Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Solidarność veya Dayanışma (Lehçe: Solidarność, tam adı: Bağımsız Özyönetimli Dayanışma Sendikası — Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność) 31 Ağustos 1980 tarihinde Polonya Halk Cumhuriyetindeki Gdańsk Tersanesi işçileri arasında kurulan sendika. İlk lideri Lech Wałęsa’dır.
| Solidarność | |
|---|---|
 | |
| Kuruluş | 31 Ağustos 1980 |
| Merkez | Gdansk, Polonya Halk Cumhuriyeti |
| Lider | Lech Wałęsa 1980-1990 1991-2002 2002-2010 Piotr Duda 2010-günümüz |
| Resmî site | www.solidarnosc.org.pl |
Solidarność, bir Varşova Paktı ülkesindeki komünist parti denetimi dışındaki ilk sendikaydı. 1980’li yıllarda sosyalizm içerisinde radikal reform yapılması söylemiyle sendikal sınırlarını aşan sosyal bir hareket haline geldi. Polonya Halk Cumhuriyeti hükûmetleri Solidarność’u baskı altına almaya çalışsa da başarılı olamayacak ve sonunda görüşme masasına oturmak zorunda kalacaktır. Yuvarlak masa toplantılarının ardından 1989 yılında seçimlerin yapılması kararı alınır. Seçimde Solidarność önderliğindeki muhalif hareket iktidardaki Polonya Birleşik İşçi Partisi (PZPR) egemenliğine son vererek seçimleri kazanır. Solidarność lideri Wałęsa 1990 yılında Polonya Cumhurbaşkanı seçilir. Bu dönemden sonra Solidarność yeniden sadece sendikal alanla ilgilenir hale gelmiştir.
Tarihçe
Solidarność, 31 Ağustos 1980'de Gdansk'da o zamanki ismiyle Lenin Tersanelerinde kuruldu. İlk bileşenleri Sovyet yönetimi karşıtı sosyal hareketleri, Katolik Kilisesi'ni ve muhalifleri kapsıyordu. Hareket eylemlerinde pasifizmi savunuyordu. 17 Eylül 1980'de ilk ulusal kongresi toplandı ve Lech Wałęsa'yı başkanlığa seçildi. Sendika, resmi olarak 10 Kasım 1980 tarihinde tescil edildi. Polonya Halk Cumhuriyeti yönetimi ülkede sendikanın artan etkisini kırabilmek için 1981 yılının Aralık ayında sıkıyönetim ilan ederek hareketin önderliğine karşı baskı uyguladı. Ancak halktan ve işçilerden yoğun destek alan Solidarność bastırılamaz ve hükûmet geri adım atmak zorunda kalır.
Sovyetler Birliğinde Mihail Gorbaçov'un liderliğe gelmesiyle beraber uyguladığı glasnost ve perestroyka siyasetlerinin ülke dışında da çarpıcı etkileri olur. Gorbaçov, Sovyetler Birliğinin artık Doğu Blokunun içişlerine karışmayacağını belirterek Brejnev Doktrininin uygulanmayacağını ilan etmiş olur. Bunun üzerine 1989 yılında Polonya'da hükûmet ile Solidarność arasında doğrudan görüşmeler başlar. Görüşmelerin sonunda serbest seçimlerin yapılması kararı alınır. 4 Haziran 1989 günü yapılan seçimlerde iktidardaki Polonya Birleşik İşçi Partisi yenilecek ve Solidarność hareketi önderliğindeki muhalif koalisyon zafer kazanacaktır. Ülkede yaşanan değişimde etkili olan sendika bundan sonra daha geleneksel bir sendika haline döner. Günümüzde Polonya siyasi hayatındaki etkisi eskisine göre çok sınırlıdır.
Katolik Kilisesinin etkisi
Ekim 1978 yılında papa seçilen II. Ioannes Paulus, Solicitudo Rei Socialis adlı eserinde Solidarność hareketinin ortaya çıkış mantığını olumlar ve dinî bir arka plana bağlar. Papa, görev yaptığı dönemde Katolik Kilisesi Solidarność'un büyük destekçisi olmuştur. Lech Wałęsa, Papa'nın harekete verdiği desteğin önemini konuşmalarında vurgulamıştır. Ayrıca Solidarność destekçisi Katolik rahip 'nun öldürülmesi de işçilerin kiliseye daha da yakınlaşmasına yol açacaktır. Fabrikalarda ve eylemlerde Katolik inancının simgelerini görmek mümkündür.
