Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1915 ve 1917 yılları arasında en az 800.000 Ermeni'nin öldürüldüğü Ermeni Kırımı boyunca birçok Türk sivil, siyasetçi ve askerî lider katliamlara ve yağmaya katılmayı reddedip Ermenilerin tehcir edilmesini ve katledilmesini durdurmaya çalıştı. Bu kişilerin çoğu eylemlerinin sonucu olarak pozisyonlarını kaybettiler ve bazıları öldürüldü.
Önemli muhalifler
Ahmed Rıza
İttihat ve Terakki'nin önde gelen kurucularından olan Ahmed Rıza, 1915'te Ermeni Kırımı'nı kınayan sayılı Osmanlı siyasetçilerinden biriydi. Ahmed Rıza, Tehcir Kanunu'na da kanun Osmanlı Parlamentosu tarafından hiçbir zaman oylanarak kabul edilmediği için anayasaya aykırı olduğunu söyleyerek karşı çıkıyordu. Daha sonra, tehcirlerin savaş sonrasına kadar askıya alınmasını talep eden ve sınır dışı edilenlerin güvenliğini sağlamayı öneren bir yasa tasarısı sundu. Ancak tasarı kabul edilmedi. Bununla birlikte, Rıza'nın sebep olduğu tartışma ve varlığını ortaya çıkardığı sorunlar, Tehcir Kanunu hakkında hiçbir milletvekiline bilgi verilmediğini gösterdi. Ahmed Rıza; 30 Kasım 1915'te, Ermeni mallarına el konulmasına ilişkin kanunla ilgili olarak parlamentoda "Kanunda belirtilen malları terk edilmiş mal olarak sınıflandırmak da yasal değildir, çünkü bu malların sahipleri olan Ermeniler onları isteyerek terk etmediler, sürgüne gönderildiler, zorla kovuldular." dedi. Bu tür bir müsaderenin Kânûn-ı Esâsî'ye aykırı olduğunu belirterek sözlerine şunları ekledi: "Beni silah zoruyla köyümden kov, sonra malımı sat: Bu asla hukuka uygun değildir. Hiçbir Osmanlı vicdanı veya hukuku bunu asla kabul edemez".
Ali Faik Ozansoy
Ali Faik Ozansoy, Tehcir Kanunu'nun çıkarıldığı zaman Kütahya mutasarrıfı olarak görev yapıyordu. Tehcir Kanunu ilk çıkarıldığında, kardeşi Süleyman Nazif, Ali Faik'e yazdığı bir mektupta onu "ailelerinin onuru için" tehcirlere katılmaması için ikna etmeye çalıştı. İstanbul'dan kendisine tehcir emri verildiğinde Talat Paşa'nın baskılarına rağmen Ali Faik bunu uygulamayı reddetti; aksine, Kütahya üzerinden başka yerlere tehcir edilen Ermenilerin Kütahya'ya geldiklerinde orada bekletilmelerini ve bu süre içerisinde kendilerine iyi davranılmasını söyledi. Kısa süre sonra, davranışlarını açıklaması için İstanbul'a çağrıldı. Hatıra yazarı , Ali Faik'in Talat Paşa ile karşılaşmasını şöyle anlatır:
Talat, ona şehrinin Ermenilerini neden tehcir etmediğini sorar.
O, sancağının Ermenilerinin her zaman sadık Osmanlılar olduğunu ve Türklerle hep kardeş gibi yaşadıklarını söyler.
Talât, tehcir kararının tüm Ermeniler için olduğuna ve bu kararın bir istisnası olamayacağına işaret eder.
Ali Faik Bey, "Öyleyse katil olmak istemiyorum. Lütfen istifamı kabul edin ve böyle bir politika uygulamaya istekli bir halef bulun" der.
Ancak o zaman Talat, "Peki, peki. Ermenilerinizi alın ve oturduğunuz yerde oturun" der.
Ali Faik'in İstanbul'a çağrılmasını bir fırsat olarak gören Kütahya polis şefi Kemal Bey şehirdeki Ermenileri eğer İslam'a geçmezlerse tehcire maruz kalacakları konusunda tehdit etti. Ermeniler dinlerini değiştirmeye karar verdiler. Ali Faik geri döndüğünde ve bunu öğrendiğinde durumu öfkeyle karşıladı. Polis şefini görevinden aldı ve Ermenilere hâlâ İslam'a geçmek isteyip istemediklerini sordu. Biri hariç bütün Ermeniler Hristiyan kalmaya karar verdiler. Ali Faik'in kardeşi Süleyman Nazif, Ali Faik'i Ermenileri koruması için ikna etmekte etkiliydi. İstifa başvurularına rağmen Ali Faik, görevinden alınmadı ve Kütahya mutasarrıfı olarak görev yapmaya devam etti. Bu dönem içerisinde Kütahya'nın tüm Ermeni nüfusunu korudu.
