Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ebezâde Abdullah Efendi Çeşmesi, Ebezâde Çeşmesi ya da Hatice Hanım Çeşmesi; İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ebezâde Abdullah Efendi adına 1722 ya da 1723 yılında, eşi Hatice Hanım tarafından yaptırıldı. 1882 ya da 1883'te, Köstenceli el-Hac İsmail Ağa adına onarılan çeşme, tuğladan yeniden inşa edildi. Bu onarım için yapım kitâbesinin üstüne bir de onarım kitâbesi eklendi. 1943'te yayımlanan bir eserde suyunun akmadığı kaydedilen çeşme, o tarihten beri işlevsizdir.
 Çeşmenin ön cephesi (Ocak 2025) | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Ebezâde Çeşmesi · Hatice Hanım Çeşmesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | İşlevsiz |
| Tür | Duvar çeşmesi |
| Konum | Fatih, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′26″K 28°56′44″D / 41.02389°K 28.94556°D |
| Yaptıran | Ebezâde Abdullah Efendi |
| Tamamlanma | 1722 ya da 1723 |
| Yenileme | 1891 ya da 1892 |
| Yenileyen | Köstenceli el-Hac İsmail Ağa |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Kâgir |
| Malzeme | Tuğla |
| Yükseklik | 2,4 m |
| Genişlik | 5,3 m |
| Su kaynağı | Mihrimah su yolu |
Atikali Mahallesi'nde konumlanır. Ayna taşının çoğunluğu, lülesi, teknesi ve oturma sekileri zemine gömülüdür. Her iki yanından birer pilasterle sınırlanan, ayna taşı ve yapım kitâbesi hariç tuğladan örülmüş bir duvardan ibarettir. Cephesindeki bazı tuğla sıraları, duvarın kalan kısmına göre çıkıntı yapar. Ayna taşının yukarısındaki mermer yapım kitâbesinin yanları ile üstü, günümüzde bir bölümünün varlığını sürdürdüğü çinilerden meydana gelen bir bordürle çevrelenir. Sekiz kartuş içine yazılan kitâbe metni, iki sütun dört satır şeklinde düzenlenmiştir. Bu kitâbenin yukarısındaki iki sıra bordürdeki çiniler ile alttaki bordürün yukarısında yer alan, iki dizelik metne sahip, dikdörtgen şeklindeki mermer onarım kitâbesi günümüzde mevcut değildir.
Tarihi
Ebezâde Abdullah Efendi adına 1722 ya da 1723 yılında, eşi Hatice Hanım tarafından yaptırıldı.İbrahim Hilmi Tanışık, 1943 tarihli eserinde kitâbesindeki inşa tarihini hatalı olarak 1725 ya da 1726 olarak verir. Kitâbesinin son dizesindeki ebced hesabı ise çeşmenin inşa tarihini 1723 ya da 1724 olarak gösterir.
Çeşme, Halkalı sularından Mihrimah su yolundan besleniyordu. 1882 ya da 1883'te, Köstenceli el-Hac İsmail Ağa adına onarılan çeşme, tuğladan yeniden inşa edildi. Bu onarım için yapım kitâbesinin üstüne bir de onarım kitâbesi eklendi. Tanışık ise bu tarihi hatalı olarak 1891 ya da 1892 olarak verir.
1943 tarihli eserinde Tanışık, çeşmenin suyunun akmadığını kaydeder. 1978'de çeşmeyi ziyaret eden Affan Egemen, 1993 tarihli kitabında işlevsiz olan çeşmenin teknesinin de zemine gömülü olduğunu belirtir. Hatice Aynur ile Hakan T. Karateke, 1990'ların başında çeşmeye gerçekleştirdikleri ziyarette onarım kitâbesinin olduğunu yazarken Nisan 2004'teki ziyaretinde Aynur, bu kitâbenin yerinde olmadığını kaydetmişti.
Konumu ve mimarisi
İstanbul'un Fatih ilçesinin Atikali Mahallesi'nde, Bakkalzade Sokağı'nın Fatih Caddesi ile kesiştiği noktada konumlanan bir duvar çeşmesidir. Çeşmenin yer aldığı, kırmızı tuğladan inşa edilen 2,4 m yükseklik ve 5,3 m genişliğindeki duvarın arkası boştur. Günümüzde üst kısımlarının bir bölümü yıkılmış hâldeki duvar, her iki yanından birer pilasterle sınırlanır.
