Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doğu Karahanlı Devleti ya da kısaca Doğu Karahanlılar, Karahanlı Devleti ikiye ayrılınca; Büyük Kağan unvanıyla, Şerefüddevle lâkaplı Ebû Şüca Süleyman bin Yusuf, merkezi Balasagun ve Kaşgar'ı kendine bırakıp, kardeşlerinden Buğra Han Muhammed'e, Taraz ile İsficab'ı, Mahmud'a ise Arslan Tigin unvanıyla ülkenin doğusunu verdi.
Doğu Karahanlılar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1032-1210 | |||||||||
| Başkent | Balasagun | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Türkçe (Hakaniye lehçesi), Soğdca, Arapça | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Han | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Tarih
Karahanlı devletleri arasında sınır anlaşmazlığından dolayı savaşlar devam etti. Doğu Karahanlı Devleti'nin başkenti Balasagun'du. İlk dönemlerde doğudan gelen göçebe Türkler ülke topraklarına kabul edildi ve İslamiyet'e girmeleri sağlandı.
Bu sırada Büyük Selçuklu İmparatorluğu güçlenmekteydi. Melikşah döneminde Karahanlılar, Selçukluların üstünlüğünü kabul etti. Doğu Karahanlıları 1210-1211 yıllarında Karahitaylar yıktı.
Bölünme ve çöküş
1043 yılında yapılan aile toplantısında, eski Büyük Kağan II. Ahmed Han'a Maveraünnehir, mülk olarak verildi. Fergana'nın bir kısmı zaptedilerek, Bulgar ile Balasagun arasında yaşayan, on bin çadırdan meydana gelen Türkler, 1043 senesi güzünde, topluca İslâmiyet'i kabul etti.
İslam dininin esaslarına bağlı bir hükümdar olan Süleyman Han, 1056'da kardeşi Ortak Kağan Buğra Han, Büyük Kağan Süleyman Han'la anlaşmazlığa düştü. Muhammed Han, Süleyman Han'ı hapsettirip, büyük kağanlığını ilan etti. On beş ay hükümdarlık yapan Muhammed Han, mevkiini büyük oğlu Hüseyin'e bıraktı.
Hüseyin Han'ı, kardeşi İbrahim tahttan indirtip, 1057'de Büyük Kağan oldu. İbrahim Han, 1059'da, hânedandan Yınal Tegin tarafından öldürülünce, Tuğrul Kara Han unvanlı Mahmud bin Yusuf başa geçti. Mahmud Han (1059-1074, Ortak Kağan Tabgaç Buğra Kara Han ve Hasan bin Süleyman, kaybedilen toprakları geri almak için harekete geçtiler. 1068 yılında iki taraf arasında yapılan antlaşma ile, Seyhun hudut kesilerek, Fergana, Doğu Karahanlılara bırakıldı. 1074'te Mahmud Han'ın yerine, oğlu Ömer geçti ise de, ancak iki ay hükümdarlık yapabildi. Büyük Kağan olan Buğra Han Hasan bin Süleyman (1074-1103) devrinin ilk yıllarında; Buke Budraç kumandasındaki Yabaku ve Basmılların da aynı safta olduğu yedi yüz bin düşmana karşı, Ömer bin Mahmud kumandasındaki kırk bin Müslüman askeriyle, büyük bir zafer kazanıldı.
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah (1072-1092), 1082'de Maveraünnehir'i zaptedip Özkent'e gelince, Doğu Karahanlı hükümdarı Hasan Han, onun hakimiyetini tanıdı. Hasan Han'dan sonra oğlu Ahmed (1103-1128), hükümdar olup, ile münasebetlerde bulundu. Halife Mustahzırbillâh (1094-1118), Ahmed Han'ın istediği beratı verip, ona "Nûruddevle" demiştir. 1128'de Karahıtayları, Kaşgar kenti yakınlarında mağlup eden Ahmed Han, onların batıya doğru ilerlemelerini durdurdu.
