Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doğanın Diyalektiği (Almanca: Dialektik der Natur), Alman devrimci ve filozof Friedrich Engels tarafından yazılan tamamlanmamış eserdir. Engels bu eserinde marksizmin temel prensiplerinden diyalektik materyalizmi bilim alanına uygulamıştır.
Arka planı
Engels bu eseri ünlü yapıtı adlı eserinden önce başlasa da sona erdirememiştir. Bu dönemde marksizme cephe alacak şekilde alternatif bir sosyalist hareketi savunan Eugen Dühring fikirlerini etraflıca bir şekilde dile getirmiş ve büyük yankı uyandırmıştır. O dönemde Karl Marx Kapital adlı eserinin yazımıyla meşgul olduğu için Dühring’e karşılık vermek Engels’e düşmüştür. Engels, mizahî bir dille kaleme aldığı bu kapsamlı eserde bilim, felsefe, ekonomi ve toplumsal alandaki gelişmeleri yorumlayacak ve Dühring’in aydınlar üzerindeki etkisini kıracaktır. Ansiklopedik boyuttaki eserin yazımı için yapılan araştırma çalışmaları Doğanın Diyalektiği eseri için de temeli oluşturmuştur.
Basılması
Engels, kitap üzerinde uzun yıllar çalışmış ancak özellikle Karl Marx’ın ölümünden sonra Kapital’in yazımına öncelik vermiş, Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni ve adlı eserleri yazmış ve kitabı tamamlayamamıştır. 1895 yılındaki ölümünden sonra Doğanın Diyalektiği'nin el yazmaları Alman revizyonist Marksist Eduard Bernstein’ın eline geçmiş ancak Bernstein bu el yazmalarını basmamıştır. 1924 yılında Bernstein el yazmalarının çok sınırlı bir kısmını Albert Einstein’a göstermiş, elektrik ile ilgili bu kısım yaklaşık 50 yıl önce yazıldığı için Einstein tarafından basılmaya değer görülmemiştir. Rus filozof ve kuramcı David Riazanov, Sovyetler Birliği'nde kurulan Marksizm-Leninizm Enstitüsü bünyesinde eseri derleyerek ilk kez 1927 yılında Rusça olarak basar. 1935 yılında Adoratski yeni bir derleme ile yeni bir baskı yapar. Kitabın 1939 İngilizce baskısına yazdığı önsözde İngiliz bilim insanı J. B. S. Haldane eserin 1872 ila 1882 yılları arasında yazılan el yazmalarından oluştuğunu belirtir. Bundan sonra eser yaygın olarak dünya çapında bütün dilere çevrilecektir.
Eser Türkçeye ilk olarak Kasım 1970 yılında çevrilmiş ve Sol Yayınları tarafından basılmıştır. Sol Yayınları ve Onur Yayınları'nın yöneticileri Muzaffer Erdost ve İlhan Erdost Doğanın Diyalektiği adlı eserin basılması bahane edilerek gözaltına alınacaktır. Sol toplumsal alanda önemli bir etkisi olan yayınevi sahiplerine karşı 12 Eylül Darbesi'nin ardından yapılan takibat sırasında gözaltına alınan kardeşlerden İlhan Erdost, askerler tarafından dövülerek öldürülecektir.
Bölümleri
Doğanın Diyalektiği "Makaleler" ve "Notlar ve Parçalar" olmak üzere iki bölümden oluşur. "Makaleler" bölümünde bir kısmı tamamlanmamış olan şu makaleler yer alır:
- 'e Eski Önsöz
- Ruhlar Aleminde Doğabilimi
- Diyalektik
- Hareketin Temel Biçimleri
- Hareketin Ölçüsü - İş
- Gel-Git Sürtünmesi. Kant ve Thomson-Tait
- Dünyanın Dönüşü ve Ay Çekimi
- Isı
- Elektrik
- Maymundan İnsana Geçişte Emeğin Rolü
"Notlar ve Parçalar" adlı bölüm ise şu ana kesimlerden oluşur:
Bilimsel değeri
Marksizm toplumun yanı sıra bilim alanlarıyla da yakından ilgilidir. Toplumun iç yapısı ve üretim ilişkilerinin gelişimiyle ilgilenen marksizm bilimsel gelişmelerin bu alana etkilerini de inceler. Tarihe bu bilimsel yaklaşım marksist olmayanlar tarafından da kullanılmıştır. Ayrıca Marks ve Engels diyalektik materyalizmi sadece toplumsal alana değil tüm dünyaya uygularlar. Sağlam bir ideolojinin temellerinin atılması için sağlam bir teorik zeminin atılması gerektiğini görenler arasında bulunan Vladimir Lenin de döneminin bilimadamları ve filozofları olan Ernst Mach, , Heinrich Hertz, J. J. Thomson ve Henri Becquerel’i izlemiş ve takip etmiştir. Bunun devamında tüm bilim alanlarında olmasa da fizik, astronomi, jeoloji, kimya ve biyoloji alanındaki gelişmeleri değerlendirmiş ve yorumlamıştır. Benzer şekilde Engels de bilim dünyasıyla sürekli ilişki halindedir. 1861 yılından beri Manchester’daki kimya mühendisi ile temas halindedir ve 1871 yılında Londra’ya geldiğinde bilim alanındaki gelişmelerin diyalektik olarak değerlendirilmesi gereğini dile getirir. Bu eksikliği Anti-Dühring eserinde kapatmaya çalışsa da daha kapsamlı bir eser için el yazmalarına başlar.
