Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Efeler (Gürcüce: ეფრატი; translit.: "eprat'i"), Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı köydür.
| Efeler | |
|---|---|
 | |
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Efeler Efeler'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 890 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 208 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Köyün eski adı
Bugün Efeler adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Eprati’dir. Gürcüce Eprati (ეფრატი) biçiminde yazılan bu ad Türkçeye Efrat ya da Eprat olarak girmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitapta köyün eski adını Efrat (افراط) olarak yazılmıştır. Daha eski tarihte, 93 Harbi’nde Maçaheli bölgesini ele geçirmiş olan Rus idaresi ise, 1886 tarihli nüfus sayımında köyün adını Efrat / Eprat (Ефрат / Эпрат) olarak kaydetmiştir. Bu tarihten birkaç yıl sonra Maçaheli bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze köyün adını daha eski hâline uygun olarak Evprati (ევფრატი) biçimde yazmıştır.
Eprati’nin anlamına dair güvenilir bilgi mevcut değildir. Buna rağmen köyün adına ilişkin çeşitli rivayetler vardır. Bu rivayetlerden biri, köyde kilise inşa edilirken, yapı “filan yerde nasılsa burada da o şekilde yapılmalı” biçimindeki cümlede geçen “im prati” (იმ ფრათი; o şekilde) sözlerine dayandırılmaktadır.
Tarihçe
Eprati tarihsel Acara bölgesinin Tao-Klarceti'de kalan kısmında yer alan yerleşim yerlerinden biridir. Eprati’nin içinde yer aldığı Maçaheli bölgesi, 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçtiğinde Miçihiani adını taşıyordu.
Erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı döneminde yerleşim, Gürcü kilisesinin piskoposluklarından biri olan Tbeti Piskoposluğu sınırları içinde kalıyordu. Tbetis Sulta Matiane (12-16. yüzyıl) adlı elyazmasında, Şavşat'taki Tbeti Kilisesi'ne köylülerin bağış yapmış olmasından dolayı Evprati biçiminde köyün adı geçer. Osmanlılar ele geçirdiğinde, Eprati’de bugün caminin olduğu yerde, 12-13. yüzyılda inşa edildiği sanılan köyün kilisesi bulunuyordu. Osmanlıların köyü ele geçirmesi üzerine kilisenin rahibi olan Svimon Evprateli köyden ayrılıp Şavşat’a gitmiştir. O dönemde Micihiani adını taşıyan Maçaheli tarihsel Şavşeti bölgesinin bir parçası sayılıyordu.
Eprati, 16. yüzyıldan itibaren uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. Bunun üzerine Eprati ile Maçaheli’nin diğer köylerinde yaşayan Müslüman Gürcülerin önemli bir kısmı Osmanlı ülkesine göç etti. Bu göçten sonra Rusların yaptığı 1886 tarihli sayıma göre Eprati, Batum sancağının (okrug) Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Aşağı Acara kazasına bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinde yer alıyordu. Bu nahiyenin bugün Türkiye'de bulunan kısmında Eprati’nin dışında Mindieti (Миндиэти), Akria (Акриа), Zed-Vake (Зед-Ваке), Kvabistavi (вабис-Тави) ve Zeda-Hertvisi (Зеда-Хертвиси) köyleri yer alıyordu.
Eprati, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri de Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini işgal etti. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Eprati’nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.
Eprati, Türkiye'ye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Maçaheli nahiyesi sınırları içinde yer alıyordu. Efrati’nin adı 1925’te Efeler olarak değiştirildi. Bununla birlikte Eprati (Efrat) adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır. 1926 nüfus sayımında Efeler, Artvin vilayeti merkez kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin bir köyüydü. Eprati 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında Efeler adıyla yer almasına karşın, Dahiliye Vekaleti'nin 1933’te yayımladığı Köylerimiz adlı yayında Çoruh vilayetinin Borçka kazasının bir köyü olarak Efrat adıyla kaydedilmiştir.
Tarihi yapılar
Eprati’de bugün caminin bulunduğu yerde bir köy kilisesi bulunduğu bilinmektedir. Eprati Kilisesi ya da Evprati Kilisesi denilen yapıdan geriye bir şey kalmamıştır. Köyde ayrıca Kraliçe Tamar döneminden kaldığı sanılan kemerli köprü vardır.
Coğrafya
Köy, Artvin il merkezine 88 km, Borçka ilçe merkezine 56 km uzaklıktadır.