Çeşmenin tuğlayla kaplanmamış ayna taşının çoğu, lülesi, teknesi ve oturma sekileri zemine gömülüdür. Batıya bakan ön cephesinin alt kısmında, ayna taşının üst kısmında konumlanan 25 × 33 cm ölçülerindeki dikdörtgen bir tas yuvası vardır. Ayna taşının gözüken kısmının her iki yanında, birbiri ardına gelen bir tam bir yarım tuğlalar, duvarın kalan kısmına göre çıkıntı yapacak şekilde düzenlenmiştir. Zeminden 1,16 m yüksekliğindeki tuğla sırası da aynış şekilde çıkıntı yapar. Ayna taşının yukarısında, tuğlaların arasında yer alan mermer yapım kitâbesi, 110 × 55 cm ölçülerindedir. Ayna taşının yukarısındaki yapım kitâbenin her iki yanı ile üst kısmından, beyaz zemin üzerine mavi çiçek motiflerinin işlendiği birer sıra çinilerin oluşturduğu bir bordürle çevrelense de, günümüzde bu çinilerin yalnızca sol kısımdakileri mevcutur. Kitâbe metni, uçları kemerli dikdörtgen şeklindeki sekiz kartuşa işlenmişken inşa tarihi bilgisi de, daha küçük boyuttaki, uçları kemerli dikdörtgen bir kartuş içinde yer alır. Kartuşların arasında kalan boşluklar ve kartuş kenarları, birbirinden farklı motifleriyle süslenmiştir. İki sütun dört satır şeklinde düzenlenen yapım kitâbesinin talik hatla yazılan metni şu şekildedir:
دختر ء عبد الرحیم - زادە خدیجە خانمی |
Duhter-i Abdürrahîm-zâde Hadîce Hânımı |
|
Yapım kitâbesinin yukarısında, meander ve dört kollu geometrik motiflerin işlendiği ve beyaz, mavi ve sarı renklerin kullanıldığı çinilerle iki sıra bordür oluşturulmuşsa da bu çiniler günümüzde varlığını sürdürmez. Alttaki bordürün yukarısında yer alan, dalgalı bir kaş kemere sahip, 80 × 40 cm ölçülerindeki dikdörtgen şeklindeki mermer onarım kitâbesi günümüzde mevcut değildir. Talik hatla yazılan iki dizelik kitâbe metni şu şekildeydi:
هو |
Hû |
Tuğla ile inşa edilmesi ve çini kullanılmasından ötürü çeşme, Lale Devri'ndeki diğer çeşmelerden mimari açıdan farklılık gösterir. Sanat tarihçisi Fazilet Koçyiğit, kullanıldığı renklerden ötürü çeşmedeki çinilerin (Kütahya çinisi) ile Tekfur Sarayı'ndaki çinilerin özelliklerini taşıdığını belirterek bu dönemde çini atölyelerini barındırmasından ötürü bunların Tekfur Sarayı'nda imal edilmiş olma ihtimalinden bahseder. Koçyiğit ayrıca, desenlerinde bir devamlılık olmamasından ötürü çinilerin başka bir yapıdan getirilmiş olabileceği ihtimaline de değinir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Kitâbesindeki 1135 yılı, miladi takvimde 1722 ya da 1723'e denk gelir.
- ^ 1138 olarak okuduğu yıl, miladi takvimde 1725 ya da 1726'ya denk gelir.
- ^ 1136 yılı, miladi takvimde 1723 ya da 1724'e denk gelir.
- ^ Onarım kitâbesindeki 1300 yılı, miladi takvimde 1882 ya da 1883'e denk gelir.
- ^ Onarım kitâbesinde olduğu yazılan 1309 yılı, miladi takvimde 1891 ya da 1892'ye denk gelir.
Kaynakça
- Genel
- Koçyiğit, Fazilet (Mart 2013). Lale Devri İstanbul Çeşmeleri (doktora). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Türk-İslam Sanatları Tarihi Bilim Dalı.
- Özel
- ^ Koçu, Reşad Ekrem, (Ed.) (1968). "Ebezâde Çeşmesi". İstanbul Ansiklopedisi. 9. İstanbul: Koçu Yayınları. s. 4847.
- ^ a b c d Egemen, Affan (Ekim 1993). "337 - Ebezade Abdullah Efendi Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. s. 255.
- ^ a b c d e f Aynur, Hatice; Karateke, Hakan T. (2022). III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri (1703-1730) (yeniden düzenlenmiş 2. bas.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü. ss. 243-244. ISBN .