Eser yazıldığı 1872-1882 dönemi göz önüne alınarak incelenmelidir. Bilim ve keşifler tarihi değerlendirilmeden yapılacak olan değerlendirmeler eserin tarihi değerine haksızlık yapacaktır. Bugün Enerjinin korunumu yasası olarak genel kabul gören yasanın yeni yeni ortaya konduğu hatırlanmalıdır. Enerji olarak tanımlanan terim eserde güç, hareket, vis viva olarak geçmektedir. Hareketin ölçülmesi ve ısı gibi terimler benzer şekilde enerji kastedilerek bugünkü terminolojiye göre yanlış kullanılmıştır. Ancak sınırlı bilgisine rağmen Engels’in o günün önemli tartışma başlıklarını hakkını vererek çözümlediği görülür. Hareket artık kinetik enerji olarak tanımlanmakta, kuvvet artık modern fizik içindeki yerini almıştır. Engels’in bilimsel sorunları teorik açıdan ele alışı döneminin ötesinde olsa da elektrik gibi konularda pratik ilerlemeler karşısında kullandığı terminoloji geride kalmıştır. Engels’in teorik açıdan yaptığı kimyasal süreçle elektrik arasındaki ilişki irdelenmelidir öngörüsü bilimsel gelişmeler ve J.J. Thomson’un elektron teorisiyle gerçekleşmiştir. Eserin yazılması sırasında Ernst Werner von Siemens’in bilim kamuoyuna yaptığı açıklamadan bahseden ve elektrik güç tanımı için Watt biriminin kullanımını önermesini değerlendiren Engels, aynı mantığın momentum için de kullanılabileceğini belirtir.
Gelgit sürtünmesi ile ilgili yazdığı bölümde ciddi hatalar yapan Engels, bu konudan emin olmasa da yaptığı yanlışlık doğru bir akıl yürütmesine yol açacaktır. Buna göre okyanuslar olmasa bir dünya gününün daha kısa süreceği önermesi bilimsel olarak doğrudur.
Dönemsel yetersizlikler dolayısıyla Engels’in tamamen yanlış yaptığı alanlar arasında yıldızların bileşimi ve hücrenin yapısı yer alır. Ancak dönemin en büyük astronom ve zoologlarının da yanıldığı düşünülürse teleskop ve mikroskopun geliştirilmesiyle bu alanlarda gösterilen ilerlemelerden Engels’in sorumlu tutulamayacağı açıktır.
Yapılabilecek tüm eleştirilere rağmen teorik alanda bilimsel gelişmelere dair Engel’in öngörülerinin gerçekleştiği görülmüştür. Elektrik alanındaki elektronun hem temel parçacık hem de bulutsu yapısı, canlıların temel yapıtaşının protein olduğunun öngörüleri o dönemde kabul edilmese de ileriki dönemde ortaya çıkan bilimsel gerçekler olmuştur.
| “ | İçinde maddenin hareket ettiği sonsuz bir çevrim, yörüngesini ancak dünyasal yılımızın uygun bir ölçü olamayacağı zaman dönemleri içinde tamamlayan bir çevrim, içinde en yüksek gelişme zamanının, organik yaşam zamanının ve daha önemlisi doğanın ve kendi kendilerinin bilincine ermiş varlıkların zamanının, yaşam ile özbilincinin geçerli olduğu uzayın sınırlılığı kadar dar bir çevrimdir; ister güneş ya da bulutsu buhar olsun, ister bir hayvan ya da hayvan cinsi olsun, ister kimyasal birleşme ya da ayrışma olsun, eşit ölçüde geçici olan ve içinde hiçbir şeyin sonsuz olmadığı ama sonsuz olarak değiştiği, sonsuz olarak hareket eden, hareketini ve değişimini yasalara göre yapan maddenin sonlu biçimdeki varlığını içeren çevrimdir. Ama bu çevrim, zaman ve uzay içinde ne kadar sık ve ne kadar amansızca tamamlanırsa tamamlansın; kaç milyonlarca güneş ve dünya doğup kaybolursa kaybolsun; yalnız bir güneş sisteminde ve yalnız bir gezegende organik yaşam koşulları ortaya çıkıncaya dek ne kadar zaman geçerse geçsin, aralarından düşünebilen beyne sahip hayvanların gelişmesine ve kısa bir zaman için yaşam koşullarının ortaya çıkıp sonra yine amansızca ortadan kaldırılmasına dek ne kadar çok organik varlık oluşup ve daha sonra yine yok olursa olsun - maddenin bütün dönüşümleri içinde, sonsuza dek aynı kalacağı, hiçbir niteliğinin hiçbir zaman kaybedilemeyeceği ve bu yüzden aynı zamanda da aynı sarsılmaz zorunlulukla yeryüzünün en yüce yaratığı düşünen aklı yok edeceği ve başka yerde, bir başka zaman onu yeniden üreteceği konusunda kuşkumuz yoktur. | „ |
— Friedrich Engels | ||
Kaynakça
- ^ Eser Sovyetler Birliğindeki Progress Publishers tarafından bölümler halindeki dağınık notlardan derlenmiştir. Yazarın sağlığında bir kitap olarak basılmamış olsa da dönemsel bilimsel felsefe açısından önemli bir eser olarak kabul edilmektedir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2014.
- ^ [1][]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2011.
- ^ Friedrich Engels, Doğanın Diyalektiği, Sol Yayınları, Ankara, Kasım 1970, s. 5,6.
- ^ Friedrich Engels, Doğanın Diyalektiği, Sol Yayınları Şubat 1996 Çeviren: Arif Gelen s.50
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- marxist.org adresinde eserin tam metni 25 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 25 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir.
- "Doğanın Diyalektiği" (inceleme), Öner Ünalan / Yeni Ülke (dergi), sayı 7, Nisan-Mayıs-Haziran 1979, s. 282-288. 17 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Doganin Diyalektigi Almanca Dialektik der Natur Alman devrimci ve filozof Friedrich Engels tarafindan yazilan tamamlanmamis eserdir Engels bu eserinde marksizmin temel prensiplerinden diyalektik materyalizmi bilim alanina uygulamistir Arka planiEngels bu eseri unlu yapiti adli eserinden once baslasa da sona erdirememistir Bu donemde marksizme cephe alacak sekilde alternatif bir sosyalist hareketi savunan Eugen Duhring fikirlerini etraflica bir sekilde dile getirmis ve buyuk yanki uyandirmistir O donemde Karl Marx Kapital adli eserinin yazimiyla mesgul oldugu icin Duhring e karsilik vermek Engels e dusmustur Engels mizahi bir dille kaleme aldigi bu kapsamli eserde bilim felsefe ekonomi ve toplumsal alandaki gelismeleri yorumlayacak ve Duhring in aydinlar uzerindeki etkisini kiracaktir Ansiklopedik boyuttaki eserin yazimi icin yapilan arastirma calismalari Doganin Diyalektigi eseri icin de temeli olusturmustur BasilmasiEngels kitap uzerinde uzun yillar calismis ancak ozellikle Karl Marx in olumunden sonra Kapital in yazimina oncelik vermis Ailenin Ozel Mulkiyetin ve Devletin Kokeni ve adli eserleri yazmis ve kitabi tamamlayamamistir 1895 yilindaki olumunden sonra Doganin Diyalektigi nin el yazmalari Alman revizyonist Marksist Eduard Bernstein in eline gecmis ancak Bernstein bu el yazmalarini basmamistir 1924 yilinda Bernstein el yazmalarinin cok sinirli bir kismini Albert Einstein a gostermis elektrik ile ilgili bu kisim yaklasik 50 yil once yazildigi icin Einstein tarafindan basilmaya deger gorulmemistir Rus filozof ve kuramci David Riazanov Sovyetler Birligi nde kurulan Marksizm Leninizm Enstitusu bunyesinde eseri derleyerek ilk kez 1927 yilinda Rusca olarak basar 1935 yilinda Adoratski yeni bir derleme ile yeni bir baski yapar Kitabin 1939 Ingilizce baskisina yazdigi onsozde Ingiliz bilim insani J B S Haldane eserin 1872 ila 1882 yillari arasinda yazilan el yazmalarindan olustugunu belirtir Bundan sonra eser yaygin olarak dunya capinda butun dilere cevrilecektir Eser Turkceye ilk olarak Kasim 1970 yilinda cevrilmis ve Sol Yayinlari tarafindan basilmistir Sol Yayinlari ve Onur Yayinlari nin yoneticileri Muzaffer Erdost ve Ilhan Erdost Doganin Diyalektigi adli eserin basilmasi bahane edilerek gozaltina alinacaktir Sol toplumsal alanda onemli bir etkisi olan yayinevi sahiplerine karsi 12 Eylul Darbesi nin ardindan yapilan takibat sirasinda gozaltina alinan kardeslerden Ilhan Erdost askerler tarafindan dovulerek oldurulecektir BolumleriDoganin Diyalektigi Makaleler ve Notlar ve Parcalar olmak uzere iki bolumden olusur Makaleler bolumunde bir kismi tamamlanmamis olan su makaleler yer alir e Eski Onsoz Ruhlar Aleminde Dogabilimi Diyalektik Hareketin Temel Bicimleri Hareketin Olcusu Is Gel Git Surtunmesi Kant ve Thomson Tait Dunyanin Donusu ve Ay Cekimi Isi Elektrik Maymundan Insana Geciste Emegin Rolu Notlar ve Parcalar adli bolum ise su ana kesimlerden olusur Dogabilimi ve Felsefe Diyalektik Maddenin Hareket Bicimleri Bilimlerin Siniflandirilmasi Matematik Mekanik ve Gokbilim Fizik Kimya BiyolojiBilimsel degeriMarksizm toplumun yani sira bilim alanlariyla da yakindan ilgilidir Toplumun ic yapisi ve uretim iliskilerinin gelisimiyle ilgilenen marksizm bilimsel gelismelerin bu alana etkilerini de inceler Tarihe bu bilimsel yaklasim marksist olmayanlar tarafindan da kullanilmistir Ayrica Marks ve Engels diyalektik materyalizmi sadece toplumsal alana degil tum dunyaya uygularlar Saglam bir ideolojinin temellerinin atilmasi icin saglam bir teorik zeminin atilmasi gerektigini gorenler arasinda bulunan Vladimir Lenin de doneminin bilimadamlari ve filozoflari olan Ernst Mach Heinrich Hertz J J Thomson ve Henri Becquerel i izlemis ve takip etmistir Bunun devaminda tum bilim alanlarinda olmasa da fizik astronomi jeoloji kimya ve biyoloji alanindaki gelismeleri degerlendirmis ve yorumlamistir Benzer sekilde Engels de bilim dunyasiyla surekli iliski halindedir 1861 yilindan beri Manchester daki kimya muhendisi ile temas halindedir ve 1871 yilinda Londra ya geldiginde bilim alanindaki gelismelerin diyalektik olarak degerlendirilmesi geregini dile getirir Bu eksikligi Anti Duhring eserinde kapatmaya calissa da daha kapsamli bir eser icin el yazmalarina baslar Eser yazildigi 1872 1882 donemi goz onune alinarak incelenmelidir Bilim ve kesifler tarihi degerlendirilmeden yapilacak olan degerlendirmeler eserin tarihi degerine haksizlik yapacaktir Bugun Enerjinin korunumu yasasi olarak genel kabul goren yasanin yeni yeni ortaya kondugu hatirlanmalidir Enerji olarak tanimlanan terim eserde guc hareket vis viva olarak gecmektedir Hareketin olculmesi ve isi gibi terimler benzer sekilde enerji kastedilerek bugunku terminolojiye gore yanlis kullanilmistir Ancak sinirli bilgisine ragmen Engels in o gunun onemli tartisma basliklarini hakkini vererek cozumledigi gorulur Hareket artik kinetik enerji olarak tanimlanmakta kuvvet artik modern fizik icindeki yerini almistir Engels in bilimsel sorunlari teorik acidan ele alisi doneminin otesinde olsa da elektrik gibi konularda pratik ilerlemeler karsisinda kullandigi terminoloji geride kalmistir Engels in teorik acidan yaptigi kimyasal surecle elektrik arasindaki iliski irdelenmelidir ongorusu bilimsel gelismeler ve J J Thomson un elektron teorisiyle gerceklesmistir Eserin yazilmasi sirasinda Ernst Werner von Siemens in bilim kamuoyuna yaptigi aciklamadan bahseden ve elektrik guc tanimi icin Watt biriminin kullanimini onermesini degerlendiren Engels ayni mantigin momentum icin de kullanilabilecegini belirtir Gelgit surtunmesi ile ilgili yazdigi bolumde ciddi hatalar yapan Engels bu konudan emin olmasa da yaptigi yanlislik dogru bir akil yurutmesine yol acacaktir Buna gore okyanuslar olmasa bir dunya gununun daha kisa surecegi onermesi bilimsel olarak dogrudur Donemsel yetersizlikler dolayisiyla Engels in tamamen yanlis yaptigi alanlar arasinda yildizlarin bilesimi ve hucrenin yapisi yer alir Ancak donemin en buyuk astronom ve zoologlarinin da yanildigi dusunulurse teleskop ve mikroskopun gelistirilmesiyle bu alanlarda gosterilen ilerlemelerden Engels in sorumlu tutulamayacagi aciktir Yapilabilecek tum elestirilere ragmen teorik alanda bilimsel gelismelere dair Engel in ongorulerinin gerceklestigi gorulmustur Elektrik alanindaki elektronun hem temel parcacik hem de bulutsu yapisi canlilarin temel yapitasinin protein oldugunun ongoruleri o donemde kabul edilmese de ileriki donemde ortaya cikan bilimsel gercekler olmustur Icinde maddenin hareket ettigi sonsuz bir cevrim yorungesini ancak dunyasal yilimizin uygun bir olcu olamayacagi zaman donemleri icinde tamamlayan bir cevrim icinde en yuksek gelisme zamaninin organik yasam zamaninin ve daha onemlisi doganin ve kendi kendilerinin bilincine ermis varliklarin zamaninin yasam ile ozbilincinin gecerli oldugu uzayin sinirliligi kadar dar bir cevrimdir ister gunes ya da bulutsu buhar olsun ister bir hayvan ya da hayvan cinsi olsun ister kimyasal birlesme ya da ayrisma olsun esit olcude gecici olan ve icinde hicbir seyin sonsuz olmadigi ama sonsuz olarak degistigi sonsuz olarak hareket eden hareketini ve degisimini yasalara gore yapan maddenin sonlu bicimdeki varligini iceren cevrimdir Ama bu cevrim zaman ve uzay icinde ne kadar sik ve ne kadar amansizca tamamlanirsa tamamlansin kac milyonlarca gunes ve dunya dogup kaybolursa kaybolsun yalniz bir gunes sisteminde ve yalniz bir gezegende organik yasam kosullari ortaya cikincaya dek ne kadar zaman gecerse gecsin aralarindan dusunebilen beyne sahip hayvanlarin gelismesine ve kisa bir zaman icin yasam kosullarinin ortaya cikip sonra yine amansizca ortadan kaldirilmasina dek ne kadar cok organik varlik olusup ve daha sonra yine yok olursa olsun maddenin butun donusumleri icinde sonsuza dek ayni kalacagi hicbir niteliginin hicbir zaman kaybedilemeyecegi ve bu yuzden ayni zamanda da ayni sarsilmaz zorunlulukla yeryuzunun en yuce yaratigi dusunen akli yok edecegi ve baska yerde bir baska zaman onu yeniden uretecegi konusunda kuskumuz yoktur Friedrich EngelsKaynakca Eser Sovyetler Birligindeki Progress Publishers tarafindan bolumler halindeki daginik notlardan derlenmistir Yazarin sagliginda bir kitap olarak basilmamis olsa da donemsel bilimsel felsefe acisindan onemli bir eser olarak kabul edilmektedir Arsivlenmis kopya 18 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2014 1 olu kirik baglanti Arsivlenmis kopya 10 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2011 Friedrich Engels Doganin Diyalektigi Sol Yayinlari Ankara Kasim 1970 s 5 6 Friedrich Engels Doganin Diyalektigi Sol Yayinlari Subat 1996 Ceviren Arif Gelen ISBN 9757399507 s 50Ayrica bakinizMarksist doga felsefesiDis baglantilarmarxist org adresinde eserin tam metni 25 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 25 Mart 2010 tarihinde erisilmistir Doganin Diyalektigi inceleme Oner Unalan Yeni Ulke dergi sayi 7 Nisan Mayis Haziran 1979 s 282 288 17 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde