Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deinocheirus (anlamı: olağandışı korkunç el) Geç Kretase'de (70 milyon yıl önce) bugünkü Moğolistan'da yaşamış ornithomimozor kladından bir teropod dinozor cinsidir. Moğolistan'ın erken Maastrihtiyen yaşlı 'ndan bilinen bu dinozor cinsi tek bir tür içerir (D. mirificus). Bu canlının en dikkat çekici özelliği olağanüstü büyük kollarıdır ve cins adı bu özelliğine atıfta bulunur.
| Deinocheirus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Japonya'da sergilenen yeniden yapılmış iskeleti | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||
| †Deinocheirus mirificus Osmólska & Roniewicz, 1970 | |||||||||||||||||
Keşif ve adlandırma
9 Temmuz 1965 gününde Zofia Kielan-Jaworowska adlı Polak paleontolog tarafından Gobi çölü Nemegt formasyonunun Altan Ula III alanında bir fosil bulunmuştur. Zofia Polonyadan gelen bir araştırma ekibindendi ve bu ekibe Moğol paleontologlar da eşlik ediyorlardı. Bu bilimsel etkinlik Polonya Bilimler Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi tarafından organize ediliyordu. 9-11 Temmuz tarihleri arasında kalıntılar kazıldı ve bir kamyonla taşındı. Sonunda 1968 yılında yayımlanan raporda yeni bir teropod ailesini temsil eden kalıntılar duyurulmuş oldu.
Deinocheirus cins adı, dinozorun çok büyük kollarına işaret eder ve Antik Yunanca δεινός / deinós (“olağandışı korkunç”) and χείρ / cheir (“el”) sözcüklerinin birleşmesiyle oluşur. Tür adı mirificus ise Latince (“göz kamaştırıcı”) anlamına gelmektedir.
Bu canlıya ait ek kalıntılar da ortaya çıkarılmıştır. Bu kalıntılar başsız iki fosil örneğiydi ve sırasıyla 2006 ve 2009 yıllarında bulundular ve MPC-D 100/127 ve MPC-D 100/128 adlarını aldılar. Bir fosil numunenin daha önce fosil avcıları tarafından yağmalandığı anlaşıldı, kafatası, el ve ayak kemikleri çalınmıştı. Bu kalıntıların kara borsa yoluyla Kraliyet Belçika Doğa Bilimleri Enstitüsü'ne geldiği bulundu. Koreli ve Moğol bir ekip kuruldu ve bu fosillerin yağmalanan numuneye ait olup olmadığı araştırıldı. Avcıların bıraktığı tek bir ayak parmağı kemiğinden yola çıkılarak çalınan materyallerinde MPC-D 100/127'ye ait olduğu kararlaştırılmıştı. Tekrar toplanan kalıntılarla her iki örnek de daha kapsamlı bir içeriğe kavuştu.
Açıklama
Deinocheirus çok uzun bir süre en gizemli dinozorlardan biri olarak kaldı. 2006 yılına kadar bu canlının fosil materyalleri sadece iki tam kol, birkaç kaburga ve omurgadan oluşmaktaydı. Kolların boyutu oldukça büyüktür, 2.4 m uzunluğa sahiptir ve ellerdeki pençeleri 25 cm kadardır. İlk fosil örnekler 1965'te güney Moğolistan'da çıkarıldı. Bu dinozorun kolları ornithomimosaur kladındaki dinozorların kollarına çok benzemektedir. 2006 yılında keşfedilen fosillerden bilinen iki yeni örnek, 2014'te bu hayvanın morfolojisini tamamlamayı olanaklı kılmıştır. Yine de Deinocheirus 11 metreyi aşan uzunluğu, 6 tonu bulan ağırlığının yanı sıra kısa arka bacakları, uzun sırt omuru dikenleri ve dişsiz ördeğimsi gagasıyla hafif morfolojiye sahip değildir. Dişsiz gagası ise hepçil bir beslenme biçimini ortaya koymaktadır ve canlının midesinde su canlıları ve ot kalıntılarının yanı sıra çok sayıda gastrolite rastlanmıştır. Gregory S. Paul'a göre Deinocheirus'un 11 metre uzunluğunda ve 5 ton kadar ağırlıkta olduğunu öne sürmüştür.
Ayrıca görece düz ve geniş ayak yapıları da Deinocheirus'un bataklığa benzer nemli ortamlarda yaşadığına yönelik kanıt olarak kabul edilmektedir. Bilinen tek kafatası en büyük örneğe aittir ve uzunluğu 1024 mm kadardır, diğer ornithomimosaurlarınki gibi ince ve uzun olan kafatası sadece burun kısmının daha uzun olmasıyla ayrışır. Dişsiz gaga benzeri çeneleri yuvarlak ve basık şekildedir ve mandibula diğer ornithomimosaurlarınkine nazaran derin ve büyüktür.
Deinocheirus oldukça büyük önkollara sahiptir, holotip örnekte 2.4 metreyi bulan uzunluğu vardır. Üst kol kemiği (humerus) 93.8 cm, ulna 68.8 cm ve 19.6 cm'lik kıvrık pençeler dahil el 77 cm uzunluğundadır.Deinocheirus iri yarı bir canlı olmasına rağmen görece daha düz ve uzun sırt kaburgalarına sahiptir, bu da canlının bedeninin dar yapılı olduğunu düşündürür.
Ayrıca bu canlının omur dikenleri sırtının aşağısına doğru bir çıkıntı (yelken) yaratmaktadır.
Sınıflandırma
Lee ve ark. (2014) aşağıdaki kladogramı oluşturmuştur. Ornithomimosaurların en iyi bilinen cinslerinin değerlendirildiği bu evrimsel ağaçta, Deinocheirus, Deinocheiridae ailesi içinde Garudimimus cinsine kardeş takson olarak yerleştirilmiştir.
| Ornithomimosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji
Paleopatoloji
Deinocheirus fosillerinde Nemegt formasyonundan bilinen Tarbosaurus'a ait ısırık ve yaralama izlerine rastlanmıştır. Özellikle oyuk, çizik, delik, kırılmış dişler ve bunların kombinasyonundan oluşan izler bulunmuştur. MPC-D 100/127 fosil örneğinde kaburga üzerinde kemiğin biçimini değiştiren bir iyileşmiş travmaya rastlanmıştır.
Paleoekoloji
Habitat
Üç Deinocheirus fosil örneği de Gobi çölü'nde Nemegt formasyonundan çıkarılmıştır, bu jeolojik formasyon radyometrik olarak yaşlandırılmamışsa da fosil faunası sayesinde göreceli olarak erken Maastrichtian (Geç Kretase sonu) yaşlı olarak bulunmuştur. Nemegt formasyonu kaya fasiyesleri (kaya yüzleri) ırmak kanalları, çamur düzlükleri ve sığ gölleri temsil eder ve böylesine bir stratigrafik yapı Nemegt formasyonunun daha yaşlı Barun Goyot ve Djadochta formasyonlarından açık ara daha fazla nemli bir iklime sahip olduğunu gösterir. Yine de kaliş çökellerinin tabakalarda bulunması mevsimlik kuraklıkların yaşandığına işaret etmektedir.
Deinocheirus, Nemegt formasyonunda geniş bir dağılıma sahip olabilir; çünkü bulunmuş sadece üç Deinocheirus fosil örneği birbirinden 50 km uzaktaydı. Nemegt formasyonunun temsil ettiği arkaik ırmaklar ekosistemi hepçil Deinocheirus için uygun bir habitat olarak değerlendirilebilir. Günümüzdeki Botswana'daki Okavango deltasına benzeyen bir çevreyi andırdığı kestirilmektedir. Bu alanda Deinocheirus'un yanı sıra büyük ve küçük çok sayıda otçul yaşamaktadır, özellikle Therizinosaurus, Saurolophus ve titanozor sauropodlarla bitkisel besin rekabetine girmiş olabilirler, ek olarak Deinocheirus su canlılarıyla da besleniyordu. Diğer taraftan Geç Kretase Asya'sında üç otçul dinozor grubu (ornithomimosaurlar, Therizinosaurlar ve oviraptorosaurlar) birbirlerinden bağımsız şekilde en büyük boyutlarına ulaşmışlardır.
Beslenme
Deinocheirus'un kafatasının farklı şekli, onun diğer ornithomimosaurlarınkinden daha özelleşmiş bir diyete sahip olduğunu işaret etmektedir. Ördeklerinkine benzer gagasıyla su kütleleri içinde yiyecek arayabildikleri düşünülmektedir. Çenelerindeki açılma ve kapanma işlevlerini kontrol eden kasların bağlanma bölgelerinin küçük oluşu da zayıf bir ısırma kuvvetini göstermektedir ve bu nedenle yumuşak su bitkileri üzerine bir beslenme geliştirmiş olmaları olasıdır. Ayrıca derin mandibula yapıları büyük bir dilin varlığını gösteriyor olabilir ve bu da hayvanın suda taradığı yiyecekleri emmesine yardım ediyor olabilir.
