Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fagositoz (Grekçe "yemek" anlamına gelen φαγεῖν (fagein) ve "hücre" anlamına gelen κύτος, (kitos)), bir fagositin solid partikülleri yakalayıp yutması ve sitoplazmasında oluşturduğu fagosom adı verilen boşluğa hapsederek eritme (sindirme) çabasıdır. Fagosite ettikleri başlıca solid partiküller canlı etkenler (mikroplar), ölü hücre ve doku artıkları, suda erimeyen mineraller ve metal tuzları, yabancı cisimler vb. oluşumlardır. Fagositler ve fagositoz olgusu ilk kez 1882 yılında İlya İlyiç Meçnikov tarafında bulundu. Bu buluşu ona Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülünü kazandırdı.
Fagositoz yapabilen hücreler “fagosit” olarak nitelenir. Nötrofil polimorflar, kandaki monositler ve (karaciğer Kuppfer hücreleri, akciğer alveol hücreleri, histiositler ve epiteloid hücreler, beyin ve m.spinalis'teki mikroglial hücreler, osteoklastik hücreler, dalakta sinüzoidal hücreler) önemli fagositlerdir.
Fagositoz için gerekli enerji dokuda glikojen ve lipid metabolizmasının artmasıyla sağlanır. Bazı maddeler (sodyum fluorür) ve bazı virüsler (grip virüsü) glikolizi inhibe ederek fagositozu durdurur.
Fagositoz türleri
- İmmun fagositoz: Antijenik nitelikleri olan uyaranlara karşı T-lenfositlerince aktive edilen makrofajların ya da opsoninlerin etkin olduğu fagositoz türüdür. Opsonizasyon immun fagositozun önemli ögelerinden biridir.
- Non-immun fagositoz: Toz partikülleri gibi antijenik nitelik taşımayan partiküllerin fagositozudur (akciğer alveol hücrelerinin toz partiküllerini fagosite etmeleri gibi).
Kandan gelen antikorlar fagositozu kolaylaştırır. Güçlü toksinleri olan bazı bakteriler lökositleri felce uğratır. Antitoksinler bu toksinleri etkisizleştirir ve fagositoza ortam hazırlar. Opsoninler bakterilerin yüzeyini değiştirerek fagositoza uygun duruma getirir. Hastaya verilen uygun antibiyotikler bakterileri öldürerek ya da çoğalmalarını durdurarak fagosite edilmelerini kolaylaştırır.
Fagositoz olgusunda evreler
- Algılama: İlk aşamada fagositler yok edilmesi gereken partikülleri algılar. Bu işlevini yüzey reseptörleriyle yapar. Yüzeyi opsoninlerle kaplanmış olan partiküllerin algılanması daha da kolaydır. Bazı bakteriler fagositoza karşı savunma sistemi geliştirmişlerdir; bakteriyi kuşatan polisakkarid içerikli kılıf, özgün proteinler ve peptidoglikan niteliğindeki maddeler opsonizasyonu önleyerek ya da bakterinin antijenik yapısını saklayarak fagositozunu güçleştirir.
- Yutma: Algılanan partikül fagositten uzanan yalancı ayaklarla (psödopodlar) kuşatılır. Dört bir yanından kuşatılan partikül “fagozom” adı verilen boşluk (vakuol) içine hapsedilir.
- Sindirme (parçalama, yıkım): Yutulan partikülleri içeren fagozomlar lizozom vakuolleriyle birleşir; yeni oluşan bu birime “fagolizozom” adı verilir. Fagolizozomlar içindeki eritici enzimler yutulmuş partikülleri sindirmeye başlar. Bazı bakteriler sindirilmeye karşı savunma sistemi geliştirmiştir; ya kendilerini yutan fagositi öldürürler ya da enzim üretimini durdururlar. Öte yandan, fagosite edilen partikülleri eriten (özellikle nötrofil polimorf kökenli) yıkıcı enzimler, organizmanın kendisine de zararlı olabilir; nötrofil polimorflakdan kaynaklı granüllerin aşırı salınması sonucu yerel doku erimeleri görülebilmektedir (abse).
