Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fatma Aliye Topuz veya Fatma Aliye Hanım (Osmanlıca: فاطمه علیه; 9 Ekim 1862, İstanbul - 13 Temmuz 1936, İstanbul), Osmanlı Türkü yazar, çevirmen ve aktivist. Tanzimat'tan İkinci Meşrutiyet'e uzanan süreçte roman, felsefe, İslam, kadın hakları ve tarih üzerine eserler vermiştir.Zafer Hanım'ın 1877 yılında yayımladığı Aşk-ı Vatan adlı bir roman mevcut olsa da, yazarın tek romanı olduğu için Zafer Hanım değil, beş roman yayımlayan Fatma Aliye Hanım ilk kadın romancı unvanını aldı. 2009 yılında 50 Türk lirası'nın arkasında portresine yer verildi.
Fatma Aliye Topuz | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Fatma Aliye Hanım 9 Ekim 1862 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 13 Temmuz 1936 (73 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Feriköy Mezarlığı |
| Milliyet | Osmanlı Türkü |
| Diğer ad(lar)ı | Mütercime-i Meram Mütercime-i Meram Aliye |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Meslek | Yazar, çevirmen, aktivist |
| Önemli eser(ler) | Muhadarat (1892) Udi (1899) |
| Evlilik | Faik Bey (e. 1879) |
| Çocuk(lar) | 4 |
| Ebeveyn(ler) | Ahmed Cevdet Paşa Adviye Hanım |
| Aile | Emine Semiye Önasya (kardeşi) Suna Selen (torunu) |
| Ödüller | Şefkat Nişanı |
Hayatı
9 Ekim 1862'de İstanbul'da doğdu. Hukukçu ve tarihçi Ahmed Cevdet Paşa ile Adviye Hanım'ın kızıdır. Kendisine özel bir eğitim verilmese de ağabeyi Ali Sedat Bey'in evde özel hocalardan aldığı dersleri dinlemesi sayesinde kendini geliştirdi. Fransızca merakının ortaya çıkması üzerine ders alarak bu dili çok iyi düzeyde öğrendi.
Fatma Aliye Hanım, 17 yaşında iken 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi'ndeki Plevne Savunması ile ünlü Gazi Osman Paşa'nın yeğeni Kolağası Faik Bey ile evlendi ve dört kızı oldu. (Hatice, Ayşe, İsmet, Nimet)
Evliliğinin ilk 10 yılında ancak eşinden gizli olarak kitap okuyabilen Fatma Aliye Hanım, eşinin bu konudaki tutumunun değişmesinden sonra onun izni ile tercümeler yapmaya başladı. Edebî yaşantısı 1889 yılında Georges Ohnet'in Volonté adlı romanını Meram adıyla çevirmesi ile başladı. Bu romanı "Bir Hanım" imzasıyla yayımlamıştır. Bu başarısıyla babasının dikkatini çeken Fatma Aliye Hanım, kendisinden ders almaya, fikir tartışmaları yapma olanağına kavuşmuştu. "Bir Hanım"ın gösterdiği çabalar, ünlü yazar Ahmed Midhat Efendi tarafından Tercüman-ı Hakikat gazetesinde övüldü ve yazar kendisini manevi kızı kabul etti. Fatma Aliye Hanım, bu ilk çevirisinden sonraki çevirilerinde "Mütercime-i Meram" takma adını kullandı.
1891 yılında Ahmed Midhat Efendi ile birlikte Hayal ve Hakikat adlı romanı yazdı. Romanın kadın ağzından olan kısmı Fatma Aliye Hanım'ın, erkek ağzından olan kısmı Ahmed Midhat Efendi'nin kaleminden çıkmıştı. Eser, "Bir kadın ve Ahmed Midhat" imzasıyla yayımlandı. Bu romandan sonra ikili uzun süre mektuplaşmış ve bu mektupları Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayımlanmıştır.
Fatma Aliye Hanım, 1892 yılında Muhadarat adlı ilk romanını kendi adıyla yayımladı. Bu romanında, bir kadının ilk aşkını unutamayacağı inancını çürütmeye çalıştı. 1899 yılında yayımlanan Udi adlı romanında görevi üzerine gittiği Halep’te yaşamına tanık olduğu bir kadın udiyi anlattı. Bu kitapta mutsuz bir evlilik yapan Bedia'nın hikâyesini dönemine göre çok yalın bir dille anlatmıştır. Reşat Nuri Güntekin, edebiyata ilgisini güçlendiren yapıtlar arasında lalasından dinlediği romanlardan sonra Fatma Aliye Hanım'ın Udi romanını sayar. Eserlerinde kadın gözüyle evlilik, eşler arasındaki uyum, aşk ve sevgi kavramı, birbirini tanıyarak evlenmenin önemi gibi mühim konuları işleyen Fatma Aliye Hanım'ın diğer romanları Refet, Enin, Levayih-i Hayat adlarını taşır. Yazar romanlarında bireyleşme çabasında olan, çalışan, para kazanan, erkeğe ihtiyaç duymayan kadın kahramanlar yaratır.
Fatma Aliye Hanım, edebî eserlerinin yanı sıra kadın sorunları ile ilgili de eser vermişti. Hanımlara Mahsus Gazete'de kadın sorunlarına ilişkin makaleler yazdı ve muhafazakâr görüşlerden kopmadan kadın haklarını savundu. 1892'de yayımlanan adlı kitabında Avrupalı kadınlara İslam'da kadının durumunu anlattı. Romanlarında daha modern kadın kahramanlar yaratan yazar, bu kitapta, makalelerinde olduğu gibi, eski gelenekleri savunmuştur.
1893 yılında Ahmed Midhat Efendi tarafından yazılan Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu (Bir Muharrire-i Osmaniye'nin Neşeti) adlı kitap ününü arttırdı. Bu kitap Ahmet Mithat'ın Fatma Aliye'yi anlattığı yazıları ve Fatma Aliye'nin doğrudan kendisini anlattığı mektuplarından oluşmaktadır. Fatma Aliye mektuplarında, bitmek tükenmek bilmeyen öğrenme coşkusunu anlatır.
Fatma Aliye Hanım'ın edebiyat dışındaki uğraşı alanlarından bir başkası ise yardım cemiyetleri idi. 1897 yılında 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nda yaralanan askerlerin ailelerine yardım amacıyla Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yazılar yazdı, "Nisvan-ı Osmaniye İmdat Cemiyeti" adlı bir dernek kurdu. Bu dernek, ülkedeki ilk resmî kadın derneklerinden biridir. Fatma Aliye Hanım, Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin de ilk kadın üyesidir.
1914 yılında yazdığı Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı son yapıtıdır. Bu romanında Meşrutiyet sonrası siyasal yaşamı ortaya koymayı amaçlamıştır. Resmî tarih tezlerine muhalefet ediyor olması, edebiyat dünyasından dışlanmasına yol açmıştır.
İlk Türk kadın romancı olma özelliği ile Avrupa ve Amerika basınında kendisinden söz edilen Fatma Aliye Hanım'ın “Nisvan-ı İslâm” adlı eseri Fransızca ve Arapçaya, “Udî” adlı romanı Fransızcaya çevrilmiştir. Émile Julliard adlı bir Fransız yazarın Doğu ve Batı Kadınları adlı kitabını Fransız gazetelerine yazdığı bir mektupla eleştirmesi Paris'te büyük yankı uyandırmıştı. Eserleri 1893 yılında Chicago'da Dünya Kadın Kütüphanesi Kataloğu'nda sergilenmiştir. Fatma Aliye Hanım'ın II. Meşrutiyet yıllarına kadar yaygın bir ünü olmasına rağmen zamanla unutulmuştur.
Fatma Aliye Hanım, soyadı yasasından sonra 'Topuz' soyadını aldı.
Fatma Aliye, 13 Temmuz 1936 tarihinde İstanbul'da öldü. Cenazesi Feriköy Mezarlığı'na gömüldü.
Fatma Aliye Hanım, ilk Osmanlı kadın feministlerden Emine Semiye Önasya'nın ablası, tiyatro ve sinema oyuncusu Suna Selen'in anneannesidir.
Popüler kültürdeki yeri
Önemli yapıtları
- Roman: Ref'et (1898), Udi (1899), Enin (1910), Muhadarat (1892), Hayal ve Hakikat (1892).
- Çeviri: Meram (1890)
- Yaşam öyküsü ve tarih alanındaki yapıtları: Namdaran-ı Zenan-ı İslamıyan (Ünlü İslam Kadınları) (1892)
- Teracim-i Ahval-ı Felasife (Felsefecilerin Yaşamları) (1900)
- Hayattan Sahneler (Levayih-i Hayat)
- Osmanlıda Kadın: "Cariyelik, Çokeşlilik, Moda"
- Ayrıca Fatma Aliye üzerine Ahmed Midhat'ın Fatma Aliye Hanım yahud Bir Muharrire-i Osmaniye'nin Neşeti (1893) adlı bir incelemesi vardır.
- Fatma Aliye-Mahmud Esad. Çok Eşlilik: Taaddüd-i Zevcat. Editör: Firdevs CANBAZ. Hece Yayınları 2007
- Kosova Zaferi/Ankara Hezimeti: Tarih-i Osmaninin Bir Devre-i Mühimmesi (1915)
- Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (1913)
- Tedkik-i Ecsam (1901)
Hakkındaki çalışmalar
- Fatma Aliye Hanım Hayatı Sanatı ve Udi Romanı: Hüseyin Kahya tarafından Kocaeli Üniversitesinde 2005 yılında tez olarak hazırlanan bir çalışmadır. Bu çalışmada sanatçının hayatı, sanatı ve eserleri tanıtıldıktan sonra "Udi" adlı romanı yeni yazıya aktarılıp tahlil edilmiştir.
- Fatma Aliye Hanım ve Mahmud Esad Efendi arasında geçen çok eşlilik tartışmaları derlenerek Çok Eşlilik adıyla 2007'de yayımlandı.
- Uzak Ülke (2007), Fatma Aliye Hanım üzerine Fatma Karabıyık Barbarosoğlu'nun yazdığı biyografik bir roman çalışmasıydı.
- Murathan Mungan'ın "Son İstanbul" adlı eserindeki kadın kahraman da Fatma Aliye Hanım'dır.
- : İstanbul Şehir Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Modern Türkiye Çalışmaları Merkezinin 26-27 Aralık 2015'te düzenlediği sempozyumdur.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Fatma Aliye Topuz ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Kızltan, Mübeccel (Ocak 1993). "Türk Kadın Hakları Mücadele Tarihinde Fatma Aliye Hanım'ın Yeri". Kuram. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021.
- ^ . 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2010. Bilinmeyen parametre
|ölürl=görmezden gelindi () - ^ Fatma Aliye Hanım, Mahmud Esad Efendi, Çok Eşlilik, derleyen: Firdevs Canbaz, Hece Yayınları, 2007 [1] 6 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Hande Öğüt, Erkekler arasında tek başına, Radikal Kitap Eki, 12.10.2007". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Eylül 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fatma Aliye Topuz veya Fatma Aliye Hanim Osmanlica فاطمه علیه 9 Ekim 1862 Istanbul 13 Temmuz 1936 Istanbul Osmanli Turku yazar cevirmen ve aktivist Tanzimat tan Ikinci Mesrutiyet e uzanan surecte roman felsefe Islam kadin haklari ve tarih uzerine eserler vermistir Zafer Hanim in 1877 yilinda yayimladigi Ask i Vatan adli bir roman mevcut olsa da yazarin tek romani oldugu icin Zafer Hanim degil bes roman yayimlayan Fatma Aliye Hanim ilk kadin romanci unvanini aldi 2009 yilinda 50 Turk lirasi nin arkasinda portresine yer verildi Fatma Aliye TopuzDogumFatma Aliye Hanim 9 Ekim 1862 1862 10 09 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum13 Temmuz 1936 73 yasinda Istanbul TurkiyeDefin yeriFerikoy MezarligiMilliyetOsmanli TurkuDiger ad lar iMutercime i Meram Mutercime i Meram AliyeVatandaslikOsmanli Imparatorlugu TurkiyeMeslekYazar cevirmen aktivistOnemli eser ler Muhadarat 1892 Udi 1899 EvlilikFaik Bey e 1879 Cocuk lar 4Ebeveyn ler Ahmed Cevdet Pasa Adviye HanimAileEmine Semiye Onasya kardesi Suna Selen torunu OdullerSefkat NisaniHayati9 Ekim 1862 de Istanbul da dogdu Hukukcu ve tarihci Ahmed Cevdet Pasa ile Adviye Hanim in kizidir Kendisine ozel bir egitim verilmese de agabeyi Ali Sedat Bey in evde ozel hocalardan aldigi dersleri dinlemesi sayesinde kendini gelistirdi Fransizca merakinin ortaya cikmasi uzerine ders alarak bu dili cok iyi duzeyde ogrendi Fatma Aliye Hanim 17 yasinda iken 1877 78 Osmanli Rus Harbi ndeki Plevne Savunmasi ile unlu Gazi Osman Pasa nin yegeni Kolagasi Faik Bey ile evlendi ve dort kizi oldu Hatice Ayse Ismet Nimet Evliliginin ilk 10 yilinda ancak esinden gizli olarak kitap okuyabilen Fatma Aliye Hanim esinin bu konudaki tutumunun degismesinden sonra onun izni ile tercumeler yapmaya basladi Edebi yasantisi 1889 yilinda Georges Ohnet in Volonte adli romanini Meram adiyla cevirmesi ile basladi Bu romani Bir Hanim imzasiyla yayimlamistir Bu basarisiyla babasinin dikkatini ceken Fatma Aliye Hanim kendisinden ders almaya fikir tartismalari yapma olanagina kavusmustu Bir Hanim in gosterdigi cabalar unlu yazar Ahmed Midhat Efendi tarafindan Tercuman i Hakikat gazetesinde ovuldu ve yazar kendisini manevi kizi kabul etti Fatma Aliye Hanim bu ilk cevirisinden sonraki cevirilerinde Mutercime i Meram takma adini kullandi 1891 yilinda Ahmed Midhat Efendi ile birlikte Hayal ve Hakikat adli romani yazdi Romanin kadin agzindan olan kismi Fatma Aliye Hanim in erkek agzindan olan kismi Ahmed Midhat Efendi nin kaleminden cikmisti Eser Bir kadin ve Ahmed Midhat imzasiyla yayimlandi Bu romandan sonra ikili uzun sure mektuplasmis ve bu mektuplari Tercuman i Hakikat gazetesinde yayimlanmistir Fatma Aliye Hanim 1892 yilinda Muhadarat adli ilk romanini kendi adiyla yayimladi Bu romaninda bir kadinin ilk askini unutamayacagi inancini curutmeye calisti 1899 yilinda yayimlanan Udi adli romaninda gorevi uzerine gittigi Halep te yasamina tanik oldugu bir kadin udiyi anlatti Bu kitapta mutsuz bir evlilik yapan Bedia nin hikayesini donemine gore cok yalin bir dille anlatmistir Resat Nuri Guntekin edebiyata ilgisini guclendiren yapitlar arasinda lalasindan dinledigi romanlardan sonra Fatma Aliye Hanim in Udi romanini sayar Eserlerinde kadin gozuyle evlilik esler arasindaki uyum ask ve sevgi kavrami birbirini taniyarak evlenmenin onemi gibi muhim konulari isleyen Fatma Aliye Hanim in diger romanlari Refet Enin Levayih i Hayat adlarini tasir Yazar romanlarinda bireylesme cabasinda olan calisan para kazanan erkege ihtiyac duymayan kadin kahramanlar yaratir Fatma Aliye Hanim edebi eserlerinin yani sira kadin sorunlari ile ilgili de eser vermisti Hanimlara Mahsus Gazete de kadin sorunlarina iliskin makaleler yazdi ve muhafazakar goruslerden kopmadan kadin haklarini savundu 1892 de yayimlanan adli kitabinda Avrupali kadinlara Islam da kadinin durumunu anlatti Romanlarinda daha modern kadin kahramanlar yaratan yazar bu kitapta makalelerinde oldugu gibi eski gelenekleri savunmustur 1893 yilinda Ahmed Midhat Efendi tarafindan yazilan Bir Osmanli Kadin Yazarin Dogusu Bir Muharrire i Osmaniye nin Neseti adli kitap ununu arttirdi Bu kitap Ahmet Mithat in Fatma Aliye yi anlattigi yazilari ve Fatma Aliye nin dogrudan kendisini anlattigi mektuplarindan olusmaktadir Fatma Aliye mektuplarinda bitmek tukenmek bilmeyen ogrenme coskusunu anlatir Fatma Aliye Hanim in edebiyat disindaki ugrasi alanlarindan bir baskasi ise yardim cemiyetleri idi 1897 yilinda 1897 Osmanli Yunan Savasi nda yaralanan askerlerin ailelerine yardim amaciyla Tercuman i Hakikat gazetesinde yazilar yazdi Nisvan i Osmaniye Imdat Cemiyeti adli bir dernek kurdu Bu dernek ulkedeki ilk resmi kadin derneklerinden biridir Fatma Aliye Hanim Hilal i Ahmer Cemiyeti nin de ilk kadin uyesidir 1914 yilinda yazdigi Ahmed Cevdet Pasa ve Zamani son yapitidir Bu romaninda Mesrutiyet sonrasi siyasal yasami ortaya koymayi amaclamistir Resmi tarih tezlerine muhalefet ediyor olmasi edebiyat dunyasindan dislanmasina yol acmistir Fatma Aliye Topuz ve kizi Nimet Selen in Ferikoy Mezarligi ndaki kabirleri Istanbul Ilk Turk kadin romanci olma ozelligi ile Avrupa ve Amerika basininda kendisinden soz edilen Fatma Aliye Hanim in Nisvan i Islam adli eseri Fransizca ve Arapcaya Udi adli romani Fransizcaya cevrilmistir Emile Julliard adli bir Fransiz yazarin Dogu ve Bati Kadinlari adli kitabini Fransiz gazetelerine yazdigi bir mektupla elestirmesi Paris te buyuk yanki uyandirmisti Eserleri 1893 yilinda Chicago da Dunya Kadin Kutuphanesi Katalogu nda sergilenmistir Fatma Aliye Hanim in II Mesrutiyet yillarina kadar yaygin bir unu olmasina ragmen zamanla unutulmustur Fatma Aliye Hanim soyadi yasasindan sonra Topuz soyadini aldi Fatma Aliye 13 Temmuz 1936 tarihinde Istanbul da oldu Cenazesi Ferikoy Mezarligi na gomuldu Fatma Aliye Hanim ilk Osmanli kadin feministlerden Emine Semiye Onasya nin ablasi tiyatro ve sinema oyuncusu Suna Selen in anneannesidir Populer kulturdeki yeri2009 yilinda tedavule surulen 50 Turk Lirasi banknotlarinin arka yuzunde portresi bulunmaktadir Adi Beyoglu nda ve Cankaya da birer sokaga verilmistir 2009 yilinda tedavule surulen 50 Turk lirasi banknotlarinin arka yuzunde portresi bulunmaktadir Onemli yapitlariRoman Ref et 1898 Udi 1899 Enin 1910 Muhadarat 1892 Hayal ve Hakikat 1892 Ceviri Meram 1890 Yasam oykusu ve tarih alanindaki yapitlari Namdaran i Zenan i Islamiyan Unlu Islam Kadinlari 1892 Teracim i Ahval i Felasife Felsefecilerin Yasamlari 1900 Hayattan Sahneler Levayih i Hayat Osmanlida Kadin Cariyelik Cokeslilik Moda Ayrica Fatma Aliye uzerine Ahmed Midhat in Fatma Aliye Hanim yahud Bir Muharrire i Osmaniye nin Neseti 1893 adli bir incelemesi vardir Fatma Aliye Mahmud Esad Cok Eslilik Taaddud i Zevcat Editor Firdevs CANBAZ Hece Yayinlari 2007 Kosova Zaferi Ankara Hezimeti Tarih i Osmaninin Bir Devre i Muhimmesi 1915 Ahmed Cevdet Pasa ve Zamani 1913 Tedkik i Ecsam 1901 Hakkindaki calismalarFatma Aliye Hanim Hayati Sanati ve Udi Romani Huseyin Kahya tarafindan Kocaeli Universitesinde 2005 yilinda tez olarak hazirlanan bir calismadir Bu calismada sanatcinin hayati sanati ve eserleri tanitildiktan sonra Udi adli romani yeni yaziya aktarilip tahlil edilmistir Fatma Aliye Hanim ve Mahmud Esad Efendi arasinda gecen cok eslilik tartismalari derlenerek Cok Eslilik adiyla 2007 de yayimlandi Uzak Ulke 2007 Fatma Aliye Hanim uzerine Fatma Karabiyik Barbarosoglu nun yazdigi biyografik bir roman calismasiydi Murathan Mungan in Son Istanbul adli eserindeki kadin kahraman da Fatma Aliye Hanim dir Istanbul Sehir Universitesi Turk Dili ve Edebiyati Bolumu Modern Turkiye Calismalari Merkezinin 26 27 Aralik 2015 te duzenledigi sempozyumdur KaynakcaWikimedia Commons ta Fatma Aliye Topuz ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kizltan Mubeccel Ocak 1993 Turk Kadin Haklari Mucadele Tarihinde Fatma Aliye Hanim in Yeri Kuram Erisim tarihi 14 Nisan 2021 27 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ocak 2010 Bilinmeyen parametre olurl gormezden gelindi yardim Fatma Aliye Hanim Mahmud Esad Efendi Cok Eslilik derleyen Firdevs Canbaz Hece Yayinlari 2007 1 6 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hande Ogut Erkekler arasinda tek basina Radikal Kitap Eki 12 10 2007 8 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Eylul 2009