Uluslararası etkisi
Doğu Bloku ülkelerinde hükûmetin denetimi dışında bir hareket olan Solidarność'un yaşama şansı bulması görülmemiş bir durumdu. Solidarność bizzat varlığıyla Polonya Halk Cumhuriyeti'ndeki Polonya Birleşik İşçi Partisi iktidarının zayıfladığının ve Varşova Paktı ülkelerindeki herhangi bir iç karışıklığa müdahale eden Brejnev Doktrininden uzaklaşıldığının göstergesiydi.
Solidarność'un Polonya'daki başarıları, Doğu Bloku ülkelerde de anti-komünist fikirlerin yayılmasına ve muhaliflerin güçlenmesine önayak olmuştur. Seçimle iktidardan devrilen sovyet yanlısı iktidarlar ilk yenilgiyi Polonya'da yaşamıştır. 1989 Devrimleri olarak bilinen olaylarda Doğu Bloku dağılmış, sonrasında da Sovyetler Birliği çözülmüştür.
Örgütsel yapı
Solidarność, bir sanayi sendikası şeklinde örgütlenmişti. Örgütlenme şekli olarak işkolundan bağımsız olarak bölgesel birlik esası geçerli olmuştur. Halihazırda sendikanın üye sayısı 1 milyonun üzerindedir. Yönetim organı olan Ulusal Komisyonun merkezi Gdańsk'dadır.
Önemli fabrikalar
Solidarność kapsamındaki önemli fabrikaların bağlı bulunduğu örgütsel yapı 14 Nisan 1981 günü kuruldu. bu örgütlenme tarzı 17 fabrikanın temsilcilerinin bir araya gelmesiyle oluşuyordu. Polonya Halk Cumhuriyeti'ndeki idari yapıya göre o bölgedeki en büyük fabrika o bölgeyi temsil ediyordu.
Sendika başkanları
- Lech Wałęsa 1980-1990
- Marian Krzaklewski 1991-2002
- Janusz Śniadek 2002-2010
- Piotr Duda 2010-günümüz
Kaynakça
- ^ Rosenberg, Tina, The Haunted Land, Vintage Books, 1995 s.160
- ^ Polonya'da savunma bakanı olan ve sıkıyönetimle başa gelen Wojciech Witold Jaruzelski sovyet rejiminin çökmesinden sonra çıkartıldığı mahkemede sıkıyönetim ilanı kararının Sovyetler Birliği'nin ülkeyi işgal etmesini önlemek için aldığını iddia eder.
- ^ Pulların altında Solidarność Walcząca (Dayanışma Savaşıyor) yazılıdır. Ayrıca pullarda öne çıkartılan dini semboller dikkat çekicidir.
- ^ Dayanışmanın geleneği 15 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 12 Ağustos 2005 BBC haberi, 15 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 20 Ekim 1984 günü şoförüyle beraber kaçırılan Popiełuszko ile ilgili üç polis memuru ve amirleri tutuklanır. Mahkeme süreci sonucunda sanıklar suçlu bulunarak 14 ila 25 yıl arasında hapis cezaları alırlar.Rosenberg, Tina, The Haunted Land, Vintage Books, 1995 s.226
- ^ Sovyetler Birliği ve müttefik orduları 1956 yılında Macaristan ve 1968 yılında da Çekoslovakya'ya askeri müdahalede bulunarak iktidarı sovyet yanlılarına vermişti.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Solidarność ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Eringer, Robert (1982), Strike for Freedom: The Story of Lech Walesa and Polish Solidarity, Dodd Mead
- Garton Ash, Timothy (2002), The Polish Revolution: Solidarity, Yale University Press
- Kaminski, Marek M. (2004), Games Prisoners Play, Princeton University Press
- Kenney, Patrick (2003), A Carnival of Revolution : Central Europe 1989, Princeton University Press
- Kenney, Patrick (2006), The Burdens of Freedom, Zed Books Ltd.
- Kubik, Jan (1994), The Power of Symbols Against the Symbols of Power: The rise of Solidarity and the fall of state socialism in Poland, The Pennsylvania State University
- Osa, Maryjane (2003), Solidarity and Contention: Networks of Polish Opposition, University of Minnesota Press
- Ost, David (2005), The Defeat Of Solidarity: Anger and Politics in Postcommunist Europe, Cornell University Press
- Penn, Shana (2005), Solidarity's Secret : The Women Who Defeated Communism in Poland, University of Michigan Press
- Perdue, William D. (1995), Paradox of Change: The Rise and Fall of Solidarity in the New Poland, Praeger/Greenwood
- Pope John Paul II, Sollicitudo Rei Socialis
- Staniszkis, Jadwiga (1984), Poland's Self-Limiting Revolution, Princeton University Press
- Weigel, George (1992), The Final Revolution: The Resistance Church and the Collapse of Communism, Oxford University Press
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Solidarnosc veya Dayanisma Lehce Solidarnosc tam adi Bagimsiz Ozyonetimli Dayanisma Sendikasi Niezalezny Samorzadny Zwiazek Zawodowy Solidarnosc 31 Agustos 1980 tarihinde Polonya Halk Cumhuriyetindeki Gdansk Tersanesi iscileri arasinda kurulan sendika Ilk lideri Lech Walesa dir SolidarnoscKurulus31 Agustos 1980MerkezGdansk Polonya Halk CumhuriyetiLiderLech Walesa 1980 1990 1991 2002 2002 2010 Piotr Duda 2010 gunumuzResmi sitewww solidarnosc org pl Solidarnosc bir Varsova Pakti ulkesindeki komunist parti denetimi disindaki ilk sendikaydi 1980 li yillarda sosyalizm icerisinde radikal reform yapilmasi soylemiyle sendikal sinirlarini asan sosyal bir hareket haline geldi Polonya Halk Cumhuriyeti hukumetleri Solidarnosc u baski altina almaya calissa da basarili olamayacak ve sonunda gorusme masasina oturmak zorunda kalacaktir Yuvarlak masa toplantilarinin ardindan 1989 yilinda secimlerin yapilmasi karari alinir Secimde Solidarnosc onderligindeki muhalif hareket iktidardaki Polonya Birlesik Isci Partisi PZPR egemenligine son vererek secimleri kazanir Solidarnosc lideri Walesa 1990 yilinda Polonya Cumhurbaskani secilir Bu donemden sonra Solidarnosc yeniden sadece sendikal alanla ilgilenir hale gelmistir Tarihce1984 yilinda Varsova daki bir Solidarnosc eylemi Solidarnosc 31 Agustos 1980 de Gdansk da o zamanki ismiyle Lenin Tersanelerinde kuruldu Ilk bilesenleri Sovyet yonetimi karsiti sosyal hareketleri Katolik Kilisesi ni ve muhalifleri kapsiyordu Hareket eylemlerinde pasifizmi savunuyordu 17 Eylul 1980 de ilk ulusal kongresi toplandi ve Lech Walesa yi baskanliga secildi Sendika resmi olarak 10 Kasim 1980 tarihinde tescil edildi Polonya Halk Cumhuriyeti yonetimi ulkede sendikanin artan etkisini kirabilmek icin 1981 yilinin Aralik ayinda sikiyonetim ilan ederek hareketin onderligine karsi baski uyguladi Ancak halktan ve iscilerden yogun destek alan Solidarnosc bastirilamaz ve hukumet geri adim atmak zorunda kalir Sovyetler Birliginde Mihail Gorbacov un liderlige gelmesiyle beraber uyguladigi glasnost ve perestroyka siyasetlerinin ulke disinda da carpici etkileri olur Gorbacov Sovyetler Birliginin artik Dogu Blokunun icislerine karismayacagini belirterek Brejnev Doktrininin uygulanmayacagini ilan etmis olur Bunun uzerine 1989 yilinda Polonya da hukumet ile Solidarnosc arasinda dogrudan gorusmeler baslar Gorusmelerin sonunda serbest secimlerin yapilmasi karari alinir 4 Haziran 1989 gunu yapilan secimlerde iktidardaki Polonya Birlesik Isci Partisi yenilecek ve Solidarnosc hareketi onderligindeki muhalif koalisyon zafer kazanacaktir Ulkede yasanan degisimde etkili olan sendika bundan sonra daha geleneksel bir sendika haline doner Gunumuzde Polonya siyasi hayatindaki etkisi eskisine gore cok sinirlidir Katolik Kilisesinin etkisiPolonya kokenli Papa II Ioannes Paulus un Solidarnosc a verdigi destek belirleyici olmusturSolidarnosc tarafindan basilan yasadisi pullar mektuplarda kullanilmak amaciyla degil harekete maddi destek saglamak icin yapilmisti Ekim 1978 yilinda papa secilen II Ioannes Paulus Solicitudo Rei Socialis adli eserinde Solidarnosc hareketinin ortaya cikis mantigini olumlar ve dini bir arka plana baglar Papa gorev yaptigi donemde Katolik Kilisesi Solidarnosc un buyuk destekcisi olmustur Lech Walesa Papa nin harekete verdigi destegin onemini konusmalarinda vurgulamistir Ayrica Solidarnosc destekcisi Katolik rahip nun oldurulmesi de iscilerin kiliseye daha da yakinlasmasina yol acacaktir Fabrikalarda ve eylemlerde Katolik inancinin simgelerini gormek mumkundur Uluslararasi etkisiDogu Bloku ulkelerinde hukumetin denetimi disinda bir hareket olan Solidarnosc un yasama sansi bulmasi gorulmemis bir durumdu Solidarnosc bizzat varligiyla Polonya Halk Cumhuriyeti ndeki Polonya Birlesik Isci Partisi iktidarinin zayifladiginin ve Varsova Pakti ulkelerindeki herhangi bir ic karisikliga mudahale eden Brejnev Doktrininden uzaklasildiginin gostergesiydi Solidarnosc un Polonya daki basarilari Dogu Bloku ulkelerde de anti komunist fikirlerin yayilmasina ve muhaliflerin guclenmesine onayak olmustur Secimle iktidardan devrilen sovyet yanlisi iktidarlar ilk yenilgiyi Polonya da yasamistir 1989 Devrimleri olarak bilinen olaylarda Dogu Bloku dagilmis sonrasinda da Sovyetler Birligi cozulmustur Orgutsel yapiSolidarnosc bir sanayi sendikasi seklinde orgutlenmisti Orgutlenme sekli olarak iskolundan bagimsiz olarak bolgesel birlik esasi gecerli olmustur Halihazirda sendikanin uye sayisi 1 milyonun uzerindedir Yonetim organi olan Ulusal Komisyonun merkezi Gdansk dadir Onemli fabrikalar Solidarnosc kapsamindaki onemli fabrikalarin bagli bulundugu orgutsel yapi 14 Nisan 1981 gunu kuruldu bu orgutlenme tarzi 17 fabrikanin temsilcilerinin bir araya gelmesiyle olusuyordu Polonya Halk Cumhuriyeti ndeki idari yapiya gore o bolgedeki en buyuk fabrika o bolgeyi temsil ediyordu Sendika baskanlariLech Walesa 1980 1990 Marian Krzaklewski 1991 2002 Janusz Sniadek 2002 2010 Piotr Duda 2010 gunumuzKaynakca Rosenberg Tina The Haunted Land Vintage Books 1995 s 160 Polonya da savunma bakani olan ve sikiyonetimle basa gelen Wojciech Witold Jaruzelski sovyet rejiminin cokmesinden sonra cikartildigi mahkemede sikiyonetim ilani kararinin Sovyetler Birligi nin ulkeyi isgal etmesini onlemek icin aldigini iddia eder Pullarin altinda Solidarnosc Walczaca Dayanisma Savasiyor yazilidir Ayrica pullarda one cikartilan dini semboller dikkat cekicidir Dayanismanin gelenegi 15 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde 12 Agustos 2005 BBC haberi 15 Mart 2010 tarihinde erisilmistir 20 Ekim 1984 gunu soforuyle beraber kacirilan Popieluszko ile ilgili uc polis memuru ve amirleri tutuklanir Mahkeme sureci sonucunda saniklar suclu bulunarak 14 ila 25 yil arasinda hapis cezalari alirlar Rosenberg Tina The Haunted Land Vintage Books 1995 s 226 Sovyetler Birligi ve muttefik ordulari 1956 yilinda Macaristan ve 1968 yilinda da Cekoslovakya ya askeri mudahalede bulunarak iktidari sovyet yanlilarina vermisti Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Solidarnosc ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Lech Walesa Wojciech Witold Jaruzelski Adam Michnik Taksim DayanismasiKonuyla ilgili yazilan eserlerEringer Robert 1982 Strike for Freedom The Story of Lech Walesa and Polish Solidarity Dodd Mead ISBN 0 396 08065 0 Garton Ash Timothy 2002 The Polish Revolution Solidarity Yale University Press ISBN 0 300 09568 6 Kaminski Marek M 2004 Games Prisoners Play Princeton University Press ISBN 0 691 11721 7 Kenney Patrick 2003 A Carnival of Revolution Central Europe 1989 Princeton University Press ISBN 0 691 11627 X Kenney Patrick 2006 The Burdens of Freedom Zed Books Ltd ISBN 1 84277 662 2 Kubik Jan 1994 The Power of Symbols Against the Symbols of Power The rise of Solidarity and the fall of state socialism in Poland The Pennsylvania State University ISBN 0 271 01084 3 Osa Maryjane 2003 Solidarity and Contention Networks of Polish Opposition University of Minnesota Press ISBN 0 8166 3874 8 Ost David 2005 The Defeat Of Solidarity Anger and Politics in Postcommunist Europe Cornell University Press ISBN 0 8014 4318 0 Penn Shana 2005 Solidarity s Secret The Women Who Defeated Communism in Poland University of Michigan Press ISBN 0 472 11385 2 Perdue William D 1995 Paradox of Change The Rise and Fall of Solidarity in the New Poland Praeger Greenwood ISBN 0 275 95295 9 Pope John Paul II Sollicitudo Rei Socialis Staniszkis Jadwiga 1984 Poland s Self Limiting Revolution Princeton University Press Weigel George 1992 The Final Revolution The Resistance Church and the Collapse of Communism Oxford University Press ISBN 0 19 516664 7