Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elyesa veya İlyas Bazna (28 Temmuz 1904, Priştine - 21 Aralık 1970, Münih), II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası hesabına çalışmış ve Cicero (Çiçero) kod adıyla tanınan Arnavut asıllı Türk casusudur.
| Elyesa Bazna | |
|---|---|
Çiçero | |
 Elyesa Bazna (Çiçero) | |
| Casusluk faaliyeti | |
| Bağlılık | Nazi Almanyası |
| Hizmet | Naziler adına casusluk |
| Hizmet yılları | Ekim 1943-Şubat 1944 |
| Kod ad(ları) | Çiçero |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 28 Temmuz 1904 Priştine, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 21 Aralık 1970 Münih, Batı Almanya |
| Milliyet | Arnavut asıllı Türk |
Gençliği
Priştine'de dünyaya gelen Bazna, askeri akademiye devam ettikten sonra 16 yaşında Fransız Ordusuna yazılmıştır. Ancak hırsızlık yaparken yakalandığı için mahkûm edilmiş ve çalışma kampında üç yıl hapis cezası çekmiştir. Daha sonraki dönemde Fransa ve sonrasında Türkiye'de büyükelçiliklerde kapıcılık, şoförlük ve koruma görevlerinde bulunmuştur. O dönemde diplomatik çevrelerde en geçerli dil olan Fransızcayı ve diğer bazı dilleri çok iyi konuştuğu için bu türlü işlerde tutunabilmiştir.
Casusluk hayatı
İkinci Dünya Savaşı yıllarının Ankara'sından önce Yugoslavya Krallığı Büyükelçiliği'nde, daha sonra Almanya Büyükelçiliği'nde çalışmıştır. 1943 yılında Ankara'daki İngiliz Büyükelçisi Sir 'in yanında uşak olarak çalışmaya başlamıştır. Bir elbise fırçası ve kamera onun temel araçlarıydı. Sir Hughe'un kıyafetleriyle ilgilendi, yemek ceketlerini fırçaladı ve pantolonlarını ütüledi. Burada, Büyükelçinin özel odalarına ve gizli kasasına kolay erişim sayesinde, fotoğrafladığı gizli askeri belgeleri Franz von Papen'in sefareti döneminde Ankara'daki Almanya Büyükelçiliği'ne satmıştır. Birkaç ay boyunca Almanlara, Churchill, Roosevelt ve Stalin arasında Müttefik saldırı planları hakkında telgraflar da dahil olmak üzere bir bilgi akışı sağladı.
Almanya Büyükelçiliği'nde ataşelik yapan Ludwig Moyzisch'e kendisi yaklaşarak 20.000 Sterlin karşılığı elindeki elli altı belgeyi satma önerisinde bulunmuştur. Kısa bir süre ücretli bir Alman ajanı haline gelmiş ve Alman istihbarat servislerince kendisine "Çiçero" kod adı verilmiştir. Müttefiklerce düzenlenen uluslararası toplantılar ve bazı bombardıman planları hakkında önemli bilgiler aktarmış olmakla birlikte, Normandiya Çıkarması'na ilişkin birçok istihbarat ulaştırmıştır. Bütün bu dönem boyunca Ankara'daki İngiliz istihbarat görevlileri ise Bazna'nın İngilizce anlamadığını zannetmekte, kendisini casusluğundan şüphelenilmeyecek kadar "eğitimsiz" ve "aptal" olarak görmekteydi.
Bazna, 1944 yılında Alman Büyükelçiliği'nde görevli bir sekreterin Müttefikler safına iltica etmesi üzerine, ele geçmekten korkarak İngiliz Büyükelçisi'nin yanındaki görevinden ayrılmıştır. Hizmetleri için Nazi Almanyası istihbarat servisi Abwehr tarafından kendisine 300.000 Sterlin ödenmiştir. Fakat bu paralar, Almanların İngiliz ekonomisini çökertmek için bastıkları sahte Sterlinlerdendir. İlyas Bazna paraların sahte olduğunu ancak savaştan sonra öğrenebilmiş ve sahte para kullanmaktan hapis cezası almıştır. Savaşın bitiminden bir süre sonra Federal Almanya Hükûmeti'ne karşı tazminat davası açmış, çok uzun süren bir davadan sonra kendisine mütevazı bir ödeme yapılmıştır.
Savaşın ardından
Savaş sona erdikten sonra ABD'nin istihbarat teşkilatı (OSS), Ludwig Carl Moyzisch de dahil olmak üzere önemli Almanlarla görüşerek Cicero hakkında bir soruşturma yürüttü. Cicero'nun Almanlara ilettiği istihbarattan en dikkat çekici bilginin 'in notlarından, özellikle de Türk hükûmetiyle diplomatik çabalara ilişkin olduğu varsayıldı. Diğer belgelerin çoğu, Amt VI'nın (Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle'nin 11 bölümünden biri) İngiliz bölümünün başkanı Ostuf Schuddekoft tarafından Almanlar için çok değerli olamayacak kadar eski olarak değerlendirildi.
Moyzisch, Müttefiklerle sıkı pazarlıklı bir görüşme yaptı ve Nürnberg davalarında tanık oldu, ardından söylentileri ele almak ve savaş sırasındaki rolünü açıklayan bir kitap yazdı. Hiçbir zaman savaş suçlarıyla suçlanmadı.
Knatchbull-Hugessen'in itibarı, özellikle daha önce anahtarlarını ve belge kutularını gözetimsiz bırakması konusunda uyarıldığı için, Cicero Olayından ciddi şekilde etkilenmiştir. 28 Ağustos 1945'te Knatchbull-Hugessen resmi bir kınama aldı.
Savaştan sonra bir ortakla birlikte bir otel inşa etmeye çalıştı, ancak sterlin banknotları İngiltere Bankası tarafından kontrol edildiğinde, çoğunlukla sahte oldukları anlaşıldı (bkz. Bernhard Operasyonu). Casus, banknotların "oldukları Türk ketenlerinin fiyatına bile değmediğini" belirtti. Bazna sahte para kullanmaktan bir süre hapis yattı.
Bazna, 1950'lerde ailesiyle birlikte İstanbul'un Aksaray semtinde bir apartman dairesinde yaşıyordu. Şan dersleri verdi, ikinci el araba satarak çalıştı ve gece bekçisi olarak çalıştı.
Kazandığı paranın çoğu, sahte parayla ödenen alacaklılara gitti. Aldığı sahte paranın geri ödenmesi için Batı Alman hükûmetiyle temasa geçti. Ödeme almak için birçok kez ve birçok yolu denemesine rağmen hiçbir zaman para alamadı.
1960 yılında Bazna, Almanya'ya taşındı ve Münih'te gece bekçisi olarak çalıştı.
Bazna, casusluk yaptığı yıllarda Franz Von Papen'in kendisine taktığı kod adının "Çiçero" olduğunu bilmiyordu. Hatta, kendisinin Çiçero olduğunu ancak 1950’de, Sefaret'te belgeleri teslim ettiği Moyzisch'in tüm yargılamaların ardından inzivaya çekildiği Tirol Alpleri'nde yazdığı anılarından ve yine 1950'de İngilizlerin artık bu casusluk olayını açıklamasıyla öğrenmiştir.
I was Cicero (Ben Çiçero'ydum) başlığı altında yayınladığı anılarından yüksek bir kazanç elde etmiştir. Kitabı 1951 yılında (Beş Parmak) adı altında, Joseph L. Mankiewicz'in yönetmenliğinde sinemaya uyarlanmış, Bazna rolünü James Mason oynamıştır. 1962'de yayınlanan "I Was Cicero" adlı kitabında, "Alman Reich'ı tarafından fena halde aldatıldım" diye yazmıştı.
Ölümü
Elyesa Bazna, Münih'te 1970 yılında 66 yaşında, böbrek yetmezliği sebebiyle ölmüştür.
Popüler kültürde yeri
Serdar Akar'ın yönetmenliğinde ve Erdal Beşikçioğlu'nun başrolünde olduğu, Elyesa Bazna'nın hikâyesini anlatan Çiçero isimli sinema filmi 2019 yılının Ocak ayında vizyona girmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Polmar, Allen 2012, s. 211.
- ^ İlgili Britannica maddesi 25 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Wires 1999, s. 171.
- ^ a b c Foreign and Commonwealth Office historians 2005, s. 2.
- ^ Wires 1999, s. 178.
- ^ Foreign and Commonwealth Office historians 2005, s. 7.
- ^ Wires 1999, ss. 180–181.
- ^ Brown 2007, s. 398.
- ^ Kaylan 2005, s. 127.
- ^ a b Simmons 2014, s. 151.
- ^ Adams 2009.
- ^ CIA 2016.
