesi (İng. polymerase chain reaction veya PCR) yönteminin icadı ile DNA profillemesi hem ayırt edicilik hem de çok düşük miktarlı (veya bozunmuş) başlangıç malzemesinden bilgi edebilme bakımından büyük aşamalar katetti. PCR, DNA'nın belli bir bölgesinin çok büyük miktarda çoğaltmak için kullanılır, bunun için oligonükleotit ve ısıya dayanıklı DNA polimeraz kullanılır. HLA- dot blot şeritler gibi ilk testler, kolay olmalarından ve hızlı sonuç vermelerinden dolayı çok popüler oldular. Fakat, RFLP kadar ayırt edici değildiler. Ayrıca karışık örneklerden (örneğin bir cinsel taciz kurbanından alınma vajinal sürüntüden) DNA profili elde etmek zordu,
Bu sorunlara rağmen, PCR yöntemi VNTR lokuslarını analiz etmeye kolaylıkla uygulanabilir. ABD Federal Tahkikat Bürosu (FBI) DNA tiplemesi için 13 VNTR analizini standartlaştırmıştır ve adlî vakalarda için veritabanını düzenlemiştir. Başka ülkelerde de benzer testler ve kurulmuştur. Ayrıca, analizi için ticarî kitler de mevcuttur. Bu kitler ile bilinen varyasyonları olan genomik bölgeleri PCR kullanılarak çoğaltılır, bunlar özel kartlara tutturulmuş DNA ile hibridize edilir, bunun sonucunda belli bir dizinin varyasyonuna karşılık gelen renkli bir benek edilir.
STR analizi
Günümüzde kullanılan DNA profillemesi PCR ve kısa bitişik tekrarlara (İng. short tandem repeats veya STR) dayalıdır. Bu yöntemde kısa tekrar eden DNA dizilerine sahip, son derece polimorfik bölgelere bakılır (en yaygın olarak tekrar eden 4 bazlı bölgelere bakılır ama 3, 5 ve başka sayıda baz tekrarları da kullanılır). Akraba olmayan kişilerde bu tekrar eden birimlerden farklı sayılarda olduğu için, bu DNA bölgeleri birbirlerine akraba olmayan kişilerin ayırdedilmesinde kullanılabilir. Bu STR lokusları (konumları) dizi-spesifik primerler kullanılarak PCR ile çoğaltılır. Elde edilen DNA parçaları sonra elektroforez ile ayrıştırılır ve tespit edilir. Bu amaç için kullanılan iki elektroforez yöntemi vardır, kapiler elektroforez ve jel elektroforezi.
Her bir STR bölgesinde görülen polimorfizmlerin her biri oldukça yaygındır, tipik olarak her biri toplumun %5,20'si tarafından paylaşılır. Birden çok lokusa bakılınca bu polimorfizmlerin kombinasyonunun tek bir kişiye özgü olması, bu yöntemi kimlik tespitinde ayırdedici bir araç kılar. Ne kadar çok STR bölgesine bakılırsa test de o derece daha ayırt edici olur.
Farklı ülkelerde farklı STR-temelli DNA profilleme sistemleri kullanılır. Kuzey Amerika'da 'teki 13 lokusu çoğaltan sistemler en yaygındır, Birleşik Krallık'ta ise o ülkenin ile uyumlu olan SGM+ sitemi kullanılır. Bu DNA profilleme sistemlerinde aynı zamanda pek çok STR bölgesinin test edildiği çoklu tepkimeler kullanılır.
Kapiler elektroforezde, içi bir polimerlerle dolu ince cam tüpün (kapiler veya kılcal tüpün) içine DNA parçaları bir elektrik alanının etkisiyle (elektrokinetik olarak) enjekte edilir. Sonra, gene bir elektrik alanının etkisiyle DNA parçaları bu tüp içinde, küçük parçalar büyük olanlardan daha hızlı olmak üzere, ilerler. PCR sırasında kullanılan primerlere bağlanmış flüresan etiketler sayesinde kapiler tüpte ayrıştırılan DNA parçaların hangi tepkimenin ürünü olduğu anlaşılabilir. Bu sayede birden çok DNA parçasının PCR ile çoğaltılması ve beraber elektroforez edilmesi mümkün olur, buna multipleksleme denir. Farklı büyüklükte ve işaretlenmiş DNA standartlarının her bir örneğe dahil edilmesi ile parçaların büyüklükleri belirlenir, bu büyüklük bilinen tüm alelleri listeleyen bir tablo ile karşılaştırılarak polimorfik tekrar sayısı bulunur. Bu yöntem pahalı olmakla beraber yüksek kapasiteli makinalar kullanılarak örnek başına daha düşük bir masrafa ulaşmak ve çoğu adli laboratuvardaki iş yükünü azaltmak mümkündür.
Jel elktroforezi kapiler elektroforeze (KE) benzer bir prensibe göre çalışır ama DNA parçalarını ayrıştırmak için kapiler tüp yerine iki cam tabaka arasında oluşturulmuş bir jel kullanılır. KE de olduğu gibi bir elektrik alan uygulanır ama tüm örneklerin tek bir detektör tarafından algılanması yerine küçük parçalar jelin alt ucuna varana kadar elektroforez yapılır, sonra tüm jelin görüntüsü taranarak bir bilgisayara yüklenir. Bu işlemle elde edilen görüntüde farklı tekrarların büyüklükleri ve bir alel "merdiveni" (tüm aleller merdiven basmakları gibi alt alta dizilidir) görünür. Bu yöntemde büyüklük standartları kullanılmaz çünkü örneklerin yanı sıra ayrıştırılan alel merdiveni aynı işe yarar. Görselleştirme için tarama yapmadan flüoresan işaretleme veya gümüş boyama kullanılır. Bu yöntem daha ucuz olmak ve işlem hacmi nispeten yüksek olmakla beraber STR analizi için gümüş boyama giderek daha az kullanılmaktadır. Çoğu laboratuvar, KE makinalarının fiyatları düştükçe jel kullanmaktan KE'ye geçmektedir.
STR analizinin en büyük avantajı onun ayırt etmede ki istatistiksel gücüdür. ABD'de, CODIS'e göre ayırt etme için kullanılan 13 esas lokus (genetik konum) vardır. Bu lokuslar birbirlerinden bağımsız olarak bir araya geldikleri için (bir lokustaki bir tekrar dizisinden belli sayıda olması başka bir lokustaki tekrar sayısına etki etmez), olasılıkların çarpımı kuralı uygulanabilir. Bu demektir ki, birbirinden bağımsız üç lokus için "ABC" DNA tipine sahip olma olasılığı, A olma olasılığı çarpı B olma olasılığı çarpı C olma olasılığıdır. Bu prensibe dayanarak bir kintilyonda bir (virgülden sonra 17 sıfır ve 1 ile gösterilen sayı) ve daha düşük olasılıklar elde etmek mümkündür. Ancak, dünyada 12 milyon eş yumurta ikizi bulunduğu için bu teorik olasılık hesabı aslında faydasızdır. Örneğin, rastgele seçilmiş iki kişinin aynı DNA'ya sahip olma olasılığı sadece 3 trilyonda birdir.