Ahmed Han'dan sonra 1128'de hükümdar olan oğlu İbrahim, Karahıtaylardan yardım alarak, rakiplerini yendi. Karahıtaylar, II. İbrahim Han (1128-1158) devrinde Balasagun'u zaptedince, merkez, Kaşgar'a taşındı. Karahıtaylar, kendilerine isyan eden Karluklar'ın üzerine onu gönderdi. 1158'de de, öldürülen II. İbrahim Han'ın yerine oğlu Arslan Han unvanlı Muhammed ve sonra da torunu Ebü'l-Muzaffer Yusuf geçti. , 1205'te öldüğü sırada, oğlu Ebü'l-Feth Muhammed, Karahıtaylı Kür Han'ın yanında rehin bulunuyordu. kurucusu Küçlük tarafından 1207'de kurtarılan Ebü'l-Feth Muhammed, daha sonra Kaşgar'a gönderildi. Ancak, Kaşgar'a varmadan, şehirdeki beyler tarafından yolda öldürüldü (1211). Bu durum, Küçlük'ün, Karahanlı merkezini işgal edip, katliâm yaptırmasına sebep oldu.
Hânedanlık içi mücadele neticesinde bölünen Doğu Karahanlılar, Naymanlarca işgal edilerek hakimiyetlerine son verildi.
Hükümdarlar
- Süleyman Han (1032 - 1056)
- I. Muhammed (1056 - 1057)
- I. İbrahim (1057 - 1059)
- Mahmud (1059 - ?)
- Ömer (? - 1075)
- Hasan (1074 - 1102)
- Ahmed (1102 - 1128)
- II. İbrahim (1128 - 1158)
- II. Muhammed (1158 - ?)
- Yusuf (? - 1205)
- III. Muhammed (1205 - 1210)
Uygur devletleri
| Karluk | Uygur (Dokuz Oğuz) | Basmil | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Uygur Kağanlığı () (744 - 840) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Karluk | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Karahanlılar (840 - 1041) | Karahoca Uygur (843 - 1211/1368) | Kansu Uygur (905 - 1226) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Karahanlılar (1041 - 1089/1212) | Doğu Karahanlılar (1041 - 1212) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dogu Karahanli Devleti ya da kisaca Dogu Karahanlilar Karahanli Devleti ikiye ayrilinca Buyuk Kagan unvaniyla Serefuddevle lakapli Ebu Suca Suleyman bin Yusuf merkezi Balasagun ve Kasgar i kendine birakip kardeslerinden Bugra Han Muhammed e Taraz ile Isficab i Mahmud a ise Arslan Tigin unvaniyla ulkenin dogusunu verdi Dogu Karahanlilar1032 1210BaskentBalasagunYaygin dil ler Turkce Hakaniye lehcesi Sogdca ArapcaHukumetMonarsiHan 1032 1056II Suleyman Arslan Han ilk 1205 1210III Muhammed son Tarihce Kurulusu1032 Dagilisi1210Onculler ArdillarKarahanlilar KarahitaylarTarihKarahanli devletleri arasinda sinir anlasmazligindan dolayi savaslar devam etti Dogu Karahanli Devleti nin baskenti Balasagun du Ilk donemlerde dogudan gelen gocebe Turkler ulke topraklarina kabul edildi ve Islamiyet e girmeleri saglandi Bu sirada Buyuk Selcuklu Imparatorlugu guclenmekteydi Meliksah doneminde Karahanlilar Selcuklularin ustunlugunu kabul etti Dogu Karahanlilari 1210 1211 yillarinda Karahitaylar yikti Bolunme ve cokus 1043 yilinda yapilan aile toplantisinda eski Buyuk Kagan II Ahmed Han a Maveraunnehir mulk olarak verildi Fergana nin bir kismi zaptedilerek Bulgar ile Balasagun arasinda yasayan on bin cadirdan meydana gelen Turkler 1043 senesi guzunde topluca Islamiyet i kabul etti Islam dininin esaslarina bagli bir hukumdar olan Suleyman Han 1056 da kardesi Ortak Kagan Bugra Han Buyuk Kagan Suleyman Han la anlasmazliga dustu Muhammed Han Suleyman Han i hapsettirip buyuk kaganligini ilan etti On bes ay hukumdarlik yapan Muhammed Han mevkiini buyuk oglu Huseyin e birakti Huseyin Han i kardesi Ibrahim tahttan indirtip 1057 de Buyuk Kagan oldu Ibrahim Han 1059 da hanedandan Yinal Tegin tarafindan oldurulunce Tugrul Kara Han unvanli Mahmud bin Yusuf basa gecti Mahmud Han 1059 1074 Ortak Kagan Tabgac Bugra Kara Han ve Hasan bin Suleyman kaybedilen topraklari geri almak icin harekete gectiler 1068 yilinda iki taraf arasinda yapilan antlasma ile Seyhun hudut kesilerek Fergana Dogu Karahanlilara birakildi 1074 te Mahmud Han in yerine oglu Omer gecti ise de ancak iki ay hukumdarlik yapabildi Buyuk Kagan olan Bugra Han Hasan bin Suleyman 1074 1103 devrinin ilk yillarinda Buke Budrac kumandasindaki Yabaku ve Basmillarin da ayni safta oldugu yedi yuz bin dusmana karsi Omer bin Mahmud kumandasindaki kirk bin Musluman askeriyle buyuk bir zafer kazanildi Buyuk Selcuklu Sultani Meliksah 1072 1092 1082 de Maveraunnehir i zaptedip Ozkent e gelince Dogu Karahanli hukumdari Hasan Han onun hakimiyetini tanidi Hasan Han dan sonra oglu Ahmed 1103 1128 hukumdar olup ile munasebetlerde bulundu Halife Mustahzirbillah 1094 1118 Ahmed Han in istedigi berati verip ona Nuruddevle demistir 1128 de Karahitaylari Kasgar kenti yakinlarinda maglup eden Ahmed Han onlarin batiya dogru ilerlemelerini durdurdu Ahmed Han dan sonra 1128 de hukumdar olan oglu Ibrahim Karahitaylardan yardim alarak rakiplerini yendi Karahitaylar II Ibrahim Han 1128 1158 devrinde Balasagun u zaptedince merkez Kasgar a tasindi Karahitaylar kendilerine isyan eden Karluklar in uzerine onu gonderdi 1158 de de oldurulen II Ibrahim Han in yerine oglu Arslan Han unvanli Muhammed ve sonra da torunu Ebu l Muzaffer Yusuf gecti 1205 te oldugu sirada oglu Ebu l Feth Muhammed Karahitayli Kur Han in yaninda rehin bulunuyordu kurucusu Kucluk tarafindan 1207 de kurtarilan Ebu l Feth Muhammed daha sonra Kasgar a gonderildi Ancak Kasgar a varmadan sehirdeki beyler tarafindan yolda olduruldu 1211 Bu durum Kucluk un Karahanli merkezini isgal edip katliam yaptirmasina sebep oldu Hanedanlik ici mucadele neticesinde bolunen Dogu Karahanlilar Naymanlarca isgal edilerek hakimiyetlerine son verildi Hukumdarlar Suleyman Han 1032 1056 I Muhammed 1056 1057 I Ibrahim 1057 1059 Mahmud 1059 Omer 1075 Hasan 1074 1102 Ahmed 1102 1128 II Ibrahim 1128 1158 II Muhammed 1158 Yusuf 1205 III Muhammed 1205 1210 Uygur devletleri Karluk Uygur Dokuz Oguz Basmil Uygur Kaganligi 744 840 Karluk Karahanlilar 840 1041 Karahoca Uygur 843 1211 1368 Kansu Uygur 905 1226 Bati Karahanlilar 1041 1089 1212 Dogu Karahanlilar 1041 1212 Kaynakca a b c TDV Islam Ansiklopedisi 24 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Kasim 2021