Ermeni Kırımı sonrasında Ali Faik, Ermeniler tarafından kendisine verilmek istenen 500 altından oluşan bir hediyeyi reddetti ve bunun yerine altını Ermeni mültecilerin yaşam koşullarını iyileştirme çalışmalarına harcadı. Altınlar bir aşevi ve bir okul kurmak için kullanıldı. Ali Faik, Stepan Stepanian'ı açılan okulun ilk müdürü olarak atadı. Ermeni Kırımı'ndan sonra Kütahya'nın Ermeni topluluğu, Faik Ali için Kütahya Ermeni Kilisesi'ne bir şükran kitabesi koydu. Günümüzde her yıl 24 Nisan günü Kütahya'nın Ermeni toplumunun üyeleri mezarı başına gelip hatırasına saygılarını sunmaktadır.
Hasan Mahzar Bey
18 Haziran 1914'te Ankara valisi olarak atanan , tehcir emirlerini uygulamayı reddeden Osmanlı valilerinden biriydi. Bu yüzden Ağustos 1915'te Ankara'daki valilik görevinden alındı ve yerine Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın önde gelen bir üyesi olan Atıf Bey getirildi. Daha sonra Mazhar bu olayı şöyle anlattı:
Bir gün Atıf Bey yanıma geldi ve otoritelerin tehcir sırasında Ermeniler'in öldürülmesine dair talimatını sözlü olarak iletti. "Hayır, Atıf Bey. Ben bir valiyim, haydut değil, bunu yapamam, bu görevi bırakacağım ve istersen sen gelip bunu yapabilirsin" dedim.
— Hasan Mahzar Bey
Mazhar, görevinden alınmasından sonra, "bölgede, hem memurlar hem de halk tarafından Ermeni mallarının yağmalanmasının inanılmaz boyutlara ulaştığını" rapor etti.
Hüseyin Nesimî Bey
Kırım sırasında Diyarbekir Vilayeti valisi olan Mehmed Reşit Bey, uzun ve zahmetli bir tehcir yerine Diyarbekir bölgesindeki Ermenileri hızlı bir katliam ile imha etmeyi tercih edip Diyarbekir'deki tüm Ermenilerin toplu katlini düzenledi. Bu sırada Lice kaymakamı olan Hüseyin Nesimî, toplam nüfusları 5.980 olan Lice Ermenilerini Reşit Bey tarafından gönderilen birimlere teslim etmeyi reddetti ve onları korudu. Bunun üzerine Reşit, 'yi konu hakkında tartışmak için Diyarbakır'a çağırdı, ancak bir grup Çeçen askeri Nesimî'yi yoldayken durdurup öldürmesi için tuttu. 15 Haziran 1915'te Hüseyin Nesimî Çeçen askerler tarafından öldürüldü ve cesedi yol kenarındaki bir çukura atıldı. O günden beri, cinayetin yaşandığı bölge Turbe-i Kaymakam olarak bilinir. Nesimî Bey'in ölümüyle birlikte, Lice'deki Ermenilerin katli başladı ve binlerce Ermeni öldürüldü.
Mehmed Celal Bey
Mehmed Celal Bey, Ermenilerin kuzey ve batı Anadolu'dan Suriye Çölü'ne tehcir edildiği yolların merkezi olan Konya Vilayeti'nin valisiydi. Konya valiliği görevinden önce Halep Vilayeti'nde de valilik yapan ve bu sırada Ermenilerin kaderine tanık olan Celal Bey, Ermenilerin bu yollar üzerindeki tehcirlerinden sağ kurtulup Deyrizor Kampları'na ulaşmaları durumunda ne yaşayacaklarını biliyordu. İttihat ve Terakki liderlerini Anadolu ve Halep'te bir Ermeni isyanının var olmadığını ve bu yüzden Ermenilerin tehcir edilmesi için hiçbir gerekçe olmadığını söyleyerek ikna etmeye çalışmıştı. Ancak Celal Bey'in Zeytun'daki astlarından birinin bu sırada bölgede başlayan Ermeni isyanı üzerine Zeytun ve Maraş'ta birkaç önde gelen Ermeni'yi tutuklaması ve infaz etmesi durumu kızıştırdı. Bunun bir sonucu olarak, Celal Bey Halep valiliği görevinden alındı ve Konya'ya nakledildi. Oradaki görevine başladığında, Bâb-ı Âli'den tekrarlanan emirlere rağmen Konya'daki Ermenilerin tehcirini planlamayı ve düzenlemeyi reddetti ve defalarca kez otoritelerden yerlerinden edilen Ermeniler için sığınak sağlanmasını talep etti. Bu taleplerin yanı sıra, Bâb-ı Âli'ye "Ermenilere karşı alınan tedbirlerin her açıdan anavatanın yüksek menfaatlerine aykırı olduğunu" belirten birçok telgraf ve protesto mektubu gönderdi. Ancak talepleri ve protestoları göz ardı edildi. Celal Bey, başka vilayetlerden tehcir edilirken Konya üzerinden geçen bazı Ermenileri de korumayı başardı. Bu dönem içerisinde kendisine Bâb-ı Âli tarafından gönderilen bir elçinin Ermenilerin tehcirinin bir "milli mefkûre" olduğunu söylemesi üzerine Celal Bey şunları söyledi:
Hangi milli mefkûre? Türkler ve Müslümanlar, bu cinayetlerden dolayı kan ağlıyor, fakat engellemek için çare bulamıyorlardı. Böyle zulümlere milli mefkûre demek, millet için en büyük iftira ve hakarettir.
3 Ekim 1915'te Konya valiliği görevinden alınmasına dek Celal Bey, binlerce Ermeni'nin hayatını kurtardı. Görevinden alınmasından sonraki 3 gün içerisinde bölgede geriye kalan 10.000 Ermeni tehcir edildi. 10-13 Aralık 1918 tarihlerinde Vakit'in baş sayfasında yayınladığı 3 bölümlük yazısında Ermeni vatandaşların tehcir sırasında uğradıkları kötü muameleyi önlemek için elinden geleni yaptığını fakat bunları önleyemediği için görevinden ayrılmak zorunda kaldığını belirtti. Konya valiliği hakkındaki hatıralarında Celal Bey, kendisi hakkında şunları söyledi:
Bir nehrin yanında oturan ve ondan birini kurtarmasının hiçbir yolu olmayan bir kişiydim. Nehirde kan akıyordu; binlerce masum çocuk, hatasız yaşlı ve çaresiz kadın nehirden unutulmaya doğru akıyordu. Çıplak ellerimle kurtarabildiğim herkesi kurtardım ve geri kalanlar asla geri dönmemek üzere nehirde inmeye devam ettiler.
Mustafa Azizoğlu Bey
, tehcirin başladığı dönemde tehcir yollarının üzerinden geçtiği bir şehir olan Malatya'da mutasarrıf olarak görev yapıyordu. Tehcirleri engelleme çalışmalarında başarısız olsa da, kendi evinde birkaç Ermeni'yi saklamayı başladı. Mustafa'nın İttihat ve Terakki'nin sadık bir üyesi olan oğlu, "gâvurlara baktığı için" kendi babasını öldürdü.
Mustafa Kemal (Atatürk)
Dönemin bir gazete haberine göre, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, Nureddin Paşa tarafından TBMM'ye Anadolu'da hayatta kalan veya bölgeye geri dönen tüm Ermeni ve Rumları öldürme önerisi sunuldu. Öneri Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından reddedildi.Rauf Orbay'ın hatıralarında belirttiğine göre de Mustafa Kemal "Ermeni katlini takbih ediyordu".
Cezalar
Talat Paşa, 4. Ordu'ya Hristiyanlarla işbirliği yapan her Müslüman'ın askerî mahkemeye çıkarılması emrini verdi. Benzer olarak, 3. Ordu komutanı Mahmut Kâmil Paşa, askerlerine "bir Ermeni'yi koruyan her Müslümanı evlerinin önüne asmalarını" söyledi.
Ermenilerin tehcirine ve katliamına karşı çıkan siyasetçiler ve askerî liderlerin çoğunlukla görevlerinden alındı, bazıları ise daha sonra İttihat ve Terakki veya Ermeni katliamlarını gerçekleştirmeye istekli diğer liderler tarafından öldürüldü. Kırım'a karşı çıkan diğer liderleri görevlerinden almakla ve öldürmekle bilinen isimlere bir örnek Diyarbekir valisi Mehmed Reşit Bey idi. Çermik kaymakamı Mehmet Hamdi Bey, Savur kaymakamı Mehmet Ali Bey, Silvan kaymakamı İbrahim Hakkı Bey, Mardin kaymakamı Hilmi Bey ve sonraki Mardin kaymakamı Şefik Bey; 1915 yılında Reşit Bey tarafından tehcir kararlarına uymadıkları için kovulan siyasetçiler arasındaydı. Önce Midyat ve daha sonra Derik kaymakamı olarak görev yapan Nuri Bey, tehcir kararlarına uymadığı gerekçesiyle Reşit Bey tarafından kovuldu ve daha sonra Reşit Bey'in muhafızları tarafından öldürüldü. 15 Haziran 1915'te, Lice Ermenilerini koruyan Hüseyin Nesimî Bey de Reşit Bey tarafından bazı Çeçen askerler aracılığıyla kendisine düzenlenen bir saldırıda öldürüldü.İsmail Mestan gibi tehcirlere muhalif bazı gazeteciler de Reşit Bey tarafından öldürülenler arasındaydı. Ermenileri koruma çalışmalarında bulunan mutasarrıflardan biri olan Mustafa Azizoğlu Bey, kendi oğlu tarafından "gâvurlara baktığı için" öldürüldü.
Kaynakça
- ^ Suny, Ronald Grigor (2015). "They can live in the desert but nowhere else" : a history of the Armenian genocide (İngilizce). Princeton. ss. 245, 330. ISBN . OCLC 903685759. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.
- ^ Dadrian, Vahakn N. (2003). The history of the Armenian genocide : ethnic conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus. 4th rev. ed. New York: Berghahn Books. s. 384. ISBN . OCLC 702181955.
- ^ a b Powell, Christopher John (2011). Barbaric civilization : a critical sociology of genocide. Montreal [Que.]: McGill-Queen's University Press. s. 260. ISBN . OCLC 806255370.
- ^ Kieser, Hans-Lukas (2018). Talaat Pasha : father of modern Turkey, architect of genocide. Princeton, New Jersey. s. 269. ISBN . OCLC 1031214381.
- ^ a b Kévorkian, Raymond H. (2011). The Armenian genocide : a complete history. Londra: I.B. Tauris. s. 564-565. ISBN . OCLC 742353455.
- ^ Alboyajiyan, Arshak (1961). Memorial Book of Kutahya Armenians (Ermenice). Donikian Publishing House. ss. 218-228.
- ^ "Serhan Yedig, Ersin Kalkan, Osmanlı'nın Sıradışı Bürokratı Faik Ali Ozansoy, Hürriyet Gazetesi, 22.04.2007". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.
- ^ a b c d e f g h i Opçin, Tuncay (2007). "Ermenilere Kol Kanat Gerdiler". Yeni Aktüel, 142.
- ^ a b Seropyan, Sarkis (23 Nisan 2013). . Agos. 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Agos. 30 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022.
- ^ İlgili BBC Türkçe video haberi 26 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 26 Nisan 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b Akçam, Taner (2006). A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. New York: Metropolitan Books. ISBN . 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018.
- ^ Hull, Isabel V. (15 Şubat 2013). Absolute Destruction: Military Culture and the Practices of War in Imperial Germany (İngilizce). Cornell University Press. s. 273. ISBN . 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Resisting genocide : the multiple forms of rescue. Jacques Sémelin, Claire Andrieu, Sarah Gensburger. New York: Columbia University Press. 2011. s. 45. ISBN . OCLC 500818338.
- ^ a b Bilican, Yılmaz Murat (21 Nisan 2015). . T24. 22 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Üngör, Ugur Ümit (2012). The Making of Modern Turkey : Nation and State in Eastern Anatolia, 1913-1950. Oxford: OUP Oxford. ISBN . OCLC 784886710.
- ^ a b Işık, İhsan (2006). Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi.
- ^ a b c Akçam, Taner (2006). A shameful act : the Armenian genocide and the question of Turkish responsibility. 1st U.S. ed. New York: Metropolitan Books. ISBN . OCLC 64844685. 14 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.
- ^ Derogy, Jacques (1990). Resistance and revenge : the Armenian assassination of the Turkish leaders responsible for the 1915 massacres and deportations. New Brunswick, U.S.A. s. 32. ISBN . OCLC 971493703.
- ^ Gerçek, Burçin (26 Şubat 2006). "Celal Bey ve diğerleri". Radikal.
- ^ Hür, Ayşe (28 Nisan 2013). . Radikal. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Gerçek, Burçin; Akçam, Taner. "Report on Turks who reached-out to Armenians in 1915" (PDF). International Raoul Wallenberg Foundation. 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ Gerçek, Burçin. . Aurora Prize. 100 Lives. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Vakit gazetesi arşivleri, 10-13 Aralık 1918 (Rumi: 10-13 Kanunuevvel 1334), Sayfa:1, İstanbul.
- ^ Donef, Racho (Kasım 2010). "Righteous Muslims during the Genocide of 1915" (PDF). Assyrian Information Management. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ a b . Ermeni Haber Ajansı. 29 Mayıs 2015. 1 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rauf Orbay'ın hatıraları, 1914-1945. Osman Selim Kocahanoğlu. İstanbul: Temel Yayınları. 2005. ISBN . OCLC 64374161.
- ^ Üngör, Uğur Ümit (2008). "Seeing like a nation-state: Young Turk social engineering in Eastern Turkey, 1913–50". Journal of Genocide Research. 10 (1). s. 24. doi:10.1080/14623520701850278.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1915 ve 1917 yillari arasinda en az 800 000 Ermeni nin olduruldugu Ermeni Kirimi boyunca bircok Turk sivil siyasetci ve askeri lider katliamlara ve yagmaya katilmayi reddedip Ermenilerin tehcir edilmesini ve katledilmesini durdurmaya calisti Bu kisilerin cogu eylemlerinin sonucu olarak pozisyonlarini kaybettiler ve bazilari olduruldu Onemli muhaliflerAhmed Riza Ahmed Riza 1909 Ittihat ve Terakki nin onde gelen kurucularindan olan Ahmed Riza 1915 te Ermeni Kirimi ni kinayan sayili Osmanli siyasetcilerinden biriydi Ahmed Riza Tehcir Kanunu na da kanun Osmanli Parlamentosu tarafindan hicbir zaman oylanarak kabul edilmedigi icin anayasaya aykiri oldugunu soyleyerek karsi cikiyordu Daha sonra tehcirlerin savas sonrasina kadar askiya alinmasini talep eden ve sinir disi edilenlerin guvenligini saglamayi oneren bir yasa tasarisi sundu Ancak tasari kabul edilmedi Bununla birlikte Riza nin sebep oldugu tartisma ve varligini ortaya cikardigi sorunlar Tehcir Kanunu hakkinda hicbir milletvekiline bilgi verilmedigini gosterdi Ahmed Riza 30 Kasim 1915 te Ermeni mallarina el konulmasina iliskin kanunla ilgili olarak parlamentoda Kanunda belirtilen mallari terk edilmis mal olarak siniflandirmak da yasal degildir cunku bu mallarin sahipleri olan Ermeniler onlari isteyerek terk etmediler surgune gonderildiler zorla kovuldular dedi Bu tur bir musaderenin Kanun i Esasi ye aykiri oldugunu belirterek sozlerine sunlari ekledi Beni silah zoruyla koyumden kov sonra malimi sat Bu asla hukuka uygun degildir Hicbir Osmanli vicdani veya hukuku bunu asla kabul edemez Ali Faik Ozansoy Ali Faik Ozansoy Ali Faik Ozansoy Tehcir Kanunu nun cikarildigi zaman Kutahya mutasarrifi olarak gorev yapiyordu Tehcir Kanunu ilk cikarildiginda kardesi Suleyman Nazif Ali Faik e yazdigi bir mektupta onu ailelerinin onuru icin tehcirlere katilmamasi icin ikna etmeye calisti Istanbul dan kendisine tehcir emri verildiginde Talat Pasa nin baskilarina ragmen Ali Faik bunu uygulamayi reddetti aksine Kutahya uzerinden baska yerlere tehcir edilen Ermenilerin Kutahya ya geldiklerinde orada bekletilmelerini ve bu sure icerisinde kendilerine iyi davranilmasini soyledi Kisa sure sonra davranislarini aciklamasi icin Istanbul a cagrildi Hatira yazari Ali Faik in Talat Pasa ile karsilasmasini soyle anlatir Talat ona sehrinin Ermenilerini neden tehcir etmedigini sorar O sancaginin Ermenilerinin her zaman sadik Osmanlilar oldugunu ve Turklerle hep kardes gibi yasadiklarini soyler Talat tehcir kararinin tum Ermeniler icin olduguna ve bu kararin bir istisnasi olamayacagina isaret eder Ali Faik Bey Oyleyse katil olmak istemiyorum Lutfen istifami kabul edin ve boyle bir politika uygulamaya istekli bir halef bulun der Ancak o zaman Talat Peki peki Ermenilerinizi alin ve oturdugunuz yerde oturun der Ali Faik in Istanbul a cagrilmasini bir firsat olarak goren Kutahya polis sefi Kemal Bey sehirdeki Ermenileri eger Islam a gecmezlerse tehcire maruz kalacaklari konusunda tehdit etti Ermeniler dinlerini degistirmeye karar verdiler Ali Faik geri dondugunde ve bunu ogrendiginde durumu ofkeyle karsiladi Polis sefini gorevinden aldi ve Ermenilere hala Islam a gecmek isteyip istemediklerini sordu Biri haric butun Ermeniler Hristiyan kalmaya karar verdiler Ali Faik in kardesi Suleyman Nazif Ali Faik i Ermenileri korumasi icin ikna etmekte etkiliydi Istifa basvurularina ragmen Ali Faik gorevinden alinmadi ve Kutahya mutasarrifi olarak gorev yapmaya devam etti Bu donem icerisinde Kutahya nin tum Ermeni nufusunu korudu Ermeni Kirimi sonrasinda Ali Faik Ermeniler tarafindan kendisine verilmek istenen 500 altindan olusan bir hediyeyi reddetti ve bunun yerine altini Ermeni multecilerin yasam kosullarini iyilestirme calismalarina harcadi Altinlar bir asevi ve bir okul kurmak icin kullanildi Ali Faik Stepan Stepanian i acilan okulun ilk muduru olarak atadi Ermeni Kirimi ndan sonra Kutahya nin Ermeni toplulugu Faik Ali icin Kutahya Ermeni Kilisesi ne bir sukran kitabesi koydu Gunumuzde her yil 24 Nisan gunu Kutahya nin Ermeni toplumunun uyeleri mezari basina gelip hatirasina saygilarini sunmaktadir Hasan Mahzar Bey 18 Haziran 1914 te Ankara valisi olarak atanan tehcir emirlerini uygulamayi reddeden Osmanli valilerinden biriydi Bu yuzden Agustos 1915 te Ankara daki valilik gorevinden alindi ve yerine Teskilat i Mahsusa nin onde gelen bir uyesi olan Atif Bey getirildi Daha sonra Mazhar bu olayi soyle anlatti Bir gun Atif Bey yanima geldi ve otoritelerin tehcir sirasinda Ermeniler in oldurulmesine dair talimatini sozlu olarak iletti Hayir Atif Bey Ben bir valiyim haydut degil bunu yapamam bu gorevi birakacagim ve istersen sen gelip bunu yapabilirsin dedim Hasan Mahzar Bey Mazhar gorevinden alinmasindan sonra bolgede hem memurlar hem de halk tarafindan Ermeni mallarinin yagmalanmasinin inanilmaz boyutlara ulastigini rapor etti Huseyin Nesimi Bey Huseyin Nesimi Bey Kirim sirasinda Diyarbekir Vilayeti valisi olan Mehmed Resit Bey uzun ve zahmetli bir tehcir yerine Diyarbekir bolgesindeki Ermenileri hizli bir katliam ile imha etmeyi tercih edip Diyarbekir deki tum Ermenilerin toplu katlini duzenledi Bu sirada Lice kaymakami olan Huseyin Nesimi toplam nufuslari 5 980 olan Lice Ermenilerini Resit Bey tarafindan gonderilen birimlere teslim etmeyi reddetti ve onlari korudu Bunun uzerine Resit yi konu hakkinda tartismak icin Diyarbakir a cagirdi ancak bir grup Cecen askeri Nesimi yi yoldayken durdurup oldurmesi icin tuttu 15 Haziran 1915 te Huseyin Nesimi Cecen askerler tarafindan olduruldu ve cesedi yol kenarindaki bir cukura atildi O gunden beri cinayetin yasandigi bolge Turbe i Kaymakam olarak bilinir Nesimi Bey in olumuyle birlikte Lice deki Ermenilerin katli basladi ve binlerce Ermeni olduruldu Mehmed Celal Bey Mehmed Celal Bey 1911 Mehmed Celal Bey Ermenilerin kuzey ve bati Anadolu dan Suriye Colu ne tehcir edildigi yollarin merkezi olan Konya Vilayeti nin valisiydi Konya valiligi gorevinden once Halep Vilayeti nde de valilik yapan ve bu sirada Ermenilerin kaderine tanik olan Celal Bey Ermenilerin bu yollar uzerindeki tehcirlerinden sag kurtulup Deyrizor Kamplari na ulasmalari durumunda ne yasayacaklarini biliyordu Ittihat ve Terakki liderlerini Anadolu ve Halep te bir Ermeni isyaninin var olmadigini ve bu yuzden Ermenilerin tehcir edilmesi icin hicbir gerekce olmadigini soyleyerek ikna etmeye calismisti Ancak Celal Bey in Zeytun daki astlarindan birinin bu sirada bolgede baslayan Ermeni isyani uzerine Zeytun ve Maras ta birkac onde gelen Ermeni yi tutuklamasi ve infaz etmesi durumu kizistirdi Bunun bir sonucu olarak Celal Bey Halep valiligi gorevinden alindi ve Konya ya nakledildi Oradaki gorevine basladiginda Bab i Ali den tekrarlanan emirlere ragmen Konya daki Ermenilerin tehcirini planlamayi ve duzenlemeyi reddetti ve defalarca kez otoritelerden yerlerinden edilen Ermeniler icin siginak saglanmasini talep etti Bu taleplerin yani sira Bab i Ali ye Ermenilere karsi alinan tedbirlerin her acidan anavatanin yuksek menfaatlerine aykiri oldugunu belirten bircok telgraf ve protesto mektubu gonderdi Ancak talepleri ve protestolari goz ardi edildi Celal Bey baska vilayetlerden tehcir edilirken Konya uzerinden gecen bazi Ermenileri de korumayi basardi Bu donem icerisinde kendisine Bab i Ali tarafindan gonderilen bir elcinin Ermenilerin tehcirinin bir milli mefkure oldugunu soylemesi uzerine Celal Bey sunlari soyledi Hangi milli mefkure Turkler ve Muslumanlar bu cinayetlerden dolayi kan agliyor fakat engellemek icin care bulamiyorlardi Boyle zulumlere milli mefkure demek millet icin en buyuk iftira ve hakarettir Mehmed Celal Bey 3 Ekim 1915 te Konya valiligi gorevinden alinmasina dek Celal Bey binlerce Ermeni nin hayatini kurtardi Gorevinden alinmasindan sonraki 3 gun icerisinde bolgede geriye kalan 10 000 Ermeni tehcir edildi 10 13 Aralik 1918 tarihlerinde Vakit in bas sayfasinda yayinladigi 3 bolumluk yazisinda Ermeni vatandaslarin tehcir sirasinda ugradiklari kotu muameleyi onlemek icin elinden geleni yaptigini fakat bunlari onleyemedigi icin gorevinden ayrilmak zorunda kaldigini belirtti Konya valiligi hakkindaki hatiralarinda Celal Bey kendisi hakkinda sunlari soyledi Bir nehrin yaninda oturan ve ondan birini kurtarmasinin hicbir yolu olmayan bir kisiydim Nehirde kan akiyordu binlerce masum cocuk hatasiz yasli ve caresiz kadin nehirden unutulmaya dogru akiyordu Ciplak ellerimle kurtarabildigim herkesi kurtardim ve geri kalanlar asla geri donmemek uzere nehirde inmeye devam ettiler Mustafa Azizoglu Bey tehcirin basladigi donemde tehcir yollarinin uzerinden gectigi bir sehir olan Malatya da mutasarrif olarak gorev yapiyordu Tehcirleri engelleme calismalarinda basarisiz olsa da kendi evinde birkac Ermeni yi saklamayi basladi Mustafa nin Ittihat ve Terakki nin sadik bir uyesi olan oglu gavurlara baktigi icin kendi babasini oldurdu Mustafa Kemal Ataturk Mustafa Kemal Ataturk 1923 Donemin bir gazete haberine gore Turk Kurtulus Savasi sirasinda Nureddin Pasa tarafindan TBMM ye Anadolu da hayatta kalan veya bolgeye geri donen tum Ermeni ve Rumlari oldurme onerisi sunuldu Oneri Mustafa Kemal Ataturk tarafindan reddedildi Rauf Orbay in hatiralarinda belirttigine gore de Mustafa Kemal Ermeni katlini takbih ediyordu CezalarTalat Pasa 4 Ordu ya Hristiyanlarla isbirligi yapan her Musluman in askeri mahkemeye cikarilmasi emrini verdi Benzer olarak 3 Ordu komutani Mahmut Kamil Pasa askerlerine bir Ermeni yi koruyan her Muslumani evlerinin onune asmalarini soyledi Ermenilerin tehcirine ve katliamina karsi cikan siyasetciler ve askeri liderlerin cogunlukla gorevlerinden alindi bazilari ise daha sonra Ittihat ve Terakki veya Ermeni katliamlarini gerceklestirmeye istekli diger liderler tarafindan olduruldu Kirim a karsi cikan diger liderleri gorevlerinden almakla ve oldurmekle bilinen isimlere bir ornek Diyarbekir valisi Mehmed Resit Bey idi Cermik kaymakami Mehmet Hamdi Bey Savur kaymakami Mehmet Ali Bey Silvan kaymakami Ibrahim Hakki Bey Mardin kaymakami Hilmi Bey ve sonraki Mardin kaymakami Sefik Bey 1915 yilinda Resit Bey tarafindan tehcir kararlarina uymadiklari icin kovulan siyasetciler arasindaydi Once Midyat ve daha sonra Derik kaymakami olarak gorev yapan Nuri Bey tehcir kararlarina uymadigi gerekcesiyle Resit Bey tarafindan kovuldu ve daha sonra Resit Bey in muhafizlari tarafindan olduruldu 15 Haziran 1915 te Lice Ermenilerini koruyan Huseyin Nesimi Bey de Resit Bey tarafindan bazi Cecen askerler araciligiyla kendisine duzenlenen bir saldirida olduruldu Ismail Mestan gibi tehcirlere muhalif bazi gazeteciler de Resit Bey tarafindan oldurulenler arasindaydi Ermenileri koruma calismalarinda bulunan mutasarriflardan biri olan Mustafa Azizoglu Bey kendi oglu tarafindan gavurlara baktigi icin olduruldu Kaynakca Suny Ronald Grigor 2015 They can live in the desert but nowhere else a history of the Armenian genocide Ingilizce Princeton ss 245 330 ISBN 978 1 4008 6558 1 OCLC 903685759 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2021 Dadrian Vahakn N 2003 The history of the Armenian genocide ethnic conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus 4th rev ed New York Berghahn Books s 384 ISBN 1 57181 666 6 OCLC 702181955 a b Powell Christopher John 2011 Barbaric civilization a critical sociology of genocide Montreal Que McGill Queen s University Press s 260 ISBN 978 0 7735 8556 0 OCLC 806255370 Kieser Hans Lukas 2018 Talaat Pasha father of modern Turkey architect of genocide Princeton New Jersey s 269 ISBN 978 1 4008 8963 1 OCLC 1031214381 a b Kevorkian Raymond H 2011 The Armenian genocide a complete history Londra I B Tauris s 564 565 ISBN 978 0 85771 930 0 OCLC 742353455 Alboyajiyan Arshak 1961 Memorial Book of Kutahya Armenians Ermenice Donikian Publishing House ss 218 228 Serhan Yedig Ersin Kalkan Osmanli nin Siradisi Burokrati Faik Ali Ozansoy Hurriyet Gazetesi 22 04 2007 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2021 a b c d e f g h i Opcin Tuncay 2007 Ermenilere Kol Kanat Gerdiler Yeni Aktuel 142 a b Seropyan Sarkis 23 Nisan 2013 Agos 2 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Agos 30 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2022 Ilgili BBC Turkce video haberi 26 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde 26 Nisan 2021 tarihinde erisilmistir a b Akcam Taner 2006 A Shameful Act The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility New York Metropolitan Books ISBN 0 8050 7932 7 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2018 Hull Isabel V 15 Subat 2013 Absolute Destruction Military Culture and the Practices of War in Imperial Germany Ingilizce Cornell University Press s 273 ISBN 978 0 8014 6708 0 13 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Resisting genocide the multiple forms of rescue Jacques Semelin Claire Andrieu Sarah Gensburger New York Columbia University Press 2011 s 45 ISBN 978 0 231 70172 3 OCLC 500818338 a b Bilican Yilmaz Murat 21 Nisan 2015 T24 22 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ungor Ugur Umit 2012 The Making of Modern Turkey Nation and State in Eastern Anatolia 1913 1950 Oxford OUP Oxford ISBN 978 0 19 161908 3 OCLC 784886710 a b Isik Ihsan 2006 Resimli ve Metin Ornekli Turkiye Edebiyatcilar ve Kultur Adamlari Ansiklopedisi a b c Akcam Taner 2006 A shameful act the Armenian genocide and the question of Turkish responsibility 1st U S ed New York Metropolitan Books ISBN 0 8050 7932 7 OCLC 64844685 14 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2021 Derogy Jacques 1990 Resistance and revenge the Armenian assassination of the Turkish leaders responsible for the 1915 massacres and deportations New Brunswick U S A s 32 ISBN 978 1 4128 3316 5 OCLC 971493703 Gercek Burcin 26 Subat 2006 Celal Bey ve digerleri Radikal Hur Ayse 28 Nisan 2013 Radikal 5 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Gercek Burcin Akcam Taner Report on Turks who reached out to Armenians in 1915 PDF International Raoul Wallenberg Foundation 28 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Mayis 2021 Gercek Burcin Aurora Prize 100 Lives 1 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Vakit gazetesi arsivleri 10 13 Aralik 1918 Rumi 10 13 Kanunuevvel 1334 Sayfa 1 Istanbul Donef Racho Kasim 2010 Righteous Muslims during the Genocide of 1915 PDF Assyrian Information Management 25 Subat 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Mayis 2021 a b Ermeni Haber Ajansi 29 Mayis 2015 1 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Rauf Orbay in hatiralari 1914 1945 Osman Selim Kocahanoglu Istanbul Temel Yayinlari 2005 ISBN 975 410 086 1 OCLC 64374161 Ungor Ugur Umit 2008 Seeing like a nation state Young Turk social engineering in Eastern Turkey 1913 50 Journal of Genocide Research 10 1 s 24 doi 10 1080 14623520701850278