- ^ Wires 1999, ss. 180–183, 197.
- ^ Luce 1971, s. xcvi.
- ^ Filmin imdb sayfası 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ 25 Aralık 1970 tarihli The New York Times haberi (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ İbrahim Cem Özsefil (28 Mart 2018). . FilmLoverss. 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2018.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Elyesa veya Ilyas Bazna 28 Temmuz 1904 Pristine 21 Aralik 1970 Munih II Dunya Savasi nda Nazi Almanyasi hesabina calismis ve Cicero Cicero kod adiyla taninan Arnavut asilli Turk casusudur Elyesa BaznaCiceroElyesa Bazna Cicero Casusluk faaliyetiBaglilikNazi AlmanyasiHizmetNaziler adina casuslukHizmet yillariEkim 1943 Subat 1944Kod ad lari CiceroKisisel bilgilerDogum28 Temmuz 1904 Pristine Osmanli ImparatorluguOlum21 Aralik 1970 Munih Bati AlmanyaMilliyetArnavut asilli TurkGencligiPristine de dunyaya gelen Bazna askeri akademiye devam ettikten sonra 16 yasinda Fransiz Ordusuna yazilmistir Ancak hirsizlik yaparken yakalandigi icin mahkum edilmis ve calisma kampinda uc yil hapis cezasi cekmistir Daha sonraki donemde Fransa ve sonrasinda Turkiye de buyukelciliklerde kapicilik soforluk ve koruma gorevlerinde bulunmustur O donemde diplomatik cevrelerde en gecerli dil olan Fransizcayi ve diger bazi dilleri cok iyi konustugu icin bu turlu islerde tutunabilmistir Casusluk hayatiIkinci Dunya Savasi yillarinin Ankara sindan once Yugoslavya Kralligi Buyukelciligi nde daha sonra Almanya Buyukelciligi nde calismistir 1943 yilinda Ankara daki Ingiliz Buyukelcisi Sir in yaninda usak olarak calismaya baslamistir Bir elbise fircasi ve kamera onun temel araclariydi Sir Hughe un kiyafetleriyle ilgilendi yemek ceketlerini fircaladi ve pantolonlarini utuledi Burada Buyukelcinin ozel odalarina ve gizli kasasina kolay erisim sayesinde fotografladigi gizli askeri belgeleri Franz von Papen in sefareti doneminde Ankara daki Almanya Buyukelciligi ne satmistir Birkac ay boyunca Almanlara Churchill Roosevelt ve Stalin arasinda Muttefik saldiri planlari hakkinda telgraflar da dahil olmak uzere bir bilgi akisi sagladi Almanya Buyukelciligi nde ataselik yapan Ludwig Moyzisch e kendisi yaklasarak 20 000 Sterlin karsiligi elindeki elli alti belgeyi satma onerisinde bulunmustur Kisa bir sure ucretli bir Alman ajani haline gelmis ve Alman istihbarat servislerince kendisine Cicero kod adi verilmistir Muttefiklerce duzenlenen uluslararasi toplantilar ve bazi bombardiman planlari hakkinda onemli bilgiler aktarmis olmakla birlikte Normandiya Cikarmasi na iliskin bircok istihbarat ulastirmistir Butun bu donem boyunca Ankara daki Ingiliz istihbarat gorevlileri ise Bazna nin Ingilizce anlamadigini zannetmekte kendisini casuslugundan suphelenilmeyecek kadar egitimsiz ve aptal olarak gormekteydi Bazna 1944 yilinda Alman Buyukelciligi nde gorevli bir sekreterin Muttefikler safina iltica etmesi uzerine ele gecmekten korkarak Ingiliz Buyukelcisi nin yanindaki gorevinden ayrilmistir Hizmetleri icin Nazi Almanyasi istihbarat servisi Abwehr tarafindan kendisine 300 000 Sterlin odenmistir Fakat bu paralar Almanlarin Ingiliz ekonomisini cokertmek icin bastiklari sahte Sterlinlerdendir Ilyas Bazna paralarin sahte oldugunu ancak savastan sonra ogrenebilmis ve sahte para kullanmaktan hapis cezasi almistir Savasin bitiminden bir sure sonra Federal Almanya Hukumeti ne karsi tazminat davasi acmis cok uzun suren bir davadan sonra kendisine mutevazi bir odeme yapilmistir Savasin ardindanSavas sona erdikten sonra ABD nin istihbarat teskilati OSS Ludwig Carl Moyzisch de dahil olmak uzere onemli Almanlarla goruserek Cicero hakkinda bir sorusturma yuruttu Cicero nun Almanlara ilettigi istihbarattan en dikkat cekici bilginin in notlarindan ozellikle de Turk hukumetiyle diplomatik cabalara iliskin oldugu varsayildi Diger belgelerin cogu Amt VI nin Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle nin 11 bolumunden biri Ingiliz bolumunun baskani Ostuf Schuddekoft tarafindan Almanlar icin cok degerli olamayacak kadar eski olarak degerlendirildi Moyzisch Muttefiklerle siki pazarlikli bir gorusme yapti ve Nurnberg davalarinda tanik oldu ardindan soylentileri ele almak ve savas sirasindaki rolunu aciklayan bir kitap yazdi Hicbir zaman savas suclariyla suclanmadi Knatchbull Hugessen in itibari ozellikle daha once anahtarlarini ve belge kutularini gozetimsiz birakmasi konusunda uyarildigi icin Cicero Olayindan ciddi sekilde etkilenmistir 28 Agustos 1945 te Knatchbull Hugessen resmi bir kinama aldi Savastan sonra bir ortakla birlikte bir otel insa etmeye calisti ancak sterlin banknotlari Ingiltere Bankasi tarafindan kontrol edildiginde cogunlukla sahte olduklari anlasildi bkz Bernhard Operasyonu Casus banknotlarin olduklari Turk ketenlerinin fiyatina bile degmedigini belirtti Bazna sahte para kullanmaktan bir sure hapis yatti Bazna 1950 lerde ailesiyle birlikte Istanbul un Aksaray semtinde bir apartman dairesinde yasiyordu San dersleri verdi ikinci el araba satarak calisti ve gece bekcisi olarak calisti Kazandigi paranin cogu sahte parayla odenen alacaklilara gitti Aldigi sahte paranin geri odenmesi icin Bati Alman hukumetiyle temasa gecti Odeme almak icin bircok kez ve bircok yolu denemesine ragmen hicbir zaman para alamadi 1960 yilinda Bazna Almanya ya tasindi ve Munih te gece bekcisi olarak calisti Bazna casusluk yaptigi yillarda Franz Von Papen in kendisine taktigi kod adinin Cicero oldugunu bilmiyordu Hatta kendisinin Cicero oldugunu ancak 1950 de Sefaret te belgeleri teslim ettigi Moyzisch in tum yargilamalarin ardindan inzivaya cekildigi Tirol Alpleri nde yazdigi anilarindan ve yine 1950 de Ingilizlerin artik bu casusluk olayini aciklamasiyla ogrenmistir I was Cicero Ben Cicero ydum basligi altinda yayinladigi anilarindan yuksek bir kazanc elde etmistir Kitabi 1951 yilinda Bes Parmak adi altinda Joseph L Mankiewicz in yonetmenliginde sinemaya uyarlanmis Bazna rolunu James Mason oynamistir 1962 de yayinlanan I Was Cicero adli kitabinda Alman Reich i tarafindan fena halde aldatildim diye yazmisti OlumuElyesa Bazna Munih te 1970 yilinda 66 yasinda bobrek yetmezligi sebebiyle olmustur Populer kulturde yeriSerdar Akar in yonetmenliginde ve Erdal Besikcioglu nun basrolunde oldugu Elyesa Bazna nin hikayesini anlatan Cicero isimli sinema filmi 2019 yilinin Ocak ayinda vizyona girmistir Ayrica bakinizAbwehrKaynakca a b Polmar Allen 2012 s 211 Ilgili Britannica maddesi 25 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 12 Mayis 2020 tarihinde erisilmistir Wires 1999 s 171 a b c Foreign and Commonwealth Office historians 2005 s 2 Wires 1999 s 178 Foreign and Commonwealth Office historians 2005 s 7 Wires 1999 ss 180 181 Brown 2007 s 398 Kaylan 2005 s 127 a b Simmons 2014 s 151 Adams 2009 CIA 2016 Wires 1999 ss 180 183 197 Luce 1971 s xcvi Filmin imdb sayfasi 3 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 12 Mayis 2020 tarihinde erisilmistir 25 Aralik 1970 tarihli The New York Times haberi Ingilizce 12 Mayis 2020 tarihinde erisilmistir Ibrahim Cem Ozsefil 28 Mart 2018 FilmLoverss 26 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mayis 2018