Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dolby Laboratories (genellikle Dolby Labs veya yalnızca Dolby), ses gürültü azaltma, ses kodlama ve sıkıştırma konusunda uzmanlaşmış bir Amerikan şirketidir. Dolby teknolojileri, tüketici elektroniği firmaları tarafından lisans bedeliyle kullanılmaktadır.
 | |
| Tip | Halka açık |
|---|---|
| Kuruluş | 18 Mayıs 1965 Londra, Birleşik Krallık |
| Kurucu | Ray Dolby |
| Genel merkezi | San Francisco, Kaliforniya, ABD |
| Önemli kişiler | Peter Gotcher (Yönetim Kurulu Başkanı) Kevin Yeaman (Başkan ve CEO) |
| Gelir |  US$1.082 milyar (2017) |
| Net gelir | US$201.80 milyon (2017) |
| Çalışan sayısı | 1,867 (2015) |
| Web sitesi | dolby.com |
Tarihçe
Dolby Labs 1965 yılında Ray Dolby tarafından Londra, İngiltere'de kuruldu. Aynı yıl, ses kayıtlarının arka planındaki parazit sesini azaltmak için bir ses sinyali işleme biçimi olan Dolby Gürültü Azaltma Sistemini icat etti. Bu sistem ilk olarak İngiltere merkezli Decca tarafından kullanıldı.
Şirket 1976'da San Francisco, Kaliforniya'ya taşındı. Üretilen ilk ürün ise compander tabanlı bir gürültü azaltma sistemi olan Tip A Dolby Gürültü Azaltma özelliğine sahip Dolby 301 ünitesiydi. Ürünün profesyonel kayıt stüdyolarında kullanılması amaçlanmıştır.
Dolby bu ürünlerin tüketici versiyonunun üretilmesi için KLH firmasının sahibi Henry Kloss tarafından ikna edildi. Ardından 1968'de Tip B'yi tanıtıldı.
Ayrıca filmlerin de seslerinin iyileştirilmesi üzerine çeşitli çalışmalarda bulunuldu:
İnceleme üzerine Dolby, optik sesteki sınırlamaların çoğunun doğrudan önemli ölçüde yüksek arka plan gürültüsünden kaynaklandığını tespit etti. Bu gürültüyü filtrelemek için tiyatro sistemlerinin yüksek frekanslı tepkisi kasten azaltıldı. Daha da kötüsü, bu sistemler üzerinde diyalog anlaşılırlığını arttırmak için, ses mikserleri, yüksek bozulmalara yol açacak kadar yüksek frekanslı ön vurgu ile müzikleri kaydediyordu.
Dolby ses sistemine sahip ilk film ise, 1971 yapımı Otomatik Portakal filmiydi. 1974 yapımı ise Dolby kodlu optik film müziğine sahip ilk filmdi. 1975 yılında, daha fazla ses kanalına ek olarak bir gürültü azaltma sistemi içeren yayınlandı. Dolby kodlu stereo optik müziği olan ilk film ise 1975 yapımı idi, ancak bu sadece bir LCR (Sol-Orta-Sağ) kodlama tekniği kullanıyordu. İlk gerçek LCRS (Sol-Orta-Sağ-Surround) film müziği ise 1976'da Bir Yıldız Doğuyor filminde kodlandı. On yıldan kısa bir sürede, dünya genelinde 6000 sinema Dolby Stereo ses sistemini kullanacak şekilde donatıldı. Dolby, sistemi ev kullanımı için yeniden tasarladı ve sadece bir surround kanal çıkaran Dolby Surround'u ve Dolby Stereo'nun yerel eşdeğeri olan daha etkileyici 'i tanıttı.
Daha sonra sinema için dijital bir surround ses sıkıştırma şeması geliştirildi. Dolby Stereo Digital (şimdi Dolby Digital olarak adlandırılıyor) ilk olarak 1992 yapımı Batman Dönüyor'de kullanıldı. 1995 yılında Clear and Present Danger'ın lazerli disk sürümüyle Dolby AC-3 olarak ev sineması için tanıtılan format, tüketici pazarında kısmen kullanmak için gerekli olan ekstra donanım nedeniyle, DVD spesifikasyonunun bir parçası olarak benimsenmiştir.
17 Şubat 2005'te şirket halka açıldı ve New York Menkul Kıymetler Borsası'ndaki hisseleri DLB sembolü altında sunuluyor. 8 Ocak 2007'de Uluslararası Tüketici Elektroniği Fuarı'nda duyuruldu.
18 Haziran 2010'da, Dolby Surround 7.1'i tanıtıldı ve 7.1 surround ses sunmak için dünya çapında 7.1 surround hoparlör sistemine sahip tiyatrolar kuruldu. Bu formatta piyasaya sürülecek ilk film ise Pixar'ın Oyuncak Hikâyesi 3 oldu.
Nisan 2012'de, ilk olarak Pixar'ın sinema filmi Cesur'da uygulanan yeni bir sinema teknolojisi olan Dolby Atmos'u tanıtıldı. Temmuz 2014'te Dolby Laboratories, Atmos'u ev sinemasına getirmeyi planladığını duyurdu. Teknolojiyi kullanan ilk televizyon dizisi ise Game of Thrones oldu.
24 Şubat 2014'te Dolby, dört yıl boyunca kazanılabilecek koşullu bedel karşılığında 92,5 milyon dolar nakit ve 20 milyon dolarlık bir satın aldı. Mayıs 2019'da ise, müzik endüstrisindeki yüzlerce yeni şarkıya Dolby Atmos sisteminin eklenmesine karar verildi.
Teknolojiler
Analog ses gürültüsü azaltma
- Dolby A: bantlar ve analog kasetler için profesyonel gürültü azaltma sistemleri.
- Dolby NR/B/C/S: tüketiciler için bant ve analog kaset gürültü azaltma sistemleri.
- Dolby SR: 1986'dan beri kullanımda olan profesyonel dört kanallı gürültü azaltma sistemi, analog kayıt ve iletimlerin dinamik aralığını 25 dB kadar geliştirir. Dolby SR, kayıt ve post prodüksiyon mühendisleri, yayıncılar ve diğer ses profesyonelleri tarafından kullanılır. Ayrıca, günümüzde neredeyse 35 mm film baskılarının hepsinde yer alan analog film sesinde bir ölçüttür.
- Dolby FM: FM yayın radyosu için gürültü azaltma sistemi. Dolby FM, 1971'de birkaç radyo istasyonu tarafından denendi.
- Dolby HX Pro: Baş boşluğunu artırmak için yüksek kaliteli teyp kayıt cihazlarında kullanılan tek uçlu sistem.
- Dolby Advanced Audio: Dolby surround ses, tercih edilen ses seviyesini kilitler, belirli bilgisayar modelleri için ses performansını optimize eder ve sesi bozulmadan dahili hoparlörlere aktarılmasını sağlar.
Ses kodlama/sıkıştırma
- Dolby Digital: Kayıplı bir ses sıkıştırma formatıdır. Mono'dan altı ayrı kanala ("5.1" olarak anılır) kadar kanal yapılandırmalarını destekler. İlk olarak sinema salonları için geliştirildi. Ardından Laserdisc ve DVD'lerde de kullanılmaya başlandı.
- Dolby Digital EX: 6.1 kanal çıkışı için Dolby Digital'e matris kodlu orta arka surround kanal sunar. Bu orta arka kanal, 7.1 kanal çıkışı için genellikle iki arka arka hoparlöre ayrılır.
- Dolby Digital Plus: Dolby Digital tabanlı, geriye dönük uyumlu ancak daha gelişmiş bir kayıplı ses codec bileşenidir. HD DVD videoları için standart ses formatıdır. Dolby Digital'in maksimum 640 kbit/s'lik bir artışıyla 6 Mbit/s'ye kadar veri hızlarını destekler.
- Dolby Digital Live: Video oyunuları gibi etkileşimli ortamlar için gerçek zamanlı bir donanım kodlama teknolojisidir. PC veya oyun konsolundaki tüm ses sinyallerini 5.1 kanallı Dolby Digital formatına dönüştürür ve tek bir S/PDIF kablosu ile aktarır.
- Dolby E: Üç boyutlu ve çok kanallı sesin dijital iki kanallı post prodüksiyon ve yayın altyapıları aracılığıyla dağıtımı veya geleneksel dijital video kasetlerinin, video sunucularının, iletişim bağlantılarının, anahtarlayıcıların ve yönlendiricilerin iki ses parçasına surround ses kaydı için optimize edilmiş profesyonel kodlama sistemi.
- Dolby Stereo: 35 mm filmler için geliştirilmiş ve dört ses kanalı ile kodlanmış orijinal analog optik teknolojisi.
- Dolby TrueHD: Stüdyo yöneticisine özdeş bit-bit ses üretimi sunar. HDMI ile birlikte yedi tam aralıklı 24 bit/96 kHz ayrı kanal (artı bir LFE kanalı, 7.1 surround) desteklenir.
- Dolby Pulse: 2009'da piyasaya sürüldüğünde, Dolby'nin diğer dijital ses kodlayıcıları için yaygın olan Dolby meta verilerinin eklenmesi dışında HE-AAC v2 kodlayıcısı ile aynıdır.
- Dolby AC-4: ses kanalları ve/veya ses nesneleri içerebilen kayıplı bir ses sıkıştırma biçimidir.
- Dolby Atmos: hem yatay hem de dikey ses yerleşimine sahip, kanal ve nesne tabanlı karıştırma ve dağıtımın bir kombinasyonunu kullanan teknoloji paketidir. İlk kez film olarak Cesur'da, oyunda ise Star Wars: Battlefront'ta kullanılmıştır.
Ses işleme
- Dolby Headphone: Standart bir stereo kulaklık çiftinde 5.1 surround sesi simüle eden sanal surround uygulaması.
- Dolby Virtual Speaker: iki standart stereo hoparlör kurulumunda 5.1 surround sesi simüle eder.
- Dolby Surround, Dolby Pro Logic, Dolby Pro Logic II, Dolby Pro Logic IIx ve Dolby Pro Logic IIz: Bu kod çözücüler sesi daha fazla kanala iletir.
- Audistry: ses geliştirme teknolojileri.
- Dolby Volume: ses seviyesi değişikliklerini azaltır.
- Dolby Mobile: Dolby'nin surround ses teknolojisinin özellikle , ve LG Renoir olmak üzere cep telefonları için tasarlanmış bir versiyonu.
- Dolby Voice: Kurumsal düzeyde web konferansı için donanım ve yazılım ürünleri.
Video işleme
- Dolby Contrast: Yerel karartma yoluyla LED arka aydınlatma ünitelerine sahip LCD ekranlara gelişmiş görüntü kontrastı sağlar.
Dijital sinema
- Dolby Digital Cinema
- Dolby Atmos
- Dolby Cinema: Dolby tarafından IMAX'e doğrudan rakip olarak geliştirilen sinema konsepti.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ . 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2015.
- ^ "Ray Dolby: Inventor whose noise-reduction technology transformed sound reproduction". The Independent. 13 Eylül 2013. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ "50 Years of innovation". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ Gianluca Sergi (2004). The Dolby Era: Film Sound in Contemporary Hollywood (İngilizce). Manchester Üniversitesi Yayınları. s. 46. ISBN . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ "Star Wars and the Explosion of Dolby Stereo". Tested. 21 Mart 2014. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ "Pixar's Brave to debut new Dolby Atmos sound system". BBC. 25 Nisan 2012. 20 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ . Dolby. 24 Şubat 2014. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ "Dolby Advanced Audio v2". 19 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ (PDF). 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ "Dolby Voice". 17 Ocak 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dolby Laboratories genellikle Dolby Labs veya yalnizca Dolby ses gurultu azaltma ses kodlama ve sikistirma konusunda uzmanlasmis bir Amerikan sirketidir Dolby teknolojileri tuketici elektronigi firmalari tarafindan lisans bedeliyle kullanilmaktadir Dolby LaboratoriesTipHalka acikKurulus18 Mayis 1965 Londra Birlesik KrallikKurucuRay DolbyGenel merkeziSan Francisco Kaliforniya ABDOnemli kisilerPeter Gotcher Yonetim Kurulu Baskani Kevin Yeaman Baskan ve CEO GelirUS 1 082 milyar 2017 Net gelirUS 201 80 milyon 2017 Calisan sayisi1 867 2015 Web sitesidolby comTarihceDolby Labs 1965 yilinda Ray Dolby tarafindan Londra Ingiltere de kuruldu Ayni yil ses kayitlarinin arka planindaki parazit sesini azaltmak icin bir ses sinyali isleme bicimi olan Dolby Gurultu Azaltma Sistemini icat etti Bu sistem ilk olarak Ingiltere merkezli Decca tarafindan kullanildi Sirket 1976 da San Francisco Kaliforniya ya tasindi Uretilen ilk urun ise compander tabanli bir gurultu azaltma sistemi olan Tip A Dolby Gurultu Azaltma ozelligine sahip Dolby 301 unitesiydi Urunun profesyonel kayit studyolarinda kullanilmasi amaclanmistir Dolby bu urunlerin tuketici versiyonunun uretilmesi icin KLH firmasinin sahibi Henry Kloss tarafindan ikna edildi Ardindan 1968 de Tip B yi tanitildi Ayrica filmlerin de seslerinin iyilestirilmesi uzerine cesitli calismalarda bulunuldu Inceleme uzerine Dolby optik sesteki sinirlamalarin cogunun dogrudan onemli olcude yuksek arka plan gurultusunden kaynaklandigini tespit etti Bu gurultuyu filtrelemek icin tiyatro sistemlerinin yuksek frekansli tepkisi kasten azaltildi Daha da kotusu bu sistemler uzerinde diyalog anlasilirligini arttirmak icin ses mikserleri yuksek bozulmalara yol acacak kadar yuksek frekansli on vurgu ile muzikleri kaydediyordu Dolby ses sistemine sahip ilk film ise 1971 yapimi Otomatik Portakal filmiydi 1974 yapimi ise Dolby kodlu optik film muzigine sahip ilk filmdi 1975 yilinda daha fazla ses kanalina ek olarak bir gurultu azaltma sistemi iceren yayinlandi Dolby kodlu stereo optik muzigi olan ilk film ise 1975 yapimi idi ancak bu sadece bir LCR Sol Orta Sag kodlama teknigi kullaniyordu Ilk gercek LCRS Sol Orta Sag Surround film muzigi ise 1976 da Bir Yildiz Doguyor filminde kodlandi On yildan kisa bir surede dunya genelinde 6000 sinema Dolby Stereo ses sistemini kullanacak sekilde donatildi Dolby sistemi ev kullanimi icin yeniden tasarladi ve sadece bir surround kanal cikaran Dolby Surround u ve Dolby Stereo nun yerel esdegeri olan daha etkileyici i tanitti Daha sonra sinema icin dijital bir surround ses sikistirma semasi gelistirildi Dolby Stereo Digital simdi Dolby Digital olarak adlandiriliyor ilk olarak 1992 yapimi Batman Donuyor de kullanildi 1995 yilinda Clear and Present Danger in lazerli disk surumuyle Dolby AC 3 olarak ev sinemasi icin tanitilan format tuketici pazarinda kismen kullanmak icin gerekli olan ekstra donanim nedeniyle DVD spesifikasyonunun bir parcasi olarak benimsenmistir 17 Subat 2005 te sirket halka acildi ve New York Menkul Kiymetler Borsasi ndaki hisseleri DLB sembolu altinda sunuluyor 8 Ocak 2007 de Uluslararasi Tuketici Elektronigi Fuari nda duyuruldu 18 Haziran 2010 da Dolby Surround 7 1 i tanitildi ve 7 1 surround ses sunmak icin dunya capinda 7 1 surround hoparlor sistemine sahip tiyatrolar kuruldu Bu formatta piyasaya surulecek ilk film ise Pixar in Oyuncak Hikayesi 3 oldu Nisan 2012 de ilk olarak Pixar in sinema filmi Cesur da uygulanan yeni bir sinema teknolojisi olan Dolby Atmos u tanitildi Temmuz 2014 te Dolby Laboratories Atmos u ev sinemasina getirmeyi planladigini duyurdu Teknolojiyi kullanan ilk televizyon dizisi ise Game of Thrones oldu 24 Subat 2014 te Dolby dort yil boyunca kazanilabilecek kosullu bedel karsiliginda 92 5 milyon dolar nakit ve 20 milyon dolarlik bir satin aldi Mayis 2019 da ise muzik endustrisindeki yuzlerce yeni sarkiya Dolby Atmos sisteminin eklenmesine karar verildi TeknolojilerAnalog ses gurultusu azaltma Dolby A bantlar ve analog kasetler icin profesyonel gurultu azaltma sistemleri Dolby NR B C S tuketiciler icin bant ve analog kaset gurultu azaltma sistemleri Dolby SR 1986 dan beri kullanimda olan profesyonel dort kanalli gurultu azaltma sistemi analog kayit ve iletimlerin dinamik araligini 25 dB kadar gelistirir Dolby SR kayit ve post produksiyon muhendisleri yayincilar ve diger ses profesyonelleri tarafindan kullanilir Ayrica gunumuzde neredeyse 35 mm film baskilarinin hepsinde yer alan analog film sesinde bir olcuttur Dolby FM FM yayin radyosu icin gurultu azaltma sistemi Dolby FM 1971 de birkac radyo istasyonu tarafindan denendi Dolby HX Pro Bas boslugunu artirmak icin yuksek kaliteli teyp kayit cihazlarinda kullanilan tek uclu sistem Dolby Advanced Audio Dolby surround ses tercih edilen ses seviyesini kilitler belirli bilgisayar modelleri icin ses performansini optimize eder ve sesi bozulmadan dahili hoparlorlere aktarilmasini saglar Ses kodlama sikistirma Dolby Digital Kayipli bir ses sikistirma formatidir Mono dan alti ayri kanala 5 1 olarak anilir kadar kanal yapilandirmalarini destekler Ilk olarak sinema salonlari icin gelistirildi Ardindan Laserdisc ve DVD lerde de kullanilmaya baslandi Dolby Digital EX 6 1 kanal cikisi icin Dolby Digital e matris kodlu orta arka surround kanal sunar Bu orta arka kanal 7 1 kanal cikisi icin genellikle iki arka arka hoparlore ayrilir Dolby Digital Plus Dolby Digital tabanli geriye donuk uyumlu ancak daha gelismis bir kayipli ses codec bilesenidir HD DVD videolari icin standart ses formatidir Dolby Digital in maksimum 640 kbit s lik bir artisiyla 6 Mbit s ye kadar veri hizlarini destekler Dolby Digital Live Video oyunulari gibi etkilesimli ortamlar icin gercek zamanli bir donanim kodlama teknolojisidir PC veya oyun konsolundaki tum ses sinyallerini 5 1 kanalli Dolby Digital formatina donusturur ve tek bir S PDIF kablosu ile aktarir Dolby E Uc boyutlu ve cok kanalli sesin dijital iki kanalli post produksiyon ve yayin altyapilari araciligiyla dagitimi veya geleneksel dijital video kasetlerinin video sunucularinin iletisim baglantilarinin anahtarlayicilarin ve yonlendiricilerin iki ses parcasina surround ses kaydi icin optimize edilmis profesyonel kodlama sistemi Dolby Stereo 35 mm filmler icin gelistirilmis ve dort ses kanali ile kodlanmis orijinal analog optik teknolojisi Dolby TrueHD Studyo yoneticisine ozdes bit bit ses uretimi sunar HDMI ile birlikte yedi tam aralikli 24 bit 96 kHz ayri kanal arti bir LFE kanali 7 1 surround desteklenir Dolby Pulse 2009 da piyasaya suruldugunde Dolby nin diger dijital ses kodlayicilari icin yaygin olan Dolby meta verilerinin eklenmesi disinda HE AAC v2 kodlayicisi ile aynidir Dolby AC 4 ses kanallari ve veya ses nesneleri icerebilen kayipli bir ses sikistirma bicimidir Dolby Atmos hem yatay hem de dikey ses yerlesimine sahip kanal ve nesne tabanli karistirma ve dagitimin bir kombinasyonunu kullanan teknoloji paketidir Ilk kez film olarak Cesur da oyunda ise Star Wars Battlefront ta kullanilmistir Ses isleme Dolby Headphone Standart bir stereo kulaklik ciftinde 5 1 surround sesi simule eden sanal surround uygulamasi Dolby Virtual Speaker iki standart stereo hoparlor kurulumunda 5 1 surround sesi simule eder Dolby Surround Dolby Pro Logic Dolby Pro Logic II Dolby Pro Logic IIx ve Dolby Pro Logic IIz Bu kod cozuculer sesi daha fazla kanala iletir Audistry ses gelistirme teknolojileri Dolby Volume ses seviyesi degisikliklerini azaltir Dolby Mobile Dolby nin surround ses teknolojisinin ozellikle ve LG Renoir olmak uzere cep telefonlari icin tasarlanmis bir versiyonu Dolby Voice Kurumsal duzeyde web konferansi icin donanim ve yazilim urunleri Video isleme Dolby Contrast Yerel karartma yoluyla LED arka aydinlatma unitelerine sahip LCD ekranlara gelismis goruntu kontrasti saglar Dijital sinema Dolby Digital Cinema Dolby Atmos Dolby Cinema Dolby tarafindan IMAX e dogrudan rakip olarak gelistirilen sinema konsepti Kaynakca Arsivlenmis kopya 17 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020 17 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2015 Ray Dolby Inventor whose noise reduction technology transformed sound reproduction The Independent 13 Eylul 2013 8 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020 50 Years of innovation 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020 Gianluca Sergi 2004 The Dolby Era Film Sound in Contemporary Hollywood Ingilizce Manchester Universitesi Yayinlari s 46 ISBN 0719070678 Erisim tarihi 30 Mayis 2020 Star Wars and the Explosion of Dolby Stereo Tested 21 Mart 2014 3 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020 Pixar s Brave to debut new Dolby Atmos sound system BBC 25 Nisan 2012 20 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020 Dolby 24 Subat 2014 7 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mayis 2020 Dolby Advanced Audio v2 19 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020 PDF 1 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2010 Arsivlenmis kopya PDF 6 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Mayis 2020 Dolby Voice 17 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mayis 2020