Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsmail Mestan (1876-1915) Özgürlükçü Osmanlı aydını, doktor, yazar, gazete yayımcısı. Osmanlı basınında öldürülen ilk gazetecilerden biridir.
İsmail Mestan | |
|---|---|
| Doğum | 1876 Eskişehir |
| Ölüm | 1915(39 yaşında) Gevaş,Van |
| Eğitim | |
| Meslek | Doktor |
Yaşamı
Hacı Mestan Beyzadeler Ailesi'nden Mahmut oğlu İsmail Bey ve Kafkasya doğumlu Zeliha Hanım'ın ilk çocuğu olarak 1876 yılında Eskişehir'de doğdu. İstanbul'da Mekteb-i Tıbbiyye-i Şâhâne'de öğrenim gördüğü dönemde monarşi karşıtı, özgürlükçü siyasi akımlara ilgi duydu. 1889'dan itibaren okulda örgütlenen Sultan II. Abdülhamit ve İstibdat Dönemi karşıtlarının arasına katıldı. Sarayın hafiyelerince mimlendi. Tehlikeli bulunduğu gerekçesiyle sürgüne gönderildi.
Selanik'e giden Mestan Bey, Manastır Askeri İdadisi'nden Mustafa Kemal'in sınıf arkadaşı,İttihat ve Terakki Cemiyeti üyesi, II. Abdülhamitin muhalifi Ömer Naci Bey'in evine yerleşti.Talat Paşa'nın müdürlüğünü üstlendiği Ticaret Mektebi'nde ders veren Ömer Naci Bey ile siyasi faaliyetlerini sürdürdü.
Yalılar semtindeki ortak ev dönemin aydınlarının uğrak yeriydi. Akşam kurulan sofralarda siyasi ve edebi tartışmalar yapılırdı.Ziya Gökalp'in bir şiirinde yer alan “Naci içiyor her gece Mestan'la beraber” dizesi bu toplantılara gönderme niteliğindedir. 24 Temmuz 1908'de İkinci Meşrutiyet'in ilan edilmesinden sonra Ömer Naci Bey ile İstanbul'a dönen İsmail Mestan, tıp eğitimini tamamladı. Doktorluğun yanı sıra siyasi faaliyetlerini sürdürdü.
Hakikat Gazetesi
7 Şubat 1911'de, Eskişehir'de, Hakkı Tarık Us ile Hakikat Anadolu Sesleri gazetesini yayımlamaya başladı. Sorumlu müdür ve yazı işleri müdürlüğünün yanı sıra köşe yazıları yazdı. Yaklaşan seçimlerde İttihat ve Terakki Fırkası'nı destekledi. Gazete 27 Temmuz 1912'ye kadar 240 nüsha yayımlandı
İlk sayıda kaleme aldığı başyazıda Hakikat'ın yayımlanma amacını şöyle açıklamıştı:
“İstanbul’un mütebessim ve raksan dünyanın muhitinden devşireceği taze ve nermin hayalleri, demir kollarıyla Anadolu’nun kabuslu, kuvvetli köşelerine serperek şenlendirmeye çalışmak ve o harabelerden toparlayabildiği feryatlar, iniltileri götürüp payitahta silkerek şetaretlere biraz da matem katmaktır. (...) Hakikat yanık bağırlardan kopup gelen acı acı Anadolu sesleri ile meydanda bulundukça, ince duygulu bazı kulakarı incitirse mazur görülmelidir. Zira dert ağlatır aşk söyletir.”