- ^ a b c d Taymaz, Beyza (2022). Osmanlı Dönemi İstanbul Sebil ve Çeşme Kitabelerinin Biçim ve İçerik Açısından Değerlendirilmesi (doktora). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı. ss. 175-176.
- ^ a b c Tanışık, İbrahim Hilmi (1943). "132 - Ebezade Abdullah Efendi Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 1. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 130.
- ^ a b Aynur, Hatice; Karateke, Hakan T. (1995). III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri (1703-1730). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları. ss. 157-158. ISBN .
- ^ Aynur, Hatice (22 Mart 2006). İstanbul'da kadınların yaptırdığı çeşmeler üzerine (PDF). SALT Araştırma.
- ^ a b c Koçyiğit 2013, s. 93.
- ^ a b c Koçyiğit 2013, s. 95.
- ^ "Hatice Hanım Çeşmesi". Kitabelerin Kitabı Fatih. İstanbul: Fatih Belediye Başkanlığı. 2016. s. 109.
- ^ Koçyiğit 2013, ss. 95-96.
Dış bağlantılar
![image]()
OpenStreetMap'te Ebezâde Abdullah Efendi Çeşmesi ile ilgili coğrafi veriler
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ebezade Abdullah Efendi Cesmesi Ebezade Cesmesi ya da Hatice Hanim Cesmesi Istanbul un Fatih ilcesindeki bir cesmedir Ebezade Abdullah Efendi adina 1722 ya da 1723 yilinda esi Hatice Hanim tarafindan yaptirildi 1882 ya da 1883 te Kostenceli el Hac Ismail Aga adina onarilan cesme tugladan yeniden insa edildi Bu onarim icin yapim kitabesinin ustune bir de onarim kitabesi eklendi 1943 te yayimlanan bir eserde suyunun akmadigi kaydedilen cesme o tarihten beri islevsizdir Ebezade Abdullah Efendi CesmesiCesmenin on cephesi Ocak 2025 Diger ad lar Ebezade Cesmesi Hatice Hanim CesmesiGenel bilgilerDurumIslevsizTurDuvar cesmesiKonumFatih Istanbul TurkiyeKoordinatlar41 01 26 K 28 56 44 D 41 02389 K 28 94556 D 41 02389 28 94556YaptiranEbezade Abdullah EfendiTamamlanma1722 ya da 1723Yenileme1891 ya da 1892YenileyenKostenceli el Hac Ismail AgaTeknik ayrintilarYapi sistemiKagirMalzemeTuglaYukseklik2 4 mGenislik5 3 mSu kaynagiMihrimah su yolu Atikali Mahallesi nde konumlanir Ayna tasinin cogunlugu lulesi teknesi ve oturma sekileri zemine gomuludur Her iki yanindan birer pilasterle sinirlanan ayna tasi ve yapim kitabesi haric tugladan orulmus bir duvardan ibarettir Cephesindeki bazi tugla siralari duvarin kalan kismina gore cikinti yapar Ayna tasinin yukarisindaki mermer yapim kitabesinin yanlari ile ustu gunumuzde bir bolumunun varligini surdurdugu cinilerden meydana gelen bir bordurle cevrelenir Sekiz kartus icine yazilan kitabe metni iki sutun dort satir seklinde duzenlenmistir Bu kitabenin yukarisindaki iki sira bordurdeki ciniler ile alttaki bordurun yukarisinda yer alan iki dizelik metne sahip dikdortgen seklindeki mermer onarim kitabesi gunumuzde mevcut degildir TarihiEbezade Abdullah Efendi adina 1722 ya da 1723 yilinda esi Hatice Hanim tarafindan yaptirildi Ibrahim Hilmi Tanisik 1943 tarihli eserinde kitabesindeki insa tarihini hatali olarak 1725 ya da 1726 olarak verir Kitabesinin son dizesindeki ebced hesabi ise cesmenin insa tarihini 1723 ya da 1724 olarak gosterir Cesme Halkali sularindan Mihrimah su yolundan besleniyordu 1882 ya da 1883 te Kostenceli el Hac Ismail Aga adina onarilan cesme tugladan yeniden insa edildi Bu onarim icin yapim kitabesinin ustune bir de onarim kitabesi eklendi Tanisik ise bu tarihi hatali olarak 1891 ya da 1892 olarak verir 1943 tarihli eserinde Tanisik cesmenin suyunun akmadigini kaydeder 1978 de cesmeyi ziyaret eden Affan Egemen 1993 tarihli kitabinda islevsiz olan cesmenin teknesinin de zemine gomulu oldugunu belirtir Hatice Aynur ile Hakan T Karateke 1990 larin basinda cesmeye gerceklestirdikleri ziyarette onarim kitabesinin oldugunu yazarken Nisan 2004 teki ziyaretinde Aynur bu kitabenin yerinde olmadigini kaydetmisti Konumu ve mimarisiCesmenin yer aldigi konum Ocak 2025 Istanbul un Fatih ilcesinin Atikali Mahallesi nde Bakkalzade Sokagi nin Fatih Caddesi ile kesistigi noktada konumlanan bir duvar cesmesidir Cesmenin yer aldigi kirmizi tugladan insa edilen 2 4 m yukseklik ve 5 3 m genisligindeki duvarin arkasi bostur Gunumuzde ust kisimlarinin bir bolumu yikilmis haldeki duvar her iki yanindan birer pilasterle sinirlanir Cesmenin tuglayla kaplanmamis ayna tasinin cogu lulesi teknesi ve oturma sekileri zemine gomuludur Batiya bakan on cephesinin alt kisminda ayna tasinin ust kisminda konumlanan 25 33 cm olculerindeki dikdortgen bir tas yuvasi vardir Ayna tasinin gozuken kisminin her iki yaninda birbiri ardina gelen bir tam bir yarim tuglalar duvarin kalan kismina gore cikinti yapacak sekilde duzenlenmistir Zeminden 1 16 m yuksekligindeki tugla sirasi da aynis sekilde cikinti yapar Ayna tasinin yukarisinda tuglalarin arasinda yer alan mermer yapim kitabesi 110 55 cm olculerindedir Ayna tasinin yukarisindaki yapim kitabenin her iki yani ile ust kismindan beyaz zemin uzerine mavi cicek motiflerinin islendigi birer sira cinilerin olusturdugu bir bordurle cevrelense de gunumuzde bu cinilerin yalnizca sol kisimdakileri mevcutur Kitabe metni uclari kemerli dikdortgen seklindeki sekiz kartusa islenmisken insa tarihi bilgisi de daha kucuk boyuttaki uclari kemerli dikdortgen bir kartus icinde yer alir Kartuslarin arasinda kalan bosluklar ve kartus kenarlari birbirinden farkli motifleriyle suslenmistir Iki sutun dort satir seklinde duzenlenen yapim kitabesinin talik hatla yazilan metni su sekildedir Cesmenin yapim kitabesi ustte ile kitabeyi cevreleyen cinilerden sol taraftakiler Ocak 2025 Metin دختر ء عبد الرحیم زادە خدیجە خانمی مفتی ء سابق ابە زادە ادیب زیر ء حبال نسل پاكیندە وزیر اولمقلە اول عصمت پناه چوق سعادتلرلە دولت سوردی با غنج و دلال عاقبت بیلدی فنا دهری خیرە میل ایدوب أیلەدی بو چشمە ۀ رعنایە لل ە صرف مال لولەسی تاریخ ایچون دهرە بیراقدی ولولە چشمە ۀ عین شفادن گل گل ایچ ما ۀ زلال سنه ١١۳٥ Ceviri yazi Duhter i Abdurrahim zade Hadice Hanimi Mufti i sabik Ebe zade idub zir i hibal Nesl i pakinde vezir olmakla ol ismet penah Cok sa adetlerle devlet surdu ba gunc u delal Akibet bildi fena yi dehri hayra meyl idub Eyledi bu cesme i raʽnaya lillah sarf i mal Lulesi tarih icin dehre birakti velvele Cesme i ayn i sifadan gel gel ic ma i zulal Sene 1135 Gunumuz Turkcesi Abdurrahimzade nin kizi Hatice Hanim i Eski seyhulislamlardan ebezade nikahi altina aldi O iffetli kimsenin tertemiz neslinde vezir olup Cok saadetlerle ve naz u edalarla devlet surdu Sonunda dunyanin fena bulacagini bildi de hayir islerine yoneldi Malindan harcayarak Allah rizasi icin bu guzel cesmeyi yaptirdi Kurnasi tarih icin dunyaya velvele saldi Gel sifa cesmesinden tatli su ic Sene 1135 Yapim kitabesinin yukarisinda meander ve dort kollu geometrik motiflerin islendigi ve beyaz mavi ve sari renklerin kullanildigi cinilerle iki sira bordur olusturulmussa da bu ciniler gunumuzde varligini surdurmez Alttaki bordurun yukarisinda yer alan dalgali bir kas kemere sahip 80 40 cm olculerindeki dikdortgen seklindeki mermer onarim kitabesi gunumuzde mevcut degildir Talik hatla yazilan iki dizelik kitabe metni su sekildeydi Metin هو كوستنجەلی ال حاج اسماعیل مرحومڭ خیراتی اولمق أوزرە بنا و انشا لونمشدر سنە ۱۳۰۰ Ceviri yazi Hu Kostenceli el Hac Isma il merhumun hayrati olmak uzere bina ve insa olunmustur Sene 1300 Tugla ile insa edilmesi ve cini kullanilmasindan oturu cesme Lale Devri ndeki diger cesmelerden mimari acidan farklilik gosterir Sanat tarihcisi Fazilet Kocyigit kullanildigi renklerden oturu cesmedeki cinilerin Kutahya cinisi ile Tekfur Sarayi ndaki cinilerin ozelliklerini tasidigini belirterek bu donemde cini atolyelerini barindirmasindan oturu bunlarin Tekfur Sarayi nda imal edilmis olma ihtimalinden bahseder Kocyigit ayrica desenlerinde bir devamlilik olmamasindan oturu cinilerin baska bir yapidan getirilmis olabilecegi ihtimaline de deginir Ayrica bakinizFatih teki cesmeler listesiNotlar Kitabesindeki 1135 yili miladi takvimde 1722 ya da 1723 e denk gelir 1138 olarak okudugu yil miladi takvimde 1725 ya da 1726 ya denk gelir 1136 yili miladi takvimde 1723 ya da 1724 e denk gelir Onarim kitabesindeki 1300 yili miladi takvimde 1882 ya da 1883 e denk gelir Onarim kitabesinde oldugu yazilan 1309 yili miladi takvimde 1891 ya da 1892 ye denk gelir KaynakcaGenelKocyigit Fazilet Mart 2013 Lale Devri Istanbul Cesmeleri doktora Kayseri Erciyes Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Islam Tarihi ve Sanatlari Anabilim Dali Turk Islam Sanatlari Tarihi Bilim Dali Ozel Kocu Resad Ekrem Ed 1968 Ebezade Cesmesi Istanbul Ansiklopedisi 9 Istanbul Kocu Yayinlari s 4847 a b c d Egemen Affan Ekim 1993 337 Ebezade Abdullah Efendi Cesmesi Istanbul un Cesme ve Sebilleri Istanbul Aritan Yayinevi s 255 a b c d e f Aynur Hatice Karateke Hakan T 2022 III Ahmed Devri Istanbul Cesmeleri 1703 1730 yeniden duzenlenmis 2 bas Istanbul Istanbul Buyuksehir Belediyesi Kutuphane ve Muzeler Mudurlugu ss 243 244 ISBN 978 605 9507 53 0 a b c d Taymaz Beyza 2022 Osmanli Donemi Istanbul Sebil ve Cesme Kitabelerinin Bicim ve Icerik Acisindan Degerlendirilmesi doktora Istanbul Istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Sanat Tarihi Anabilim Dali ss 175 176 a b c Tanisik Ibrahim Hilmi 1943 132 Ebezade Abdullah Efendi Cesmesi Istanbul Cesmeleri 1 Istanbul Maarif Matbaasi s 130 a b Aynur Hatice Karateke Hakan T 1995 III Ahmed Devri Istanbul Cesmeleri 1703 1730 Istanbul Istanbul Buyuksehir Belediyesi Kultur Isleri Daire Baskanligi Yayinlari ss 157 158 ISBN 975 7580 43 0 Aynur Hatice 22 Mart 2006 Istanbul da kadinlarin yaptirdigi cesmeler uzerine PDF SALT Arastirma a b c Kocyigit 2013 s 93 a b c Kocyigit 2013 s 95 Hatice Hanim Cesmesi Kitabelerin Kitabi Fatih Istanbul Fatih Belediye Baskanligi 2016 s 109 Kocyigit 2013 ss 95 96 Dis baglantilarOpenStreetMap te Ebezade Abdullah Efendi Cesmesi ile ilgili cografi verilerWikimedia Commons ta Ebezade Abdullah Efendi Cesmesi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir