Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Felsefe ve edebiyat, filozofların ve felsefi konuların edebiyat ile ilişkilerini (felsefenin edebiyatı) ve edebiyat tarafından ortaya atılan konuların felsefe ile ilişkilerini içeren daldır.
Felsefe ve edebiyat arasındaki ilişkiler çok yönlü, karmaşık ve etkileşim içindedir. Ele aldıkları konu bakımından benzer ve uyumlu tarafları olduğu gibi amaç ve araçlar yönünden (edebiyatın estetik, felsefenin ise göndergesel bir işlevi olması gibi) farklılaştıkları taraflar da vardır.
Felsefe ve edebiyatın ilişkileri
Felsefe ve edebiyat ilişkisi anlatıda başlar. Her ikisi de anlatısını kurabilmek için ortak dili kullanır, hem felsefe hem de edebiyat metinleri dil yapıtlarıdır. Ve iki bilim çoğu konuda birbirinden yararlanır. Felsefi düşünceleri aktarmak edebi eserler ile mümkündür ve edebiyat eserlerinde felsefi içeriklere düşünceler, sorular ve eser karakterlerinin diyalogları şeklinde yer verilir. Yazarların belirli bir konuyu eserlerinde aktarmasıyla dönemin filozoflarının o konu/problem üzerine tartışmaya başlamış olmaları gibi örnekler felsefenin de edebiyattan etkilendiğini, kaynaklık ettiğini gösterir.
Felsefe bir dünya görüşü, düşünce, duygu, varoluş ve hayata dair fikirlerin düşünülmesi, geliştirilmesi olabilir ama genel kanının aksine kavranması zor, gizemli ve çelişkili değildir.
Edebiyat ise epey kaba bir tarifle duygu, düşünce ve hayata dair fikirlerin estetik ve sanatsal bir biçimde ifade edilmesidir. Her ikisi de müşterek kaynaklardan, hayattan, varlıktan, doğa ve evrenden, insandan, iletişimden, bireyin ya da toplumun deneyimlerinden, bilinçten, tarihten ve bunların yansımasıyla ortaya çıkan soyut meselelerden beslenseler ve ifade aracı olarak ortak bir dili sistemli bir şekilde kullansalar da yöntem olarak farklılaşırlar. Felsefe daha ziyade genel ve kapsayıcı olanla ilgilenirken, edebiyat özel ve farklı olanın peşindedir. Felsefenin amacı bir konu/problemde sistematik bir düşünce ortaya koymak iken ve dilin göndergesel işlevi kullanılırken; ebediyatın amacı okuyucuda estetik duygusu uyandırmaktır ve dilin sanatsal işlevi kullanılır.
Jacques Derrida'nın ifade ettiği gibi edebiyatı "insanın her şekilde her şeyi söylemesine olanak tanıyan kurgusal bir kurum" olarak düşünüldüğünde, felsefenin zorunluklarının edebiyat için geçerli olmadığı sonucuna varılabilir. Edebiyat, dili yalnızca estetik bir kaygıyla, çağrışımlarla, betimlemelerle kullanma özgürlüğüne sahiptir. Bilhassa kurmaca söz konusu olduğunda felsefenin gerektirdiği akıl işin içinden tamamen sıyrılarak, yerini hayal gücüne ve bunun sağladığı özgürlüğe bırakır. Felsefecilerin ve edebiyatçıların iki alan arasında edebiyat eleştirisinden bağımsız bir ilişki kurma ve onu anlamlandırma çabaları yıllardır devam ediyor. Şimdilik edebiyatın bilindik felsefi tartışmalar aracılığıyla elde edebileceğimiz kavrayışı sağlayıp sağlayamayacağı, dahası böyle bir yükümlülüğünün olup olmadığı konusunda bir uzlaşmaya varamamış olsalar da, edebiyatın okura olasılıklar üzerine düşündürerek ve hayal gücünü teşvik ederek felsefi bir bakış açısı sağladığı konusunda hemfikirlerdir. Amerikalı felsefeci Martha Nussbaum, edebi eserlerin toplumsal kavrayışı ve anlayışı geliştirdikleri için ahlak felsefesinin ürünleri olarak görülebileceğini savunmasına rağmen edebiyatın bizi daha duyarlı, daha yeterli insanlara dönüştürmek için yeterli olmayacağını söylemektedir. Felsefi kurmaca, tanımı üzerinde mutabakat sağlanmamış bir edebi tür olmasına rağmen, felsefi görüşleri konu edinen kurgu eserler genellikle bu kategoride değerlendiriyor. Bunu da pek çok alt türe ayırmak mümkün elbette, ama temelde ikiye ayrılabilir. Bunlar felsefeyi edebiyatın konusu olarak görenler ve edebiyatı felsefenin bir yöntemi olarak benimseyerdirler. Felsefe denince akla gelen yazarlar arasında Jean-Paul Sartre, Albert Camus, Franz Kafka, William Faulkner, Fyodor Dostoyevski, Iris Murdoch, Ahmet Hamdi Tanpınar, David Foster Wallace, Lars Iyer ve David Markson'ı saymak mümkündür. Bunların arasında Sartre, Camus, Iyer gibileri felsefi sorulara yanıt aramak için edebiyatın betimleyici ve canlı dilini kullanarak kurmacayı bir araç gibi gören yazarlar da var, r; Murdoch, Tanpınar, Wallace gibi kurduğu metne felsefi dokunuşlarla yeni katmanlar ekleyenler, hatta kurguyu felsefi bir soru haline getirenler de vardır.
Konuyla ilgili yayınlar
- The Oxford Companion to Philosophy, Ted Honderich, ed., (Oxford University Press, 1995)
- Borges, Jorge Luis, Collected Fictions, 1998. Translated by Andrew Hurley. .
- Magee, Bryan, The Philosophy of Schopenhauer (Oxford University Press, revised edition, 1977) .
Dergiler
- Philosophy and Literature (kuruluşu 1977)
- Zeno (kuruluşu 1980)
Kaynakça
- ^ a b Gündoğan, Ali Osman (2016). Mustafa Günay (Ed.). Felsefe ve Edebiyat. Çizgi Kitabevi. ISBN .
- ^ . edebiyat-ile-felsefe-arasindaki-iliski.nedir.org. 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ "İLEM - İlmi Etüdler Derneği". www.ilem.org.tr. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- ^ Ateş, Seda (Kasım 2016). "Felsefenin aklı, kurmacanın hayali". Sabit fikir, 69. ss. 22-26. ISSN 2146-2127.
Dış bağlantılar
- Andrew Miller, (2002 thesis)
- Philosophy and Literature 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Paideia Archive.
- Philosophy and Literature at Stanford 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., yöneticileri R. Lanier Anderson ve Joshua Landy.
- , yöneticisi Toril Moi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Felsefe ve edebiyat filozoflarin ve felsefi konularin edebiyat ile iliskilerini felsefenin edebiyati ve edebiyat tarafindan ortaya atilan konularin felsefe ile iliskilerini iceren daldir Aristofanes Bulutlar adli oyununda Sokrates i komik bir figur olarak sunar Felsefe ve edebiyat arasindaki iliskiler cok yonlu karmasik ve etkilesim icindedir Ele aldiklari konu bakimindan benzer ve uyumlu taraflari oldugu gibi amac ve araclar yonunden edebiyatin estetik felsefenin ise gondergesel bir islevi olmasi gibi farklilastiklari taraflar da vardir Felsefe ve edebiyatin iliskileriFelsefe ve edebiyat iliskisi anlatida baslar Her ikisi de anlatisini kurabilmek icin ortak dili kullanir hem felsefe hem de edebiyat metinleri dil yapitlaridir Ve iki bilim cogu konuda birbirinden yararlanir Felsefi dusunceleri aktarmak edebi eserler ile mumkundur ve edebiyat eserlerinde felsefi iceriklere dusunceler sorular ve eser karakterlerinin diyaloglari seklinde yer verilir Yazarlarin belirli bir konuyu eserlerinde aktarmasiyla donemin filozoflarinin o konu problem uzerine tartismaya baslamis olmalari gibi ornekler felsefenin de edebiyattan etkilendigini kaynaklik ettigini gosterir Felsefe bir dunya gorusu dusunce duygu varolus ve hayata dair fikirlerin dusunulmesi gelistirilmesi olabilir ama genel kaninin aksine kavranmasi zor gizemli ve celiskili degildir Edebiyat ise epey kaba bir tarifle duygu dusunce ve hayata dair fikirlerin estetik ve sanatsal bir bicimde ifade edilmesidir Her ikisi de musterek kaynaklardan hayattan varliktan doga ve evrenden insandan iletisimden bireyin ya da toplumun deneyimlerinden bilincten tarihten ve bunlarin yansimasiyla ortaya cikan soyut meselelerden beslenseler ve ifade araci olarak ortak bir dili sistemli bir sekilde kullansalar da yontem olarak farklilasirlar Felsefe daha ziyade genel ve kapsayici olanla ilgilenirken edebiyat ozel ve farkli olanin pesindedir Felsefenin amaci bir konu problemde sistematik bir dusunce ortaya koymak iken ve dilin gondergesel islevi kullanilirken ebediyatin amaci okuyucuda estetik duygusu uyandirmaktir ve dilin sanatsal islevi kullanilir Jacques Derrida nin ifade ettigi gibi edebiyati insanin her sekilde her seyi soylemesine olanak taniyan kurgusal bir kurum olarak dusunuldugunde felsefenin zorunluklarinin edebiyat icin gecerli olmadigi sonucuna varilabilir Edebiyat dili yalnizca estetik bir kaygiyla cagrisimlarla betimlemelerle kullanma ozgurlugune sahiptir Bilhassa kurmaca soz konusu oldugunda felsefenin gerektirdigi akil isin icinden tamamen siyrilarak yerini hayal gucune ve bunun sagladigi ozgurluge birakir Felsefecilerin ve edebiyatcilarin iki alan arasinda edebiyat elestirisinden bagimsiz bir iliski kurma ve onu anlamlandirma cabalari yillardir devam ediyor Simdilik edebiyatin bilindik felsefi tartismalar araciligiyla elde edebilecegimiz kavrayisi saglayip saglayamayacagi dahasi boyle bir yukumlulugunun olup olmadigi konusunda bir uzlasmaya varamamis olsalar da edebiyatin okura olasiliklar uzerine dusundurerek ve hayal gucunu tesvik ederek felsefi bir bakis acisi sagladigi konusunda hemfikirlerdir Amerikali felsefeci Martha Nussbaum edebi eserlerin toplumsal kavrayisi ve anlayisi gelistirdikleri icin ahlak felsefesinin urunleri olarak gorulebilecegini savunmasina ragmen edebiyatin bizi daha duyarli daha yeterli insanlara donusturmek icin yeterli olmayacagini soylemektedir Felsefi kurmaca tanimi uzerinde mutabakat saglanmamis bir edebi tur olmasina ragmen felsefi gorusleri konu edinen kurgu eserler genellikle bu kategoride degerlendiriyor Bunu da pek cok alt ture ayirmak mumkun elbette ama temelde ikiye ayrilabilir Bunlar felsefeyi edebiyatin konusu olarak gorenler ve edebiyati felsefenin bir yontemi olarak benimseyerdirler Felsefe denince akla gelen yazarlar arasinda Jean Paul Sartre Albert Camus Franz Kafka William Faulkner Fyodor Dostoyevski Iris Murdoch Ahmet Hamdi Tanpinar David Foster Wallace Lars Iyer ve David Markson i saymak mumkundur Bunlarin arasinda Sartre Camus Iyer gibileri felsefi sorulara yanit aramak icin edebiyatin betimleyici ve canli dilini kullanarak kurmacayi bir arac gibi goren yazarlar da var r Murdoch Tanpinar Wallace gibi kurdugu metne felsefi dokunuslarla yeni katmanlar ekleyenler hatta kurguyu felsefi bir soru haline getirenler de vardir Konuyla ilgili yayinlarThe Oxford Companion to Philosophy Ted Honderich ed Oxford University Press 1995 0 19 866132 0 Borges Jorge Luis Collected Fictions 1998 Translated by Andrew Hurley 0 14 028680 2 Magee Bryan The Philosophy of Schopenhauer Oxford University Press revised edition 1977 0 19 823722 7 DergilerPhilosophy and Literature kurulusu 1977 Zeno kurulusu 1980 Kaynakca a b Gundogan Ali Osman 2016 Mustafa Gunay Ed Felsefe ve Edebiyat Cizgi Kitabevi ISBN 978 605 5022 78 5 edebiyat ile felsefe arasindaki iliski nedir org 25 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2021 ILEM Ilmi Etudler Dernegi www ilem org tr 24 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2021 Ates Seda Kasim 2016 Felsefenin akli kurmacanin hayali Sabit fikir 69 ss 22 26 ISSN 2146 2127 Dis baglantilarAndrew Miller 2002 thesis Philosophy and Literature 25 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Paideia Archive Philosophy and Literature at Stanford 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde yoneticileri R Lanier Anderson ve Joshua Landy yoneticisi Toril Moi