Mestan Bey, yazılarında kadının toplum içindeki yerini de ele aldı. Erkeklerin geleneksel tutumunu sert dille eleştirdi:
“Azap içinde, kahır altında yaşamak kadın için bir vazife, onları ezmek, hırpalamak da erkeklerin hakkı gibi telakki olunuyor. Her kim olursa olsun makinesini yağlar, arabasını tamir ettirir, baltasını biler, bu aletlere karşı üstüne düşen vazifeyi şu suretle ifa eder; çünkü onların kendisine birer fayda temin ettiklerini bilir, şu faydayı devam ettirebilmek için bu aletleri itinalıca kullanmak lüzumunu anlamıştır. Hepsine hizmet eder, hepsini esirger, baltasını taşa vurmaz, arabasına fazla yük sarmaz, makinesini boşu boşuna işletmez; zira körelir, kırılır, aşılırsa zarar kendinedir. Lâkin kadın hiç gözünde değildir. Kendi zu’munca onun için hiçbir faydası yoktur. Geçici ve hayvanî bir hisse kapılarak tutuşmuş evlenmiş, o belayı başına almış! Hevesâtı ise çoktan kırılmışsa da şimdi onu el kiri gibi yıkama, bir kirli çamaşır gibi değiştirmek çarelerini düşünüyor! Artık şu nazarlar görülen kadında başka bir kabahat aramaya hacet var mı? Bir kere evde bulunuşu, yaşayışı kabahat! O sefil herifin kadınları hakkında ne fikir beslediğini tamamıyla vâkıf mısınız? 'Kadın demek, eli kiri demektir!' diyor. Beceriksizlikle, dikkatsizlikle, düşüncesizlikle her nasılsa eline bulaştırdığı bu lekeden müteffenir olmak hususuyla kendini mazur göstermek istiyor! Kadınları, el kiri olmak üzere tanıyan habis ruhlar, anlamıyorlar ki insaniyetin silinmez lekesi, tedavi kabul etmez yağırı asıl kendileridir...”
18 Ocak 1912'de Meclis-i Mebusan'ın feshedilmesiyle başlayan seçim döneminde Hakikat gazetesi aktif tutum aldı. İttihat ve Terakki Fırkası'nın karşısındaki monarşi yanlısı Hürriyet ve İttilaf Fırkası'nı 31 Mart olaylarıyla ilintisi nedeniyle her fırsatta sert dille eleştirdi. Eskişehir'de bu partinin teşkilatını kuran Zeytunzade Tevfik Bey ve başkanlığını üstlenen Hacı Veli Efendi'nin faaliyetlerini sütunlarına taşıdı.
1912 Seçimleri
1912 yılında Meclis-i Mebusan üyelerini belirlemek üzere düzenlenen erken genel seçimlerde İttihat Terakki Partisi'nden Kütahya adayı oldu. Doğduğu kent Eskişehir'de, Kaza Teftiş Heyeti'nce, seçimde sandık başkanı olarak görevlendirildi.
Eskişehir'de 3 Mart'ta başlayan oylama sırasında İstanbul'dan bölgeye gelen Meşrutiyet karşıtlarının kışkırtmasıyla kanlı olaylar yaşandı. 31 Mart olayının planlayıcılarından Tatar Hoca Abdurrahman ve arkadaşları padişah dahil olmak üzere tüm memurların dinsiz olduğunu, halkı dinsizleştireceklerini ileri sürerek köylüyü İttihat ve Terakki'ye karşı harekete geçirdi. Seçim sandıklarına el koyup sonucu istedikleri doğrultuda değiştirmeyi denedi.
10 Mart'ta Seyitgazi'deki seçimin başlamasının hemen ardından bölgeye gelen Tatar Hoca Abdurrahman, Fakih Süleyman, Karakatip Mehmet Efendi'nin “Vurun jönlere, gavurlara, bunlara vurmak her Müslüman için farz-ı aynıdır. Bu din kavgasıdır” diye bağırması ve ayet okuması üzerine halk galeyana gelip sandık kuruluna saldırdı. Jandarmanın silahları alındı. Seçimi iptal eden Mestan Bey ve diğer sandık kurulu üyeleri oy verilen odaya kendilerini kilitleyerek hayatlarını kurtardı. Olaylarda beş kişi hayatını kaybetti, pek çok kişi yaralandı.
Kırka'daki olaylarda da katip olarak görev alan Mestan Bey'in kardeşi Hamdi Bey ölüm tehlikesi atlattı.
Durumu İstanbul'a bildiren Kaymakam Zekai Bey'in talebi üzerine Divan-ı Harb-i örfi Heyet-i Tahkikiyesi adıyla inceleme heyeti gönderildi. Ayrıca diğer kentlerdeki seçimlerde özel önlemler alındı.
