Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diyala (Arapça: نهر ديالى Nahr Diyālā; Kürtçe: Sîrwan; Farsça: دیاله Diyâlah, سيروان Sīrvān) Dicle'nin bir nehri ve koludur. Kuzey Irak'ın Süleymaniye Valiliği'ndeki Darbandikhan Barajı'nda Sirwan ve Tanjaro nehirlerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Toplam uzunluğu 445 km (277 mi)'dir.
| Diyala nehri | |
|---|---|
 | |
| Konum | |
| Bölge(ler) | İran, Irak |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Irak'ın Kuzeyi/Batı İran |
| Ağız | Dicle Nehri |
| Uzunluk | 445 km (277 mi) |
| Havza alanı | 32.600 km2 (12.600 sq mi) |
| Debi | 164 m3/s (5.800 cu ft/s) |
| Sağ kolları | Tanjero |
| Sol kolları | Sirwan |
Yol
İran'ın Zagros Dağları'nda Hemedan yakınlarında doğar. Daha sonra dağların arasından aşağı iner ve yaklaşık 32 km boyunca iki ülke arasında sınırını oluşturur. Son olarak Bağdat'ın altından Dicle'ye akar. Diyala'nın üst kesimlerinde dar defileleri nedeniyle navigasyon mümkün değildir, ancak nehrin vadisi İran ve Irak arasında önemli bir ticaret yolu sağlar.
Nehir Hemrin Dağları'nın güneybatısında akar.
Adı
Aramice kökeni "Diyalas"tır ve Kürtçede "Sirwan" olarak adlandırılır, anlamı "kükreyen deniz" veya "bağıran nehir"dir. Erken İslam döneminde, nehrin alt kısmı Nehrevan Kanalı'nın bir parçasını oluşturuyordu. Irak'taki Diyala Valiliği nehrin adını almıştır.
Antik Tornas nehri olabilir.
Tarihçe
Tunç Çağı
Bu bölge, Jemdet Nasr ve Erken Hanedan Dönemi boyunca, Akad Dönemi'ne kadar gelişti.
Eşnunna'da (Tell Asmar), Tell Asmar Hazinesi özellikle dikkat çekicidir. Erken Hanedan Dönemi'ne (MÖ 2900-2350) ait on iki dikkate değer heykel bulundu.
Kızıl Seramik
Diyala Nehri kıyısındaki yerlerde, resimli tasvirlere sahip parlak renkli bir çanak çömlek türü olan 'Scarlet Ware' (Kızıl Eşya) olarak bilinen bir çanak çömlek türü tipikti. MÖ 2800 civarında gelişti ve aynı dönemde Orta Mezopotamya'daki Jemdet Nasr çanak çömleğiyle ilişkilidir. Kırmızı renk ağırlıklı olarak hematit boyası kullanılarak elde edildi.
Kızıl Seramik Erken Hanedanlık I ve II dönemlerinin tipik örneğidir. Diyala boyunca, Güney Mezopotamya'yı İran platosuyla bağlayan en önemli ticaret yollarından biri yer almaktadır. Bu nedenle, Scarlet seramikleri Pusht-i Kuh, Luristan'da da popülerdi ve Susa II döneminde Susa'ya ticareti yapıldı.
Demir Çağı
M.Ö. 693'te, Asurlular ve Güney İran'daki Elamlılar arasında Diyala Nehri Muharebesi gerçekleşti.
Nehir, Herodot'un Tarihler ‘inde Gyndes adıyla anılır ve burada kral Büyük Kiros'un kutsal beyaz atın orada ölmesinin ardından ceza olarak 360 kanal kazarak nehri dağıttığı belirtilir. Kanallar kumun altında kaybolduktan sonra nehir eski boyutlarına geri döndü.
Orta Tunç
Larsa döneminde, Eşnunna özellikle öne çıktı. Diyala Nehri o dönemde "Şu-durul" adını da taşıyordu.
Modern Tarih
Mart 1917'de Britanya İmparatorluğu, Dicle Nehri'nin birleştiği noktada Osmanlı İmparatorluğu'nu yenerek Bağdat'ın Düşüşü'ne yol açtı; bu, I. Dünya Savaşı'nın Mezopotamya Seferi'nin bir parçasıydı.
Kazılar
1930'larda Diyala nehri havzasının alt kesiminde büyük kazılar yapıldı. Bu kazılar Chicago Üniversitesi Doğu Enstitüsü (Antik Kültürler Araştırma Enstitüsü) (1930–1937) ve Pensilvanya Üniversitesi (1938–1939) tarafından yürütülmüştür. Tell Agrab, Tell Asmar (antik Eşnunna), Ishchali (antik Neribtum) ve Khafaje (antik Tutub) gibi yerler kazılmıştır.
O zamanlar Diyala, güney ve kuzey Mezopotamya'ya kıyasla nispeten keşfedilmemişti. Ancak yerlerin yağmalanması çoktan başlamıştı. Sonuç olarak profesyonel kazılar başlatıldı.
Arkeologlar James Breasted ve Henri Frankfort bu projelere öncülük ediyordu.
Bu kazılar Mezopotamya arkeolojisi ve kronolojisi hakkında çok kapsamlı veriler sağladı. Geç Uruk dönemi ile Eski Babil dönemi sonu (MÖ 3000-1700) arasındaki zamanı kapsıyordu. Daha sonra dokuz ayrıntılı monografi yayınlandı, ancak 12.000'i bulan nesnelerin çoğu yayınlanmadı. 1992'de başlatılan Diyala Veritabanı Projesi bu materyalin çoğunu yayınlamaktadır.
Orada çalışan diğer bilim insanları arasında epigrafist Thorkild Jacobsen, Seton Lloyd ve Pinhas Delougaz vardı.
1980 civarında, Diyala bölgesi de Hamrin Barajı Kurtarma Projesi'nin bir parçası olarak yoğun bir şekilde araştırıldı. Tell Yelkhi, Tell Hassan, Tell Abu Husaini, Tell Kesaran, Tell Harbud, Tell al-Sarah ve Tell Mahmud 1977'den 1981'e kadar kazıldı.
Barajlar
İran'da Daryan Barajı, Kirmanşah eyaleti'ndeki Daryan yakınlarında inşa edilmiştir. Barajın amaçlarından biri, suyun bir kısmını 48 km (30 mi) uzunluğundaki Nosoud Su İletim Tüneli aracılığıyla sulama için Güneybatı İran'a yönlendirmek ve hidroelektrik güç üretmektir.
Irak'ta nehir önce hidroelektrik güç üreten ve sulama için su depolayan Darbandikhan Barajı'na ulaşır. Daha sonra benzer amaçlar için Hemrin Barajı'na akar. Bağdat yakınlarındaki Aşağı Diyala Vadisi'nde nehir, taşkınları kontrol eden ve Bağdat'ın kuzeydoğusundaki alanı sulayan Diyala Barajı tarafından kontrol edilir. *Darbandikhan Barajı, Irak - su depolama kapasitesi: 3.000 MCM
- Bavanur Barajı (inşa halinde), Irak - su depolama kapasitesi: 31 MCM
- Hemrin Barajı, Irak - su depolama kapasitesi: 2.040 MCM
- Diyala Barajı, Irak - su yönlendirme barajı
- Garan Barajı, İran - su depolama kapasitesi: 110 MCM
- Daryan Barajı, İran - su depolama kapasitesi: 316 MCM
-
![image]()
Darbandikhan gölü -
![image]()
Darbandikhan Barajı -
![image]()
Diyala Barajı
 | Akarsu ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ Hussein, Haitham A. (Haziran 2010). "Dependable Discharges of The Upper and Middle Diyala Basins". Journal of Engineering. 16 (2). ss. 4960-4969. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2013.
- ^ Cohen, Getzel M. (2013). The Hellenistic settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India. Hellenistic culture and society. Berkeley: University of California Press. s. 94. ISBN .
- ^ "Khafajeh jar". British Museum.
- ^ Francesco Del Bravo, 'Scarlet Ware': Origins, Chronology and Developments, in M. Lebeau - P. de Miroschedji (eds), ARCANE Interregional Vol. I: Ceramics (ARCANE Interregional I), Turnhout (Brepols), 2014: 131-147
- ^ Scarlet Ware jar britishmuseum.org
- ^ Herodotus (1920). The Histories. Godley, A. D. Godley tarafından çevrildi. Harvard University Press.
- ^ Donald M. Matthews, The Early Glyptic of Tell Brak: Cylinder Seals of Third Millennium Syria 1997, p. 15.
- ^ Diyala Project oi.uchicago.edu
- ^ POTTERY FROM THE DIYALA REGION. By Pinhas Delougaz (The University of Chicago, Oriental Institute Publications, vol. LXIII). XXII+182 pp. +204 plates, Chicago 1952.
- ^ McGuire Gibson (ed.), Uch Tepe I: Tell Razuk, Tell Ahmed al-Mughir, Tell Ajamat, Hamrin Reports 10, Copenhagen, 1981.
