Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fobi, korku ya da yılgı, bir şeye karşı duyulan korkunun, bireyin gündelik yaşamını olumsuz yönde etkilemesi hali. Fobi kelimesi, Yunanca Phobos kelimesinden gelir. Phobos, Yunan mitolojisinde korku tanrısıdır.
| Fobii | |
|---|---|
 | |
| Örümcek korkusu en yaygın fobilerden biridir | |
| Uzmanlık | Psikiyatri, klinik psikoloji |
| Belirtiler | Bir obje ya da duruma duyulan korku |
| Komplikasyon | İntihar |
| Süre | 6 aydan uzun |
| Tipler | , sosyal fobi, agorafobi |
| Nedenleri | Belirsiz, bazı genetik etkiler |
| Tedavi | Maruz bırakma terapisi, rehberlik, ilaçlar |
| İlaç | Antidepresanlar, benzodiazepinler, beta blokörler |
| Sıklık | Belirli fobiler: %~5 Sosyal fobi: %~5 Agorafobi: %~2 |
Korkudan fobiye
Her canlı, birey olarak varlığını tehdit eden ya da tehdit riski taşıyan varlık ve durumlardan içgüdüsel olarak kaçınır. İnsan bilincinde bu kaçınma, korku olarak algılanmaktadır. Korku bu haliyle, kişinin varlığını, yaşamını sürdürmesine hizmet eden savunma sistemlerinin bir ön-uyarı mekanizmasıdır ve yaşamın sürdürülebilmesi için gereklidir.
Örneğin, her insan şu ya da bu ölçüde köpekten korkar. Hafif ya da ağır, hatta ölüme neden olabilecek bir tehlike kaynağı olabilecek köpekten korkmak, olağandır ve gereklidir. Bir köpekten gelebilecek tehlike için gereken önlemleri alarak bu korkunun üstesinden gelebilmek, böylece bir köpekle fiziksel ya da duygusal temas kurabilmek düzeyinde tutulabilen köpek korkusu, hastalıklı bir durum olarak kabul edilemez. Çünkü bu haliyle, kişinin kontrolünden çıkmış, onun istencine hükmeden, sonuçta günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyen bir duygu-durum değildir.
Korkunun, "kontrolden çıkması", yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan bir ön-uyarı sistemiyle uyum sağlanamaması anlamındadır. Kişi, o korkunun, onu kaçınmaya zorladığı durumlardan kaçınmayı sağlayamaz ya da bu kaçınma, onu duygusal olarak rahatlatmaz. Yine endişe ve korku içindedir ve bu anksiyete onun günlük yaşamını istediği tarzda sürdürmesine olanak vermez. Onun, sanki kendi dışında işleyen bir mekanizma gibi, kendi istencine hükmeden bir dış güç gibi işlev görür. Bu haliyle, yaşama hizmet eden korku, yaşama karşı olan fobiye dönüşür.
Korku olmayandan fobiye
Belirli bir varlığa ve duruma bağlanamayan fobiler de vardır. Her şeyden önce, bireyin varlığını tehdit eden pek çok dış unsur olduğuna göre, pek çok korku ve fobi de vardır. Ancak kişinin varlığını tehdit eden dış unsurlar bazen, belirli bir varlık ya da duruma bağlı olmazlar. Kişinin, genel anlamda kendi varlığını tehdit altında algılaması durumunda, onun bilinçaltına yansıyan, bu tanımlanmamış, bir nesne ya da durumla ilişkilendirilememiş, belirsiz anksiyete, kişinin bilinçaltında işleyen bir mekanizmayla tanımlanabilir bir korku haline dönüştürülür. Korku haline dönüştüğü anda da, genel bir anksiyete olması sonucu fobiye dönüşür.
Fobilerin genel özellikleri
Fobi toplumda sık görülen bir anksiyete bozukluğudur. Fobisi olan insanlar “fobik” diye adlandırılırlar. Yapılan araştırmalar toplumda %10 oranında fobi tespit etse de tahminen bu değer %25 dolaylarındadır. Fobiler halk arasında hastalıktan ziyade huy ya da kişilik özelliği olarak düşünüldüğünden tedaviye başvuranların sayısı azdır. Araştırmalarda fobi sıklığının beklenenden düşük çıkmasının en önemli nedeni budur. Kadınlarda erkeklere oranla iki buçuk kat daha fazla görüldüğü saptanmıştır.
Fobinin nedenleri konusunda farklı ekollerin farklı açıklamaları vardır. Freud, fobiyi bilinçaltı çatışmaları olarak tanımlar. Watson'a göre ise fobi, şartlı reflekse dayanır.
Fobi belirtileri
Korku yaratan obje, durum ya da aktivite ile karşılaşıldığında anksiyete belirtileri ortaya çıkar. Panik atakta görülen belirtilerin hemen hepsi fobik durumla karşılaşıldığında ortaya çıkabilir, hatta bazı vücut salgıları tutunmayabilir, kalbin durması ve ölüm görülebilir. Fobi belirtilerden bazıları şunlardır:
Tedavi
Fobilerin tedavisinde ilaç ve psikoterapi birlikte uygulanır. İlaç tedavisi çoğu kez yeterli değildir ve antidepresan ilaçlar kullanılır.
Fobilerin tedavisinde en sık başvurulan yöntem, kişinin korkusuyla yüzleşmesinin sağlanmasıdır. Kişinin, anksiyete yaratan varlık ya da durumun üstüne giderek anksiyeteyi nasıl yaşadığını ve onunla nasıl başa çıkabileceğini öğrenmesi istenir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.), Arlington: American Psychiatric Publishing, ss. 190, 197-202, ISBN
- ^ a b Hamm, AO (Eylül 2009). "Specific phobias". The Psychiatric Clinics of North America. 32 (3): 577-91. doi:10.1016/j.psc.2009.05.008. (PMID) 19716991.
- ^ Straight A's in Psychiatric and Mental Health Nursing (İngilizce). Lippincott Williams & Wilkins. 2006. s. 172. ISBN . 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ a b . NIMH. Mart 2016. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ Perugi, G; Frare, F; Toni, C (2007). "Diagnosis and treatment of agoraphobia with panic disorder". CNS Drugs. 21 (9): 741-64. doi:10.2165/00023210-200721090-00004. (PMID) 17696574.
- ^ a b American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.), Arlington: American Psychiatric Publishing, ss. 204, 218-219, ISBN
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fobi korku ya da yilgi bir seye karsi duyulan korkunun bireyin gundelik yasamini olumsuz yonde etkilemesi hali Fobi kelimesi Yunanca Phobos kelimesinden gelir Phobos Yunan mitolojisinde korku tanrisidir FobiiOrumcek korkusu en yaygin fobilerden biridirUzmanlikPsikiyatri klinik psikolojiBelirtilerBir obje ya da duruma duyulan korkuKomplikasyonIntiharSure6 aydan uzunTipler sosyal fobi agorafobiNedenleriBelirsiz bazi genetik etkilerTedaviMaruz birakma terapisi rehberlik ilaclarIlacAntidepresanlar benzodiazepinler beta blokorlerSiklikBelirli fobiler 5 Sosyal fobi 5 Agorafobi 2Korkudan fobiyeHer canli birey olarak varligini tehdit eden ya da tehdit riski tasiyan varlik ve durumlardan icgudusel olarak kacinir Insan bilincinde bu kacinma korku olarak algilanmaktadir Korku bu haliyle kisinin varligini yasamini surdurmesine hizmet eden savunma sistemlerinin bir on uyari mekanizmasidir ve yasamin surdurulebilmesi icin gereklidir Ornegin her insan su ya da bu olcude kopekten korkar Hafif ya da agir hatta olume neden olabilecek bir tehlike kaynagi olabilecek kopekten korkmak olagandir ve gereklidir Bir kopekten gelebilecek tehlike icin gereken onlemleri alarak bu korkunun ustesinden gelebilmek boylece bir kopekle fiziksel ya da duygusal temas kurabilmek duzeyinde tutulabilen kopek korkusu hastalikli bir durum olarak kabul edilemez Cunku bu haliyle kisinin kontrolunden cikmis onun istencine hukmeden sonucta gunluk yasamini olumsuz yonde etkileyen bir duygu durum degildir Korkunun kontrolden cikmasi yasamin surdurulmesi icin gerekli olan bir on uyari sistemiyle uyum saglanamamasi anlamindadir Kisi o korkunun onu kacinmaya zorladigi durumlardan kacinmayi saglayamaz ya da bu kacinma onu duygusal olarak rahatlatmaz Yine endise ve korku icindedir ve bu anksiyete onun gunluk yasamini istedigi tarzda surdurmesine olanak vermez Onun sanki kendi disinda isleyen bir mekanizma gibi kendi istencine hukmeden bir dis guc gibi islev gorur Bu haliyle yasama hizmet eden korku yasama karsi olan fobiye donusur Korku olmayandan fobiyeBelirli bir varliga ve duruma baglanamayan fobiler de vardir Her seyden once bireyin varligini tehdit eden pek cok dis unsur olduguna gore pek cok korku ve fobi de vardir Ancak kisinin varligini tehdit eden dis unsurlar bazen belirli bir varlik ya da duruma bagli olmazlar Kisinin genel anlamda kendi varligini tehdit altinda algilamasi durumunda onun bilincaltina yansiyan bu tanimlanmamis bir nesne ya da durumla iliskilendirilememis belirsiz anksiyete kisinin bilincaltinda isleyen bir mekanizmayla tanimlanabilir bir korku haline donusturulur Korku haline donustugu anda da genel bir anksiyete olmasi sonucu fobiye donusur Fobilerin genel ozellikleriFobi toplumda sik gorulen bir anksiyete bozuklugudur Fobisi olan insanlar fobik diye adlandirilirlar Yapilan arastirmalar toplumda 10 oraninda fobi tespit etse de tahminen bu deger 25 dolaylarindadir Fobiler halk arasinda hastaliktan ziyade huy ya da kisilik ozelligi olarak dusunuldugunden tedaviye basvuranlarin sayisi azdir Arastirmalarda fobi sikliginin beklenenden dusuk cikmasinin en onemli nedeni budur Kadinlarda erkeklere oranla iki bucuk kat daha fazla goruldugu saptanmistir Fobinin nedenleri konusunda farkli ekollerin farkli aciklamalari vardir Freud fobiyi bilincalti catismalari olarak tanimlar Watson a gore ise fobi sartli reflekse dayanir Fobi belirtileriKorku yaratan obje durum ya da aktivite ile karsilasildiginda anksiyete belirtileri ortaya cikar Panik atakta gorulen belirtilerin hemen hepsi fobik durumla karsilasildiginda ortaya cikabilir hatta bazi vucut salgilari tutunmayabilir kalbin durmasi ve olum gorulebilir Fobi belirtilerden bazilari sunlardir Carpinti Yuz kizarmasi Yuzde kasinma ve yanma hissi Titreme Soguk terleme Bulanik gorme Nefes darligi Agiz kurulugu Yutkunma guclugu Bogazda sikilasma Mide bulantisi Bilinc kaybi Ani tansiyon dususu Bayilma Bunalim Sinir krizi Sok vb TedaviFobilerin tedavisinde ilac ve psikoterapi birlikte uygulanir Ilac tedavisi cogu kez yeterli degildir ve antidepresan ilaclar kullanilir Fobilerin tedavisinde en sik basvurulan yontem kisinin korkusuyla yuzlesmesinin saglanmasidir Kisinin anksiyete yaratan varlik ya da durumun ustune giderek anksiyeteyi nasil yasadigini ve onunla nasil basa cikabilecegini ogrenmesi istenir Ayrica bakinizFobiler listesiKaynakca a b c d e American Psychiatric Association 2013 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th ed Arlington American Psychiatric Publishing ss 190 197 202 ISBN 978 0890425558 a b Hamm AO Eylul 2009 Specific phobias The Psychiatric Clinics of North America 32 3 577 91 doi 10 1016 j psc 2009 05 008 PMID 19716991 Straight A s in Psychiatric and Mental Health Nursing Ingilizce Lippincott Williams amp Wilkins 2006 s 172 ISBN 9781582554488 15 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2020 a b NIMH Mart 2016 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2016 Perugi G Frare F Toni C 2007 Diagnosis and treatment of agoraphobia with panic disorder CNS Drugs 21 9 741 64 doi 10 2165 00023210 200721090 00004 PMID 17696574 a b American Psychiatric Association 2013 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th ed Arlington American Psychiatric Publishing ss 204 218 219 ISBN 978 0890425558 Arsivlenmis kopya 29 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2023