Ölümü
Seçimlerin ardından Van'ın Gevaş ilçesinde doktor olarak görevlendirilen İsmail Mestan, siyasi faaliyetlerini ve yazılarını sürdürdü. 1915 yılında ailesine kaza geçirdiği, attan düşerek öldüğü bildirildi. Açıklamadan tatmin olmayan kardeşi Hamdi Bey bir süre sonra kendi talebiyle ilçeye kaymakam atandı. İki yıl boyunca ağabeyinin ölümüyle ilgili araştırma yaptı. Ancak herhangi bir sonuç elde edemedi.
İsmail Mestan'ın ölümüyle ilgili gerçek 62 yıl sonra kamuoyuna 'nin “Yılların İçinden” başlıklı kitabında yansıdı. 1977'de, 66 yaşında anılarını kaleme alan Nesimi, babası ve İsmail Mestan'ın ölümüne doğrudan ya da dolaylı yollardan aynı kişinin sebep olduğunu yazdı.
“Doktor Mehmed Reşid, ilk önce Irak’ta idari bir ünvanı olmadan Teşkilât-ı Mahsusa hesabına, hüviyetini gizleyerek çalışmış, daha sonra Diyarbakır’a vali olmuş, kendisine verilen Ermeni tehciri işini yürütmüştür. Dr. Reşit'in Irak’ta bulunduğu dönemde ve daha sonra Diyarbakır valiliği sırasında faili bulunamayan birçok cinayetler olmuştur. Bunların içinde en önemlileri Basra valisi Ferit’in, Müntefek mutasarrıfı Bedıi Nuri’nin, Lice kaymakamı babam Hüseyin Nesimî’nin, Beşiri kaymakam vekili Sabit’in, gazeteci İsmail Mestan’ın vb. öldürülmeleridir. Bu öldürülenlerin hemen hepsi sosyalist veya flantrop (iyiliksever) kişilerdi. Bu Çerkez seyyar jandarma ekibi ve milis Kürtler olan Bedirhani, Millî, Karakeçili aşireti mensuplarıyla Ermeni tehcirinin gerçekleştirilmesi imkânsızdı. Çünkü bu kadro bir yağma ve talan kadrosudur. Bu yüzden bu kadro tehciri yapamamış, onu katliama dönüştürmüştür. Yağma ve talanı gerçekleştirmeye muhalefet edecek idari kadronun da tasfiyesi kaçınılmazdı. Bu itibarla bu kadro yukarıda adı geçen kişilerin de tasfiyesini zorunlu görmüştü. Basiret sahibi bir siyasî iktidar, Ermeni tehcirini gerçekleştirme için yukarıdaki kişileri öldürmek yerine, pekâlâ bunların görevlerini, Ermenilerin bulunmadığı yerlere gönderebilir ya da mektupçuluk, içişleri bakanlığında özel kalemdeki hizmetlere aktarabilirdi.”
Doktor Mehmed Reşid, Ermeni Tehciri döneminde yasadışı işlemler yaptığı, seyyar müfrezelerle yukarıda adı geçenler dahil pek çok kişiyi öldürttüğü suçlamasıyla mütareke döneminde İstanbul'da yargılanmak üzere tutuklandı. Hapisten kaçtı, mütareke polisince yakalanmak üzereyken intihar etti.
Evlenmeyen ve çocuk sahibi olmayan İsmail Mestan Bey'in kardeşi Kaymakam Hamdi Bey, Soyadı Kanunu çıktıktan sonra Yanık soyadını aldı. Günümüzde Mestan Bey'in soyadı aile soyağacında Yanıklar olarak geçmektedir.
Kaynakça
- ^ a b "Le campagne electorale / Les candidats". Haber (Fransızca). Stamboul Gazetesi. 1 Şubat 1912. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ Hakkı Süha Gezgin (Ocak 2013). Beşir Ayvazoğlu (Ed.). Ömer Naci. Derleme kitap. Kapı Yayınları. s. 237. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ Selim Sarı (30 Aralık 2020). 1912 Seçimlerinde Eskişehir’de İttihatçı Bir Gazete: Hakikat Anadolu Sesleri. Makale. Takvim-i Vekayi. s. 133-157. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "Hüdavendigar Vilayeti'nin Eskişehir Kazası'na bağlı bulunan Seyidgazi karyesinde bazı ahalinin intihabat esnasındaki uygunsuz hareketleri". Resmi yazışma belgesi. Devlet Arşivleri. 17 Mart 1912. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ İhsan Güneş (Ağustos 1992). "1912 Seçimleri ve Eskişehir'de Meydana Gelen Olaylar". Makale, Cilt: 56, Sayı: 216. Türk Tarih Kurumu. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ Yılların İçinden. Abidin Nesimi'nin hatıraları. Gözlem Yayınları. 1977. s. 38-39. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ismail Mestan 1876 1915 Ozgurlukcu Osmanli aydini doktor yazar gazete yayimcisi Osmanli basininda oldurulen ilk gazetecilerden biridir Ismail MestanDogum1876 EskisehirOlum1915 39 yasinda Gevas VanEgitimMeslekDoktorYasamiHaci Mestan Beyzadeler Ailesi nden Mahmut oglu Ismail Bey ve Kafkasya dogumlu Zeliha Hanim in ilk cocugu olarak 1876 yilinda Eskisehir de dogdu Istanbul da Mekteb i Tibbiyye i Sahane de ogrenim gordugu donemde monarsi karsiti ozgurlukcu siyasi akimlara ilgi duydu 1889 dan itibaren okulda orgutlenen Sultan II Abdulhamit ve Istibdat Donemi karsitlarinin arasina katildi Sarayin hafiyelerince mimlendi Tehlikeli bulundugu gerekcesiyle surgune gonderildi Selanik e giden Mestan Bey Manastir Askeri Idadisi nden Mustafa Kemal in sinif arkadasi Ittihat ve Terakki Cemiyeti uyesi II Abdulhamitin muhalifi Omer Naci Bey in evine yerlesti Talat Pasa nin mudurlugunu ustlendigi Ticaret Mektebi nde ders veren Omer Naci Bey ile siyasi faaliyetlerini surdurdu Yalilar semtindeki ortak ev donemin aydinlarinin ugrak yeriydi Aksam kurulan sofralarda siyasi ve edebi tartismalar yapilirdi Ziya Gokalp in bir siirinde yer alan Naci iciyor her gece Mestan la beraber dizesi bu toplantilara gonderme niteligindedir 24 Temmuz 1908 de Ikinci Mesrutiyet in ilan edilmesinden sonra Omer Naci Bey ile Istanbul a donen Ismail Mestan tip egitimini tamamladi Doktorlugun yani sira siyasi faaliyetlerini surdurdu Hakikat Gazetesi7 Subat 1911 de Eskisehir de Hakki Tarik Us ile Hakikat Anadolu Sesleri gazetesini yayimlamaya basladi Sorumlu mudur ve yazi isleri mudurlugunun yani sira kose yazilari yazdi Yaklasan secimlerde Ittihat ve Terakki Firkasi ni destekledi Gazete 27 Temmuz 1912 ye kadar 240 nusha yayimlandi Ilk sayida kaleme aldigi basyazida Hakikat in yayimlanma amacini soyle aciklamisti Istanbul un mutebessim ve raksan dunyanin muhitinden devsirecegi taze ve nermin hayalleri demir kollariyla Anadolu nun kabuslu kuvvetli koselerine serperek senlendirmeye calismak ve o harabelerden toparlayabildigi feryatlar iniltileri goturup payitahta silkerek setaretlere biraz da matem katmaktir Hakikat yanik bagirlardan kopup gelen aci aci Anadolu sesleri ile meydanda bulundukca ince duygulu bazi kulakari incitirse mazur gorulmelidir Zira dert aglatir ask soyletir Mestan Bey yazilarinda kadinin toplum icindeki yerini de ele aldi Erkeklerin geleneksel tutumunu sert dille elestirdi Azap icinde kahir altinda yasamak kadin icin bir vazife onlari ezmek hirpalamak da erkeklerin hakki gibi telakki olunuyor Her kim olursa olsun makinesini yaglar arabasini tamir ettirir baltasini biler bu aletlere karsi ustune dusen vazifeyi su suretle ifa eder cunku onlarin kendisine birer fayda temin ettiklerini bilir su faydayi devam ettirebilmek icin bu aletleri itinalica kullanmak luzumunu anlamistir Hepsine hizmet eder hepsini esirger baltasini tasa vurmaz arabasina fazla yuk sarmaz makinesini bosu bosuna isletmez zira korelir kirilir asilirsa zarar kendinedir Lakin kadin hic gozunde degildir Kendi zu munca onun icin hicbir faydasi yoktur Gecici ve hayvani bir hisse kapilarak tutusmus evlenmis o belayi basina almis Hevesati ise coktan kirilmissa da simdi onu el kiri gibi yikama bir kirli camasir gibi degistirmek carelerini dusunuyor Artik su nazarlar gorulen kadinda baska bir kabahat aramaya hacet var mi Bir kere evde bulunusu yasayisi kabahat O sefil herifin kadinlari hakkinda ne fikir besledigini tamamiyla vakif misiniz Kadin demek eli kiri demektir diyor Beceriksizlikle dikkatsizlikle dusuncesizlikle her nasilsa eline bulastirdigi bu lekeden muteffenir olmak hususuyla kendini mazur gostermek istiyor Kadinlari el kiri olmak uzere taniyan habis ruhlar anlamiyorlar ki insaniyetin silinmez lekesi tedavi kabul etmez yagiri asil kendileridir 18 Ocak 1912 de Meclis i Mebusan in feshedilmesiyle baslayan secim doneminde Hakikat gazetesi aktif tutum aldi Ittihat ve Terakki Firkasi nin karsisindaki monarsi yanlisi Hurriyet ve Ittilaf Firkasi ni 31 Mart olaylariyla ilintisi nedeniyle her firsatta sert dille elestirdi Eskisehir de bu partinin teskilatini kuran Zeytunzade Tevfik Bey ve baskanligini ustlenen Haci Veli Efendi nin faaliyetlerini sutunlarina tasidi 1912 Secimleri1912 yilinda Meclis i Mebusan uyelerini belirlemek uzere duzenlenen erken genel secimlerde Ittihat Terakki Partisi nden Kutahya adayi oldu Dogdugu kent Eskisehir de Kaza Teftis Heyeti nce secimde sandik baskani olarak gorevlendirildi Eskisehir de 3 Mart ta baslayan oylama sirasinda Istanbul dan bolgeye gelen Mesrutiyet karsitlarinin kiskirtmasiyla kanli olaylar yasandi 31 Mart olayinin planlayicilarindan Tatar Hoca Abdurrahman ve arkadaslari padisah dahil olmak uzere tum memurlarin dinsiz oldugunu halki dinsizlestireceklerini ileri surerek koyluyu Ittihat ve Terakki ye karsi harekete gecirdi Secim sandiklarina el koyup sonucu istedikleri dogrultuda degistirmeyi denedi 10 Mart ta Seyitgazi deki secimin baslamasinin hemen ardindan bolgeye gelen Tatar Hoca Abdurrahman Fakih Suleyman Karakatip Mehmet Efendi nin Vurun jonlere gavurlara bunlara vurmak her Musluman icin farz i aynidir Bu din kavgasidir diye bagirmasi ve ayet okumasi uzerine halk galeyana gelip sandik kuruluna saldirdi Jandarmanin silahlari alindi Secimi iptal eden Mestan Bey ve diger sandik kurulu uyeleri oy verilen odaya kendilerini kilitleyerek hayatlarini kurtardi Olaylarda bes kisi hayatini kaybetti pek cok kisi yaralandi Kirka daki olaylarda da katip olarak gorev alan Mestan Bey in kardesi Hamdi Bey olum tehlikesi atlatti Durumu Istanbul a bildiren Kaymakam Zekai Bey in talebi uzerine Divan i Harb i orfi Heyet i Tahkikiyesi adiyla inceleme heyeti gonderildi Ayrica diger kentlerdeki secimlerde ozel onlemler alindi OlumuSecimlerin ardindan Van in Gevas ilcesinde doktor olarak gorevlendirilen Ismail Mestan siyasi faaliyetlerini