Demografi
Bir Gürcü yerleşim bölgesi olan tarihsel Maçaheli bölgesinde kadın ve erkeğin birlikte sayıldığı ilk nüfus tespiti Rus idaresi sırasında yapıldı. Rusların bölgeyi ele geçirmesinden sekiz yıl sonra 1886 tarihinde yapılan bu sayıma göre Eprati’de 72 kişi yaşıyordu ve bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihten yaklaşık altı yıl sonra Maçaheli bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze Eprati’nin güzel bir köy olduğunu, bununla birlikte 93 Harbi’nden (1877-1878) sonra köyden 25 hanenin göç etmiş olduğunu belirtmiştir. Hane başına 5-8 arasında bir nüfus veri olarak alınırsa, köyden 125 ila 200 kişinin göç etmiş olduğu söylenebilir. Nitekim 1892 yılında Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin göç etmesini isteyen Osmanlı hocalarının propagandasının da etkisiyle Maçaheli bölgesinden büyük bir göçün yaşandığını, köylerin boşaldığını belirtmiştir.
Eprati’nin Türkiye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 yılında yapılan tespite göre köyün nüfusu 70’i kadın ve 90’ı erkek olmak üzere 19 hanede yaşayan 160 kişiden oluşuyordu. Hane başına ortalama 8,8 kişi düşmesi, Maçaheli’nin diğer köyleri Mindieti ve Akria’da olduğu gibi köydeki ailelerin kalabalık bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir. Öte yandan 1886 yılından itibaren nüfusun iki katından fazla artış göstermesi, bu tarihten sonra köyden Osmanlı ülkesine göçün olmadığına işaret etmektedir.
Eprati’nin adının Efeler olarak değiştirilmesinden sonra, 1926 yılında yapılan nüfus tespitinde köyde hane sayısı 22’ye, nüfus da 165 kişiye ulaşmıştı. Bu nüfusun 76’sı kadın, 89’u erkekti. Bu tarihte hane başına ortalama 7 kişi düşmesi, Eprati'nin kalabalık aile olarak yaşama geleneğine sahip olduğunu göstermektedir. Ancak bunun başka bir açıklaması, yoksulluk ve ekilebilir arazilerin sınırlı olması nedeniyle ailelerin bölünmeme yolunu seçmiş olması da olabilir.
Son tespitlere göre Efeler’de 105'i erkek ve 91’i kadın olmak üzere 196 kişi yaşamaktadır.
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 208 |
| 2020 | 208 |
| 2019 | 200 |
| 2018 | 196 |
| 2017 | 171 |
| 2016 | 182 |
| 2015 | 194 |
| 2014 | 197 |
| 2013 | 185 |
| 2012 | 197 |
| 2011 | 184 |
| 2010 | 164 |
| 2009 | 158 |
| 2008 | 167 |
| 2007 | 150 |
| 2000 | 245 |
| 1990 | 385 |
| 1926 | 165 |
| 1922 | 160 |
| 1886 | 72 |
Kaynakça
- ^ . Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p . Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 121.
- ^ a b c . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020.
- ^ a b Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 194.
- ^ Tbetis Sulta Matiane (Tbeti Manastırı Bağışçı Kayıtları), (Yayıma hazırlayan) Tina Enukidze, Tiflis, 1977, s. 82.
- ^ ”Yukarı Macaheli Etnografyası” (Gürcüce), (Araştırmacılar) Rozeta Guceciani, Roland Topçişvili, Tariel Putkaradze, Nodar Şoşitaşvili, Giorgi Çeişvili; Kartveluri Memkvidreoba, XII, 2008, s. 73-87.
- ^ "Tatlıpınar köyü". 8 Ocak 2020. 24 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020.
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 145, .
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 232.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 174, .
- ^ "İrine Tsutsunava, "Türkiye Macaheli'nde Eprati köyü" (Gürcüce)". 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2020.
- ^ a b c . YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
- ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s.137.
- ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 186-194.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 113,
- ^ (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020.
- ^ 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020.
Dış bağlantılar
- Efeler, Borçka için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Efeler Gurcuce ეფრატი translit eprat i Artvin ilinin Borcka ilcesine bagli koydur EfelerKoyArtvin in Turkiye deki konumuEfelerEfeler in Artvin deki konumuUlkeTurkiyeIlArtvinIlceBorckaCografi bolgeKaradeniz BolgesiRakim890 mNufus 2021 Toplam208Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0466Il plaka kodu08Posta kodu08400Koyun eski adiBugun Efeler adini tasiyan koyun bilinen en eski adi Eprati dir Gurcuce Eprati ეფრატი biciminde yazilan bu ad Turkceye Efrat ya da Eprat olarak girmistir Nitekim Muvahhid Zeki 1927 de yayimlanan Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli Osmanlica kitapta koyun eski adini Efrat افراط olarak yazilmistir Daha eski tarihte 93 Harbi nde Macaheli bolgesini ele gecirmis olan Rus idaresi ise 1886 tarihli nufus sayiminda koyun adini Efrat Eprat Efrat Eprat olarak kaydetmistir Bu tarihten birkac yil sonra Macaheli bolgesini dolasan Gurcu tarihci Zakaria Cicinadze koyun adini daha eski haline uygun olarak Evprati ევფრატი bicimde yazmistir Eprati nin anlamina dair guvenilir bilgi mevcut degildir Buna ragmen koyun adina iliskin cesitli rivayetler vardir Bu rivayetlerden biri koyde kilise insa edilirken yapi filan yerde nasilsa burada da o sekilde yapilmali bicimindeki cumlede gecen im prati იმ ფრათი o sekilde sozlerine dayandirilmaktadir TarihceEprati tarihsel Acara bolgesinin Tao Klarceti de kalan kisminda yer alan yerlesim yerlerinden biridir Eprati nin icinde yer aldigi Macaheli bolgesi 16 yuzyilin ikinci yarisinda Osmanlilarin eline gectiginde Micihiani adini tasiyordu Erken Orta Cag da Gurcu Kralligi doneminde yerlesim Gurcu kilisesinin piskoposluklarindan biri olan Tbeti Piskoposlugu sinirlari icinde kaliyordu Tbetis Sulta Matiane 12 16 yuzyil adli elyazmasinda Savsat taki Tbeti Kilisesi ne koylulerin bagis yapmis olmasindan dolayi Evprati biciminde koyun adi gecer Osmanlilar ele gecirdiginde Eprati de bugun caminin oldugu yerde 12 13 yuzyilda insa edildigi sanilan koyun kilisesi bulunuyordu Osmanlilarin koyu ele gecirmesi uzerine kilisenin rahibi olan Svimon Evprateli koyden ayrilip Savsat a gitmistir O donemde Micihiani adini tasiyan Macaheli tarihsel Savseti bolgesinin bir parcasi sayiliyordu Eprati 16 yuzyildan itibaren uzun sure Osmanli idaresinde kaldiktan sonra 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nda Ruslarin eline gecti Bunun uzerine Eprati ile Macaheli nin diger koylerinde yasayan Musluman Gurculerin onemli bir kismi Osmanli ulkesine goc etti Bu gocten sonra Ruslarin yaptigi 1886 tarihli sayima gore Eprati Batum sancaginin okrug Asagi Acara kazasina ucastok bagli bir koydu Asagi Acara kazasina bagli Zeda Hertvisi nahiyesinde yer aliyordu Bu nahiyenin bugun Turkiye de bulunan kisminda Eprati nin disinda Mindieti Mindieti Akria Akria Zed Vake Zed Vake Kvabistavi vabis Tavi ve Zeda Hertvisi Zeda Hertvisi koyleri yer aliyordu Eprati I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan 1918 1921 arasinda bagimsiz olan Gurcistan sinirlari icinde kaldi 1921 de Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Turk birlikleri de Ardahan Artvin ve Batum bolgelerini isgal etti Ankara Hukumeti nin 16 Mart 1921 de Sovyet Rusya yla imzaladigi Moskova Antlasmasi yla Eprati nin de icinde yer aldigi Artvin ve Ardahan Turkiye ye birakildi Eprati Turkiye ye sinirlari icinde kalmasindan bir yil sonra 1922 tarihli nufus cetveline gore Artvin vilayetinin Borcka kazasina bagli Macaheli nahiyesi sinirlari icinde yer aliyordu Efrati nin adi 1925 te Efeler olarak degistirildi Bununla birlikte Eprati Efrat adi halk arasinda bugun de kullanilmaktadir 1926 nufus sayiminda Efeler Artvin vilayeti merkez kazasina bagli Macaheli nahiyesinin bir koyuydu Eprati 1928 tarihli Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli Osmanlica yayinda Efeler adiyla yer almasina karsin Dahiliye Vekaleti nin 1933 te yayimladigi Koylerimiz adli yayinda Coruh vilayetinin Borcka kazasinin bir koyu olarak Efrat adiyla kaydedilmistir Tarihi yapilar Eprati de bugun caminin bulundugu yerde bir koy kilisesi bulundugu bilinmektedir Eprati Kilisesi ya da Evprati Kilisesi denilen yapidan geriye bir sey kalmamistir Koyde ayrica Kralice Tamar doneminden kaldigi sanilan kemerli kopru vardir CografyaKoy Artvin il merkezine 88 km Borcka ilce merkezine 56 km uzakliktadir DemografiBir Gurcu yerlesim bolgesi olan tarihsel Macaheli bolgesinde kadin ve erkegin birlikte sayildigi ilk nufus tespiti Rus idaresi sirasinda yapildi Ruslarin bolgeyi ele gecirmesinden sekiz yil sonra 1886 tarihinde yapilan bu sayima gore Eprati de 72 kisi yasiyordu ve bu nufusun tamami Gurculerden olusuyordu Bu tarihten yaklasik alti yil sonra Macaheli bolgesini dolasan Gurcu tarihci Zakaria Cicinadze Eprati nin guzel bir koy oldugunu bununla birlikte 93 Harbi nden 1877 1878 sonra koyden 25 hanenin goc etmis oldugunu belirtmistir Hane basina 5 8 arasinda bir nufus veri olarak alinirsa koyden 125 ila 200 kisinin goc etmis oldugu soylenebilir Nitekim 1892 yilinda Zakaria Cicinadze Musluman Gurculerin goc etmesini isteyen Osmanli hocalarinin propagandasinin da etkisiyle Macaheli bolgesinden buyuk bir gocun yasandigini koylerin bosaldigini belirtmistir Eprati nin Turkiye sinirlari icinde kalmasindan bir yil sonra 1922 yilinda yapilan tespite gore koyun nufusu 70 i kadin ve 90 i erkek olmak uzere 19 hanede yasayan 160 kisiden olusuyordu Hane basina ortalama 8 8 kisi dusmesi Macaheli nin diger koyleri Mindieti ve Akria da oldugu gibi koydeki ailelerin kalabalik bir nufusa sahip oldugunu gostermektedir Ote yandan 1886 yilindan itibaren nufusun iki katindan fazla artis gostermesi bu tarihten sonra koyden Osmanli ulkesine gocun olmadigina isaret etmektedir Eprati nin adinin Efeler olarak degistirilmesinden sonra 1926 yilinda yapilan nufus tespitinde koyde hane sayisi 22 ye nufus da 165 kisiye ulasmisti Bu nufusun 76 si kadin 89 u erkekti Bu tarihte hane basina ortalama 7 kisi dusmesi Eprati nin kalabalik aile olarak yasama gelenegine sahip oldugunu gostermektedir Ancak bunun baska bir aciklamasi yoksulluk ve ekilebilir arazilerin sinirli olmasi nedeniyle ailelerin bolunmeme yolunu secmis olmasi da olabilir Son tespitlere gore Efeler de 105 i erkek ve 91 i kadin olmak uzere 196 kisi yasamaktadir Yillara gore koy nufus verileri2021 2082020 2082019 2002018 1962017 1712016 1822015 1942014 1972013 1852012 1972011 1842010 1642009 1582008 1672007 1502000 2451990 3851926 1651922 1601886 72Kaynakca Fallingrain com 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 a b c d e f g h i j k l m n o p Nufusune com 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye Osmanlica 1927 s 121 a b c 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2020 a b Zakaria Cicinadze Musluman Gurculer ve Gurcistan daki Koyleri Gurcuce 1913 Tiflis s 194 Tbetis Sulta Matiane Tbeti Manastiri Bagisci Kayitlari Yayima hazirlayan Tina Enukidze Tiflis 1977 s 82 Yukari Macaheli Etnografyasi Gurcuce Arastirmacilar Rozeta Guceciani Roland Topcisvili Tariel Putkaradze Nodar Sositasvili Giorgi Ceisvili Kartveluri Memkvidreoba XII 2008 s 73 87 Tatlipinar koyu 8 Ocak 2020 24 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ocak 2020 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 PDF 26 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2020 a b Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 Birinci basimi 1927 s 145 ISBN 9789944197526 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 79 Koylerimiz Yayimlayan Dahiliye Vekaleti Istanbul 1933 s 232 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 174 ISBN 9789941478178 Irine Tsutsunava Turkiye Macaheli nde Eprati koyu Gurcuce 22 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ocak 2020 a b c YerelNet org tr 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2014 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculerin Osmanli Ulkesine Buyuk Gocu Gurcuce 1912 Tiflis s 137 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculer ve Gurcistan daki Koyleri Gurcuce 1913 Tiflis s 186 194 Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 113 ISBN 9786055708856 PDF 26 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2020 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2020 Dis baglantilarEfeler Borcka icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft