Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Deli" Halid Paşa veya Halid Karsıalan (1883, İstanbul - 14 Şubat 1925, Ankara), Türk asker ve siyasetçidir.
| Halaskâr Halid Paşa 1319-P. 257 | |
|---|---|
 "Deli" Halit Paşa | |
| Doğum | Ahmed oğlu Halid 1883 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 14 Şubat 1925 (42 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Cinayet |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1903-1919) Türkiye (1919-1925) |
| Hizmet yılları | 1903-1925 |
| Rütbesi | Mirliva |
| Komutası | Mürettep Teşkilat-ı Mahsusa Alayı, Bağımsız Artvin Müfrezesi, Çoruh Müfrezesi, Batı Dersim Bölge Komutanlığı, 3. Kafkas Tümeni 9. Kafkas Tümeni, Kocaeli Grubu, 12. Grup, Kocaeli Grubu |
| Çatışma/savaşları | Trablusgarp Savaşı Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Kurtuluş Savaşı |
| Ödülleri |      |
| Sonraki işi | TBMM Ardahan Milletvekili |
I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi'nde başarılar göstermiş; Türk Kurtuluş Savaşı'nın ilk yıllarında Doğu Cephesi'nde, Gümrü Antlaşması'nın imzalanmasından sonra ise Batı Cephesi'nde komutanlık yapmış bir askerdir.
İkinci Büyük Millet Meclisi'ne Ardahan Milletvekili olarak katıldı. Bir tartışma sonrasında Meclis koridorunda vurularak öldü. TBMM'de işlenen ilk cinayetin kurbanıdır.
Yaşamı
1883 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Çerkes Ahmet Bey'dir.
1901 yılında Kuleli Askeri İdadisi’nden 1904 yılında Mekteb-i Harbiye’den Teğmen olarak mezun oldu. 1907 yılında Erkan-ı Harbiye Mektebi’ni Kurmay Yüzbaşı olarak bitirdi. 1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Yemen'de görevlendirildi.
1910 yılının Haziran ayında Trablusgarp Savaşı'na katıldı. 3 ay süreyle görev yaptı. Bu dönemde aynı cephede görev yaptığı "Kel Ali" lakaplı subay ile (Ali Çetinkaya) anlaşamadığı için Mustafa Kemal Bey ve Enver Bey'in ortak kararı ile görev yerleri değiştirilmek zorunda kalmıştı.
Trablusgarp'taki görevinin ardından Balkan Savaşı'na katılmak üzere Çatalca'ya geçti. I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine Kafkasya Cephesi'nde görev aldı. Görevi, Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslara bırakılmış olan Kars, Ardahan ve Sarıkamış'ı geri almaktı. Dokuz günlük bir savaştan sonra 23 Aralık 1915 tarihinde Ardahan'a girmeyi başardı. Bu başarısından sonra Binbaşı rütbesine, Çoruh Müfrezesi ile yaptığı hizmetlerden sonra Kaymakam rütbesine terfi etti.
10 Mayıs 1917 tarihinde Garbi Dersim Komutanlığına atandı; savaşın en önemli milis güçlerinden birisini kurdu; Dersimli süvari birlikleri ile Erzincan, Mamahatun ve Erzurum'u geri aldı. Kafkas İslam Ordusu'nun 3. Fırka Komutanı olarak Ahıska'yı kuşattı. Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması üzerine Ardahan, Kars ve Sarıkamış'ı tahliye ederek Tortum'a çekildi; İngilizlerin baskısı ile Fırka Komutanlığı'ndan alındı.
Ali Rıza Paşa Kabinesi kurulduğunda, 9. Kafkas Fırkası Komutanlığı'na atandı. Ermenistan üzerine yapılan harekâttaki başarısı nedeniyle Miralay rütbesine terfi etti.
Millî Mücadeleye Katkıları
Mondros Ateşkes Anlaşması'ndan sonra terhis edilmemiş olan ve Kâzım Karabekir Paşa komutasında bulunan 15. Kolordu'da görev yaptı. Bölgede Kafkas İslam Ordusu'ndan kalan kuvvetlerin bir savunma çekirdeği haline getirilmesini sağladı. Erzurum Kongresi'nde Trabzon delegelerinin Mustafa Kemal'e karşı çıkmalarını, aldığı yıldırma tedbirleriyle önledi. 1920 yılının sonlarında Kars ve Sarıkamış'ı, 1921'de de Ardahan'ı düşman işgallerinden kurtardı. Soyadı Kanunu çıktıktan sonra ailesi bu nedenle "Karsıalan" soyadını aldı.
Gümrü Antlaşması'ndan sonra Batı Cephesi'nde görev verildi. Sakarya Meydan Muharebesi'nde 12. Grup Komutanlığı yaptı. Bu sırada gösterdiği cesaretten ötürü "'Deli" lakabıyla anılmaya başlandı. Özellikle cephenin biraz gerisinde yüksekçe bir yere oturup tabancalarını dizlerine koyarak "Geri çekileni vururum" mesajı vermesi ve birkaç sefer geriye kaçan askerler üzerinde bunu bizzat uygulamasıyla ün yaptı. Büyük Taarruz'da Kocaeli Grubu Komutanlığı yaptı ve yaptığı mezalimi ile ünlü Yunan 11. Tümeni'ni, Tümen Komutanı Tümgeneral Nikolaos Kladas ile beraber esir aldı. Büyük Taarruz'da Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu.
Milletvekilliği ve ölümü
İkinci Büyük Millet Meclisine Ardahan Milletvekili olarak katıldı. 9 Şubat 1925 tarihinde Meclis koridorunda, sırtından tabancayla vurularak yaralandı ve 14 Şubat 1925 tarihinde öldü. Öldürülmesi, TBMM’de gerçekleşen ilk cinayettir.
Halit Paşa, Milletvekili Ali Çetinkaya ile bir arbede sırasında patlayan bir silahla vuruldu. Paşayı kimin vurduğu kesin olarak anlaşılamadı. Paşa, yaralı halde 5 gün Millet Meclisinde tutuldu, hastaneye kaldırılmadı. Durumu giderek kötüleşen paşa, 14 Şubat'ta öldü. Öte yandan, Ankara Savcılığı, Halit Paşa’yı Ali Çetinkaya’nın vurduğu kanaatine vardı; bir nefs-i müdafaa halinde olduğunu kabul ederek bu olaydan dolayı kovuşturma yapılmaması kararı verdi.
Cenazesi, İstanbul'un Eyüp semtinde defnedildi. Mezarı, 1988 yılında Ankara'daki Devlet Mezarlığı'na taşındı.
Kaynakça
- ^ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 202.
- ^ . 29 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011.
- ^ Derin Tarih dergisi, sayı 23 (Şubat 2014)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Deli Halid Pasa veya Halid Karsialan 1883 Istanbul 14 Subat 1925 Ankara Turk asker ve siyasetcidir Halaskar Halid Pasa 1319 P 257 Deli Halit PasaDogumAhmed oglu Halid 1883 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum14 Subat 1925 42 yasinda Ankara TurkiyeOlum sebebiCinayetBagliligi Osmanli 1903 1919 Turkiye 1919 1925 Hizmet yillari1903 1925RutbesiMirlivaKomutasiMurettep Teskilat i Mahsusa Alayi Bagimsiz Artvin Mufrezesi Coruh Mufrezesi Bati Dersim Bolge Komutanligi 3 Kafkas Tumeni 9 Kafkas Tumeni Kocaeli Grubu 12 Grup Kocaeli GrubuCatisma savaslariTrablusgarp Savasi Balkan Savaslari I Dunya Savasi Kurtulus SavasiOdulleriSonraki isiTBMM Ardahan Milletvekili I Dunya Savasi nda Kafkas Cephesi nde basarilar gostermis Turk Kurtulus Savasi nin ilk yillarinda Dogu Cephesi nde Gumru Antlasmasi nin imzalanmasindan sonra ise Bati Cephesi nde komutanlik yapmis bir askerdir Ikinci Buyuk Millet Meclisi ne Ardahan Milletvekili olarak katildi Bir tartisma sonrasinda Meclis koridorunda vurularak oldu TBMM de islenen ilk cinayetin kurbanidir Yasami1883 yilinda Istanbul da dunyaya geldi Babasi Cerkes Ahmet Bey dir 1901 yilinda Kuleli Askeri Idadisi nden 1904 yilinda Mekteb i Harbiye den Tegmen olarak mezun oldu 1907 yilinda Erkan i Harbiye Mektebi ni Kurmay Yuzbasi olarak bitirdi 1908 yilinda II Mesrutiyet in ilanindan sonra Yemen de gorevlendirildi 1910 yilinin Haziran ayinda Trablusgarp Savasi na katildi 3 ay sureyle gorev yapti Bu donemde ayni cephede gorev yaptigi Kel Ali lakapli subay ile Ali Cetinkaya anlasamadigi icin Mustafa Kemal Bey ve Enver Bey in ortak karari ile gorev yerleri degistirilmek zorunda kalmisti Trablusgarp taki gorevinin ardindan Balkan Savasi na katilmak uzere Catalca ya gecti I Dunya Savasi nin baslamasi uzerine Kafkasya Cephesi nde gorev aldi Gorevi Osmanli Rus Savasi sirasinda Ruslara birakilmis olan Kars Ardahan ve Sarikamis i geri almakti Dokuz gunluk bir savastan sonra 23 Aralik 1915 tarihinde Ardahan a girmeyi basardi Bu basarisindan sonra Binbasi rutbesine Coruh Mufrezesi ile yaptigi hizmetlerden sonra Kaymakam rutbesine terfi etti 10 Mayis 1917 tarihinde Garbi Dersim Komutanligina atandi savasin en onemli milis guclerinden birisini kurdu Dersimli suvari birlikleri ile Erzincan Mamahatun ve Erzurum u geri aldi Kafkas Islam Ordusu nun 3 Firka Komutani olarak Ahiska yi kusatti Mondros Ateskes Antlasmasi nin imzalanmasi uzerine Ardahan Kars ve Sarikamis i tahliye ederek Tortum a cekildi Ingilizlerin baskisi ile Firka Komutanligi ndan alindi Ali Riza Pasa Kabinesi kuruldugunda 9 Kafkas Firkasi Komutanligi na atandi Ermenistan uzerine yapilan harekattaki basarisi nedeniyle Miralay rutbesine terfi etti Milli Mucadeleye Katkilari Mondros Ateskes Anlasmasi ndan sonra terhis edilmemis olan ve Kazim Karabekir Pasa komutasinda bulunan 15 Kolordu da gorev yapti Bolgede Kafkas Islam Ordusu ndan kalan kuvvetlerin bir savunma cekirdegi haline getirilmesini sagladi Erzurum Kongresi nde Trabzon delegelerinin Mustafa Kemal e karsi cikmalarini aldigi yildirma tedbirleriyle onledi 1920 yilinin sonlarinda Kars ve Sarikamis i 1921 de de Ardahan i dusman isgallerinden kurtardi Soyadi Kanunu ciktiktan sonra ailesi bu nedenle Karsialan soyadini aldi Gumru Antlasmasi ndan sonra Bati Cephesi nde gorev verildi Sakarya Meydan Muharebesi nde 12 Grup Komutanligi yapti Bu sirada gosterdigi cesaretten oturu Deli lakabiyla anilmaya baslandi Ozellikle cephenin biraz gerisinde yuksekce bir yere oturup tabancalarini dizlerine koyarak Geri cekileni vururum mesaji vermesi ve birkac sefer geriye kacan askerler uzerinde bunu bizzat uygulamasiyla un yapti Buyuk Taarruz da Kocaeli Grubu Komutanligi yapti ve yaptigi mezalimi ile unlu Yunan 11 Tumeni ni Tumen Komutani Tumgeneral Nikolaos Kladas ile beraber esir aldi Buyuk Taarruz da Mirliva rutbesine terfi etti ve Pasa oldu Milletvekilligi ve olumu Ikinci Buyuk Millet Meclisine Ardahan Milletvekili olarak katildi 9 Subat 1925 tarihinde Meclis koridorunda sirtindan tabancayla vurularak yaralandi ve 14 Subat 1925 tarihinde oldu Oldurulmesi TBMM de gerceklesen ilk cinayettir Halit Pasa Milletvekili Ali Cetinkaya ile bir arbede sirasinda patlayan bir silahla vuruldu Pasayi kimin vurdugu kesin olarak anlasilamadi Pasa yarali halde 5 gun Millet Meclisinde tutuldu hastaneye kaldirilmadi Durumu giderek kotulesen pasa 14 Subat ta oldu Ote yandan Ankara Savciligi Halit Pasa yi Ali Cetinkaya nin vurdugu kanaatine vardi bir nefs i mudafaa halinde oldugunu kabul ederek bu olaydan dolayi kovusturma yapilmamasi karari verdi Cenazesi Istanbul un Eyup semtinde defnedildi Mezari 1988 yilinda Ankara daki Devlet Mezarligi na tasindi Kaynakca T C Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligi Yayinlari Turk Istiklal Harbine Katilan Tumen ve Daha Ust Kademelerdeki Komutanlarin Biyografileri Genelkurmay Baskanligi Basimevi Ankara 1972 s 202 29 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2011 Derin Tarih dergisi sayi 23 Subat 2014