ve yazilarini surdurdu 1915 yilinda ailesine kaza gecirdigi attan duserek oldugu bildirildi Aciklamadan tatmin olmayan kardesi Hamdi Bey bir sure sonra kendi talebiyle ilceye kaymakam atandi Iki yil boyunca agabeyinin olumuyle ilgili arastirma yapti Ancak herhangi bir sonuc elde edemedi Ismail Mestan in olumuyle ilgili gercek 62 yil sonra kamuoyuna nin Yillarin Icinden baslikli kitabinda yansidi 1977 de 66 yasinda anilarini kaleme alan Nesimi babasi ve Ismail Mestan in olumune dogrudan ya da dolayli yollardan ayni kisinin sebep oldugunu yazdi Doktor Mehmed Resid ilk once Irak ta idari bir unvani olmadan Teskilat i Mahsusa hesabina huviyetini gizleyerek calismis daha sonra Diyarbakir a vali olmus kendisine verilen Ermeni tehciri isini yurutmustur Dr Resit in Irak ta bulundugu donemde ve daha sonra Diyarbakir valiligi sirasinda faili bulunamayan bircok cinayetler olmustur Bunlarin icinde en onemlileri Basra valisi Ferit in Muntefek mutasarrifi Bedii Nuri nin Lice kaymakami babam Huseyin Nesimi nin Besiri kaymakam vekili Sabit in gazeteci Ismail Mestan in vb oldurulmeleridir Bu oldurulenlerin hemen hepsi sosyalist veya flantrop iyiliksever kisilerdi Bu Cerkez seyyar jandarma ekibi ve milis Kurtler olan Bedirhani Milli Karakecili asireti mensuplariyla Ermeni tehcirinin gerceklestirilmesi imkansizdi Cunku bu kadro bir yagma ve talan kadrosudur Bu yuzden bu kadro tehciri yapamamis onu katliama donusturmustur Yagma ve talani gerceklestirmeye muhalefet edecek idari kadronun da tasfiyesi kacinilmazdi Bu itibarla bu kadro yukarida adi gecen kisilerin de tasfiyesini zorunlu gormustu Basiret sahibi bir siyasi iktidar Ermeni tehcirini gerceklestirme icin yukaridaki kisileri oldurmek yerine pekala bunlarin gorevlerini Ermenilerin bulunmadigi yerlere gonderebilir ya da mektupculuk icisleri bakanliginda ozel kalemdeki hizmetlere aktarabilirdi Doktor Mehmed Resid Ermeni Tehciri doneminde yasadisi islemler yaptigi seyyar mufrezelerle yukarida adi gecenler dahil pek cok kisiyi oldurttugu suclamasiyla mutareke doneminde Istanbul da yargilanmak uzere tutuklandi Hapisten kacti mutareke polisince yakalanmak uzereyken intihar etti Evlenmeyen ve cocuk sahibi olmayan Ismail Mestan Bey in kardesi Kaymakam Hamdi Bey Soyadi Kanunu ciktiktan sonra Yanik soyadini aldi Gunumuzde Mestan Bey in soyadi aile soyagacinda Yaniklar olarak gecmektedir Kaynakca a b Le campagne electorale Les candidats Haber Fransizca Stamboul Gazetesi 1 Subat 1912 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Hakki Suha Gezgin Ocak 2013 Besir Ayvazoglu Ed Omer Naci Derleme kitap Kapi Yayinlari s 237 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2023 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Selim Sari 30 Aralik 2020 1912 Secimlerinde Eskisehir de Ittihatci Bir Gazete Hakikat Anadolu Sesleri Makale Takvim i Vekayi s 133 157 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Hudavendigar Vilayeti nin Eskisehir Kazasi na bagli bulunan Seyidgazi karyesinde bazi ahalinin intihabat esnasindaki uygunsuz hareketleri Resmi yazisma belgesi Devlet Arsivleri 17 Mart 1912 Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Ihsan Gunes Agustos 1992 1912 Secimleri ve Eskisehir de Meydana Gelen Olaylar Makale Cilt 56 Sayi 216 Turk Tarih Kurumu 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Yillarin Icinden Abidin Nesimi nin hatiralari Gozlem Yayinlari 1977 s 38 39 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2023