AmpFLP
Çoğaltılmış parça uzunluğu polimorfizmi (İng. amplified fragment length polymorphism veya AmpFLP) adlı bir diğer teknik, 1990'lar başında uygulamaya sokulmuştur. Bu teknik RFLP'den daha hızlı çalışır ve DNA örneklerini çoğaltmak için PCR kullanır. Değişken sayılı bitişik tekrar (İng. variable number tandem repeat veya ) polimorfizmlerine dayalı aleller ayırt edilir, bunlar ile ayrıştırılır. Bantlar ile görülür. Parmak izleri için sıkça kullanılan lokuslardan biri D1S80 lokusuydu. PCR'ye dayalı diğer yöntemler gibi, fazla bozunmuş DNA veya çok düşük miktarlarda DNA alel kaybına yol açabilmekte (öyle ki heterozigotik bir örnek homozigotik zannedilebilir) veya başka stokastik etkilere yol açabilmektedir. Buna ilaveten, analiz jelde yapıldığı için, çok yüksek sayılı tekrarlar jelin tepesinde sıkışabilirler ve birbirlerinden ayırt edilmeleri zor olabilir. AmpFLP analizi yüksek oranda otomatikleştirilebilir. Bu yöntemle kişisel DNA örnekleri karşılaştırılarak filogenetik ağaçlar yaratılabilir. Düşük maliyeti, hazırlanma ve çalıştırma kolaylığı gibi nedenlerden dolayı AmpFLP hâlâ az gelirli ülkelerde yaygın olarak kullanılır.
Y kromozom analizi
Y kromozomunun polimorfik bölgelerini hedefleyen primerlerin geliştirilmesi sayesinde, erkek ve kadından elde edilmiş karışık ve/veya ayrıştırılamayan örneklerin çözümü mümkün hâle gelmiştir. Y kromozomu babadan oğula aktarılır, dolayısıyla baba taraflı akraba olan erkeklerin tespitinde yardımcı olur. vakasında Amerikan başkanlarından Thomas Jefferson'un bir kölesinden çocuk sahibi olmuş olduğu göstermek için Y-STR analizi kullanılmıştır.
Mitokondri analizi
Çok bozunmuş DNA örneklerinde CODISTe bulunan 13 STR'sinin tam bir profilini elde etmek bazen imkânsız olabilir. Bu tür durumlarda mitokondriyal DNA (mtDNA) tiplemesi yapılır çünkü hücreden mtDNA'nın pek çok kopyası vardır, oysa çekirdek DNA'sının 1-2 kopyası bulunur. Adlî bilimciler mtDNA'nın HV1 ve HV2 bölgelerini PCR ile çoğaltırlar, bu bölgeleri dizilerler, sonra tek nükleotit farklılıkları bir referans diziyle karşılaştırırlar. Mitokondriyal DNA anneden kalıtıldığı için birbiriyle doğrudan anne bağlantılı akrabalar eşleştirme referansı olarak kullanılabilir; örneğin birisinin anneannesinin kızının oğlu aynı mtDNA'ya sahiptir. Bir veya iki nükleotitlik bir fark, bir şüpheliyi dışlamak için yeterli sayılır. ve poli-C farklılıkları dizilerin doğrudan karşılaştırılmasını yanıltabilir, bu yüzden analistin belli bir uzmanlık seviyesinde olması gerekir. mtDNA kesin kimlik tespiti gereken durumlarda yararlıdır, örneğin anne tarafından bir akraba bulunabilen kayıp kişi vakalarında. mtDNA testi kullanılarak 'un iddia ettiği gibi Rus prensesi olmadığı belirlenebilmiştir. mtDNA, saçlardan ve eski kemik ve dişlerden elde edilebilir.
DNA veritabanları
Dünyanın çeşitli ülkelerinde DNA veritabanları bulunmaktadır. Bazıları özeldir aittir ama en büyük veritabanları devlet kontrolündedir. ABD, Birleşik DNA İndex Sistemi'ndeki () 5 milyondan fazla (2007'de) kayıt ile en büyük DNA veritabanına sahiptir. Birleşik Krallık'taki (National DNA Database veya NDNAD) benzer büyüklüktedir. Bu ülkede polisin DNA örnekleri elde etmek ve suçsuz bulunma durumunda dahi onları saklamakta geniş yetkileri vardır. Bu veri tabanının büyüklüğü ve büyüme hızı, kişisel özgürlük savunucusu gruplarca bir sorun olarak görülmektedir. ABD'deki başka ülkelere ait kuruluşlarda çalışan kişilerden DNA örnekleri alma hakkı vermektedir.[]
Bir suç mahalinde elde edilen örnek Millî DNA veritabanı'ndaki bir kayıtla uyuşursa, bu bulgu ilgili polis kuruluşuna bir ipucu olarak bildirilir. Ancak bu tür bir eşleşmenin mahkemedeki delil değeri düşük sayılır, veritabanından olmayan bir örnekle olan eşleşmeye kıyasla.
DNA delilini değerlendirmedeki faktörler
Adlî delil olarak genetik parmakizlemesinin kullanıldığı ilk yıllarda savunma avukatları, jüriler üzerinde oldukça etkili olan şu tip argümanlar yapardı: 5 milyonda birlik bir tesadüfi eşleşme olasılığı varsa 60 milyon nüfuslu bir ülkede bu DNA profiline uyan 12 kişi vardır; o halde, sanığın suçlu olma olasılığı 12'de birdir. Oysa bu argümanın geçerli olması için sanığın ülkedeki toplumdan rastgele seçilmiş olması gerekir. Jürinin düşünmesi gereken, bu DNA profiline uyan bir kişinin aynı zamanda başka nedenlerden dolayı davada bir şüpheli olma olasılığının ne olduğudur. Bir diğer aldatıcı istatistik argüman, bir kayıtlarla eşleşme için 5 milyonda birlik bir olasılık ile, suçsuz olma olasılığı için 5 milyonda birlik bir olasılığına karşılık geldiği varsayımına dayalıdır, bu argüman olarak bilinir.
RFLP kullanıldığında tesadüfi bir eşleşmenin teorik riski 100 milyarda bir, ama pratik risk binde bir olabilir çünkü eşyumurta ikizleri insan toplulukların %0,2'sini oluşturur. Üstelik, laboratuvarda teknik hata yapılması olasılığı muhtemelen daha yüksektir ve çoğu zaman laboratuvar yöntemleri, tesadüfî eşleşme olasılıklarının hesaplanmasında kullanılan varsayımlara karşılık gelmez. Örneğin, tesadüf olasılıkları hesaplanırken iki örneğin jeldeki bantlarının tam tamına aynı konumda olduğu esasına dayanılır, oysa bir laboratuvar teknisyeni benzer -ama tam tamına aynı olmayan- bantların jeldeki bir bozukluk yüzünden aynı olduğu hükmüne varabilir. Oysa, bu durumda, teknisyen eşleşme kriterini genişletmiş olduğu için tesadüf riski artmıştır. Yapılan bazı araştırmalar laboratuvar hata oranlarının göreli olarak yüksek bulmuştur. Genetik parmakizlemesinde, bir eşleşme olasılığını doğru olarak hesaplamak için gerekli olan topluluk verileri her zaman mevcut değildi. 1992 ile 1996 arasında, RFLP analizinde kullanılan eşleşme olasılıkları için teorik olarak hesaplanmış sınırlar yerine, keyfî olarak belirlenmiş daha düşük sınırların belirlenmesi tartışma yaratmıştır. Günümüzde, daha iyi ayırt edici, hassas ve kolay tekniklerin gelişmesi sonucu artık RFLP yöntemi yaygınlığını kaybetmiştir.
STR'ler bu tür subjektiflik sorunu yaratmaz ve benzer bir ayırt etme gücü sağlarlar (akraba olamayan kişilerde 10^13'te bir tesadüf olasılığı, eğer tam SGM+ profili kullanılırsa). Ancak, Birleşik Krallık'taki bilim adamları bu mertebede olasılıkların istatistiksel olarak kabul edilemez olduğunu, DNA profili aynen uyuşan akraba olmayan kişilerde tesadüf olasılığını milyarda bir olduğunu savunmuşlardır. 1998'den beri Birleşik Krallık'taki Millî DNA Veritabanı'nda kullanılan DNA profilleme sistemi SGM+'dır, bu sistem 10 STR bölgesi ve bir cinsiyet belirleyici test içerir. Ancak, hangi DNA tekniği kullanılırsa kullanılsın, tedbirli bir jüri üyesi sanığı suçlu bulmakta sadece genetik parmakizlemesi sonucunu kullanmamalıdır, eğer şüphe doğurucu başka kanıtlar bulunuyorsa. Hatalı DNA profili çıkmasının başlıca nedeni laboratuvarda başka delil numuneleri ile kontaminasyondur, bu yüzde favori savunma tekniklerinden biri, numunenin kasıtlı olarak kirletilmiş olabileceği hakkında şüphe yaratmaktır. Daha ender olarak, kimerizm, genetik eşleşme olmaması yüzünden şüpheli bir kişinin haksız olarak dışlanmasına neden olabilir.
Genetik ilişki delili olarak
DNA profillemesini genetik ilişki delili olarak kullanmak mümkündür. Ancak, olumsuz sonuçların mutlak anlamda kesin olmayabileceği testlerle gösterilmiştir. Çoğu kişide tek bir gen grubu bulunmakla beraber, "kimera" olarak adlandırılan bazı ender kişilerde iki farklı gen grubu olabilmektedir. DNA profillemesi ile bir annenin çocukları ile akraba olmadığını hatalı şekilde gösteren çeşitli vakalar bilinmektedir.
Sahte DNA delili
Bazı suçluların suç yerine sahte DNA örnekleri yerleştirdiği vakalar, DNA kanıtlarına ne derece değer verilmesi gerektiğini gündeme getirmiştir. Bir vakada, suçlu kendi vücuduna sahte DNA delili yerleştirmiştir: Dr. 1992'de anestezi altında olan bir hastasının ırzına geçmiş ve onun iç çamaşırında meni bırakmıştır. Polis üç ayrı seferde Schneeberger'in kanını alıp kandaki DNA ile suç yerinde menideki DNA ile kıyaslamış ve DNA profillerinde bir aynılık bulmamıştır. Sonunda ortaya çıkmıştır ki, Schneeberger kolunun içine bir yerleştirmiş, onun için başkasının kanı ve doldurmuştur.
Herhangi bir DNA profili ile çakışacak DNA'yı standart moleküler biyoloji teknikleri kullanarak laboratuvarda sentezlemek mümkündür, bunun için birisinden DNA elde etmek gerekli değildir. Hâlen kullanılan adlî prosedürler suni ve doğal DNA'yı ayırt etmemektedir ama bunu yapacak teknikler üzerinde çalışılmaktadır.
Mahkemelerde kanıt olarak DNA
İngiltere ve Galler Bölgesi
DNA numuneleini karşılaştırmış olan uzmanın bu numunelerin kaynağı ve DNA profillerinin nasıl elde edildiğine dair prosedürler hakkında delil de sunması gerekir. Hakim, DNA profillerindeki eşleşme ve eşleşmemenin ne anlama geldiğinin jüri üyelerince anlaşılmasını sağlamalıdır. Jüri üyelerinin "eşleşme olasılığı" (ratgele seşilmiş bir kişinin suç yerinden elde edilmiş DNA ile aynı profile sahip olma olasılığı) ile "olasılık oranı" (DNA'sı uyuşan kişinin suçu işleme olasılığı) kavramlarını birbirine karıştırmadığından da emin olmalıdır hakim. Aşağıda örneği verilen Jüri talimatı, her davanın özelliklerine göre değiştirilmelidir:
Sayın Jüri üyeleri, Mahkeme tarafından sunulmuş bilimsel kanıtları eğer kabul ederseniz bu demektir ki, bu meni örneğinin gelmiş olabileceği, Birleşik Krallıkta dört veya beş beyaz ırklı erkek mevcuttur. Sanık bunlardan biridir. Eğer bu bulguyu kabul ediyorsanız, size sunulan tüm delillerin ışığında vermeniz gereken karar, bu meni lekesinin sanık tarafından bırakıldığından emin olduğunuz, veya o küçük gruptaki diğer erkeklerden biri tarafından bırakılmasının mümkün olabileceğidir.
Jüriler çelişkili ve destekleyici kanıtları dikkatle tartmalı, Bayes teoremi gibi matematik formüller değil kendi sağ duyularını kullanmalıdır ki "karmaşa, yanlış anlama ve yanlış karar" meydana gelmesin.
Kısmî DNA profillierinin sunmu ve değerlendirmesi
bozunmuş veya yetersi miktarlı DNA'lardan elde edilmiş DNA profillerinin İngiliz mahkemelerinde kullanılması konusunda Bates şüyle yazmıştır:"Kısmî DNA kanıtlarının mahkemece kabul edilmemesi için bir neden görmüyoruz, yeter ki jüri bu kanıtların sınırlılığın farkında olsun ve onu değerlendirmek için yeterli açıklamaya sahip olsun. Tesadüfi eşleşme olasılığı o kadar yüksek olabilir ki hakim kendi takdirini kullanarak bu kanıtların kullanılmaması talimatı verebilir. Ancak, kısmî profilinde "alel kaybı" olması yüzünden sanığın hatalı olarak suçsuz bulunma olasılığı yüzünden hakimin bu tür kanıtları reddetmesi için yeter neden sayılmamalıdır. Çoğu durumda zanlıya yardımcı olacak ve hatta onu kurtaracak delil bulunma olasılığı vardır, ama kanıtların gerektiği şekilde yorumlanabilmesi için jürilere yeterli bilgi verilmelidir.
Ailesel arama
Ailesel arama aile üyelerinin DNA'sını kullanarak onlarla yakın ilişkili bir şüphelinin kimliğini tespit etmektir. Millî DNA veritaanlarında tam bir eşleşme olmayınca bu yöntem kullanılır. Bu yöntemin ilk başarılı kullanımı Birleşik Krallıkta, hareket halinde bir arabaya tuğla atan bir kişinin suşlu bulunmasında olmuştur. Tuğlanın üzerinde atan kişinin kanı vardı ama Millî DNA Veritabanında ona uyan bir profil yoktu, tuğlayı atan kişinin daha önce polisle bir ilişkisi olmamış olduğu için DNA profili veritabanına girilmemişti. Ancak, polis şüphelenilen kişin bir yakın akrabasından DNA alarak tuğlayı atanın o olması gerektiğini kanıtladı.
Belli etmeden DNA toplama
Polis şüphelilerin bilgisi olmadan DNA numunesi toplayabilir ve bunu delil olarak kullanabilir. Avusralya'da bunun legalliği sorgulanmıştır.
ABD'de, Anayasa Mahkemesi'ndeki (1985) davasında, insanların evlerinin dışına bıraktığı çöpler polis tarafından hakim kararı olmadan ele geçirilip araştırılmasının, tarafından yasaklanmadığı hükmüne varılmıştır. Bu kararı eleştiren bazı gözlemciler, "çoğu kişi örneğin kahve içtikleri bir karton bardağını imha etmeyerek genetik kimliklerini polise teslim ettiklerinin farkında değiller; üstelik, farkında olsalar da, topluluk içindeyken kişinin DNA'sını geride bırakmasına engel olmasının yolu yoktur" demiştir.
ABD'de özel şahısların gizlice biyolojik numune (saç, tırnak, vb.) toplamasını yasaklamıştır ama tıbbi ve adli amaçlı numune toplamayı muaf tutmuştur.
Vakalar
1950'lerde , olduğunu iddia etmiştir; 1980'lerde, ölümünün ardından, hayattayken tıbbi bir işlem elde edilmiş ve bir hastanede saklı duran doku örnekleri DNA parmak izlemesi ile test edilmiş ve bir ilişkisi olmadığı gösteilmiştir.
- 1986'da Richard Buckland, Leicester'da bir adolesan kızın ırzına tecavüzü ve cinayetini kabullenmesine rağmen DNA profillemesi ile suçsuz bulunmuştur. Bir adli vakada DAN parmak izlemesinin ilk kullanılması olmuşturbu.
- 1987'de Buckland'ın suçsuz bulunduğu aynı araştırmada, Britanyalı fırıncı Colin Pitchfork DNA parmak izlemesi ile yakalanmış ilk suçlu olmuştur.
- 1987'de Florida'lı tecavüzcü Tommy Lee Andrews DNA delili ile ABD'de suçlu bulunan ilk kişi olmuştur, bir hırsızlık sırasında bir kadının ırzına geçtiği için. 6 Kasım 1987'de suçlu bulunmuş ve 22 yıl hapise çarptırılmıştır.
- 1988'de DNA testi sonucu idam edilen ilk kişi olmuştur. Birkaç ırza tecavüz ve cinayetten dolayı 27 Nisan 1994'te idam edilmiştir. Spencer'in suçlarından biri için önceleri suçlu bulunmuş olan David Vasquez ise ABD'de DNA delili sayesinde suçsuzluğu kanıtlanmış ilk kişi olmuştur.
- 1991'de Allan Legere DNA delili ile suçlu bulunmuş ilk Kanadalı olmuştur, 1989'da hapishane kaçkınıyken işlemiş olduğu dört cinayet için. Davasında avukatı, bölgedeki geneitk çeşitliliğin azlığının sahte pozitif sonuçlara yol açabileceğini iddia etmiştir.
- 1992'de DNA delilleri ile Nazi doktoru 'nin Brezilya'da Wolfgang Gerhard adı ile gömülü olduğu kanıtlanmıştır.
- 1993'te cinayetten suçlu bulunup idama mahkûm edildikten sonra suçsuz bulunan ilk kişi olmuştur.
- 1993'te Seattle'dan bir Punk grubu şarkıcısı Mia Zapata'nın ırzına tecavüzü ve cinayeti, ölümünü takibeden dokuz yıl boyunca çözülememiştir. 2001'de bir veritabanı araması da sonuç vermemiş, ama 2002'de Florida'da bir hırsızlık ve eş dövme olayının ardından tutuklanan kişiden alınan DNA'dan onun aranan katil olduğu anlaşılmıştır.
- 1994'te iki kişinin cinayetini meşhur bir profesyonel futbolcu ve aktör olan ile ilişkilendiren DNA delillerinin mahkemede sunulması sonucu DNA tiplemesinin arkasında yatan bilimsel ilkeler basında ayrıntılı olarak işlendi. Bu vaka ayrıca labratuvardaki teknik zorluklara ve bu tür delillerin doğruluğuna gölge düşürebilecek prosedür hatalarına dikkati çekti.
- 1994'te Kanada polisi detektifleri bir kedinin kıllarını test ederek bir adamı karısının cinayeti ile ilişkilendirmişlerdir. Bu vaka, adlî tarihte insana ait olmayan bir DNA ile bir suçlunun ilk tespiti olmuştur.
- 1998'de Dr. Richard J. Schmidt kız arkadaşına HIV enjekte etmekte suçlanmış, enjekte etmiş olduğu virüsün DNA'sı ile kendi hastalarından birinin DNA'sının aynı olduğu gösterilerek ikinci derece cinayettten suçlu bulunmuştur.
- 1999'da Raymond Easton, hatalı bir DNA eşleşmesi yüzünden, yatalak olmasına rağmen 7 saat tutuklanmıştır. Bu vakayla ilişkisi olmayan başka bir olaydan dolayı DNA'sı daha evvelden alınmış ve depolanmıştı.
- 2001'de Wayne Butler, Celia Douty'nin cinayetinde suşlu bulunmuştu. Bu vaka, Avustralya'da DNA profillemesi ile çözülen ilk cinayet davası olmuştur.
- 2003'te, Galler Bölgesinden Jeffrey Gafoor, Lynette White'ın 1988 cinayetinden suçlu bulunuştur. Olay mahalinden 12 yıl önce toplanmış kanıtlar STR teknikleri ile tekrar incelenmiş, yeğeninin DNA'sı ile eşleştirilmiştir. Bu vaka, masum bir akraba aracılığıyla asıl suçlunun tesit edilmesinin ilk örneği olabilir.
- Robert Pickton'un vakasında, cinayet kurbanlarını tespit etmek ve kurbanların varlığını doğrulamak için DNA delili kullanılmıştır.
Ayrıca bakınız
- Kapiler elektroforez (KE)
- Gen haritalaması
- (RFLP)
- Kısa bitişik tekrar (STR)
Kaynakça
- ^ Kijk magazine, 01 January 2009
- ^ a b "Use of DNA in Identification". 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ Jeffreys A.J., Wilson V., Thein S.W. (1985). "Hypervariable 'minisatellite' regions in human DNA" 29 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nature 314: 67-73. doi:10.1038/314067a0
- ^ "CODIS - National DNA Index System". 29 Eylül 2004 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ . 23 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ Rose & Goos "DNA - A Practical Guide" (Carswell Publications, Toronto)
- ^ Nick Paton Walsh False result fear over DNA tests 11 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Observer, Sunday 27 January 2002
- ^ The Evaluation of Forensic DNA Evidence 30 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 1996
- ^ "Two Women Don't Match Their Kids' DNA". 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ Authentication of forensic DNA samples 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Forensic Science International , 2009 (article is available on )
- ^
- ^
- ^ R v Bates (2006) EWCA Crim 1395 Moore-Bick LJ
- ^ Bhattacharya, Shaoni (20 Nisan 2004). "Killer convicted thanks to relative's DNA". New Scientist. 7 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.
- ^ , Lawyers Fight DNA Samples Gained on Sly 17 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., New York Times, April 3, 2008.
- ^ Human Tissue Act 2004 1 Ağustos 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, UK, available in pdf.
- ^ Identification of the remains of the Romanov family by DNA analysis by Peter Gill, Central Research and Support Establishment, Forensic Science Service, Aldermaston, Reading, Berkshire, RG7 4PN, UK, Pavel L. Ivanov, Engelhardt Institute of Molecular Biology, , 117984, Moscow, Russia, Colin Kimpton, Romelle Piercy, Nicola Benson, Gillian Tully, Ian Evett, Kevin Sullivan, Forensic Science Service, Priory House, Gooch Street North, Birmingham B5 6QQ, UK, Erika Hagelberg, University of Cambridge, Department of Biological Anthropology, CB2 3DZ, UK - [1] 2 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ . 11 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ "Suspect Nation". The Guardian. 8 Ekim 2006. 10 Şubat 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
- ^ Dutter, Barbie (19 Haziran 2001). "18 years on, man is jailed for murder of Briton in 'paradise'". The Telegraph. 11 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ McCutcheon, Peter (8 Eylül 2004). "DNA evidence may not be infallible: experts". Australian Broadcasting Corporation. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2010.
Dış bağlantılar
- [2] 27 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eureka moment that led to the discovery of DNA fingerprinting
- Why A DNA Test should include the Mothers DNA 25 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- How to Choose a Qualified DNA Laboratory 11 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- HaploGroups.com 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The most comprehensive resource for DNA testing to help you find your genetic origin or Haplogroup
- Create a DNA Fingerprint 14 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- eQMS::DNA 19 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Forensic DNA Fingerprint Database
- Fingerprinting.com 21 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . DNA Fingerprinting Identification and Methods
- Forensic genetics and ethical, legal and social implications beyond the clinic 3 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- In silico simulation of Molecular Biology Techniques 17 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - A place to learn typing techniques by simulating them
- The History of DNA Testing 30 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Interactive presentation uncovering the historical origins of DNA testing and highlighting famous paternity testing cases. (requires Adobe Flash)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
DNA profillemesi DNA testi DNA tiplemesi ve genetik parmak izlemesi olarak da adlandirilir insanlarin DNA profillerine dayanarak onlarin kimliklerinin tespitini kolaylastirmak icin kullandigi bir tekniktir DNA profilleri kisinin DNA sina karsilik gelen sifrelenmis numara dizileridir bunlar kisinin kimlik belirteci olarak da kullanilabilir DNA profillemesi ile karistirilmamalidir Her insandaki DNA dizilerinin 99 9 u ayni olsa dahi iki kisinin ayirt edilmesine yetecek kadar DNA farkliligi vardir DNA profillemesi kisiden kisiye cok degiskenlik gosteren genomda tekrar eden dizileri kullanir Bu diziler Ingilizce variable number tandem repeats veya VNTR olarak adlandirilir VNTR lokuslari yakin akrabalik iliskisi olan kisilerde birbirlerine cok benzer ama genelde o kadar degiskendirler ki akraba olmayan kisilerin ayni VNTR lere sahip olma olasiliklari son derece dusuktur DNA profilleme teknigi ilk 1985 te Leicester Universitesi nden Alec Jeffreys tarafindan yayinlanmistir ve gunumuzde birkac temelinde yatar DNA profilleme yontemiAlti kiside VNTR alel uzunlugu varyasyonlari Islem kisinin DNA sindan bir ornek almakla baslar buna genelde referans ornek denir Referans ornegi elde etmenin en arzu edilen yontemi yanak ici suruntudur cunku bu kontaminasyon olasiligini dusurur Bu mumkun olmadigi zaman ornegin mahkeme emri gerekmektedir ve yoktur baska yontemlerin kullanilmasi gerekbilir ornegin dis fircasi jilet vb veya depolanmis ornekler dondurulmus sperm veya biyopsi dokusu Biyolojik akrabalardan elde edilen ornekler veya daha onceden profillemesi yapilmis insan kalintilari da kisinin profili hakkinda bilgi verebilir Referans ornek asagida ayrintilari verilen tekniklerden biri ile analiz edilerek kisinin DNA profili elde edilir DNA profili sonra baska bir orneginki ile karsilastirilarak genetik bir eslesme olup olmadigi belirlenir RFLP analizi DNA profillemesinde kullanilan ilk yontemler restriksiyon enzimi sindirimi ve ardindan Southern blot analizinden olusmustur Restriksiyon enziminin kesim yerinde polimorfizm olabilse de daha yaygin olarak enzim ve DNA problari VNTR konumlarinin lokus analizinde kullanilmistir Fakat Southern blot yontemi emek yogundur ve cok miktarda yikima ugramamis ornek DNA ya gerek gosterir Ayrica Karl Brown un ozgun teknigi pek cok konumuna ayni anda bakmaktaydi boylece daha cok cesitlilik gozlemlenebilmekte ama her bir alelin ayirt edilmesi daha zorlasmaktaydi bu yuzden de babalik testinde kullanilamiyordu Bu ilk yontemlerin yerini PCR ye dayali yontemler almistir PCR analizi polimeraz zincir tepkimesi Ing polymerase chain reaction veya PCR yonteminin icadi ile DNA profillemesi hem ayirt edicilik hem de cok dusuk miktarli veya bozunmus baslangic malzemesinden bilgi edebilme bakimindan buyuk asamalar katetti PCR DNA nin belli bir bolgesinin cok buyuk miktarda cogaltmak icin kullanilir bunun icin oligonukleotit ve isiya dayanikli DNA polimeraz kullanilir HLA dot blot seritler gibi ilk testler kolay olmalarindan ve hizli sonuc vermelerinden dolayi cok populer oldular Fakat RFLP kadar ayirt edici degildiler Ayrica karisik orneklerden ornegin bir cinsel taciz kurbanindan alinma vajinal suruntuden DNA profili elde etmek zordu Bu sorunlara ragmen PCR yontemi VNTR lokuslarini analiz etmeye kolaylikla uygulanabilir ABD Federal Tahkikat Burosu FBI DNA tiplemesi icin 13 VNTR analizini standartlastirmistir ve adli vakalarda icin veritabanini duzenlemistir Baska ulkelerde de benzer testler ve kurulmustur Ayrica analizi icin ticari kitler de mevcuttur Bu kitler ile bilinen varyasyonlari olan genomik bolgeleri PCR kullanilarak cogaltilir bunlar ozel kartlara tutturulmus DNA ile hibridize edilir bunun sonucunda belli bir dizinin varyasyonuna karsilik gelen renkli bir benek edilir STR analizi Gunumuzde kullanilan DNA profillemesi PCR ve kisa bitisik tekrarlara Ing short tandem repeats veya STR dayalidir Bu yontemde kisa tekrar eden DNA dizilerine sahip son derece polimorfik bolgelere bakilir en yaygin olarak tekrar eden 4 bazli bolgelere bakilir ama 3 5 ve baska sayida baz tekrarlari da kullanilir Akraba olmayan kisilerde bu tekrar eden birimlerden farkli sayilarda oldugu icin bu DNA bolgeleri birbirlerine akraba olmayan kisilerin ayirdedilmesinde kullanilabilir Bu STR lokuslari konumlari dizi spesifik primerler kullanilarak PCR ile cogaltilir Elde edilen DNA parcalari sonra elektroforez ile ayristirilir ve tespit edilir Bu amac icin kullanilan iki elektroforez yontemi vardir kapiler elektroforez ve jel elektroforezi Her bir STR bolgesinde gorulen polimorfizmlerin her biri oldukca yaygindir tipik olarak her biri toplumun 5 20 si tarafindan paylasilir Birden cok lokusa bakilinca bu polimorfizmlerin kombinasyonunun tek bir kisiye ozgu olmasi bu yontemi kimlik tespitinde ayirdedici bir arac kilar Ne kadar cok STR bolgesine bakilirsa test de o derece daha ayirt edici olur Farkli ulkelerde farkli STR temelli DNA profilleme sistemleri kullanilir Kuzey Amerika da teki 13 lokusu cogaltan sistemler en yaygindir Birlesik Krallik ta ise o ulkenin ile uyumlu olan SGM sitemi kullanilir Bu DNA profilleme sistemlerinde ayni zamanda pek cok STR bolgesinin test edildigi coklu tepkimeler kullanilir Kapiler elektroforezde ici bir polimerlerle dolu ince cam tupun kapiler veya kilcal tupun icine DNA parcalari bir elektrik alaninin etkisiyle elektrokinetik olarak enjekte edilir Sonra gene bir elektrik alaninin etkisiyle DNA parcalari bu tup icinde kucuk parcalar buyuk olanlardan daha hizli olmak uzere ilerler PCR sirasinda kullanilan primerlere baglanmis fluresan etiketler sayesinde kapiler tupte ayristirilan DNA parcalarin hangi tepkimenin urunu oldugu anlasilabilir Bu sayede birden cok DNA parcasinin PCR ile cogaltilmasi ve beraber elektroforez edilmesi mumkun olur buna multipleksleme denir Farkli buyuklukte ve isaretlenmis DNA standartlarinin her bir ornege dahil edilmesi ile parcalarin buyuklukleri belirlenir bu buyukluk bilinen tum alelleri listeleyen bir tablo ile karsilastirilarak polimorfik tekrar sayisi bulunur Bu yontem pahali olmakla beraber yuksek kapasiteli makinalar kullanilarak ornek basina daha dusuk bir masrafa ulasmak ve cogu adli laboratuvardaki is yukunu azaltmak mumkundur Jel elktroforezi kapiler elektroforeze KE benzer bir prensibe gore calisir ama DNA parcalarini ayristirmak icin kapiler tup yerine iki cam tabaka arasinda olusturulmus bir jel kullanilir KE de oldugu gibi bir elektrik alan uygulanir ama tum orneklerin tek bir detektor tarafindan algilanmasi yerine kucuk parcalar jelin alt ucuna varana kadar elektroforez yapilir sonra tum jelin goruntusu taranarak bir bilgisayara yuklenir Bu islemle elde edilen goruntude farkli tekrarlarin buyuklukleri ve bir alel merdiveni tum aleller merdiven basmaklari gibi alt alta dizilidir gorunur Bu yontemde buyukluk standartlari kullanilmaz cunku orneklerin yani sira ayristirilan alel merdiveni ayni ise yarar Gorsellestirme icin tarama yapmadan fluoresan isaretleme veya gumus boyama kullanilir Bu yontem daha ucuz olmak ve islem hacmi nispeten yuksek olmakla beraber STR analizi icin gumus boyama giderek daha az kullanilmaktadir Cogu laboratuvar KE makinalarinin fiyatlari dustukce jel kullanmaktan KE ye gecmektedir STR analizinin en buyuk avantaji onun ayirt etmede ki istatistiksel gucudur ABD de CODIS e gore ayirt etme icin kullanilan 13 esas lokus genetik konum vardir Bu lokuslar birbirlerinden bagimsiz olarak bir araya geldikleri icin bir lokustaki bir tekrar dizisinden belli sayida olmasi baska bir lokustaki tekrar sayisina etki etmez olasiliklarin carpimi kurali uygulanabilir Bu demektir ki birbirinden bagimsiz uc lokus icin ABC DNA tipine sahip olma olasiligi A olma olasiligi carpi B olma olasiligi carpi C olma olasiligidir Bu prensibe dayanarak bir kintilyonda bir virgulden sonra 17 sifir ve 1 ile gosterilen sayi ve daha dusuk olasiliklar elde etmek mumkundur Ancak dunyada 12 milyon es yumurta ikizi bulundugu icin bu teorik olasilik hesabi aslinda faydasizdir Ornegin rastgele secilmis iki kisinin ayni DNA ya sahip olma olasiligi sadece 3 trilyonda birdir AmpFLP Cogaltilmis parca uzunlugu polimorfizmi Ing amplified fragment length polymorphism veya AmpFLP adli bir diger teknik 1990 lar basinda uygulamaya sokulmustur Bu teknik RFLP den daha hizli calisir ve DNA orneklerini cogaltmak icin PCR kullanir Degisken sayili bitisik tekrar Ing variable number tandem repeat veya polimorfizmlerine dayali aleller ayirt edilir bunlar ile ayristirilir Bantlar ile gorulur Parmak izleri icin sikca kullanilan lokuslardan biri D1S80 lokusuydu PCR ye dayali diger yontemler gibi fazla bozunmus DNA veya cok dusuk miktarlarda DNA alel kaybina yol acabilmekte oyle ki heterozigotik bir ornek homozigotik zannedilebilir veya baska stokastik etkilere yol acabilmektedir Buna ilaveten analiz jelde yapildigi icin cok yuksek sayili tekrarlar jelin tepesinde sikisabilirler ve birbirlerinden ayirt edilmeleri zor olabilir AmpFLP analizi yuksek oranda otomatiklestirilebilir Bu yontemle kisisel DNA ornekleri karsilastirilarak filogenetik agaclar yaratilabilir Dusuk maliyeti hazirlanma ve calistirma kolayligi gibi nedenlerden dolayi AmpFLP hala az gelirli ulkelerde yaygin olarak kullanilir Y kromozom analizi Y kromozomunun polimorfik bolgelerini hedefleyen primerlerin gelistirilmesi sayesinde erkek ve kadindan elde edilmis karisik ve veya ayristirilamayan orneklerin cozumu mumkun hale gelmistir Y kromozomu babadan ogula aktarilir dolayisiyla baba tarafli akraba olan erkeklerin tespitinde yardimci olur vakasinda Amerikan baskanlarindan Thomas Jefferson un bir kolesinden cocuk sahibi olmus oldugu gostermek icin Y STR analizi kullanilmistir Mitokondri analizi Cok bozunmus DNA orneklerinde CODISTe bulunan 13 STR sinin tam bir profilini elde etmek bazen imkansiz olabilir Bu tur durumlarda mitokondriyal DNA mtDNA tiplemesi yapilir cunku hucreden mtDNA nin pek cok kopyasi vardir oysa cekirdek DNA sinin 1 2 kopyasi bulunur Adli bilimciler mtDNA nin HV1 ve HV2 bolgelerini PCR ile cogaltirlar bu bolgeleri dizilerler sonra tek nukleotit farkliliklari bir referans diziyle karsilastirirlar Mitokondriyal DNA anneden kalitildigi icin birbiriyle dogrudan anne baglantili akrabalar eslestirme referansi olarak kullanilabilir ornegin birisinin anneannesinin kizinin oglu ayni mtDNA ya sahiptir Bir veya iki nukleotitlik bir fark bir supheliyi dislamak icin yeterli sayilir ve poli C farkliliklari dizilerin dogrudan karsilastirilmasini yaniltabilir bu yuzden analistin belli bir uzmanlik seviyesinde olmasi gerekir mtDNA kesin kimlik tespiti gereken durumlarda yararlidir ornegin anne tarafindan bir akraba bulunabilen kayip kisi vakalarinda mtDNA testi kullanilarak un iddia ettigi gibi Rus prensesi olmadigi belirlenebilmistir mtDNA saclardan ve eski kemik ve dislerden elde edilebilir DNA veritabanlariDunyanin cesitli ulkelerinde DNA veritabanlari bulunmaktadir Bazilari ozeldir aittir ama en buyuk veritabanlari devlet kontrolundedir ABD Birlesik DNA Index Sistemi ndeki 5 milyondan fazla 2007 de kayit ile en buyuk DNA veritabanina sahiptir Birlesik Krallik taki National DNA Database veya NDNAD benzer buyukluktedir Bu ulkede polisin DNA ornekleri elde etmek ve sucsuz bulunma durumunda dahi onlari saklamakta genis yetkileri vardir Bu veri tabaninin buyuklugu ve buyume hizi kisisel ozgurluk savunucusu gruplarca bir sorun olarak gorulmektedir ABD deki baska ulkelere ait kuruluslarda calisan kisilerden DNA ornekleri alma hakki vermektedir kaynak belirtilmeli Bir suc mahalinde elde edilen ornek Milli DNA veritabani ndaki bir kayitla uyusursa bu bulgu ilgili polis kurulusuna bir ipucu olarak bildirilir Ancak bu tur bir eslesmenin mahkemedeki delil degeri dusuk sayilir veritabanindan olmayan bir ornekle olan eslesmeye kiyasla DNA delilini degerlendirmedeki faktorlerAdli delil olarak genetik parmakizlemesinin kullanildigi ilk yillarda savunma avukatlari juriler uzerinde oldukca etkili olan su tip argumanlar yapardi 5 milyonda birlik bir tesadufi eslesme olasiligi varsa 60 milyon nufuslu bir ulkede bu DNA profiline uyan 12 kisi vardir o halde sanigin suclu olma olasiligi 12 de birdir Oysa bu argumanin gecerli olmasi icin sanigin ulkedeki toplumdan rastgele secilmis olmasi gerekir Jurinin dusunmesi gereken bu DNA profiline uyan bir kisinin ayni zamanda baska nedenlerden dolayi davada bir supheli olma olasiliginin ne oldugudur Bir diger aldatici istatistik arguman bir kayitlarla eslesme icin 5 milyonda birlik bir olasilik ile sucsuz olma olasiligi icin 5 milyonda birlik bir olasiligina karsilik geldigi varsayimina dayalidir bu arguman olarak bilinir RFLP kullanildiginda tesadufi bir eslesmenin teorik riski 100 milyarda bir ama pratik risk binde bir olabilir cunku esyumurta ikizleri insan topluluklarin 0 2 sini olusturur Ustelik laboratuvarda teknik hata yapilmasi olasiligi muhtemelen daha yuksektir ve cogu zaman laboratuvar yontemleri tesadufi eslesme olasiliklarinin hesaplanmasinda kullanilan varsayimlara karsilik gelmez Ornegin tesaduf olasiliklari hesaplanirken iki ornegin jeldeki bantlarinin tam tamina ayni konumda oldugu esasina dayanilir oysa bir laboratuvar teknisyeni benzer ama tam tamina ayni olmayan bantlarin jeldeki bir bozukluk yuzunden ayni oldugu hukmune varabilir Oysa bu durumda teknisyen eslesme kriterini genisletmis oldugu icin tesaduf riski artmistir Yapilan bazi arastirmalar laboratuvar hata oranlarinin goreli olarak yuksek bulmustur Genetik parmakizlemesinde bir eslesme olasiligini dogru olarak hesaplamak icin gerekli olan topluluk verileri her zaman mevcut degildi 1992 ile 1996 arasinda RFLP analizinde kullanilan eslesme olasiliklari icin teorik olarak hesaplanmis sinirlar yerine keyfi olarak belirlenmis daha dusuk sinirlarin belirlenmesi tartisma yaratmistir Gunumuzde daha iyi ayirt edici hassas ve kolay tekniklerin gelismesi sonucu artik RFLP yontemi yayginligini kaybetmistir STR ler bu tur subjektiflik sorunu yaratmaz ve benzer bir ayirt etme gucu saglarlar akraba olamayan kisilerde 10 13 te bir tesaduf olasiligi eger tam SGM profili kullanilirsa Ancak Birlesik Krallik taki bilim adamlari bu mertebede olasiliklarin istatistiksel olarak kabul edilemez oldugunu DNA profili aynen uyusan akraba olmayan kisilerde tesaduf olasiligini milyarda bir oldugunu savunmuslardir 1998 den beri Birlesik Krallik taki Milli DNA Veritabani nda kullanilan DNA profilleme sistemi SGM dir bu sistem 10 STR bolgesi ve bir cinsiyet belirleyici test icerir Ancak hangi DNA teknigi kullanilirsa kullanilsin tedbirli bir juri uyesi sanigi suclu bulmakta sadece genetik parmakizlemesi sonucunu kullanmamalidir eger suphe dogurucu baska kanitlar bulunuyorsa Hatali DNA profili cikmasinin baslica nedeni laboratuvarda baska delil numuneleri ile kontaminasyondur bu yuzde favori savunma tekniklerinden biri numunenin kasitli olarak kirletilmis olabilecegi hakkinda suphe yaratmaktir Daha ender olarak kimerizm genetik eslesme olmamasi yuzunden supheli bir kisinin haksiz olarak dislanmasina neden olabilir Genetik iliski delili olarak DNA profillemesini genetik iliski delili olarak kullanmak mumkundur Ancak olumsuz sonuclarin mutlak anlamda kesin olmayabilecegi testlerle gosterilmistir Cogu kiside tek bir gen grubu bulunmakla beraber kimera olarak adlandirilan bazi ender kisilerde iki farkli gen grubu olabilmektedir DNA profillemesi ile bir annenin cocuklari ile akraba olmadigini hatali sekilde gosteren cesitli vakalar bilinmektedir Sahte DNA deliliBazi suclularin suc yerine sahte DNA ornekleri yerlestirdigi vakalar DNA kanitlarina ne derece deger verilmesi gerektigini gundeme getirmistir Bir vakada suclu kendi vucuduna sahte DNA delili yerlestirmistir Dr 1992 de anestezi altinda olan bir hastasinin irzina gecmis ve onun ic camasirinda meni birakmistir Polis uc ayri seferde Schneeberger in kanini alip kandaki DNA ile suc yerinde menideki DNA ile kiyaslamis ve DNA profillerinde bir aynilik bulmamistir Sonunda ortaya cikmistir ki Schneeberger kolunun icine bir yerlestirmis onun icin baskasinin kani ve doldurmustur Herhangi bir DNA profili ile cakisacak DNA yi standart molekuler biyoloji teknikleri kullanarak laboratuvarda sentezlemek mumkundur bunun icin birisinden DNA elde etmek gerekli degildir Halen kullanilan adli prosedurler suni ve dogal DNA yi ayirt etmemektedir ama bunu yapacak teknikler uzerinde calisilmaktadir Mahkemelerde kanit olarak DNAIngiltere ve Galler Bolgesi DNA numuneleini karsilastirmis olan uzmanin bu numunelerin kaynagi ve DNA profillerinin nasil elde edildigine dair prosedurler hakkinda delil de sunmasi gerekir Hakim DNA profillerindeki eslesme ve eslesmemenin ne anlama geldiginin juri uyelerince anlasilmasini saglamalidir Juri uyelerinin eslesme olasiligi ratgele sesilmis bir kisinin suc yerinden elde edilmis DNA ile ayni profile sahip olma olasiligi ile olasilik orani DNA si uyusan kisinin sucu isleme olasiligi kavramlarini birbirine karistirmadigindan da emin olmalidir hakim Asagida ornegi verilen Juri talimati her davanin ozelliklerine gore degistirilmelidir Sayin Juri uyeleri Mahkeme tarafindan sunulmus bilimsel kanitlari eger kabul ederseniz bu demektir ki bu meni orneginin gelmis olabilecegi Birlesik Krallikta dort veya bes beyaz irkli erkek mevcuttur Sanik bunlardan biridir Eger bu bulguyu kabul ediyorsaniz size sunulan tum delillerin isiginda vermeniz gereken karar bu meni lekesinin sanik tarafindan birakildigindan emin oldugunuz veya o kucuk gruptaki diger erkeklerden biri tarafindan birakilmasinin mumkun olabilecegidir Juriler celiskili ve destekleyici kanitlari dikkatle tartmali Bayes teoremi gibi matematik formuller degil kendi sag duyularini kullanmalidir ki karmasa yanlis anlama ve yanlis karar meydana gelmesin Kismi DNA profillierinin sunmu ve degerlendirmesi bozunmus veya yetersi miktarli DNA lardan elde edilmis DNA profillerinin Ingiliz mahkemelerinde kullanilmasi konusunda Bates suyle yazmistir Kismi DNA kanitlarinin mahkemece kabul edilmemesi icin bir neden gormuyoruz yeter ki juri bu kanitlarin sinirliligin farkinda olsun ve onu degerlendirmek icin yeterli aciklamaya sahip olsun Tesadufi eslesme olasiligi o kadar yuksek olabilir ki hakim kendi takdirini kullanarak bu kanitlarin kullanilmamasi talimati verebilir Ancak kismi profilinde alel kaybi olmasi yuzunden sanigin hatali olarak sucsuz bulunma olasiligi yuzunden hakimin bu tur kanitlari reddetmesi icin yeter neden sayilmamalidir Cogu durumda zanliya yardimci olacak ve hatta onu kurtaracak delil bulunma olasiligi vardir ama kanitlarin gerektigi sekilde yorumlanabilmesi icin jurilere yeterli bilgi verilmelidir Ailesel arama Ailesel arama aile uyelerinin DNA sini kullanarak onlarla yakin iliskili bir suphelinin kimligini tespit etmektir Milli DNA veritaanlarinda tam bir eslesme olmayinca bu yontem kullanilir Bu yontemin ilk basarili kullanimi Birlesik Krallikta hareket halinde bir arabaya tugla atan bir kisinin suslu bulunmasinda olmustur Tuglanin uzerinde atan kisinin kani vardi ama Milli DNA Veritabaninda ona uyan bir profil yoktu tuglayi atan kisinin daha once polisle bir iliskisi olmamis oldugu icin DNA profili veritabanina girilmemisti Ancak polis suphelenilen kisin bir yakin akrabasindan DNA alarak tuglayi atanin o olmasi gerektigini kanitladi Belli etmeden DNA toplama Polis suphelilerin bilgisi olmadan DNA numunesi toplayabilir ve bunu delil olarak kullanabilir Avusralya da bunun legalligi sorgulanmistir ABD de Anayasa Mahkemesi ndeki 1985 davasinda insanlarin evlerinin disina biraktigi copler polis tarafindan hakim karari olmadan ele gecirilip arastirilmasinin tarafindan yasaklanmadigi hukmune varilmistir Bu karari elestiren bazi gozlemciler cogu kisi ornegin kahve ictikleri bir karton bardagini imha etmeyerek genetik kimliklerini polise teslim ettiklerinin farkinda degiller ustelik farkinda olsalar da topluluk icindeyken kisinin DNA sini geride birakmasina engel olmasinin yolu yoktur demistir ABD de ozel sahislarin gizlice biyolojik numune sac tirnak vb toplamasini yasaklamistir ama tibbi ve adli amacli numune toplamayi muaf tutmustur Vakalar1950 lerde oldugunu iddia etmistir 1980 lerde olumunun ardindan hayattayken tibbi bir islem elde edilmis ve bir hastanede sakli duran doku ornekleri DNA parmak izlemesi ile test edilmis ve bir iliskisi olmadigi gosteilmistir 1986 da Richard Buckland Leicester da bir adolesan kizin irzina tecavuzu ve cinayetini kabullenmesine ragmen DNA profillemesi ile sucsuz bulunmustur Bir adli vakada DAN parmak izlemesinin ilk kullanilmasi olmusturbu 1987 de Buckland in sucsuz bulundugu ayni arastirmada Britanyali firinci Colin Pitchfork DNA parmak izlemesi ile yakalanmis ilk suclu olmustur 1987 de Florida li tecavuzcu Tommy Lee Andrews DNA delili ile ABD de suclu bulunan ilk kisi olmustur bir hirsizlik sirasinda bir kadinin irzina gectigi icin 6 Kasim 1987 de suclu bulunmus ve 22 yil hapise carptirilmistir 1988 de DNA testi sonucu idam edilen ilk kisi olmustur Birkac irza tecavuz ve cinayetten dolayi 27 Nisan 1994 te idam edilmistir Spencer in suclarindan biri icin onceleri suclu bulunmus olan David Vasquez ise ABD de DNA delili sayesinde sucsuzlugu kanitlanmis ilk kisi olmustur 1991 de Allan Legere DNA delili ile suclu bulunmus ilk Kanadali olmustur 1989 da hapishane kackiniyken islemis oldugu dort cinayet icin Davasinda avukati bolgedeki geneitk cesitliligin azliginin sahte pozitif sonuclara yol acabilecegini iddia etmistir 1992 de DNA delilleri ile Nazi doktoru nin Brezilya da Wolfgang Gerhard adi ile gomulu oldugu kanitlanmistir 1993 te cinayetten suclu bulunup idama mahkum edildikten sonra sucsuz bulunan ilk kisi olmustur 1993 te Seattle dan bir Punk grubu sarkicisi Mia Zapata nin irzina tecavuzu ve cinayeti olumunu takibeden dokuz yil boyunca cozulememistir 2001 de bir veritabani aramasi da sonuc vermemis ama 2002 de Florida da bir hirsizlik ve es dovme olayinin ardindan tutuklanan kisiden alinan DNA dan onun aranan katil oldugu anlasilmistir 1994 te iki kisinin cinayetini meshur bir profesyonel futbolcu ve aktor olan ile iliskilendiren DNA delillerinin mahkemede sunulmasi sonucu DNA tiplemesinin arkasinda yatan bilimsel ilkeler basinda ayrintili olarak islendi Bu vaka ayrica labratuvardaki teknik zorluklara ve bu tur delillerin dogruluguna golge dusurebilecek prosedur hatalarina dikkati cekti 1994 te Kanada polisi detektifleri bir kedinin killarini test ederek bir adami karisinin cinayeti ile iliskilendirmislerdir Bu vaka adli tarihte insana ait olmayan bir DNA ile bir suclunun ilk tespiti olmustur 1998 de Dr Richard J Schmidt kiz arkadasina HIV enjekte etmekte suclanmis enjekte etmis oldugu virusun DNA si ile kendi hastalarindan birinin DNA sinin ayni oldugu gosterilerek ikinci derece cinayettten suclu bulunmustur 1999 da Raymond Easton hatali bir DNA eslesmesi yuzunden yatalak olmasina ragmen 7 saat tutuklanmistir Bu vakayla iliskisi olmayan baska bir olaydan dolayi DNA si daha evvelden alinmis ve depolanmisti 2001 de Wayne Butler Celia Douty nin cinayetinde suslu bulunmustu Bu vaka Avustralya da DNA profillemesi ile cozulen ilk cinayet davasi olmustur 2003 te Galler Bolgesinden Jeffrey Gafoor Lynette White in 1988 cinayetinden suclu bulunustur Olay mahalinden 12 yil once toplanmis kanitlar STR teknikleri ile tekrar incelenmis yegeninin DNA si ile eslestirilmistir Bu vaka masum bir akraba araciligiyla asil suclunun tesit edilmesinin ilk ornegi olabilir Robert Pickton un vakasinda cinayet kurbanlarini tespit etmek ve kurbanlarin varligini dogrulamak icin DNA delili kullanilmistir Ayrica bakinizKapiler elektroforez KE Gen haritalamasi RFLP Kisa bitisik tekrar STR Kaynakca Kijk magazine 01 January 2009 a b Use of DNA in Identification 10 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2010 Jeffreys A J Wilson V Thein S W 1985 Hypervariable minisatellite regions in human DNA 29 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nature 314 67 73 doi 10 1038 314067a0 CODIS National DNA Index System 29 Eylul 2004 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2010 23 Subat 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2010 Rose amp Goos DNA A Practical Guide Carswell Publications Toronto Nick Paton Walsh False result fear over DNA tests 11 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Observer Sunday 27 January 2002 The Evaluation of Forensic DNA Evidence 30 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1996 Two Women Don t Match Their Kids DNA 15 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2010 Authentication of forensic DNA samples 19 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Forensic Science International 2009 article is available on R v Bates 2006 EWCA Crim 1395 Moore Bick LJ Bhattacharya Shaoni 20 Nisan 2004 Killer convicted thanks to relative s DNA New Scientist 7 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2008 Lawyers Fight DNA Samples Gained on Sly 17 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde New York Times April 3 2008 Human Tissue Act 2004 1 Agustos 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi UK available in pdf Identification of the remains of the Romanov family by DNA analysis by Peter Gill Central Research and Support Establishment Forensic Science Service Aldermaston Reading Berkshire RG7 4PN UK Pavel L Ivanov Engelhardt Institute of Molecular Biology 117984 Moscow Russia Colin Kimpton Romelle Piercy Nicola Benson Gillian Tully Ian Evett Kevin Sullivan Forensic Science Service Priory House Gooch Street North Birmingham B5 6QQ UK Erika Hagelberg University of Cambridge Department of Biological Anthropology CB2 3DZ UK 1 2 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arsivlenmis kopya 22 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2010 11 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2010 Arsivlenmis kopya 12 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2010 Suspect Nation The Guardian 8 Ekim 2006 10 Subat 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2010 Dutter Barbie 19 Haziran 2001 18 years on man is jailed for murder of Briton in paradise The Telegraph 11 Subat 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2008 McCutcheon Peter 8 Eylul 2004 DNA evidence may not be infallible experts Australian Broadcasting Corporation 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2008 Arsivlenmis kopya 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2010 Dis baglantilar 2 27 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eureka moment that led to the discovery of DNA fingerprinting Why A DNA Test should include the Mothers DNA 25 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde How to Choose a Qualified DNA Laboratory 11 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde HaploGroups com 6 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The most comprehensive resource for DNA testing to help you find your genetic origin or Haplogroup Create a DNA Fingerprint 14 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde eQMS DNA 19 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Forensic DNA Fingerprint Database Fingerprinting com 21 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde DNA Fingerprinting Identification and Methods Forensic genetics and ethical legal and social implications beyond the clinic 3 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde In silico simulation of Molecular Biology Techniques 17 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde A place to learn typing techniques by simulating them The History of DNA Testing 30 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Interactive presentation uncovering the historical origins of DNA testing and highlighting famous paternity testing cases requires Adobe Flash