- ^ IRAQ - Hamrin 21 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Centro Ricerche Archeologiche e Scavi di Torino per il Medio Oriente e l'Asia
- ^ "Darian Dam, one of the best dams in Iran in terms of structure and body". www.irna.ir. Erişim tarihi: 31 Ocak 2024.
- ^ (Farsça). Iran Water Resources Management. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.
- ^ (Farsça). JTMA. 23 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Diyala Arapca نهر ديالى Nahr Diyala Kurtce Sirwan Farsca دیاله Diyalah سيروان Sirvan Dicle nin bir nehri ve koludur Kuzey Irak in Suleymaniye Valiligi ndeki Darbandikhan Baraji nda Sirwan ve Tanjaro nehirlerinin birlesmesiyle olusmustur Toplam uzunlugu 445 km 277 mi dir Diyala nehriKonumBolge ler Iran IrakGenel bilgilerKaynak Irak in Kuzeyi Bati IranAgiz Dicle NehriUzunluk 445 km 277 mi Havza alani 32 600 km2 12 600 sq mi Debi 164 m3 s 5 800 cu ft s Sag kollari TanjeroSol kollari SirwanYolDiyala nehri Iran in Zagros Daglari nda Hemedan yakinlarinda dogar Daha sonra daglarin arasindan asagi iner ve yaklasik 32 km boyunca iki ulke arasinda sinirini olusturur Son olarak Bagdat in altindan Dicle ye akar Diyala nin ust kesimlerinde dar defileleri nedeniyle navigasyon mumkun degildir ancak nehrin vadisi Iran ve Irak arasinda onemli bir ticaret yolu saglar Nehir Hemrin Daglari nin guneybatisinda akar AdiAramice kokeni Diyalas tir ve Kurtcede Sirwan olarak adlandirilir anlami kukreyen deniz veya bagiran nehir dir Erken Islam doneminde nehrin alt kismi Nehrevan Kanali nin bir parcasini olusturuyordu Irak taki Diyala Valiligi nehrin adini almistir Antik Tornas nehri olabilir TarihceBil ve Sirvan Nehri nin KavsagiTunc Cagi Bu bolge Jemdet Nasr ve Erken Hanedan Donemi boyunca Akad Donemi ne kadar gelisti Esnunna da Tell Asmar Tell Asmar Hazinesi ozellikle dikkat cekicidir Erken Hanedan Donemi ne MO 2900 2350 ait on iki dikkate deger heykel bulundu Kizil Seramik Khafajah ta kazilan Kizil Seramik MO 2800 2600 Erken Hanedan II III Sumer British Museum Diyala Nehri kiyisindaki yerlerde resimli tasvirlere sahip parlak renkli bir canak comlek turu olan Scarlet Ware Kizil Esya olarak bilinen bir canak comlek turu tipikti MO 2800 civarinda gelisti ve ayni donemde Orta Mezopotamya daki Jemdet Nasr canak comlegiyle iliskilidir Kirmizi renk agirlikli olarak hematit boyasi kullanilarak elde edildi Kizil Seramik Erken Hanedanlik I ve II donemlerinin tipik ornegidir Diyala boyunca Guney Mezopotamya yi Iran platosuyla baglayan en onemli ticaret yollarindan biri yer almaktadir Bu nedenle Scarlet seramikleri Pusht i Kuh Luristan da da populerdi ve Susa II doneminde Susa ya ticareti yapildi Demir Cagi M O 693 te Asurlular ve Guney Iran daki Elamlilar arasinda Diyala Nehri Muharebesi gerceklesti Nehir Herodot un Tarihler inde Gyndes adiyla anilir ve burada kral Buyuk Kiros un kutsal beyaz atin orada olmesinin ardindan ceza olarak 360 kanal kazarak nehri dagittigi belirtilir Kanallar kumun altinda kaybolduktan sonra nehir eski boyutlarina geri dondu Orta Tunc Larsa doneminde Esnunna ozellikle one cikti Diyala Nehri o donemde Su durul adini da tasiyordu Modern Tarih Mart 1917 de Britanya Imparatorlugu Dicle Nehri nin birlestigi noktada Osmanli Imparatorlugu nu yenerek Bagdat in Dususu ne yol acti bu I Dunya Savasi nin Mezopotamya Seferi nin bir parcasiydi Kazilar1930 larda Diyala nehri havzasinin alt kesiminde buyuk kazilar yapildi Bu kazilar Chicago Universitesi Dogu Enstitusu Antik Kulturler Arastirma Enstitusu 1930 1937 ve Pensilvanya Universitesi 1938 1939 tarafindan yurutulmustur Tell Agrab Tell Asmar antik Esnunna Ishchali antik Neribtum ve Khafaje