Dramalı Rıza bey, (1890 - 12 Haziran 1920), Türk asker.
Dramalı Rıza | |
---|---|
Doğum | 1890 (?) Drama, Yunanistan |
Ölüm | 12 Haziran 1920 İstanbul |
Hizmet yılları | ?-1920 |
Rütbesi | Asker |
Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı |
Hayatı
1890 yılında Yunanistan'ın Drama kentinde dünyaya geldi. Babası Rıfat Bey'dir. İdam edildinde, 12 Haziran 1920 (1336) tarihinde, 30 yaşında olduğu bilgisine göre, doğum tarihi 1890 (1306)'dır. Dramalı Rıza Beyin tütün ticareti ile meşgul olduğu gerekçeli idam kararında belirtilmektedir. Balkan Savaşları sonrasında Drama-Serez bölgesinde yaşadığı ve bu bölgede komitacılık yaptı. Bu dönemde mensubu olduğu “Türk Batı Trakya Komitesi” gizli teşkilatı üyesidir. Batı Trakya’daki bu faaliyetlerinden sonrasında Teşkîlât-ı Mahsûsa elemanlığı yaptı. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Harbi’ne girmesi üzerine Teşkilât-ı Mahsusa, tarafından çeşitli görevler verilmiş, İtilâf Devletleri ile Mondros Mütarekesi’ni imzalanması sonrasında memleketine dönmüştür. Paris Barış Konferansında alınan karar üzerine, Yunan İşgal kuvvetleri 15 Mayıs 1919 günü İzmir’i işgal etti. Yunanlarla mücadele üzere Batı Anadolu’da başlayan “Mîllî Mücadele Hareketi’nin” ilk öncülerindendi. Daha sonra da Salihli cephe kumandanı Çerkez Ethem Beyle birlikte “Salihli cephesinde” Kuva-yı Milliye’ye yönelik faaliyet ve hizmetlerine devam etti. Salihli Cephesi kumandanı Çerkez Ethem’in isyân bölgesine çağrılmasıyla, Anzavur Ahmet’in ilk isyanında takip ve tenkil görevi aldı.Miralay Kazım Bey, daha sonra Dramalı Rıza Bey ile müfrezesini Biga’ya, Köprülü Hamdi Bey'in emrine gönderdi. Böylece Dramalı Rıza Bey, Akbaş cephaneliğinin basılmasını sağlayan ana aktör olarak yer aldı. Akbaş cephaneliğinden kaçırılan silahlar " bir taarruz kuvveti teşkil ve teçhîz ettikten sonra, Soma ile Akhisar arasında büyük bir taarruz yaparak Yunanları İzmir’den çıkarma amacıyla" Yenice'ye getirildi.Anzavur Ahmet ve Gâvur İmam’ın kuvvetleri Yenice'yi kuşattığında Dramalı Rıza bey, yanındakilerle cephaneleri savunmuş, daha fazla ellerinde tutamayacağını anlayınca da cephaneleri ateşe verip çıkan kargaşadan yararlanarak kaçmışlardır.
Yenice baskını sebebiyle Damad Ferid Paşa'yı suçlayan Dramalı Rıza bey, kimi kaynaklarda Miralay Kazım bey tarafından cezalandırılmış, telâfi amacıyla Damat Ferit Paşa'ya suikast düzenlemeyi teklif etmiştir; kimi kaynaklada intikam almak amacıyla Damad Ferid Paşa'ya suikast düzenlemeye karar vermiştir. Çerkez Ethem kendi hatıratında Dramalı Rıza bey'i Damat Ferit Paşa'yı suikast ile kendisinin görevlendirdiğini söylemiştir. Bursa valiliği görevini yürütmekte olan Hacim Muhittin Bey Çerkez Ethem'i yalanlamış Dramalı Rızayı bu göreve kendisinin gönderdiğini söylemiştir. İstanbul'a geçen Dramalı Rıza bey ihbar edilmiş, yargılaması sonucunda Akbaş Cephaneliği Baskını sebebiyle 12 Haziran 1920 yılında İstanbul'da idam edildi.
