Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deneysel psikoloji, psikolojiye doğa bilimleri gözlüğüyle bakar ve onu bilimsel yöntem yardımıyla anlamaya çalışır. Deneysel psikolojinin odaklandığı konular davranışı belirleyen süreçler ve zihinsel yaşamın doğasıdır. Bu dal, psikolojik bilgi birikimini günlük yaşamda karşılaşılan sorunları çözmekte kullanan uygulamalı psikoloji ve zihinsel hastalıkları terapi yoluyla ortadan kaldırmayı amaçlayan klinik psikolojiden ayrılır.
Deneysel psikoloji bir konudan çok yöntemler dizgesini ifade eder ve psikolojinin diğer alanlarında kullanılan pek çok yöntemi içerir. Deneysel psikologlar nöroloji, gelişimsel psikoloji, duyarlık, algılama, bilinçlilik, öğrenme, bellek, düşünme ve dil konularında araştırmalar yapmış, makaleler yayımlamış ve dersler vermişlerdir. Deneysel psikolojinin günümüzdeki ilgi alanları ise motivasyon, duygu ve toplumsal psikolojidir.
Tarihi
Erken dönem
Deneysel psikolojinin geçmişi 11. yüzyıla dayanmaktadır. İbn-i Heysem 1021'de yazdığı Optiğin Kitabı adlı yapıtta görsel algı ve yanılsamaları deneysel bir yaklaşımla incelemiş ve Ebu Reyhan Biruni tepki zamanı kavramını bulgulamıştır. Ne var ki, deneysel psikolojinin çağdaş bir akademik dal durumuna gelmesi Wilhelm Wundt'un matematiksel ve deneysel yaklaşımına ve dünya üzerindeki ilk psikoloji laboratuvarını kurmasıyla gerçekleşmiştir. İlk deneysel psikologlardan Hermann Ebbinghaus ve çalışmalarında içgözlem yöntemini de kullanmışlardır.
20. yüzyıl
Davranışçılık yirminci yüzyılın ilk yarısında psikolojinin baskın örnekçelerinden biri olmuştur. Bu, zihinsel görüngelerin deneysel psikolojideki önemini azaltmıştır. Bu durum Avrupa için çok geçerli değildir. Bunun nedeni, düşünme, bellek ve konularına eğilen , Kenneth Craik, ve gibi psikologların Avrupa psikolojisini etkilemiş olmasıdır. Bu durum, bilişsel psikolojinin hızlı gelişimine de altyapı hazırlamıştır.
"Deneysel psikoloji" yirminci yüzyılın ikinci yarısında boyut değiştirmiş ve birçok alt dala ayrılmıştır. Deneysel psikologlar araştırmalarında çok sayıda farklı yöntem kullanırlar ve bilim felsefesinin deneyin ayrıcalıklı prestiji üzerindeki etkilerini göz önüne alarak belirli bir yönteme saplanıp kalmazlar. Deneysel yöntemin günümüzdeki kullanım alanları daha önce deneysel psikolojinin parçası olmayan gelişimsel ve toplumsal psikolojidir. Terim, prestij sahibi bilimsel dergilerde ve kimi üniversitelerin psikoloji derslerinde kullanılmaktadır.
Yöntemler dizgesi
Deneyler
İnsan davranışı ve zihinsel süreçlerin karmaşıklığı, bu olguların yorumlanmasına yardımcı değişkenler ve konu oldukları bilinçdışı süreçler deneysel psikolojinin tutarlı bir yöntemler dizgesine sahip olmasını zorunlu kılmaktadır.
Psikolojideki temel deneysel yöntemler denetimi, azaltılması, deneysel evrelerin ağırlıklandırılması, uygun , ve kullanımı ve . Psikoloji bölümlerinin lisans programları araştırma yöntemleri ve istatistik konularında zorunlu dersler içermektedir.
Yasal ve ahlaksal sorunlar nedeniyle deneysel psikologlar hayvanlar üzerinde araştırma yaparlar. Deneyler ile değişik çevre koşullarının davranışı nasıl etkilediği araştırmalar ile bulunmaya çalışılır. Deneysel psikoloji deyince günümüz psikologlarının aklına, hayvan davranışları üzerinde yapılan çalışmalar gelir.
Diğer yöntemler
, ilintisel ve gözlemin de içinde bulunduğu diğer araştırma yöntemlerinin de kullanıldığı deneysel psikoloji, bilgi birikimine en yüksek değeri atfeder. Kimi deneysel psikologlar bu durumu daha da ileriye taşımış ve deney dışındaki diğer tüm araştırma yöntemlerine kuşkuyla bakmışlardır. Daha özel anlamda, ve görüşme yöntemleri klinik psikolojide kullanıldıkları için deneysel psikologlar tarafından pek önemsenmezler[]. Deneysel çalışmalar sürecinde, insan psikolojisi göz önüne alınmalı ve insan hayatının etik değeri korunmalıdır.
Eleştiriler
Eleştirel ve psikologlar insan doğasının içinde yaşadığı çevreye ayrılmaz bir biçimde bağlı olduğuna inanmakta ve deneysel psikologların insan doğasını kültürel, ekonomik ve tarihsel bakış açısını yadsıyarak anlamaya çalıştıklarını öne sürmektedirler. Deneysel psikolojiye kuşkuyla bakan kişiler bu dalın, çevresel etmenlerin insanın zihinsel süreçlerini ve davranışını etkileyen değişkenler olarak tanımlamadıklarını vurgulamaktadırlar. Bu durumun deneysel psikologların insan doğasını eksik anlatmasına yol açtığı iddiası da dile getirilmektedir.
B.F. Skinner ölümünden üç gün önce 'nda yaptığı bir konuşmada deneysel psikolojiyi iç zihinsel süreçlere gözlemlenebilir davranışlardan daha fazla önem vermesinden ötürü eleştirmiştir. Bu eleştiri, davranışçılığın önemini yitirdiği bilişsel devrimin yükseliş dönemine rastlamış ve pek dikkate alınmamıştır.[]
Notlar
- ^ a b Omar Khaleefa (1999 yazı). "Psikofizik ve Deneysel Psikolojinin Kurucusu Kimdir?", American Journal of Islamic Social Sciences 16 (2).
- ^ İkbal, Muhammed (1930), "İslam Kültürünün Ruhu", , 1 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Ocak 2008
- ^ Doğan Cüceloğlu (1991), İnsan ve Davranışı, "Psikolojinin Alanları", Remzi Kitabevi, .
Kaynakça
- Edwin G. Boring. Deneysel Psikoloji Tarihi. 2. Baskı. Prentice-Hall, 1950.
- Robert L. Solso ve M. Kimberly MacLin. Deneysel Psikoloji: Farklı Bir Yaklaşım. 7. Baskı. Allyn & Bacon, 2001.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Deneysel psikoloji psikolojiye doga bilimleri gozluguyle bakar ve onu bilimsel yontem yardimiyla anlamaya calisir Deneysel psikolojinin odaklandigi konular davranisi belirleyen surecler ve zihinsel yasamin dogasidir Bu dal psikolojik bilgi birikimini gunluk yasamda karsilasilan sorunlari cozmekte kullanan uygulamali psikoloji ve zihinsel hastaliklari terapi yoluyla ortadan kaldirmayi amaclayan klinik psikolojiden ayrilir Wilhelm Wundt Almanya Leipzig de 1879 yilinda ilk psikoloji laboratuvarini kurarak deneysel psikolojinin adimlarini atmistir Deneysel psikoloji bir konudan cok yontemler dizgesini ifade eder ve psikolojinin diger alanlarinda kullanilan pek cok yontemi icerir Deneysel psikologlar noroloji gelisimsel psikoloji duyarlik algilama bilinclilik ogrenme bellek dusunme ve dil konularinda arastirmalar yapmis makaleler yayimlamis ve dersler vermislerdir Deneysel psikolojinin gunumuzdeki ilgi alanlari ise motivasyon duygu ve toplumsal psikolojidir TarihiErken donem Deneysel psikolojinin gecmisi 11 yuzyila dayanmaktadir Ibn i Heysem 1021 de yazdigi Optigin Kitabi adli yapitta gorsel algi ve yanilsamalari deneysel bir yaklasimla incelemis ve Ebu Reyhan Biruni tepki zamani kavramini bulgulamistir Ne var ki deneysel psikolojinin cagdas bir akademik dal durumuna gelmesi Wilhelm Wundt un matematiksel ve deneysel yaklasimina ve dunya uzerindeki ilk psikoloji laboratuvarini kurmasiyla gerceklesmistir Ilk deneysel psikologlardan Hermann Ebbinghaus ve calismalarinda icgozlem yontemini de kullanmislardir 20 yuzyil Davraniscilik yirminci yuzyilin ilk yarisinda psikolojinin baskin ornekcelerinden biri olmustur Bu zihinsel gorungelerin deneysel psikolojideki onemini azaltmistir Bu durum Avrupa icin cok gecerli degildir Bunun nedeni dusunme bellek ve konularina egilen Kenneth Craik ve gibi psikologlarin Avrupa psikolojisini etkilemis olmasidir Bu durum bilissel psikolojinin hizli gelisimine de altyapi hazirlamistir Deneysel psikoloji yirminci yuzyilin ikinci yarisinda boyut degistirmis ve bircok alt dala ayrilmistir Deneysel psikologlar arastirmalarinda cok sayida farkli yontem kullanirlar ve bilim felsefesinin deneyin ayricalikli prestiji uzerindeki etkilerini goz onune alarak belirli bir yonteme saplanip kalmazlar Deneysel yontemin gunumuzdeki kullanim alanlari daha once deneysel psikolojinin parcasi olmayan gelisimsel ve toplumsal psikolojidir Terim prestij sahibi bilimsel dergilerde ve kimi universitelerin psikoloji derslerinde kullanilmaktadir Yontemler dizgesiDeneyler Insan davranisi ve zihinsel sureclerin karmasikligi bu olgularin yorumlanmasina yardimci degiskenler ve konu olduklari bilincdisi surecler deneysel psikolojinin tutarli bir yontemler dizgesine sahip olmasini zorunlu kilmaktadir Psikolojideki temel deneysel yontemler denetimi azaltilmasi deneysel evrelerin agirliklandirilmasi uygun ve kullanimi ve Psikoloji bolumlerinin lisans programlari arastirma yontemleri ve istatistik konularinda zorunlu dersler icermektedir Yasal ve ahlaksal sorunlar nedeniyle deneysel psikologlar hayvanlar uzerinde arastirma yaparlar Deneyler ile degisik cevre kosullarinin davranisi nasil etkiledigi arastirmalar ile bulunmaya calisilir Deneysel psikoloji deyince gunumuz psikologlarinin aklina hayvan davranislari uzerinde yapilan calismalar gelir Diger yontemler ilintisel ve gozlemin de icinde bulundugu diger arastirma yontemlerinin de kullanildigi deneysel psikoloji bilgi birikimine en yuksek degeri atfeder Kimi deneysel psikologlar bu durumu daha da ileriye tasimis ve deney disindaki diger tum arastirma yontemlerine kuskuyla bakmislardir Daha ozel anlamda ve gorusme yontemleri klinik psikolojide kullanildiklari icin deneysel psikologlar tarafindan pek onemsenmezler kaynak belirtilmeli Deneysel calismalar surecinde insan psikolojisi goz onune alinmali ve insan hayatinin etik degeri korunmalidir ElestirilerElestirel ve psikologlar insan dogasinin icinde yasadigi cevreye ayrilmaz bir bicimde bagli olduguna inanmakta ve deneysel psikologlarin insan dogasini kulturel ekonomik ve tarihsel bakis acisini yadsiyarak anlamaya calistiklarini one surmektedirler Deneysel psikolojiye kuskuyla bakan kisiler bu dalin cevresel etmenlerin insanin zihinsel sureclerini ve davranisini etkileyen degiskenler olarak tanimlamadiklarini vurgulamaktadirlar Bu durumun deneysel psikologlarin insan dogasini eksik anlatmasina yol actigi iddiasi da dile getirilmektedir B F Skinner olumunden uc gun once nda yaptigi bir konusmada deneysel psikolojiyi ic zihinsel sureclere gozlemlenebilir davranislardan daha fazla onem vermesinden oturu elestirmistir Bu elestiri davranisciligin onemini yitirdigi bilissel devrimin yukselis donemine rastlamis ve pek dikkate alinmamistir kaynak belirtilmeli Notlar a b Omar Khaleefa 1999 yazi Psikofizik ve Deneysel Psikolojinin Kurucusu Kimdir American Journal of Islamic Social Sciences 16 2 Ikbal Muhammed 1930 Islam Kulturunun Ruhu 1 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 25 Ocak 2008 Dogan Cuceloglu 1991 Insan ve Davranisi Psikolojinin Alanlari Remzi Kitabevi ISBN 978 975 14 0250 9 KaynakcaEdwin G Boring Deneysel Psikoloji Tarihi 2 Baski Prentice Hall 1950 Robert L Solso ve M Kimberly MacLin Deneysel Psikoloji Farkli Bir Yaklasim 7 Baski Allyn amp Bacon 2001