Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Finansta bir türev, türev ürünü ya da türev aracı, değeri bir ya da bir kaç dayanağın değerine bağlı olarak türetilen bir sözleşmedir. Sözleşmeye konu olan dayanaklar, bir varlık, endeks, döviz veya faiz oranı olabilir ve bunlara basit bir şekilde dayanak varlık adı verilir. Türevler birden fazla amaçla kullanılabilirler. En yaygın amaçlardan birisi fiyat hareketlerine karşı korunma sağlamak amacıyla sigorta yaratmaktır. Diğer kullanım amaçlarından bazıları spekülasyon amacıyla fiyat hareketlerine maruziyeti artırmak veya alınıp satılması zor olan varlıklara ve piyasalara türevler üzerinden dolaylı bir erişime kavuşmaktır.
Yaygın olarak bilinen türev ürünlerinden bazıları alivre sözleşmeler, vadeli işlemler, opsiyonlar, takaslar, ve bunların çeşitlemeleriyle oluşturulmuş ürünlerdir. Bu çeşitlemelere örnek olarak ve verilebilir. Türev ürünlerin bir çoğu özel olarak tezgah üstü piyasalarda veya ticaret borsası, ya da gibi değişik adlarla alınan organize pazar ya da piyasalarda alınıp satılırlar. Benzer bir doğası bulunan sigorta sözleşmelerinin bir çoğu ise türev sözleşmelerinden ayrı olarak kendi pazar ve piyasasına sahiptir. 2007-2008 finansal krizinden sonra, türev ürünlerinin alış-satış işlemlerinin yapıldığı gelişmiş piyasalarda, bu ürünlerin işlemlerinin taşınması yönünde baskı artmıştır.
Türev ürünleri, özsermaye (pay gibi) araçları ve borçlanma araçları (tahvil ve tutulu satış gibi) ile beraber finansal araçların üç ana kategorisinden birisidir. Tarihteki en eski türev örneğinin, Aristoteles tarafından doğrulandığı kadarıyla, antik Yunan filozofu Thales'in girip kâr ettiği bir zeytin sözleşmesi işlemi olduğu düşünülmektedir. Ancak, Aristotales bu düzenlemeyi bir türev olarak değil, bir tekel olarak tanımlamıştır (Politika, Kitap I, Bölüm XI).
Tanımı
Gelirleri ve giderleri gösterme standartlarına göre bir türev, bir finansal araç ya da IAS 39’un kullanım alanındaki diğer bir anlaşmanın düşmesi ve toplam üç ayırt edici özellik aşağıda gösterilmektedir:
- Belli olan asıl değerin (örneğin, faiz oranı, finansal araç fiyatı, hammadde fiyatları vb.) değişimine göre değer değişmektedir.
- Para ödemeyi ya da anlaşma şekillerinin kıyaslanmasını, piyasa koşullarının değişimindeki benzer yöntemlere tepki vermeyi gerektirmektedir.
- Bu durum gelecekte düzene koyulacaktır.
Kavramın yapılanması
Tipik olarak, türevler aşağıdaki kategorilere ayrılmıştır:
Vadeli İşlemler: Vadeli İşlemler dolaylı olarak anlaşmaya göre alınıp satılan mallar üzerinde ve gelecekte yerine getirilmesi yönünde yapılan işlemlerdir. Vadeli İşlemler iki alt gruba ayrılır:
- Koşulsuz (Kayıt dışı) Vadeli İşlemler: Burada anlaşma tarafları borçlarını ödeme gününde yerine getirmelidir. Böyle anlaşmalar Borsa Dışı (OTC) yapılmaktadır. Buna, sevk eden veya vadeli borsalarda standart şekliyle vadeli (alım satım işlemleri) işlemler denir.
- Koşullu Vadeli İşlemler ya da Opsiyonlar: Opsiyonlarda işlemlerin yerine getirilip getirilmemesi konusunda anlaşma taraflarından birisi karar verme hakkına sahiptir.
Takas Sözleşmeleri: Takas Sözleşmeleri nakit akışlarının değişimi üzerine yapılan anlaşmalardır.
Bütün türevler belli bir kategoride sıralanmakta ya da bir birleşim içerisinde sunulmaktadır. Ayrıca türevler daha sonra borsa türevlerinde ya da borsa dışı ticarette takas edilip edilmedikleri zaman sınıflandırılabilirler.
Borsa Dışı işlemlerin avantajı; anlaşma taraflarının gereksinimlerini bireysel olarak ve uygun bir şekilde biçimlendirmesidir. Dezavantajı ise konsantre olunmamış benzer borsalarda takas(değiş tokuş) yapılmasıdır. Bu yüzden Borsa Dışı Türev Piyasası daha az paraya çevrilebilirlik eğilimine sahiptir. Ayrıca Borsa Denetim Kurumu ve normalde bir de Takas Kurumu mevcuttur. Önemli Dış Borsa Ürünleri klasik vadeli işlemlerin, anlaşmalarının ve takas sözleşmelerinin yanında bulunur.
Ayrıca Finansal Türevlerin yasal açıklaması farklılaştırılmalıdır. Bu finansal türevler menkul kıymetler olan ya da menkul kıymetler olmayan şeklinde oluşturulabilir. Yatırım Form’unda çoğunlukla belge olarak, menkul kıymetler olmayanlar ise Kontrat olarak tanımlanır. Belgelerin ve Kontratların her ikisi borsa dışı olarak da değiştirilebilir.
Tipoloji
Finansal Türevlerin en önemli türleri Vadeli İşlemler ve Opsiyonlardır. Aşağıda temel değerlerin çeşidine göre farklı türevler sıralanmaktadır:
- Faiz Oranına Bağlı İşlemler (Faiz Oranı Türevleri): Vadeli Kur Anlaşmaları, Faiz Oranlı Takaslar, Faiz Oranı Opsiyonları, Opsiyon Türü (değişken/sabit faiz karşılığında sabit/değişken faiz elde etme hakkı veren opsiyon türü), Faiz Oranlı Vadeli İşlemler, Tavan Faiz Oranı ve Taban Faiz Oranı.
- Döviz İşlemleri: Vadeli Döviz İşlemleri, Vadeli Döviz Alım Satımları, Döviz Opsiyonları, Vadeli Kur Anlaşmaları.
- Hisse Senetlerine ve Endekse Bağlı İşlemler: Vadeli Hisse Senedi İşlemleri, Hisse Senedi İşlemleri, Endeks İşlemler, Hisse Senedi Opsiyonları, Endeks Opsiyonları, Değişimleri(Takasları), Endeks Değişimleri.
- Diğer İşlemler: Değerli Metal (altın, gümüş gibi) İşlemleri, Kredi Ödememe Değişimleri, Kredi Ödememe Opsiyonları ya da Hava Türevleri.
Kullanım olanakları
Türevlerin üç temel kullanım olanakları; Finansal Koruma, Spekülasyon (fiyatların ileride düşeceği düşüncesiyle yatırım yapma) ve Arbitraj’dır.
Türevler gelecekte temel değerlerin fiyat dalgalanmalarını korumaya karşı da kullanılabilir. Örneğin, mevcut bir mal vadeli olarak satılır ya da bir Opsiyon aracılığıyla bir fiyat düşüşüne karşı koruma altına alınır. Satış fiyatı gelecekte üretilecek mallar için de koruma altına alınabilir ya da maliyeti hafifleten alış fiyatı gerekli Emtialar (örneğin ham petrol, yapı kerestesi) adına koruma altına alınabilir.
Aynı şekilde türevler gelecekte benzer temel değerlerin fiyat gelişiminde, temel değerler olmadan almak ya da satmak için ve spekülasyon yapmak için de kullanılabilir. Ayrıca bazı türevler özgül(türsel) fiyat parametrelerini speküle etme olanağını sunar ki bu sadece Vadeli İşlem Piyasası’nda mevcuttur.
Sonuçta Türev Fırsatları, Arbitraj Kârı sunmaktadır. Bu gibi fiyat farklarının kullanımı aracılığıyla ve vadeli işlem piyasası arasında, karşılaştırmalı maliyet avantajları ve farklı piyasa segmentleri arasında veya yasal olarak farklı işlem kullanımı aracılığıyla ekonomik olarak eş değerde işlemler gösterilebilmektedir. Buna tipik bir örnek Nakit ve Taşıma Arbitrajı’dır.
Türevler, finansal koruma ve spekülasyon işlemlerinde temel değerlerdeki spot işlemlerin aksine farklı avantajlar sunmaktadır. Türevler düşük bir Likidite(nakit) ve sermaye uygulamasını gerektirir. Özellikle Emtia’larda ve tarımsal ürünlerdeki spekülasyon nakliye ve depo masraflarını hafifletmektedir. Ayrıca türev, piyasaların daha kolay nakite çevrildiği temel değerde spot piyasalar olarak da öne çıkabilir.
Düşük sermaye uygulamasının sebebi türevlerin yapı tekniği olarak bir kaldıraç etkisi içinde olmasıdır. Böylece türevler muhtemelen temel değerin fiyat dalgalanmalarına oransız bir şekilde katılmaktadır. Temel Değer ile spot işlemlerde yabancı bir finansman aracılığıyla karşılaştırılabilir bir etkiye ulaşılmaktadır.
Riskler
Fırsatlar risklerle karşı karşıya gelebilir. Özellikle türevler spot işlemlerden daha riskli değillerdir. Mikro ekonomik olarak türevler asıl spot işlemler gibi piyasa risklerinin türleri içinde kabul edilmektedir. Risk taşımayan türevlere göre miktar eşit biçimde spot piyasalarda yerini almaktadır. Vadeli İşlemler ve Temel Değer arasındaki doğrudan karşılaştırmada öncelikle riski farklar görülmektedir. Türevlerdeki fiyatlandırma özellikle özel yatırımcılar için çoğunlukla şeffaf (intransparent) değildir. Bu durum sadece spot piyasadaki menkul kıymetlerde olduğu gibi arz ve talebe göre ortaya çıkmamaktadır, ayrıca temel değerin yanı sıra başka parametreler de önemli bir rol oynayabilmektedir. Bu durum özel yatırımcılar adına sıklıkla zor izlenebilen bir durumdur. (Karmaşıklık Riski).
Ayrıca – kontratların yapılanmasına göre- riskler olabilir. Asıl niyetin aksine vade sonunda ek para sağlanmalıdır.
Bir diğeri de komisyoncunun (borsa aracısı) riskidir. Komisyonculardaki mevduat çoğunlukla sadece belli bir miktarda koruma altına alınır. 2005 yılında Refco Amerikan Aracısı’nın iflasında birçok özel yatırımcı kayıplara göz yummak zorunda kalmıştır ve kısmen oradaki yüklenmiş fonlar bugün dondurulmuştur. En büyük olası güvenlik burada yasal olarak Notarander hesaplarına benzeyen ayrı ayrı hesaplar sunmaktadır. Ayrı ayrı hesaplar Amerika Birleşik Devletleri’nde genellikle minimum mevduat hesabı olarak 25.000 Dolar’dan sunulmaktadır. Komisyoncunun durumunda % 100 ödenmektedir.
Aynı zamanda türevlerin fiyatları da temel değer (piyasa riski) gibi aynı değişken (stokastik) belirsizlik altında bulunmaktadır. Kaldıraç etkisinin yanı sıra negatif fiyat hareketliliğinde de oldukça fazla bir katılıma yol açmaktadır. Böylece orantısız kayıplar toplam kayıpların da ötesine gidebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Derivatives. , . Erişim tarihi: 15 Şubat 2013.
A derivative is a financial contract whose value is derived from the performance of some underlying market factors, such as interest rates, currency exchange rates, and commodity, credit, or equity prices. Derivative transactions include an assortment of financial contracts, including structured debt obligations and deposits, swaps, futures, options, caps, floors, collars, forwards, and various combinations thereof.
- ^ "Derivative Definition",
- ^
- ^ Crawford, George; Sen, Bidyut (1996). Derivatives for Decision Makers: Strategic Management Issues. John Wiley & Sons. ISBN . Erişim tarihi: 15 Haziran 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Finansta bir turev turev urunu ya da turev araci degeri bir ya da bir kac dayanagin degerine bagli olarak turetilen bir sozlesmedir Sozlesmeye konu olan dayanaklar bir varlik endeks doviz veya faiz orani olabilir ve bunlara basit bir sekilde dayanak varlik adi verilir Turevler birden fazla amacla kullanilabilirler En yaygin amaclardan birisi fiyat hareketlerine karsi korunma saglamak amaciyla sigorta yaratmaktir Diger kullanim amaclarindan bazilari spekulasyon amaciyla fiyat hareketlerine maruziyeti artirmak veya alinip satilmasi zor olan varliklara ve piyasalara turevler uzerinden dolayli bir erisime kavusmaktir Yaygin olarak bilinen turev urunlerinden bazilari alivre sozlesmeler vadeli islemler opsiyonlar takaslar ve bunlarin cesitlemeleriyle olusturulmus urunlerdir Bu cesitlemelere ornek olarak ve verilebilir Turev urunlerin bir cogu ozel olarak tezgah ustu piyasalarda veya ticaret borsasi ya da gibi degisik adlarla alinan organize pazar ya da piyasalarda alinip satilirlar Benzer bir dogasi bulunan sigorta sozlesmelerinin bir cogu ise turev sozlesmelerinden ayri olarak kendi pazar ve piyasasina sahiptir 2007 2008 finansal krizinden sonra turev urunlerinin alis satis islemlerinin yapildigi gelismis piyasalarda bu urunlerin islemlerinin tasinmasi yonunde baski artmistir Turev urunleri ozsermaye pay gibi araclari ve borclanma araclari tahvil ve tutulu satis gibi ile beraber finansal araclarin uc ana kategorisinden birisidir Tarihteki en eski turev orneginin Aristoteles tarafindan dogrulandigi kadariyla antik Yunan filozofu Thales in girip kar ettigi bir zeytin sozlesmesi islemi oldugu dusunulmektedir Ancak Aristotales bu duzenlemeyi bir turev olarak degil bir tekel olarak tanimlamistir Politika Kitap I Bolum XI TanimiGelirleri ve giderleri gosterme standartlarina gore bir turev bir finansal arac ya da IAS 39 un kullanim alanindaki diger bir anlasmanin dusmesi ve toplam uc ayirt edici ozellik asagida gosterilmektedir Belli olan asil degerin ornegin faiz orani finansal arac fiyati hammadde fiyatlari vb degisimine gore deger degismektedir Para odemeyi ya da anlasma sekillerinin kiyaslanmasini piyasa kosullarinin degisimindeki benzer yontemlere tepki vermeyi gerektirmektedir Bu durum gelecekte duzene koyulacaktir Kavramin yapilanmasiTipik olarak turevler asagidaki kategorilere ayrilmistir Vadeli Islemler Vadeli Islemler dolayli olarak anlasmaya gore alinip satilan mallar uzerinde ve gelecekte yerine getirilmesi yonunde yapilan islemlerdir Vadeli Islemler iki alt gruba ayrilir Kosulsuz Kayit disi Vadeli Islemler Burada anlasma taraflari borclarini odeme gununde yerine getirmelidir Boyle anlasmalar Borsa Disi OTC yapilmaktadir Buna sevk eden veya vadeli borsalarda standart sekliyle vadeli alim satim islemleri islemler denir Kosullu Vadeli Islemler ya da Opsiyonlar Opsiyonlarda islemlerin yerine getirilip getirilmemesi konusunda anlasma taraflarindan birisi karar verme hakkina sahiptir Takas Sozlesmeleri Takas Sozlesmeleri nakit akislarinin degisimi uzerine yapilan anlasmalardir Butun turevler belli bir kategoride siralanmakta ya da bir birlesim icerisinde sunulmaktadir Ayrica turevler daha sonra borsa turevlerinde ya da borsa disi ticarette takas edilip edilmedikleri zaman siniflandirilabilirler Borsa Disi islemlerin avantaji anlasma taraflarinin gereksinimlerini bireysel olarak ve uygun bir sekilde bicimlendirmesidir Dezavantaji ise konsantre olunmamis benzer borsalarda takas degis tokus yapilmasidir Bu yuzden Borsa Disi Turev Piyasasi daha az paraya cevrilebilirlik egilimine sahiptir Ayrica Borsa Denetim Kurumu ve normalde bir de Takas Kurumu mevcuttur Onemli Dis Borsa Urunleri klasik vadeli islemlerin anlasmalarinin ve takas sozlesmelerinin yaninda bulunur Ayrica Finansal Turevlerin yasal aciklamasi farklilastirilmalidir Bu finansal turevler menkul kiymetler olan ya da menkul kiymetler olmayan seklinde olusturulabilir Yatirim Form unda cogunlukla belge olarak menkul kiymetler olmayanlar ise Kontrat olarak tanimlanir Belgelerin ve Kontratlarin her ikisi borsa disi olarak da degistirilebilir TipolojiFinansal Turevlerin en onemli turleri Vadeli Islemler ve Opsiyonlardir Asagida temel degerlerin cesidine gore farkli turevler siralanmaktadir Faiz Oranina Bagli Islemler Faiz Orani Turevleri Vadeli Kur Anlasmalari Faiz Oranli Takaslar Faiz Orani Opsiyonlari Opsiyon Turu degisken sabit faiz karsiliginda sabit degisken faiz elde etme hakki veren opsiyon turu Faiz Oranli Vadeli Islemler Tavan Faiz Orani ve Taban Faiz Orani Doviz Islemleri Vadeli Doviz Islemleri Vadeli Doviz Alim Satimlari Doviz Opsiyonlari Vadeli Kur Anlasmalari Hisse Senetlerine ve Endekse Bagli Islemler Vadeli Hisse Senedi Islemleri Hisse Senedi Islemleri Endeks Islemler Hisse Senedi Opsiyonlari Endeks Opsiyonlari Degisimleri Takaslari Endeks Degisimleri Diger Islemler Degerli Metal altin gumus gibi Islemleri Kredi Odememe Degisimleri Kredi Odememe Opsiyonlari ya da Hava Turevleri Kullanim olanaklariTurevlerin uc temel kullanim olanaklari Finansal Koruma Spekulasyon fiyatlarin ileride dusecegi dusuncesiyle yatirim yapma ve Arbitraj dir Turevler gelecekte temel degerlerin fiyat dalgalanmalarini korumaya karsi da kullanilabilir Ornegin mevcut bir mal vadeli olarak satilir ya da bir Opsiyon araciligiyla bir fiyat dususune karsi koruma altina alinir Satis fiyati gelecekte uretilecek mallar icin de koruma altina alinabilir ya da maliyeti hafifleten alis fiyati gerekli Emtialar ornegin ham petrol yapi kerestesi adina koruma altina alinabilir Ayni sekilde turevler gelecekte benzer temel degerlerin fiyat gelisiminde temel degerler olmadan almak ya da satmak icin ve spekulasyon yapmak icin de kullanilabilir Ayrica bazi turevler ozgul tursel fiyat parametrelerini spekule etme olanagini sunar ki bu sadece Vadeli Islem Piyasasi nda mevcuttur Sonucta Turev Firsatlari Arbitraj Kari sunmaktadir Bu gibi fiyat farklarinin kullanimi araciligiyla ve vadeli islem piyasasi arasinda karsilastirmali maliyet avantajlari ve farkli piyasa segmentleri arasinda veya yasal olarak farkli islem kullanimi araciligiyla ekonomik olarak es degerde islemler gosterilebilmektedir Buna tipik bir ornek Nakit ve Tasima Arbitraji dir Turevler finansal koruma ve spekulasyon islemlerinde temel degerlerdeki spot islemlerin aksine farkli avantajlar sunmaktadir Turevler dusuk bir Likidite nakit ve sermaye uygulamasini gerektirir Ozellikle Emtia larda ve tarimsal urunlerdeki spekulasyon nakliye ve depo masraflarini hafifletmektedir Ayrica turev piyasalarin daha kolay nakite cevrildigi temel degerde spot piyasalar olarak da one cikabilir Dusuk sermaye uygulamasinin sebebi turevlerin yapi teknigi olarak bir kaldirac etkisi icinde olmasidir Boylece turevler muhtemelen temel degerin fiyat dalgalanmalarina oransiz bir sekilde katilmaktadir Temel Deger ile spot islemlerde yabanci bir finansman araciligiyla karsilastirilabilir bir etkiye ulasilmaktadir RisklerFirsatlar risklerle karsi karsiya gelebilir Ozellikle turevler spot islemlerden daha riskli degillerdir Mikro ekonomik olarak turevler asil spot islemler gibi piyasa risklerinin turleri icinde kabul edilmektedir Risk tasimayan turevlere gore miktar esit bicimde spot piyasalarda yerini almaktadir Vadeli Islemler ve Temel Deger arasindaki dogrudan karsilastirmada oncelikle riski farklar gorulmektedir Turevlerdeki fiyatlandirma ozellikle ozel yatirimcilar icin cogunlukla seffaf intransparent degildir Bu durum sadece spot piyasadaki menkul kiymetlerde oldugu gibi arz ve talebe gore ortaya cikmamaktadir ayrica temel degerin yani sira baska parametreler de onemli bir rol oynayabilmektedir Bu durum ozel yatirimcilar adina siklikla zor izlenebilen bir durumdur Karmasiklik Riski Ayrica kontratlarin yapilanmasina gore riskler olabilir Asil niyetin aksine vade sonunda ek para saglanmalidir Bir digeri de komisyoncunun borsa aracisi riskidir Komisyonculardaki mevduat cogunlukla sadece belli bir miktarda koruma altina alinir 2005 yilinda Refco Amerikan Aracisi nin iflasinda bircok ozel yatirimci kayiplara goz yummak zorunda kalmistir ve kismen oradaki yuklenmis fonlar bugun dondurulmustur En buyuk olasi guvenlik burada yasal olarak Notarander hesaplarina benzeyen ayri ayri hesaplar sunmaktadir Ayri ayri hesaplar Amerika Birlesik Devletleri nde genellikle minimum mevduat hesabi olarak 25 000 Dolar dan sunulmaktadir Komisyoncunun durumunda 100 odenmektedir Ayni zamanda turevlerin fiyatlari da temel deger piyasa riski gibi ayni degisken stokastik belirsizlik altinda bulunmaktadir Kaldirac etkisinin yani sira negatif fiyat hareketliliginde de oldukca fazla bir katilima yol acmaktadir Boylece orantisiz kayiplar toplam kayiplarin da otesine gidebilir Ayrica bakinizTurev talepKaynakca Derivatives Erisim tarihi 15 Subat 2013 A derivative is a financial contract whose value is derived from the performance of some underlying market factors such as interest rates currency exchange rates and commodity credit or equity prices Derivative transactions include an assortment of financial contracts including structured debt obligations and deposits swaps futures options caps floors collars forwards and various combinations thereof Derivative Definition Crawford George Sen Bidyut 1996 Derivatives for Decision Makers Strategic Management Issues John Wiley amp Sons ISBN 9780471129943 Erisim tarihi 15 Haziran 2016