Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vikikaynak'ta Elegeş Yazıtı ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Elegeş Yazıtları ya da Elegest Yazıtı, MS 650'li yıllarda dikilmiş ve Elegest Irmağı vadisinde bulunmuş olan bir Göktürk yazıtıdır. Orhun Yazıtları’ndan yaklaşık 100-150 yıl önce yazılmışlardır.
Yazıt
İlk yayınlarda "Elegeş Yazıtı" olarak anılan bu yazıt 1888 yılında Elegest Irmağı vadisinde, ırmağın sol kıyısında bulunmuştur. Yazıt, 1891 yılında Klements tarafından incelenmiş ve kopyalanmıştır. 1892 yılında da Oşurkov yazıtın estampajını çıkarıp Vasili Radlof’a vermiştir. Elegeş Yazıtı 1915'te Adriyanov tarafından Minusinsk Müzesi'ne getirtilmiş ve 19 numara ile kaydedilmiştir.
Yazıtın Boyutları
Yazıt koyu gri renkte, 320 x 66 x 20 cm. ölçüsünde, üst kısmı dar, aşağıya doğru genişleyen, pürüzlü bir kum taşıdır. Taş üzerinde yukarıdan aşağıya doğru yarıklar ve çatlaklar vardır. Yazıtta uzunlamasına yazılmış 12 satır vardır. Yazıtın alt kısmında ilk yayınlarda belli olmayan bir damga bulunmaktadır. Yazıtın taşı, 10 ayak (304,8 cm) uzunluğundadır. Pürüzlü olup boza çalan esmer kızılımtrak bir kum taşıdır. Taşın biçimi, yukarıya doğru darlaşır. Yukarıdan aşağıya doğru derin yarık ve çatlaklar vardır. Taşa önce birtakım şekiller yapılmış, sonra yazıt oluşturulmuştur.
Yazıttaki Metinlerin Konusu
Elegeş Yazıtı, öteki Türk yazıtları kadar tanınmaz. Elegeş Yazıtı, Alp Urungu adlı bir Türk beyinin yazılı mezar taşıdır. Otuz dokuz yaşında ölen Alp Urungu, yazıtta halkından, oğlundan, devletinden, akrabalarından, sadağından (okluğundan) ve Türk kağanından ölüm nedeni ile ayrıldığı için üzüntülerini dile getirmektedir. Hüseyin Namık Orkun, 1940 yılında Elegeş Yazıtı’nı Türkiye’de yayınlamıştır.
“Kürt-Körtle” İfadesi
Yazıtın beşinci satırının ilk cümlesindeki söz (
) okuma ihtilaflarına yol açmıştır. Vasili Radlof, "Kört äl kan" ya da "Körtal-Chan"; Hüseyin Namık Orkun, “Kürt el kan” yani "Kürt elinin hanı"; Malov, “Kört äl kan al uruŋu” "krasivoye aloye znamya gosudarstva" şeklinde okumalar yapmıştır. Yazıttaki "Kört äl kan" ifadesini "Kürt el kan" yani "Kürt ilinin hanı" olarak okuması bazı araştırmacılar tarafından "Kürtlerin Türklüğü" tezlerinin kanıtı olarak gösterilmesine neden olmuştur. 1995’te Türkolog Talat Tekin, aynı ibareyi ‘Körtle kan’ olarak okumuştur. Yorumu şöyledir: Kişi adı olması gereken ve öyle de olan ilk sözcüğün son sesi yazımda gösterilmemiştir. Bu nedenle Hüseyin Namık Orkun bu söz öbeğini yanlış olarak “Kürt el kan” okumuş ve yine yanlış olarak "Kürt elinin hanı" diye yorumlamıştır. Daha sonra Türk tarihi üzerinde çalışan bazı yerli ve yabancı araştırmacılar da bu okuyuş ve yorumu kabul ederek Kürtlerin bir Türk boyu olduğu kanısına varmışlardır. (Rasonyi, Kafesoğlu vb.)Orhun Alfabesi'nin, imla alışkanlıkları ve uygulamaları bakımından son sesi yazımda göstermemesi, açık hecedeki bu sesin olmadığını yani bu sözün “kürt” ya da “kört” olduğunu gösterebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Talât Tekin, "Elegest (Körtle Han) Yazıtı", Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, 1995, s.19-32" (PDF). 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2012.
- ^ Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, C. 3, İstanbul 1940, s. 179-185.
- ^ a b "Talât Tekin, "Elegest (Körtle Han) Yazıtı", Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, 1995, s. 23" (PDF). 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2012.
Ek Okumalar:
- Gerard Clauson, An Etymological Dictionary of the Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford 1972 (EDPT)
- Inscriptions de l'Ienisseï, recueillies et publiées par la Société finlandaise d'Archéologie, Helsingfors 1889.
- S. Ye. Malov, Yeniseyskaya pis'mennost' tyurkov, Moskva-Leningrad 1952
- Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, I-IV, İstanbul 1936-1941
- Wilhelm Radloff, Atlas der Alterthümer der Mongolei, Petersburg 1892
- Wilhelm Radloff, Die alttürkische Inschriften der Mongolei, St. Petersburg 1895
- Talât Tekin, "On a Misinterpreted Word in the Old Turkic Inscriptions", UAJb., c. 35IB (1964), ss. 134-144.
- Talât Tekin, A Grammar of Orkhon Turkic, Indiana University Publications: 69, Bloomington 1968
- D. D. Vasil’yev, Korpus tyurksikh runiçeskikh pamyatnikov basseyna yeniseya, Leningrad 1983
- Ali Tayyar Önder, Türkiye'nin Etnik Yapısı: Halkımızın Kökenleri ve Gerçekler, s.203-204
- Fahri Kırzıoğlu, Her Bakımdan Türk Olan Kürtler, Ankara 1964
Dış bağlantılar
- Hüseyin Kılıç, Yenisey Yazıtları 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çalakalem
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikikaynak ta Eleges Yaziti ile ilgili metin bulabilirsiniz Eleges Yazitlari ya da Elegest Yaziti MS 650 li yillarda dikilmis ve Elegest Irmagi vadisinde bulunmus olan bir Gokturk yazitidir Orhun Yazitlari ndan yaklasik 100 150 yil once yazilmislardir YazitIlk yayinlarda Eleges Yaziti olarak anilan bu yazit 1888 yilinda Elegest Irmagi vadisinde irmagin sol kiyisinda bulunmustur Yazit 1891 yilinda Klements tarafindan incelenmis ve kopyalanmistir 1892 yilinda da Osurkov yazitin estampajini cikarip Vasili Radlof a vermistir Eleges Yaziti 1915 te Adriyanov tarafindan Minusinsk Muzesi ne getirtilmis ve 19 numara ile kaydedilmistir Yazitin BoyutlariYazit koyu gri renkte 320 x 66 x 20 cm olcusunde ust kismi dar asagiya dogru genisleyen puruzlu bir kum tasidir Tas uzerinde yukaridan asagiya dogru yariklar ve catlaklar vardir Yazitta uzunlamasina yazilmis 12 satir vardir Yazitin alt kisminda ilk yayinlarda belli olmayan bir damga bulunmaktadir Yazitin tasi 10 ayak 304 8 cm uzunlugundadir Puruzlu olup boza calan esmer kizilimtrak bir kum tasidir Tasin bicimi yukariya dogru darlasir Yukaridan asagiya dogru derin yarik ve catlaklar vardir Tasa once birtakim sekiller yapilmis sonra yazit olusturulmustur Yazittaki Metinlerin KonusuEleges Yaziti oteki Turk yazitlari kadar taninmaz Eleges Yaziti Alp Urungu adli bir Turk beyinin yazili mezar tasidir Otuz dokuz yasinda olen Alp Urungu yazitta halkindan oglundan devletinden akrabalarindan sadagindan oklugundan ve Turk kaganindan olum nedeni ile ayrildigi icin uzuntulerini dile getirmektedir Huseyin Namik Orkun 1940 yilinda Eleges Yaziti ni Turkiye de yayinlamistir Kurt Kortle Ifadesi Yazitin besinci satirinin ilk cumlesindeki soz okuma ihtilaflarina yol acmistir Vasili Radlof Kort al kan ya da Kortal Chan Huseyin Namik Orkun Kurt el kan yani Kurt elinin hani Malov Kort al kan al uruŋu krasivoye aloye znamya gosudarstva seklinde okumalar yapmistir Yazittaki Kort al kan ifadesini Kurt el kan yani Kurt ilinin hani olarak okumasi bazi arastirmacilar tarafindan Kurtlerin Turklugu tezlerinin kaniti olarak gosterilmesine neden olmustur 1995 te Turkolog Talat Tekin ayni ibareyi Kortle kan olarak okumustur Yorumu soyledir Kisi adi olmasi gereken ve oyle de olan ilk sozcugun son sesi yazimda gosterilmemistir Bu nedenle Huseyin Namik Orkun bu soz obegini yanlis olarak Kurt el kan okumus ve yine yanlis olarak Kurt elinin hani diye yorumlamistir Daha sonra Turk tarihi uzerinde calisan bazi yerli ve yabanci arastirmacilar da bu okuyus ve yorumu kabul ederek Kurtlerin bir Turk boyu oldugu kanisina varmislardir Rasonyi Kafesoglu vb Orhun Alfabesi nin imla aliskanliklari ve uygulamalari bakimindan son sesi yazimda gostermemesi acik hecedeki bu sesin olmadigini yani bu sozun kurt ya da kort oldugunu gosterebilir Ayrica bakinizYenisey Yazitlari Ongin Yaziti Altun Tamgan Tarkan Yaziti Bombogor YazitiKaynakca Talat Tekin Elegest Kortle Han Yaziti Turk Dilleri Arastirmalari Dergisi Cilt 5 1995 s 19 32 PDF 15 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Temmuz 2012 Huseyin Namik Orkun Eski Turk Yazitlari C 3 Istanbul 1940 s 179 185 a b Talat Tekin Elegest Kortle Han Yaziti Turk Dilleri Arastirmalari Dergisi Cilt 5 1995 s 23 PDF 15 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Temmuz 2012 Ek Okumalar Gerard Clauson An Etymological Dictionary of the Pre Thirteenth Century Turkish Oxford 1972 EDPT Inscriptions de l Ienissei recueillies et publiees par la Societe finlandaise d Archeologie Helsingfors 1889 S Ye Malov Yeniseyskaya pis mennost tyurkov Moskva Leningrad 1952 Huseyin Namik Orkun Eski Turk Yazitlari I IV Istanbul 1936 1941 Wilhelm Radloff Atlas der Alterthumer der Mongolei Petersburg 1892 Wilhelm Radloff Die altturkische Inschriften der Mongolei St Petersburg 1895 Talat Tekin On a Misinterpreted Word in the Old Turkic Inscriptions UAJb c 35IB 1964 ss 134 144 Talat Tekin A Grammar of Orkhon Turkic Indiana University Publications 69 Bloomington 1968 D D Vasil yev Korpus tyurksikh runiceskikh pamyatnikov basseyna yeniseya Leningrad 1983 Ali Tayyar Onder Turkiye nin Etnik Yapisi Halkimizin Kokenleri ve Gercekler s 203 204 Fahri Kirzioglu Her Bakimdan Turk Olan Kurtler Ankara 1964Dis baglantilarHuseyin Kilic Yenisey Yazitlari 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Calakalem