antik Tutub gibi yerler kazilmistir O zamanlar Diyala guney ve kuzey Mezopotamya ya kiyasla nispeten kesfedilmemisti Ancak yerlerin yagmalanmasi coktan baslamisti Sonuc olarak profesyonel kazilar baslatildi Arkeologlar James Breasted ve Henri Frankfort bu projelere onculuk ediyordu Bu kazilar Mezopotamya arkeolojisi ve kronolojisi hakkinda cok kapsamli veriler sagladi Gec Uruk donemi ile Eski Babil donemi sonu MO 3000 1700 arasindaki zamani kapsiyordu Daha sonra dokuz ayrintili monografi yayinlandi ancak 12 000 i bulan nesnelerin cogu yayinlanmadi 1992 de baslatilan Diyala Veritabani Projesi bu materyalin cogunu yayinlamaktadir Orada calisan diger bilim insanlari arasinda epigrafist Thorkild Jacobsen Seton Lloyd ve Pinhas Delougaz vardi 1980 civarinda Diyala bolgesi de Hamrin Baraji Kurtarma Projesi nin bir parcasi olarak yogun bir sekilde arastirildi Tell Yelkhi Tell Hassan Tell Abu Husaini Tell Kesaran Tell Harbud Tell al Sarah ve Tell Mahmud 1977 den 1981 e kadar kazildi BarajlarIran da Daryan Baraji Kirmansah eyaleti ndeki Daryan yakinlarinda insa edilmistir Barajin amaclarindan biri suyun bir kismini 48 km 30 mi uzunlugundaki Nosoud Su Iletim Tuneli araciligiyla sulama icin Guneybati Iran a yonlendirmek ve hidroelektrik guc uretmektir Irak ta nehir once hidroelektrik guc ureten ve sulama icin su depolayan Darbandikhan Baraji na ulasir Daha sonra benzer amaclar icin Hemrin Baraji na akar Bagdat yakinlarindaki Asagi Diyala Vadisi nde nehir taskinlari kontrol eden ve Bagdat in kuzeydogusundaki alani sulayan Diyala Baraji tarafindan kontrol edilir Darbandikhan Baraji Irak su depolama kapasitesi 3 000 MCM Bavanur Baraji insa halinde Irak su depolama kapasitesi 31 MCM Hemrin Baraji Irak su depolama kapasitesi 2 040 MCM Diyala Baraji Irak su yonlendirme baraji Garan Baraji Iran su depolama kapasitesi 110 MCM Daryan Baraji Iran su depolama kapasitesi 316 MCMDarbandikhan golu Darbandikhan Baraji Diyala BarajiAkarsu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Kaynakca Hussein Haitham A Haziran 2010 Dependable Discharges of The Upper and Middle Diyala Basins Journal of Engineering 16 2 ss 4960 4969 Erisim tarihi 20 Mayis 2013 Cohen Getzel M 2013 The Hellenistic settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India Hellenistic culture and society Berkeley University of California Press s 94 ISBN 978 0 520 27382 5 Khafajeh jar British Museum Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Francesco Del Bravo Scarlet Ware Origins Chronology and Developments in M Lebeau P de Miroschedji eds ARCANE Interregional Vol I Ceramics ARCANE Interregional I Turnhout Brepols 2014 131 147 Scarlet Ware jar britishmuseum org Herodotus 1920 The Histories Godley A D Godley tarafindan cevrildi Harvard University Press Donald M Matthews The Early Glyptic of Tell Brak Cylinder Seals of Third Millennium Syria 1997 p 15 Diyala Project oi uchicago edu POTTERY FROM THE DIYALA REGION By Pinhas Delougaz The University of Chicago Oriental Institute Publications vol LXIII XXII 182 pp 204 plates Chicago 1952 McGuire Gibson ed Uch Tepe I Tell Razuk Tell Ahmed al Mughir Tell Ajamat Hamrin Reports 10 Copenhagen 1981 IRAQ Hamrin 21 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Centro Ricerche Archeologiche e Scavi di Torino per il Medio Oriente e l Asia Darian Dam one of the best dams in Iran in terms of structure and body www irna ir Erisim tarihi 31 Ocak 2024 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Farsca Iran Water Resources Management 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2013 Farsca JTMA 23 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2013