Fagositozu etkileyen faktörler
- Opsoninler: Bakteri yüzeylerine yapışarak onların lökositler tarafından algılanmasını kolaylaştıran moleküllerdir. Yapıştıkları bakterinin yüzeyindeki elektrik yükünü değiştirirler, böylece lökositler tarafından algılanarak fagosite edilmesini sağlarlar. Bu olguya “opsonizasyon” denir. IgG ve C3b en önemli opsoninlerdir; IgM ile C4b molekülleri de yerine göre opsonizasyon yapabilir.
- Antijen sunma: Yangı sürecine katılan hücrelerin bir bölümü antijen niteliğindeki molekülleri algılar ve immun sisteme (özellikle T-lenfositlerine) sunar.
Canlı etkenlerin ortadan kaldırılması
Fagositler (nötrofil polimorflar ve makrofajlar) canlı etkenleri ortadan kaldırma işlevlerini iki biçimde gerçekleştirirler:
- Oksidatif yol: aracılığıyla gerçekleştirilen etkisizleştirmektir,
- Non-oksidatif yol: Sitoplazma granüllerindeki kimyasal ürünlerin etkisiyle oluşan sindirmedir.
(1) Canlı etkenlerin oksidatif yoldan ortadan kaldırılması: Bakterilerin yok edilmesinde en etkin olan yoldur. Bu maddelerin başlıcaları şunlardır:
- Superoksid anyonları (O2-): Bakterileri öldürücü (bakterisid/sitotoksik) etkili maddelerdir.
- Hidrojen peroksid (H2O2): Bir yandan canlı etkenleri (mikropları) parçalarken öte yandan başkaca oksidan maddelerin oluşumuna yardım eder.
- Hipokloröz asid (HOCl): Bakterilerin parçalanmasında oldukça etkindir, bazı proteaze türü enzimlerin aktivasyonuna da yardımcı olur.
- Hidroksil radikalleri (- OH): Canlı etkenlerin parçalanmasında oldukça aktif bir serbest radikal türüdür.
(2) Canlı etkenlerin non-oksidatif yoldan ortadan kaldırılması: Non-oksidatif maddelerin çoğu fagositlerin sitoplazma granüllerinde bulunan eritici maddeler (lizozomal asid hidrolazlar) ve mikrop öldürücü (bakterisid) etkisi olan özgün proteinlerdir. Bu maddeler şunlardır:
- Lizozomal hidrolazlar: Sülfat, fosfat, vb içeren lizozomlar nötrofil polimorfların sitoplazma granüllerindeki hidrolazların başlıcalarıdır. Vücut sıvılarında (tükürük, gözyaşı, vd), nötrofillerin granüllerinde ve makrofajlarda bulunan bakteri öldürücü (bakterisid) etkili bir enzim grubudur. Lizozomal enzimleri bulan Alexander Fleming bu maddeyi “gözyaşı antiseptiği” olarak tanımlanmıştır. Özellikle gram-pozitif bakterilerin çeperlerinde bulunan peptidoglikanları kolaylıkla parçalar. Gram-negatif bakteriler lizozimlere dirençlidir.
- Bakterisid/permeabilite arttıran protein [Bactericidal/permeability-increasing protein (BPI)]: Nötrofil polimorfların sitoplazma granüllerinin bir bölümünde bulunan ve gram-negatif bakterilerin ortadan kaldırılmasında etkin olan bir proteindir. Gram-negatif bakterinin membranında delikler açarak öteki etkin maddelerin mikroorganizmayı ortadan kaldırmasını kolaylaştırır. Gram-pozitif bakterilere karşı etkisizidir.
- Defensinler: Nötrofil polimorfların ve makrofajların sitoplazma granüllerinde bulunan canlı etkenlerin ortadan kaldırılmasında etkin olan proteinlerdir. Etki yelpazeleri oldukça geniştir; gram-negatif ve gram-pozitif bakterileri, mantarları ve bazı virüsleri ortadan kaldırabilirler. Ölen ya da zarar gören fagositlerden ortama saçılan defensinler canlı fagositleri çekici (kemotaktik) etki gösterirler.