Ayrıca MPC-D 100/127 fosil örneğinin gastralia ve kaburgaları arasında boyutları 8 mm ile 87 mm arasında değişen 1400'den fazla gastrolit (taş) bulunmuştur. Bu taşların toplam ağırlığa oranının 0.0022 olması da bu dişsiz gagaya sahip hayvanın yediğini sindirmeye yardımcı olduğu savını desteklemektedir. Bu taşların yanında balık omurgası ve pulları da bulunması da Deinocheirus'un ornithomimosaur akrabaları gibi hepçil bir beslenme tipine sahip olduğu anlamına gelir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Lee, Yuong Nam; ve diğerleri. . www.nature.com. Nature. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Holtz Jr., Thomas R. . www.nature.com. Nature. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Black, Riley. "Mystery Dinosaur Finally Gets a Body". www.nationalgeographic.com. Nat Geo. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ Pickrell, John. . www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 129-130. ISBN .
- ^ Halszka, Osmolska; Roniewicz, Ewa. (PDF). www.palaeontologia.pan.pl/. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Y.N., Y.N.; Barsbold, R.; Currie, P.J.; Kobayashi, Y.; Lee, H.J. (PDF). vertpaleo.org/. Journal of Vertebrate Paleontology. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ Weishampel, David B.; Dodson, Peter; Osmólska, Halszka (2007). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press. ss. 137-150. ISBN .
- ^ Bell, Phil R.; Currie, Philip; Lee, Yuong Nam. . www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Jerzykiewicz, T.; Russell, D.A. . www.researchgate.com. Cretaceous Research. 26 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Novacek, Michael J. (1996). Dinosaurs of the flaming cliffs. New York: Anchor Books. ss. 133. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Deinocheirus anlami olagandisi korkunc el Gec Kretase de 70 milyon yil once bugunku Mogolistan da yasamis ornithomimozor kladindan bir teropod dinozor cinsidir Mogolistan in erken Maastrihtiyen yasli ndan bilinen bu dinozor cinsi tek bir tur icerir D mirificus Bu canlinin en dikkat cekici ozelligi olaganustu buyuk kollaridir ve cins adi bu ozelligine atifta bulunur Deinocheirus Yasadigi donem araligi 70 myo PreYeYeOSDCPTJKPgN Japonya da sergilenen yeniden yapilmis iskeletiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaKlad OrnithomimosauriaFamilya Cins Deinocheirus amp Roniewicz Tip tur Deinocheirus mirificusOsmolska amp Roniewicz 1970Kesif ve adlandirmaDeinocheirus un onkollari ve omur kemeri MPC D 100 18 CosmoCaixa sergisinde 9 Temmuz 1965 gununde Zofia Kielan Jaworowska adli Polak paleontolog tarafindan Gobi colu Nemegt formasyonunun Altan Ula III alaninda bir fosil bulunmustur Zofia Polonyadan gelen bir arastirma ekibindendi ve bu ekibe Mogol paleontologlar da eslik ediyorlardi Bu bilimsel etkinlik Polonya Bilimler Akademisi ve Mogolistan Bilimler Akademisi tarafindan organize ediliyordu 9 11 Temmuz tarihleri arasinda kalintilar kazildi ve bir kamyonla tasindi Sonunda 1968 yilinda yayimlanan raporda yeni bir teropod ailesini temsil eden kalintilar duyurulmus oldu Deinocheirus cins adi dinozorun cok buyuk kollarina isaret eder ve Antik Yunanca deinos deinos olagandisi korkunc and xeir cheir el sozcuklerinin birlesmesiyle olusur Tur adi mirificus ise Latince goz kamastirici anlamina gelmektedir Bu canliya ait ek kalintilar da ortaya cikarilmistir Bu kalintilar bassiz iki fosil ornegiydi ve sirasiyla 2006 ve 2009 yillarinda bulundular ve MPC D 100 127 ve MPC D 100 128 adlarini aldilar Bir fosil numunenin daha once fosil avcilari tarafindan yagmalandigi anlasildi kafatasi el ve ayak kemikleri calinmisti Bu kalintilarin kara borsa yoluyla Kraliyet Belcika Doga Bilimleri Enstitusu ne geldigi bulundu Koreli ve Mogol bir ekip kuruldu ve bu fosillerin yagmalanan numuneye ait olup olmadigi arastirildi Avcilarin biraktigi tek bir ayak parmagi kemiginden yola cikilarak calinan materyallerinde MPC D 100 127 ye ait oldugu kararlastirilmisti Tekrar toplanan kalintilarla her iki ornek de daha kapsamli bir icerige kavustu AciklamaDeinocheirus cok uzun bir sure en gizemli dinozorlardan biri olarak kaldi 2006 yilina kadar bu canlinin fosil materyalleri sadece iki tam kol birkac kaburga ve omurgadan olusmaktaydi Kollarin boyutu oldukca buyuktur 2 4 m uzunluga sahiptir ve ellerdeki penceleri 25 cm kadardir Ilk fosil ornekler 1965 te guney Mogolistan da cikarildi Bu dinozorun kollari ornithomimosaur kladindaki dinozorlarin kollarina cok benzemektedir 2006 yilinda kesfedilen fosillerden bilinen iki yeni ornek 2014 te bu hayvanin morfolojisini tamamlamayi olanakli kilmistir Yine de Deinocheirus 11 metreyi asan uzunlugu 6 tonu bulan agirliginin yani sira kisa arka bacaklari uzun sirt omuru dikenleri ve dissiz ordegimsi gagasiyla hafif morfolojiye sahip degildir Dissiz gagasi ise hepcil bir beslenme bicimini ortaya koymaktadir ve canlinin midesinde su canlilari ve ot kalintilarinin yani sira cok sayida gastrolite rastlanmistir Gregory S Paul a gore Deinocheirus un 11 metre uzunlugunda ve 5 ton kadar agirlikta oldugunu one surmustur Deinocheirus Kafatasi Ayrica gorece duz ve genis ayak yapilari da Deinocheirus un batakliga benzer nemli ortamlarda yasadigina yonelik kanit olarak kabul edilmektedir Bilinen tek kafatasi en buyuk ornege aittir ve uzunlugu 1024 mm kadardir diger ornithomimosaurlarinki gibi ince ve uzun olan kafatasi sadece burun kisminin daha uzun olmasiyla ayrisir Dissiz gaga benzeri ceneleri yuvarlak ve basik sekildedir ve mandibula diger ornithomimosaurlarinkine nazaran derin ve buyuktur Deinocheirus oldukca buyuk onkollara sahiptir holotip ornekte 2 4 metreyi bulan uzunlugu vardir Ust kol kemigi humerus 93 8 cm ulna 68 8 cm ve 19 6 cm lik kivrik penceler dahil el 77 cm uzunlugundadir Deinocheirus iri yari bir canli olmasina ragmen gorece daha duz ve uzun sirt kaburgalarina sahiptir bu da canlinin bedeninin dar yapili oldugunu dusundurur Ayrica bu canlinin omur dikenleri sirtinin asagisina dogru bir cikinti yelken yaratmaktadir SiniflandirmaLee ve ark 2014 asagidaki kladogrami olusturmustur Ornithomimosaurlarin en iyi bilinen cinslerinin degerlendirildigi bu evrimsel agacta Deinocheirus Deinocheiridae ailesi icinde Garudimimus cinsine kardes takson olarak yerlestirilmistir Ornithomimosauria unnamed unnamed unnamed unnamed Beishanlong unnamed Deinocheirus Ornithomimidae unnamed Gallimimus unnamed Ornithomimus Struthiomimus Gec Kretase yasli Nemegt formasyonu gunumuz Okavango Deltasina benziyorduPaleobiyolojiPaleopatoloji Deinocheirus fosillerinde Nemegt formasyonundan bilinen Tarbosaurus a ait isirik ve yaralama izlerine rastlanmistir Ozellikle oyuk cizik delik kirilmis disler ve bunlarin kombinasyonundan olusan izler bulunmustur MPC D 100 127 fosil orneginde kaburga uzerinde kemigin bicimini degistiren bir iyilesmis travmaya rastlanmistir PaleoekolojiHabitat Uc Deinocheirus fosil ornegi de Gobi colu nde Nemegt formasyonundan cikarilmistir bu jeolojik formasyon radyometrik olarak yaslandirilmamissa da fosil faunasi sayesinde goreceli olarak erken Maastrichtian Gec Kretase sonu yasli olarak bulunmustur Nemegt formasyonu kaya fasiyesleri kaya yuzleri irmak kanallari camur duzlukleri ve sig golleri temsil eder ve boylesine bir stratigrafik yapi Nemegt formasyonunun daha yasli Barun Goyot ve Djadochta formasyonlarindan acik ara daha fazla nemli bir iklime sahip oldugunu gosterir Yine de kalis cokellerinin tabakalarda bulunmasi mevsimlik kurakliklarin yasandigina isaret etmektedir Deinocheirus Nemegt formasyonunda genis bir dagilima sahip olabilir cunku bulunmus sadece uc Deinocheirus fosil ornegi birbirinden 50 km uzaktaydi Nemegt formasyonunun temsil ettigi arkaik irmaklar ekosistemi hepcil Deinocheirus icin uygun bir habitat olarak degerlendirilebilir Gunumuzdeki Botswana daki Okavango deltasina benzeyen bir cevreyi andirdigi kestirilmektedir Bu alanda Deinocheirus un yani sira buyuk ve kucuk cok sayida otcul yasamaktadir ozellikle Therizinosaurus Saurolophus ve titanozor sauropodlarla bitkisel besin rekabetine girmis olabilirler ek olarak Deinocheirus su canlilariyla da besleniyordu Diger taraftan Gec Kretase Asya sinda uc otcul dinozor grubu ornithomimosaurlar Therizinosaurlar ve oviraptorosaurlar birbirlerinden bagimsiz sekilde en buyuk boyutlarina ulasmislardir Beslenme Deinocheirus un kafatasinin farkli sekli onun diger ornithomimosaurlarinkinden daha ozellesmis bir diyete sahip oldugunu isaret etmektedir Ordeklerinkine benzer gagasiyla su kutleleri icinde yiyecek arayabildikleri dusunulmektedir Cenelerindeki acilma ve kapanma islevlerini kontrol eden kaslarin baglanma bolgelerinin kucuk olusu da zayif bir isirma kuvvetini gostermektedir ve bu nedenle yumusak su bitkileri uzerine bir beslenme gelistirmis olmalari olasidir Ayrica derin mandibula yapilari buyuk bir dilin varligini gosteriyor olabilir ve bu da hayvanin suda taradigi yiyecekleri emmesine yardim ediyor olabilir Ayrica MPC D 100 127 fosil orneginin gastralia ve kaburgalari arasinda boyutlari 8 mm ile 87 mm arasinda degisen 1400 den fazla gastrolit tas bulunmustur Bu taslarin toplam agirliga oraninin 0 0022 olmasi da bu dissiz gagaya sahip hayvanin yedigini sindirmeye yardimci oldugu savini desteklemektedir Bu taslarin yaninda balik omurgasi ve pullari da bulunmasi da Deinocheirus un ornithomimosaur akrabalari gibi hepcil bir beslenme tipine sahip oldugu anlamina gelir Kaynakca a b c d e f g h Lee Yuong Nam ve digerleri www nature com Nature 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link a b c d Holtz Jr Thomas R www nature com Nature 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Black Riley Mystery Dinosaur Finally Gets a Body www nationalgeographic com Nat Geo 29 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Agustos 2022 Pickrell John www sciencedirect com Sciencedirect 29 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Paul Gregory S 2016 The Princeton Field Guide to Dinosaurs New Jersey Princeton University Press ss 129 130 ISBN 978 0 691 16766 4 Halszka Osmolska Roniewicz Ewa PDF www palaeontologia pan pl 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Y N Y N Barsbold R Currie P J Kobayashi Y Lee H J PDF vertpaleo org Journal of Vertebrate Paleontology 31 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Agustos 2022 Weishampel David B Dodson Peter Osmolska Halszka 2007 The Dinosauria Second Edition University of California Press ss 137 150 ISBN 9780520254084 Bell Phil R Currie Philip Lee Yuong Nam www sciencedirect com Sciencedirect 22 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Jerzykiewicz T Russell D A www researchgate com Cretaceous Research 26 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Novacek Michael J 1996 Dinosaurs of the flaming cliffs New York Anchor Books ss 133 ISBN 0 385 47774 0