Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Emrullah Efendi (d. 1859, Lüleburgaz – ö. 14 Ağustos 1914, İstanbul), Osmanlı eğitimcisi, siyasetçi, felsefeci.
| Emrullah Efendi | |
|---|---|
| Doğum | 1859 Lüleburgaz |
| Ölüm | 14 Ağustos 1914 İstanbul |
| Meslek | Eğitimci, Siyasetçi, Felsefeci |
II. Meşrutiyet döneminde iki defa Maarif Nezareti (Milli Eğitim Bakanlığı) görevine getirilen Emrullah Efendi, yakın geçmiş Türk eğitim hayatının önemli şahsiyetlerinden birisidir. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nde etkin bir isimdi. Eğitim tarihinde “Tûbâ Ağacı Nazariyesi” adlı fikir sistemi ile tanındı. Bu fikir sistemi, Emrullah Efendi'nin ölümünden sonraki yıllarda siyaset ve kültür hayatının önemli tartışma konularından birisi olmuştur. Şaka amacıyla söylediği “Şu mektepler olmasaydı maarifi ne güzel idare ederdim” sözü unutulmamıştır.
Yaşamı
1858'de Lüleburgaz'da dünyaya geldi. Babası, Tüccar Ali Efendi idi. Lüleburgaz'daki ilk ve ortaöğreniminin ardından İstanbul'a gelerek Mekteb-i Mülkiye'yi bitirdi. Yanya (1882) ve Selanik (1884) Maarif Müdürlüklerinin ardından Halep'te Maarif Müdürlüğü ve idadi öğretmenliği yaptı. 1891'de Aydın Maarif Müdürü oldu. Aydın’da görev yapmakta iken siyasi nedenlerle iki arkadaşı ile birlikte İsviçre’ye kaçtı. Birkaç ay sonra yurda dönmek zorunda kaldılar (1893). Emrullah Bey'in müdürlüğün veznesinden aldığı parayla kaçtıkları iddia edildiğinden tutuklansalar da[2] Avrupa’ya birlikte kaçtığı arkadaşlarından Tevfik Nevzat'ın padişah II. Abdülhamit'e yazdığı, affedilmelerini isteyen iki şiir sonucu Sultan, yurda dönüşlerine izin verdi.
1896-1900 arasında İkdam Gazetesi'nde makaleler kaleme aldı. "Muhitü’l-Maârif (Maarif Ansiklopedisi)" adlı bir ansiklopedi hazırlamaktaydı. Bu ansiklopediye yönelik yazılarını İkdam'da yayımladı. Kendi adını değil, "Ulûm-ı lisaniyye muharriri" takma adını kullandı. Batı'nın anlaşılması için felsefi kavramların tercümesine önem verdi. İslam felsefesinin kavramlarıyla Batı felsefesini ifade etmeye çalıştı. Ülkenin ilk genel ansiklopedisi olan Muhitü'l- Maarif'in sadece ilk cildini yayımlayabildi(1902).
1900'da Meclis-i Maarif üyeliğine getirilen Emrullah Efendi, 1906'da Konya Hukuk Mektebi'nin ilk müdürü olarak görevlendirildi. Meşrutiyetin ilanından sonra Mektebi-i Sultani (Galatasaray Lisesi) müdürü olarak atandı ancak bu görevi sadece 10 gün sürdü (30 Temmuz-10 Ağustos 1908), Maarif Meclisi İlmi Daire Başkanllığı yaptı. Türkçülük Hareketi’nde örgütlenmenin başlangıcını oluşturan Türk Derneği'nin kurucuları ve idarecileri arasında bulundu. 16 Aralık 1908'de Kırkkilise (Kırklareli) mebusu olarak Osmanlı parlamentosuna girdi.
Meşrutiyet'in ilanından sonra 10 ay içinde 7 kez maarif nazırı değişmiş, hiçbiri görev yapamamıştı. 12 Ocak 1910’da Emrullah Efendi, Maarif Nazırı oldu. Aynı yıl Darülfünun Edebiyat Şubesi’nde ders vermeye başladı. Muhitil Maarif adlı ansiklopedinin ilk cildini hazırlayıp yayımladı. Bakanlığı sırasında yaptığı işler çok eleştirildi, hakkında sık sık istifa dedikodusu çıktı. Sonunda 21 Şubat 1911’de gerçekten istifa ettiyse de aynı yılın Aralık ayında tekrar bu göreve geldi. 21 Temmuz 1912'de Bakanlar Kurulu'nun istifasına kadar görevde kaldı. Divan-ı Harbi Örfi (Sıkıyönetim) tarafından Kasım ayında tutuklanıp Darülfünun olayları nedeniyle sorguya çekildi. 1913 yılında Hikmet-i Nazariye (felsefe) derslerini vermekte olduğu Darülfünun’da Usul-ü Tedris ve Terbiye öğretmenliklerini de üzerine aldı. İlk cildini oluşturduğu ansiklopediyi tamamlamak için uğraştı ama ömrü yetmedi. Daha önce yayımlanmış olan ilk cildi düzeltilerek 1914'te "Yeni Muhitü'l Maarif" adıyla yayımlandı. 14 Ağustos 1914 günü Yeşilköy’deki evinde yaşamını yitirdi. Kabri, Fatih Camii avlusundadır.
Tuba Ağacı Nazariyesi
Emrullah Efendi’ye göre devletin en önemli görevlerinden birisi ilmi himaye etmektir[5]. İlim yukarıdan başlar. Önce elit bir kadro yetiştirmeli, onlar ilkokul ve ortaokul öğretmenlerini, onlar da çocukları ve gençleri eğitmelidir. Cenneteki tûba ağacının da kökü yukarıda olduğu için “Tûba Ağacı Nazariyesi” olarak anılan bu görüş, İttihat ve Terakki Fırkası’nın ideoloğu olan Ziya Gökalp’i de etkilemiş ve partinin eğitim politikasının önemli bir ilkesi olmuştur.
Emrullah Efendi'nin görüşlerine katılmayanların başında Türk eğitim tarihinin bir başka önemli ismi olan devrim Darülmuallim Müdürü Mustafa Satı Bey gelir. Satı Bey’e göre, tûba ağacı gibi tepeden kuruluş ve tepeden beslenme Osmanlı'nın sağlıklı bir eğitim sistemi kuramayışının nedenidir. Yüksek öğrenimini güçlendirmek için sadece öğretim elemanlarını değil, öğrencisini de iyi hazırlamalıdır.
Mekteb-i Sultani Olayı
Emrullah Efendi’nin bakanlığı sırasında çıkan büyük tartışmalardan birisi dönemin Mekteb-i Sultani müdürü Tevfik Fikret ile olan tartışmasıdır. 1910 yılı başlarında Emrullah Efendi bir genelge yayınlayarak kasten derslere gelmeyen öğretmenlerin maaşlarından kesinti yapılmasını istemiş, Tevfik Fikret, bu genelgeyi Mekteb-i Sultani’de uygulamayıp istifa etmişti. Yerine Salih Zeki Bey atandı. Atama yazısında “bir şair yerine bir alim” ifadesinin kullanılması, büyük tepki yarattı. Kimi öğretmenler ve öğrenciler okuldan ayrıldılar. Konu, İttihat ve Terakki Fırkası’nda ve Meclis-i Mebûsan'da tartışıldı ve basının gündemine oturdu. Emrullah Bey, bakanlığa bağlı bir okul olan Mekteb-i Sultani'ye bakanlığın genelgelerini uygulamada ayrıcalık tanınamayacağı konusunda ısrarlı oldu ve Tevfik Fikret, kesin olarak okuldan ayrıldı.
Eserleri
- Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin 1327 Senesi Dördüncü Kongresinde Tanzim Olunan Siyasî Programa Dair İzahname, Konstantiniyye 1330.
- Yeni Muhitu'l-Maarif (Ansiklopedi), İstanbul 1317.
Gazetelerde de pek çok yazıları çıkmıştır. Bunlardan önemli olan bazıları şunlardır:
- "Usul-ü terbiye ve tedris", Mirat-ı Maarif gazetesi 3, (28 Kanunusani 1324), s. 37-38.
- "Tedrisat-i ibtidaiyye", Mülkiye gazetesi 23 (1326), s. 42-64; 24 (1326), s. 32-50.
- "Terbiye ve esasları", Sırat-ı Müstakim gazetesi, 16 (1326) s. 248-250 (Konferans notları) .
- "İlm-i terbiye ve tedris", Ümmet gazetesi, 1/6 (13 Haziran 1326), s. 14-15; 1/7 (24 Haziran 1326), s. 15; 1/8 (2 Temmuz 1326) s. (Emrullah Efendi'nin Darülfünun'da verdiği derslerde tutulan notlardan)
- "İdare-i vilayet", Yeni Muhitü'l-Maarif gazetesi, 14 Nisan 1327. s. 6-13; 25 Mayıs 1327. s. 1-5.
- "Patrikhanelerin müstediyatı - Tedrisat mes'elesi ve Tanin gazetesi", Yeni Muhitü'l-Maarif gazetesi, 20 Ağustos 1327. s. 1-13.
- "Darülfünunda inzibat" ("Darülfünun inzibatına müteallik Nizamname layihasının esbab-i mucibe mazbatası"), Tanin gazetesi, 7 Mart 1912.
Kaynakça
- ^ Bardakçı, Murat. "Maarif Nazırı Emrullah Efendi de hep uyurdu ama çok büyük álimdi". Hürriyet gazetesi 30 Nisan 2005. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ Ergün, Mustafa. "Emrullah Efendi Hayatı, Görüşleri, Çalışmaları" (PDF). dergiler.ankara.edu.t. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt XXX. Sayı 1-2, 1979-1989. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ Şenel, Kübra. . Blim ve Sanat Vakfı Bülteni, 2009, No:69. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ "Emrullah Efendi Kimdr?". Emrullah Efendi İlköğretimokulu tanıtım sayfası. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ Ergün, Mustafa. . www.atam.gov.tr/. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 17, Cilt:. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Emrullah Efendi d 1859 Luleburgaz o 14 Agustos 1914 Istanbul Osmanli egitimcisi siyasetci felsefeci Emrullah EfendiDogum1859 LuleburgazOlum14 Agustos 1914 IstanbulMeslekEgitimci Siyasetci Felsefeci II Mesrutiyet doneminde iki defa Maarif Nezareti Milli Egitim Bakanligi gorevine getirilen Emrullah Efendi yakin gecmis Turk egitim hayatinin onemli sahsiyetlerinden birisidir Ittihat ve Terakki Cemiyeti nde etkin bir isimdi Egitim tarihinde Tuba Agaci Nazariyesi adli fikir sistemi ile tanindi Bu fikir sistemi Emrullah Efendi nin olumunden sonraki yillarda siyaset ve kultur hayatinin onemli tartisma konularindan birisi olmustur Saka amaciyla soyledigi Su mektepler olmasaydi maarifi ne guzel idare ederdim sozu unutulmamistir Yasami1858 de Luleburgaz da dunyaya geldi Babasi Tuccar Ali Efendi idi Luleburgaz daki ilk ve ortaogreniminin ardindan Istanbul a gelerek Mekteb i Mulkiye yi bitirdi Yanya 1882 ve Selanik 1884 Maarif Mudurluklerinin ardindan Halep te Maarif Mudurlugu ve idadi ogretmenligi yapti 1891 de Aydin Maarif Muduru oldu Aydin da gorev yapmakta iken siyasi nedenlerle iki arkadasi ile birlikte Isvicre ye kacti Birkac ay sonra yurda donmek zorunda kaldilar 1893 Emrullah Bey in mudurlugun veznesinden aldigi parayla kactiklari iddia edildiginden tutuklansalar da 2 Avrupa ya birlikte kactigi arkadaslarindan Tevfik Nevzat in padisah II Abdulhamit e yazdigi affedilmelerini isteyen iki siir sonucu Sultan yurda donuslerine izin verdi 1896 1900 arasinda Ikdam Gazetesi nde makaleler kaleme aldi Mu hi tu l Maa rif Maarif Ansiklopedisi adli bir ansiklopedi hazirlamaktaydi Bu ansiklopediye yonelik yazilarini Ikdam da yayimladi Kendi adini degil Ulum i li sa niy ye mu har ri ri takma adini kullandi Bati nin anlasilmasi icin felsefi kavramlarin tercumesine onem verdi Islam felsefesinin kavramlariyla Bati felsefesini ifade etmeye calisti Ulkenin ilk genel ansiklopedisi olan Muhitu l Maarif in sadece ilk cildini yayimlayabildi 1902 1900 da Meclis i Maarif uyeligine getirilen Emrullah Efendi 1906 da Konya Hukuk Mektebi nin ilk muduru olarak gorevlendirildi Mesrutiyetin ilanindan sonra Mektebi i Sultani Galatasaray Lisesi muduru olarak atandi ancak bu gorevi sadece 10 gun surdu 30 Temmuz 10 Agustos 1908 Maarif Meclisi Ilmi Daire Baskanlligi yapti Turkculuk Hareketi nde orgutlenmenin baslangicini olusturan Turk Dernegi nin kuruculari ve idarecileri arasinda bulundu 16 Aralik 1908 de Kirkkilise Kirklareli mebusu olarak Osmanli parlamentosuna girdi Mesrutiyet in ilanindan sonra 10 ay icinde 7 kez maarif naziri degismis hicbiri gorev yapamamisti 12 Ocak 1910 da Emrullah Efendi Maarif Naziri oldu Ayni yil Darulfunun Edebiyat Subesi nde ders vermeye basladi Muhitil Maarif adli ansiklopedinin ilk cildini hazirlayip yayimladi Bakanligi sirasinda yaptigi isler cok elestirildi hakkinda sik sik istifa dedikodusu cikti Sonunda 21 Subat 1911 de gercekten istifa ettiyse de ayni yilin Aralik ayinda tekrar bu goreve geldi 21 Temmuz 1912 de Bakanlar Kurulu nun istifasina kadar gorevde kaldi Divan i Harbi Orfi Sikiyonetim tarafindan Kasim ayinda tutuklanip Darulfunun olaylari nedeniyle sorguya cekildi 1913 yilinda Hikmet i Nazariye felsefe derslerini vermekte oldugu Darulfunun da Usul u Tedris ve Terbiye ogretmenliklerini de uzerine aldi Ilk cildini olusturdugu ansiklopediyi tamamlamak icin ugrasti ama omru yetmedi Daha once yayimlanmis olan ilk cildi duzeltilerek 1914 te Yeni Muhitu l Maarif adiyla yayimlandi 14 Agustos 1914 gunu Yesilkoy deki evinde yasamini yitirdi Kabri Fatih Camii avlusundadir Tuba Agaci NazariyesiEmrullah Efendi ye gore devletin en onemli gorevlerinden birisi ilmi himaye etmektir 5 Ilim yukaridan baslar Once elit bir kadro yetistirmeli onlar ilkokul ve ortaokul ogretmenlerini onlar da cocuklari ve gencleri egitmelidir Cenneteki tuba agacinin da koku yukarida oldugu icin Tuba Agaci Nazariyesi olarak anilan bu gorus Ittihat ve Terakki Firkasi nin ideologu olan Ziya Gokalp i de etkilemis ve partinin egitim politikasinin onemli bir ilkesi olmustur Emrullah Efendi nin goruslerine katilmayanlarin basinda Turk egitim tarihinin bir baska onemli ismi olan devrim Darulmuallim Muduru Mustafa Sati Bey gelir Sati Bey e gore tuba agaci gibi tepeden kurulus ve tepeden beslenme Osmanli nin saglikli bir egitim sistemi kuramayisinin nedenidir Yuksek ogrenimini guclendirmek icin sadece ogretim elemanlarini degil ogrencisini de iyi hazirlamalidir Mekteb i Sultani OlayiEmrullah Efendi nin bakanligi sirasinda cikan buyuk tartismalardan birisi donemin Mekteb i Sultani muduru Tevfik Fikret ile olan tartismasidir 1910 yili baslarinda Emrullah Efendi bir genelge yayinlayarak kasten derslere gelmeyen ogretmenlerin maaslarindan kesinti yapilmasini istemis Tevfik Fikret bu genelgeyi Mekteb i Sultani de uygulamayip istifa etmisti Yerine Salih Zeki Bey atandi Atama yazisinda bir sair yerine bir alim ifadesinin kullanilmasi buyuk tepki yaratti Kimi ogretmenler ve ogrenciler okuldan ayrildilar Konu Ittihat ve Terakki Firkasi nda ve Meclis i Mebusan da tartisildi ve basinin gundemine oturdu Emrullah Bey bakanliga bagli bir okul olan Mekteb i Sultani ye bakanligin genelgelerini uygulamada ayricalik taninamayacagi konusunda israrli oldu ve Tevfik Fikret kesin olarak okuldan ayrildi EserleriOsmanli Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin 1327 Senesi Dorduncu Kongresinde Tanzim Olunan Siyasi Programa Dair Izahname Konstantiniyye 1330 Yeni Muhitu l Maarif Ansiklopedi Istanbul 1317 Gazetelerde de pek cok yazilari cikmistir Bunlardan onemli olan bazilari sunlardir Usul u terbiye ve tedris Mirat i Maarif gazetesi 3 28 Kanunusani 1324 s 37 38 Tedrisat i ibtidaiyye Mulkiye gazetesi 23 1326 s 42 64 24 1326 s 32 50 Terbiye ve esaslari Sirat i Mustakim gazetesi 16 1326 s 248 250 Konferans notlari Ilm i terbiye ve tedris Ummet gazetesi 1 6 13 Haziran 1326 s 14 15 1 7 24 Haziran 1326 s 15 1 8 2 Temmuz 1326 s Emrullah Efendi nin Darulfunun da verdigi derslerde tutulan notlardan Idare i vilayet Yeni Muhitu l Maarif gazetesi 14 Nisan 1327 s 6 13 25 Mayis 1327 s 1 5 Patrikhanelerin mustediyati Tedrisat mes elesi ve Tanin gazetesi Yeni Muhitu l Maarif gazetesi 20 Agustos 1327 s 1 13 Darulfununda inzibat Darulfunun inzibatina muteallik Nizamname layihasinin esbab i mucibe mazbatasi Tanin gazetesi 7 Mart 1912 Kaynakca Bardakci Murat Maarif Naziri Emrullah Efendi de hep uyurdu ama cok buyuk alimdi Hurriyet gazetesi 30 Nisan 2005 21 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2016 Ergun Mustafa Emrullah Efendi Hayati Gorusleri Calismalari PDF dergiler ankara edu t Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Dergisi Cilt XXX Sayi 1 2 1979 1989 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mayis 2016 Senel Kubra Blim ve Sanat Vakfi Bulteni 2009 No 69 21 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2016 Emrullah Efendi Kimdr Emrullah Efendi Ilkogretimokulu tanitim sayfasi 21 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2016 Ergun Mustafa www atam gov tr Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 17 Cilt 21 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2016