Ölümü
26 Ocak 1920 yılında Akbaş Cephaneliği Baskını'nda Kuvayı Milliye tarafında yer aldı.
Refiki Mehmet Ali Bey ile birlikte Ferit paşaya suikast düzenleme kararı aldı. İstanbul'a gidince bu karardan döndü. Kendisinin öncesinde Kuvayı milliye'ci olduğu ve Akbaş Cephaneliği Baskını sebebiyle, 12 Haziran 1920 de istanbul da Ferit Paşa emri ile idam edildi.
Ayrıca Bakınız
Notlar
- ^ Kazım Bey hatıralarında böyle bir konudan bahsetmediği gibi
"Dramalı Rıza Bey, bu hatasından dolayı karşıma çıkamadı. Pek fedakâ ve hamiyetli bir kimse olan ve büyük hizmetler görmüş bulunan Rıza Bey’in bu gafleti yapmış olması kendisini pek üzüyor ve dövünerek ağlamakta olduğunu işitiyordum. Rıza Bey’in bu taraflarda kalamayarak Bursa’ya gittiğini haber aldım" demiştir. - ^ İngiliz Kemal adıyla anılan Ahmet Esat Tomruk hatıratında
"Dramalı Rıza buna sebep olan Ferit Paşa’dan intikamını almak için yemin etmişti, Bu intikamını almak maksadıyla İstanbul’a gitmiş, Ferit Paşa’ya suikast hazırlamıştı ” der - ^ Damat Ferit Paşaya suikastini Bursa Kuva-yı Milliye ileri gelenlerince planlandığı, suikast dönemindeki basından ve gerekçeli kararda belirtilmiştir.
Not listesi
Kaynakça
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BAO), Dosya Usulü İradeler Tasnifi (DUİT), Nr.79/5- 117.
- ^ ERTÜRK, Hüsamettin, Millî Mücadele Senelerinde Teşkilât-ı Mahsusa, Daktilo Metin (Yay. Haz. Tevfik Apay), s.283, Genelkurmay ATAŞE Kütüphanesi, Ankara 1985.
- ^ Ertürk, Hüsamettin (1996). İki devrin perde arkası. İstanbul: Sebil Yayınevi. s. 105. ISBN . OCLC 417193878.
- ^ Görgülü, İsmet (1993). On yıllık harbin kadrosu, 1912-1922 : Balkan-Birinci Dünya ve İstiklâl Harbi. Ankara: Türk Tarih Kurum[u] Basımevi. s. 244. ISBN . OCLC 30025186.
- ^ Apak, Rahmi (1990). İstiklâl Savaşında garp cephesi nasıl kuruldu?. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 63. ISBN . OCLC 23772698.
- ^ Özalp, Kazım (2020), Millî Mücadele 1919-1922 I-II, Ankara: TÜRK TARİH KURUMU, ISBN , OCLC 1240738468
- ^ Özalp 2020, s. 90.
- ^ Akandere, Osman (2003). "Dramalı Rıza Bey ve Kuzey Batı Anadolu Kuva-yı Milliye Mücadelesindeki Hizmetleri". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 19 (57). ss. 977 - 1008.
- ^ Özalp 2020, s. 94.
- ^ Sanay 2005, s. 255.
- ^ Özalp 2020, s. 99.
- ^ Güven, Zühtü (1965). Anzavur İsyanı-Kurtuluş Savaşı Hatıralarından Acı Bir Sayfa. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları. s. 51.
- ^ Hoşgör, İsmail Aydın (1970). Kurtuluş Savaşı'nda Biga. Renda Matbaası. s. 74. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
- ^ Sanay, Recai (2005), Türk casusu ingiliz Kemal. Anlatan: Ingiliz Kemal., İstanbul: Geçit, ISBN , OCLC 62328105
- ^ Kutay, Cemal (1955). Çerkes Ethem hadisesi : kendi hatıralarıyle. İstanbul: Tarih Kütüphanesi Yayınları. ss. 18-21.
- ^ Çarıklı, Turgut (2005), Babam Hacim Muhittin Çarıklı bir kuvay-ı milliyecinin yaşam öyküsü, 1. basım, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, s. 110, ISBN , OCLC 60802804
- ^ Osman, Akandere; Feridun, Ata (2003). ""(Nemrut) Mustafa Paşa Divanı Harbinde Yargılanarak Đdam Edilen Bir Kuvâ-yı Millîyeci: Dramalı Rıza Bey ve Milli Mücadele'deki Hizmetleri". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10. Konya. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
- ^ İhsan eryavuz, kara defter. Timaş yayınları. ss. 126-127. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dramali Riza bey 1890 12 Haziran 1920 Turk asker Dramali RizaDogum1890 Drama YunanistanOlum12 Haziran 1920 IstanbulHizmet yillari 1920RutbesiAskerCatisma savaslariI Dunya SavasiHayati1890 yilinda Yunanistan in Drama kentinde dunyaya geldi Babasi Rifat Bey dir Idam edildinde 12 Haziran 1920 1336 tarihinde 30 yasinda oldugu bilgisine gore dogum tarihi 1890 1306 dir Dramali Riza Beyin tutun ticareti ile mesgul oldugu gerekceli idam kararinda belirtilmektedir Balkan Savaslari sonrasinda Drama Serez bolgesinde yasadigi ve bu bolgede komitacilik yapti Bu donemde mensubu oldugu Turk Bati Trakya Komitesi gizli teskilati uyesidir Bati Trakya daki bu faaliyetlerinden sonrasinda Teskilat i Mahsusa elemanligi yapti Osmanli Devleti nin Birinci Dunya Harbi ne girmesi uzerine Teskilat i Mahsusa tarafindan cesitli gorevler verilmis Itilaf Devletleri ile Mondros Mutarekesi ni imzalanmasi sonrasinda memleketine donmustur Paris Baris Konferansinda alinan karar uzerine Yunan Isgal kuvvetleri 15 Mayis 1919 gunu Izmir i isgal etti Yunanlarla mucadele uzere Bati Anadolu da baslayan Milli Mucadele Hareketi nin ilk onculerindendi Daha sonra da Salihli cephe kumandani Cerkez Ethem Beyle birlikte Salihli cephesinde Kuva yi Milliye ye yonelik faaliyet ve hizmetlerine devam etti Salihli Cephesi kumandani Cerkez Ethem in isyan bolgesine cagrilmasiyla Anzavur Ahmet in ilk isyaninda takip ve tenkil gorevi aldi Miralay Kazim Bey daha sonra Dramali Riza Bey ile mufrezesini Biga ya Koprulu Hamdi Bey in emrine gonderdi Boylece Dramali Riza Bey Akbas cephaneliginin basilmasini saglayan ana aktor olarak yer aldi Akbas cephaneliginden kacirilan silahlar bir taarruz kuvveti teskil ve techiz ettikten sonra Soma ile Akhisar arasinda buyuk bir taarruz yaparak Yunanlari Izmir den cikarma amaciyla Yenice ye getirildi Anzavur Ahmet ve Gavur Imam in kuvvetleri Yenice yi kusattiginda Dramali Riza bey yanindakilerle cephaneleri savunmus daha fazla ellerinde tutamayacagini anlayinca da cephaneleri atese verip cikan kargasadan yararlanarak kacmislardir Yenice baskini sebebiyle Damad Ferid Pasa yi suclayan Dramali Riza bey kimi kaynaklarda Miralay Kazim bey tarafindan cezalandirilmis telafi amaciyla Damat Ferit Pasa ya suikast duzenlemeyi teklif etmistir kimi kaynaklada intikam almak amaciyla Damad Ferid Pasa ya suikast duzenlemeye karar vermistir Cerkez Ethem kendi hatiratinda Dramali Riza bey i Damat Ferit Pasa yi suikast ile kendisinin gorevlendirdigini soylemistir Bursa valiligi gorevini yurutmekte olan Hacim Muhittin Bey Cerkez Ethem i yalanlamis Dramali Rizayi bu goreve kendisinin gonderdigini soylemistir Istanbul a gecen Dramali Riza bey ihbar edilmis yargilamasi sonucunda Akbas Cephaneligi Baskini sebebiyle 12 Haziran 1920 yilinda Istanbul da idam edildi Olumu26 Ocak 1920 yilinda Akbas Cephaneligi Baskini nda Kuvayi Milliye tarafinda yer aldi Refiki Mehmet Ali Bey ile birlikte Ferit pasaya suikast duzenleme karari aldi Istanbul a gidince bu karardan dondu Kendisinin oncesinde Kuvayi milliye ci oldugu ve Akbas Cephaneligi Baskini sebebiyle 12 Haziran 1920 de istanbul da Ferit Pasa emri ile idam edildi Ayrica BakinizAkbas Cephaneligi Baskini Damat Ferit SuikastiNotlar Kazim Bey hatiralarinda boyle bir konudan bahsetmedigi gibi Dramali Riza Bey bu hatasindan dolayi karsima cikamadi Pek fedaka ve hamiyetli bir kimse olan ve buyuk hizmetler gormus bulunan Riza Bey in bu gafleti yapmis olmasi kendisini pek uzuyor ve dovunerek aglamakta oldugunu isitiyordum Riza Bey in bu taraflarda kalamayarak Bursa ya gittigini haber aldim demistir Ingiliz Kemal adiyla anilan Ahmet Esat Tomruk hatiratinda Dramali Riza buna sebep olan Ferit Pasa dan intikamini almak icin yemin etmisti Bu intikamini almak maksadiyla Istanbul a gitmis Ferit Pasa ya suikast hazirlamisti der Damat Ferit Pasaya suikastini Bursa Kuva yi Milliye ileri gelenlerince planlandigi suikast donemindeki basindan ve gerekceli kararda belirtilmistir Not listesiKaynakca Basbakanlik Osmanli Arsivi BAO Dosya Usulu Iradeler Tasnifi DUIT Nr 79 5 117 ERTURK Husamettin Milli Mucadele Senelerinde Teskilat i Mahsusa Daktilo Metin Yay Haz Tevfik Apay s 283 Genelkurmay ATASE Kutuphanesi Ankara 1985 Erturk Husamettin 1996 Iki devrin perde arkasi Istanbul Sebil Yayinevi s 105 ISBN 975 7480 87 8 OCLC 417193878 Gorgulu Ismet 1993 On yillik harbin kadrosu 1912 1922 Balkan Birinci Dunya ve Istiklal Harbi Ankara Turk Tarih Kurum u Basimevi s 244 ISBN 975 16 0505 9 OCLC 30025186 Apak Rahmi 1990 Istiklal Savasinda garp cephesi nasil kuruldu Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi s 63 ISBN 975 16 0228 9 OCLC 23772698 Ozalp Kazim 2020 Milli Mucadele 1919 1922 I II Ankara TURK TARIH KURUMU ISBN 978 975 17 4673 3 OCLC 1240738468 Ozalp 2020 s 90 Akandere Osman 2003 Dramali Riza Bey ve Kuzey Bati Anadolu Kuva yi Milliye Mucadelesindeki Hizmetleri Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi 19 57 ss 977 1008 Ozalp 2020 s 94 Sanay 2005 s 255 Ozalp 2020 s 99 Guven Zuhtu 1965 Anzavur Isyani Kurtulus Savasi Hatiralarindan Aci Bir Sayfa Ankara Is Bankasi Kultur Yayinlari s 51 Hosgor Ismail Aydin 1970 Kurtulus Savasi nda Biga Renda Matbaasi s 74 20 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2022 Sanay Recai 2005 Turk casusu ingiliz Kemal Anlatan Ingiliz Kemal Istanbul Gecit ISBN 975 7699 97 7 OCLC 62328105 Kutay Cemal 1955 Cerkes Ethem hadisesi kendi hatiralariyle Istanbul Tarih Kutuphanesi Yayinlari ss 18 21 Carikli Turgut 2005 Babam Hacim Muhittin Carikli bir kuvay i milliyecinin yasam oykusu 1 basim Istanbul Bogazici Universitesi Yayinevi s 110 ISBN 975 518 215 2 OCLC 60802804 Osman Akandere Feridun Ata 2003 Nemrut Mustafa Pasa Divani Harbinde Yargilanarak Đdam Edilen Bir Kuva yi Milliyeci Dramali Riza Bey ve Milli Mucadele deki Hizmetleri Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 10 Konya 20 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2022 Ihsan eryavuz kara defter Timas yayinlari ss 126 127 16 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2022