- Laktoferrin: Nötrofil polimorf granüllerinde bulunur. Ortamda bulunan demir iyonlarını kendisine bağlayarak bakterilerin yararlanmasını engeller. Ayrıca oksidatif sisteme yardımcı olur.
- Eozinofillerin bakterisid proteinleri: Eozinofillerin sitoplazma granüllerinde bulunan major basic protein (MBP)” ve eozinofilik katyonik protein başlıcalarıdır. Bakterilerden çok parazitlere etkilidirler.
- Proteinaze’ler: Nötrofil polimorfların sitoplazma granüllerinde bulunan protein komplekslerini parçalama yetisi olan enzimlerdir. Kemotaktik maddeler aracılığıyla alarm sinyallerini alan nötrofiller yangı bölgesine ulaşmak için damar lümeninden çıkmak ve doku aralıklarında ilerlemek zorundadır. Bu eylemine engel olan bazal membranları ve ekstrasellüler matriks (ECM) niteliğindeki yapıları parçalayarak kendilerine yol açar. Proteinaze türü enzimler nötrofillerin yanı sıra eozinofiller, bazofiller, mast hücreleri, monositler, endotel hücreleri ve bazı lenfositler tarafından da üretilebilmektedir. Proteinazeler protein yapısındaki hemen her şeyi parçalar; yangıda ortaya çıkan ölü hücreleri, bakteri ve doku proteini artıklarını, canlı etkenleri, plazma proteinlerini (kompleman, immunoglobulinler, fibrin), matriks elemanlarını (kollagen, elastin, , vd), lenfositleri ve trombositleri eritir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b c d e f g h i j k l Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
- ^ a b c d e f g h i j Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
- ^ The Nobel Prize 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Blumenreich MS. The White Blood Cell and Differential Count. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, editors. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition. Butterworths, Boston, 1990
- ^ a b c d e f g h Schmid-Schönbein GW, Skalak R, Sung KLP, Chien S. Human Leukocytes in the Active State. In: Bagge U., Born G.V.R., Gaehtgens P. (eds) White Blood Cells. Microcirculation Reviews, Volume-1. Springer, Dordrecht, 1982
Ayrıca bakınız
 | Sitoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fagositoz Grekce yemek anlamina gelen fageῖn fagein ve hucre anlamina gelen kytos kitos bir fagositin solid partikulleri yakalayip yutmasi ve sitoplazmasinda olusturdugu fagosom adi verilen bosluga hapsederek eritme sindirme cabasidir Fagosite ettikleri baslica solid partikuller canli etkenler mikroplar olu hucre ve doku artiklari suda erimeyen mineraller ve metal tuzlari yabanci cisimler vb olusumlardir Fagositler ve fagositoz olgusu ilk kez 1882 yilinda Ilya Ilyic Mecnikov tarafinda bulundu Bu bulusu ona Nobel Fizyoloji veya Tip Odulunu kazandirdi Fagositoz yapabilen hucreler fagosit olarak nitelenir Notrofil polimorflar kandaki monositler ve karaciger Kuppfer hucreleri akciger alveol hucreleri histiositler ve epiteloid hucreler beyin ve m spinalis teki mikroglial hucreler osteoklastik hucreler dalakta sinuzoidal hucreler onemli fagositlerdir Fagositoz icin gerekli enerji dokuda glikojen ve lipid meta bolizmasinin artmasiyla saglanir Bazi maddeler sodyum fluorur ve bazi virusler grip virusu glikolizi inhibe ederek fagositozu durdurur Fagositoz Alyuvarlari fagosite etmis amiplerFagositoz Sindirme Artiklarin atilmasi Fagositler de bizler gibi Yutuyorlar sindiriyorlar ve artiklari disari atiyorlar Fagositoz turleri Immun fagositoz Antijenik nitelikleri olan uyaranlara karsi T lenfositlerince aktive edilen makrofajlarin ya da opsoninlerin etkin oldugu fagositoz turudur Opsonizasyon immun fagositozun onemli ogelerinden biridir Non immun fagositoz Toz partikulleri gibi antijenik nitelik tasimayan partikullerin fagositozudur akciger alveol hucrelerinin toz partikullerini fagosite etmeleri gibi Kandan gelen antikorlar fagositozu kolay lastirir Guclu toksinleri olan bazi bakteriler lokositleri felce ugratir Antitok sinler bu toksinleri etkisizlestirir ve fagositoza ortam hazirlar Opsoninler bakterilerin yuzeyini degistirerek fagositoza uygun duruma getirir Hastaya verilen uygun antibiyotikler bakterileri oldurerek ya da cogalmalarini durdurarak fagosite edilmelerini kolaylastirir Fagositoz olgusunda evreler Algilama Ilk asamada fagositler yok edilmesi gereken partikulleri algilar Bu islevini yuzey reseptorleriyle yapar Yuzeyi opsoninlerle kaplanmis olan partikullerin algilanmasi daha da kolaydir Bazi bakteriler fagositoza karsi savunma sistemi gelistirmislerdir bakteriyi kusatan polisakkarid icerikli kilif ozgun proteinler ve peptidoglikan niteligindeki maddeler opsonizasyonu onleyerek ya da bakterinin antijenik yapisini saklayarak fagositozunu guclestirir Yutma Algilanan partikul fagositten uzanan yalanci ayaklarla psodopodlar kusatilir Dort bir yanindan kusatilan partikul fagozom adi verilen bosluk vakuol icine hapsedilir Sindirme parcalama yikim Yutulan partikulleri iceren fagozomlar lizozom vakuolleriyle birlesir yeni olusan bu birime fagolizozom adi verilir Fagolizozomlar icindeki eritici enzimler yutulmus partikulleri sindirmeye baslar Bazi bakteriler sindirilmeye karsi savunma sistemi gelistirmistir ya kendilerini yutan fagositi oldururler ya da enzim uretimini durdururlar Ote yandan fagosite edilen partikulleri eriten ozellikle notrofil polimorf kokenli yikici enzimler organizmanin kendisine de zararli olabilir notrofil polimorflakdan kaynakli granullerin asiri salinmasi sonucu yerel doku erimeleri gorulebilmektedir abse Fagositozu etkileyen faktorler Opsoninler Bakteri yuzeylerine yapisarak onlarin lokositler tarafindan algilanmasini kolaylastiran molekullerdir Yapistiklari bakterinin yuzeyindeki elektrik yukunu degistirirler boylece lokositler tarafindan algilanarak fagosite edilmesini saglarlar Bu olguya opsonizasyon denir IgG ve C3b en onemli opsoninlerdir IgM ile C4b molekulleri de yerine gore opsonizasyon yapabilir Antijen sunma Yangi surecine katilan hucrelerin bir bolumu antijen niteligindeki molekulleri algilar ve immun sisteme ozellikle T lenfositlerine sunar Canli etkenlerin ortadan kaldirilmasi Fagositler notrofil polimorflar ve makrofajlar canli etkenleri ortadan kaldirma islevlerini iki bicimde gerceklestirirler Oksidatif yol araciligiyla gerceklestirilen etkisizlestirmektir Non oksidatif yol Sitoplazma granullerindeki kimyasal urunlerin etkisiyle olusan sindirmedir 1 Canli etkenlerin oksidatif yoldan ortadan kaldirilmasi Bakterilerin yok edilmesinde en etkin olan yoldur Bu maddelerin baslicalari sunlardir Superoksid anyonlari O2 Bakterileri oldurucu bakterisid sitotoksik etkili maddelerdir Hidrojen peroksid H2O2 Bir yandan canli etkenleri mikroplari parcalarken ote yandan baskaca oksidan maddelerin olusumuna yardim eder Hipokloroz asid HOCl Bakterilerin parcalanmasinda oldukca etkindir bazi proteaze turu enzimlerin aktivasyonuna da yardimci olur Hidroksil radikalleri OH Canli etkenlerin parcalanmasinda oldukca aktif bir serbest radikal turudur 2 Canli etkenlerin non oksidatif yoldan ortadan kaldirilmasi Non oksidatif maddelerin cogu fagositlerin sitoplazma granullerinde bulunan eritici maddeler lizozomal asid hidrolazlar ve mikrop oldurucu bakterisid etkisi olan ozgun proteinlerdir Bu maddeler sunlardir Lizozomal hidrolazlar Sulfat fosfat vb iceren lizozomlar notrofil polimorflarin sitoplazma granullerindeki hidrolazlarin baslicalaridir Vucut sivilarinda tukuruk gozyasi vd notrofillerin granullerinde ve makrofajlarda bulunan bakteri oldurucu bakterisid etkili bir enzim grubudur Lizozomal enzimleri bulan Alexander Fleming bu maddeyi gozyasi antiseptigi olarak tanimlanmistir Ozellikle gram pozitif bakterilerin ceperlerinde bulunan peptidoglikanlari kolaylikla parcalar Gram negatif bakteriler lizozimlere direnclidir Bakterisid permeabilite arttiran protein Bactericidal permeability increasing protein BPI Notrofil polimorflarin sitoplazma granullerinin bir bolumunde bulunan ve gram negatif bakterilerin ortadan kaldirilmasinda etkin olan bir proteindir Gram negatif bakterinin membraninda delikler acarak oteki etkin maddelerin mikroorganizmayi ortadan kaldirmasini kolaylastirir Gram pozitif bakterilere karsi etkisizidir Defensinler Notrofil polimorflarin ve makrofajlarin sitoplazma granullerinde bulunan canli etkenlerin ortadan kaldirilmasinda etkin olan proteinlerdir Etki yelpazeleri oldukca genistir gram negatif ve gram pozitif bakterileri mantarlari ve bazi virusleri ortadan kaldirabilirler Olen ya da zarar goren fagositlerden ortama sacilan defensinler canli fagositleri cekici kemotaktik etki gosterirler Laktoferrin Notrofil polimorf granullerinde bulunur Ortamda bulunan demir iyonlarini kendisine baglayarak bakterilerin yararlanmasini engeller Ayrica oksidatif sisteme yardimci olur Eozinofillerin bakterisid proteinleri Eozinofillerin sitoplazma granullerinde bulunan major basic protein MBP ve eozinofilik katyonik protein baslicalaridir Bakterilerden cok parazitlere etkilidirler Proteinaze ler Notrofil polimorflarin sitoplazma granullerinde bulunan protein komplekslerini parcalama yetisi olan enzimlerdir Kemotaktik maddeler araciligiyla alarm sinyallerini alan notrofiller yangi bolgesine ulasmak icin damar lumeninden cikmak ve doku araliklarinda ilerlemek zorundadir Bu eylemine engel olan bazal membranlari ve ekstraselluler matriks ECM niteligindeki yapilari parcalayarak kendilerine yol acar Proteinaze turu enzimler notrofillerin yani sira eozinofiller bazofiller mast hucreleri monositler endotel hucreleri ve bazi lenfositler tarafindan da uretilebilmektedir Proteinazeler protein yapisindaki hemen her seyi parcalar yangida ortaya cikan olu hucreleri bakteri ve doku proteini artiklarini canli etkenleri plazma proteinlerini kompleman immunoglobulinler fibrin matriks elemanlarini kollagen elastin vd lenfositleri ve trombositleri eritir Kaynakca a b c d e f g h i j k l Kumar V Abbas AK Aster JC Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease 9th edt Elsevier Saunders Philadelphia 2015 a b c d e f g h i j k l Tahsinoglu M Cologlu AS Erseven G Dishekimleri icin Genel Patoloji Altin Matbaacilik Istanbul 1981 a b c d e f g h i j Goljan EF Rapid Review Pathology 5th edt Elsevier Philadelphia 2019 The Nobel Prize 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Blumenreich MS The White Blood Cell and Differential Count In Walker HK Hall WD Hurst JW editors Clinical Methods The History Physical and Laboratory Examinations 3rd edition Butterworths Boston 1990 a b c d e f g h Schmid Schonbein GW Skalak R Sung KLP Chien S Human Leukocytes in the Active State In Bagge U Born G V R Gaehtgens P eds White Blood Cells Microcirculation Reviews Volume 1 Springer Dordrecht 1982Ayrica bakinizPinositoz Reseptor aracili endositozSitoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz