Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fındıkkıran, Rus besteci Çaykovski'nin 1891 yılında bestelediği son balesidir.
Küçük Alman kız Clara Stahlbaum'un yeni yıl hediyesi olarak aldığı fındıkkıran oyuncağı ile ilgili rüyalarını konu alan büyü-masal tarzı bir eserdir. İlk defa 1892'de Sankt-Peterburg'da sahnelenen Fındıkkıran Balesi, yeni yıl kutlamaları ile özdeşleşmiş ve pek çok bale topluluğu tarafından yılbaşında sahnelenmesi gelenekselleşmiştir. Dünyanın en çok sahnelenen bale eserlerinden birisidir.
Eserin öyküsü
Alman yazarı Ernst Theodore Amadeus Hoffmann değişik ülkelerdeki benzer halk öykülerinden yola çıkarak 1815'te Fındıkkıran ve Fareler Kralı (Der Nussknacker und Mausekönig) adlı bir öykü yazmıştı. Aynı öyküyü ünlü Fransız yazar Alexandre Dumas hem uyarlama hem çeviri şeklinde 1844'te yayınlamıştır. Dumas, Hoffmann’ın öyküsündeki kasvetli havayı yumuşatıp bir masal havasına bürümüştü. Öykü, 1846'da Chapman ve Hall Yayınevi tarafından İngiltere'de Hoffmann'a ve Dumas'a atıfta bulunmadan yayınlandı.
Eserin yaratılması ve ilk sahnelenişi
Fındıkkıran Balesi ilk defa 1892 yılında Sankt-Peterburg'da Mariinski Tiyatrosu'nda sahneye konmuştur.
’nin bir sene önce gördüğü büyük ilgi üzerine Sankt Peterburg'daki Krallık Tiyatroları'nın 1890'larda yönetmeni olan Ivan Vsevolojsky, Dumas'nın Fındıkkıran öyküsünün iyi bir bale eseri olabileceğini düşünmüş ve Krallık Tiyatrosu'nun bale yönetmeni Fransız asıllı ünlü koreograf Marius Petipa'dan bir bale yaratmasını istemişti. Petipa hazırladığı detaylı librettoyu besteci Çaykovski'ye verdi. Besteci, konuyu beğenmemesine rağmen görevi kabul etti.
Sürekli güvensizlik nöbetleri geçiren ve eseri yaratacak ilhamı bir türlü bulamayan Çaykovski, bu arada New York Carnegie Hall’in açılış temsiline orkestra şefi olarak davet edilmişti. New York'a giderken eserin 1. sahnesinin taslaklarını yanında götüren besteci, yolculuk sırasında konakladığı Paris’te yeni icat edilmiş olan çelesta adlı enstrümanın sesini ilk defa duydu. İlahi bir çınlama sesi çıkaran ve klavyeli vurmalı bir müzik aleti olan çelesta, Çaykovski'ye şeker perisi'nin müziği için ilham verdi ve günümüzde bu enstrümanın sesi tüm dünyada şeker perilerini ve Noel'i canlandırır hale geldi.
Petipa'nın eserin provaları sırasında hastalanması üzerine sahneye koyma işi asistanı Lev İvanov'a kalmıştır. İvanov, esere Petipa'nın koreografisinden farklı olarak Çaykovski'nin bestesini ön plana çıkaran Kar Taneleri Dansı ve Şekerleme Perisi'nin Dansı'nı kattı.
Gala gösterisi 18 Aralık 1892'de gerçekleşti ve başarısızlıkla sonuçlandı. Şeker perisi rolündeki İtalyan balerin Antonietta dell'Era seyircileri memnun edemedi; ayrıca çizimler ya kasvetli ya da kaba bulundu. Eleştirmenler Fındıkkıran'ı hiç sevmediler. Bu başarısızlığa rağmen ileriki yıllarda çeşitli koreografların eserde uyarlamalar yaparak sahnelemeleri sayesinde bale, kaybolup gitmekten kurtuldu.
Eserin Rusya dışında sahnelenmesi
Fındıkkıran Balesi batıda ilk defa 30 Ocak 1934'te, Londra'da sahnelendi. Rusya’da 1914-1918 yılları arasında Mariinski Tiyatrosu'nun genel müdürlüğünü yapan Nikolay Sergeyev, sahnelenen tüm baleleri bir çeşit notasyon sistemiyle arşivlemişti. 1918'de Rusya'yı terkedip Paris'e geldiğinde tüm ünlü Rus balelerinin yazılı şeklini batıya getirdi. Dame Ninette de Valois, kendisini Londra'ya davet edince Sergeyev, kutular dolusu bale kayıtlarıyla Londra'ya gitti ve daha sonra Saddler's Wells Tiyatro Balesi adını alacak olan Vic-Wells Balesi ile çalıştı. Fındıkkıran'ı batıda ilk defa Vic-Wells Balesi sahneledi.
Fındıkkıran Balesi'nin başarıya ulaşması 1950'lerde gerçekleşti. Hem Londra Festival Balesi hem de New York Şehir Balesi, sıradan olmayan klasik bir bale sahneleme düşüncesiyle Fındıkkıran'ı güzel klasik danslar, iyi bir dekorla sahneye koydu ve başarı kazandı. O zamandan beri dünyanın her yerindeki bale merkezlerinde eser sahnelenmiş ve dünyanın en çok sahnelenen bale eserlerinden birisi haline gelmiştir.
Fındıkkıran'ın Türkiye'de ilk sahnelenişi Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü tarafından 1968-1969 sezonunda Ankara'da gerçekleşmiş, baleyi Dame Ninette de Valois sahneye koymuş, koreografik düzenlemesini Richard Glasstone, Ivanov'un özgün koreografisine bağlı kalarak yapmıştır.
Fındıkıran Balesi'nin sahneleri
Pek çok varyasyonu bulunan balenin en yaygın öyküsü şu şekildedir:
Parti sahnesi
Stahlbaum ailesinin evinde yılbaşı partisi verilmektedir. Clara ve erkek kardeşi Fritz ile anne ve babaları dev yılbaşı ağacının altında dostlarıyla eğlenirler. Gizemli Vaftiz Baba Drosselmeyer çocuklar için bir çuval dolusu oyuncakla gelir. En güzel oyuncak, Clara’ya hediye edilen Fındıkkıran’dır. Kıskanan Fritz, oyuncağı kırar ancak Drosselmeyer tamir eder. Parti sona erdiğinde aile yatmaya gider ancak Clara Fındıkkıran’ı görmek için ağacın altına gelir. Kollarında Fındıkkıran ile uykuya dalar.
Savaş sahnesi
Gece yarısı, garip şeyler olmaya başlar. Clara,fare sesi duyarak uyanır. Oda, Fareler Kralı’nın önderliğindeki bir fare ordusu ile dolar. Clara kaçmak ister ancak dev fareler onu durdurur. Öte yandan odadaki oyuncaklar da canlanır. Fındıkkıran komutasındaki kurşun askerler Fareler Kralı’nın ordusu ile savaşır ve ölür. Clara’nın terliğini Fareler Kralı’nın başına atmasıyla kral ölür ve komutanlarının cesedini taşıyan fareler odayı terkeder. Clara’nın Fındıkkıran için döktüğü gözyaşları onu canlandırır. Bir prense dönüşen Fındıkkıran, Clara’yı kendi ülkesi Karlar Diyarı’na götürür.
Karlar Ülkesi
Karlar Ülkesi’nde Prens ve Clara, kar tanelerinin dansı ile karşılanırlar.
Şekerleme Ülkesi
Clara, prensin eşliğinde Şekerleme Ülkesi'ne gider. Şeker Perisi’ne farelerle yaptıkları savaşı anlatırlar. Peri, onları ödüllendirmek için kutlama dansları sunar.
- İspanyol Dansı
- Arap Dansı
- Rus Dansı
- Çin Dansı
- Mirliton Dansı
- Çiçeklerin Dansı
Son olarak prens ile Şekerleme Perisi birlikte dans ederler.
Rüyanın sonu
Clara, rüyadan uyanır ve kendisini Fındıkkıran’ı ile beraber evlerinin salonundaki yılbaşı ağacının altında bulur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Aksoy, Zeynep. "Şekerlemeler diyarında kar taneleri". Radikal gazetesi, İki, 29 Aralık 2002. 19 Ekim 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ Çıkıgil, Necla. "Kar Taneleri ve Bale". Sanattanyansimalar.com sitesi, 21 Ocak 2015. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ "50 Years Of 'The Nutcracker' Ballet, In Stunning Photos". The Huffington Post, 20 Aralık 2014. 9 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ "The Nutcracker: About the Ballet". Kanada Ulusal Balesi web sitesi. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ "The Nutcracker Ballet Story". Nutcrackerballet.net sitesi. 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
| Wikimedia Commons'ta Fındıkkıran (bale) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Findikkiran Rus besteci Caykovski nin 1891 yilinda besteledigi son balesidir Eserin bestecisi Caykovski Kucuk Alman kiz Clara Stahlbaum un yeni yil hediyesi olarak aldigi findikkiran oyuncagi ile ilgili ruyalarini konu alan buyu masal tarzi bir eserdir Ilk defa 1892 de Sankt Peterburg da sahnelenen Findikkiran Balesi yeni yil kutlamalari ile ozdeslesmis ve pek cok bale toplulugu tarafindan yilbasinda sahnelenmesi geleneksellesmistir Dunyanin en cok sahnelenen bale eserlerinden birisidir Eserin oykusuAlman yazari Ernst Theodore Amadeus Hoffmann degisik ulkelerdeki benzer halk oykulerinden yola cikarak 1815 te Findikkiran ve Fareler Krali Der Nussknacker und Mausekonig adli bir oyku yazmisti Ayni oykuyu unlu Fransiz yazar Alexandre Dumas hem uyarlama hem ceviri seklinde 1844 te yayinlamistir Dumas Hoffmann in oykusundeki kasvetli havayi yumusatip bir masal havasina burumustu Oyku 1846 da Chapman ve Hall Yayinevi tarafindan Ingiltere de Hoffmann a ve Dumas a atifta bulunmadan yayinlandi Eserin yaratilmasi ve ilk sahnelenisiIlk defa 1892 de Mariinski Tiyatrosu nda sahnelendi Findikkiran Balesi ilk defa 1892 yilinda Sankt Peterburg da Mariinski Tiyatrosu nda sahneye konmustur nin bir sene once gordugu buyuk ilgi uzerine Sankt Peterburg daki Krallik Tiyatrolari nin 1890 larda yonetmeni olan Ivan Vsevolojsky Dumas nin Findikkiran oykusunun iyi bir bale eseri olabilecegini dusunmus ve Krallik Tiyatrosu nun bale yonetmeni Fransiz asilli unlu koreograf Marius Petipa dan bir bale yaratmasini istemisti Petipa hazirladigi detayli librettoyu besteci Caykovski ye verdi Besteci konuyu begenmemesine ragmen gorevi kabul etti Surekli guvensizlik nobetleri geciren ve eseri yaratacak ilhami bir turlu bulamayan Caykovski bu arada New York Carnegie Hall in acilis temsiline orkestra sefi olarak davet edilmisti New York a giderken eserin 1 sahnesinin taslaklarini yaninda goturen besteci yolculuk sirasinda konakladigi Paris te yeni icat edilmis olan celesta adli enstrumanin sesini ilk defa duydu Ilahi bir cinlama sesi cikaran ve klavyeli vurmali bir muzik aleti olan celesta Caykovski ye seker perisi nin muzigi icin ilham verdi ve gunumuzde bu enstrumanin sesi tum dunyada seker perilerini ve Noel i canlandirir hale geldi Petipa nin eserin provalari sirasinda hastalanmasi uzerine sahneye koyma isi asistani Lev Ivanov a kalmistir Ivanov esere Petipa nin koreografisinden farkli olarak Caykovski nin bestesini on plana cikaran Kar Taneleri Dansi ve Sekerleme Perisi nin Dansi ni katti Gala gosterisi 18 Aralik 1892 de gerceklesti ve basarisizlikla sonuclandi Seker perisi rolundeki Italyan balerin Antonietta dell Era seyircileri memnun edemedi ayrica cizimler ya kasvetli ya da kaba bulundu Elestirmenler Findikkiran i hic sevmediler Bu basarisizliga ragmen ileriki yillarda cesitli koreograflarin eserde uyarlamalar yaparak sahnelemeleri sayesinde bale kaybolup gitmekten kurtuldu Eserin Rusya disinda sahnelenmesiFindikkiran Balesi batida ilk defa 30 Ocak 1934 te Londra da sahnelendi Rusya da 1914 1918 yillari arasinda Mariinski Tiyatrosu nun genel mudurlugunu yapan Nikolay Sergeyev sahnelenen tum baleleri bir cesit notasyon sistemiyle arsivlemisti 1918 de Rusya yi terkedip Paris e geldiginde tum unlu Rus balelerinin yazili seklini batiya getirdi Dame Ninette de Valois kendisini Londra ya davet edince Sergeyev kutular dolusu bale kayitlariyla Londra ya gitti ve daha sonra Saddler s Wells Tiyatro Balesi adini alacak olan Vic Wells Balesi ile calisti Findikkiran i batida ilk defa Vic Wells Balesi sahneledi Findikkiran Balesi nin basariya ulasmasi 1950 lerde gerceklesti Hem Londra Festival Balesi hem de New York Sehir Balesi siradan olmayan klasik bir bale sahneleme dusuncesiyle Findikkiran i guzel klasik danslar iyi bir dekorla sahneye koydu ve basari kazandi O zamandan beri dunyanin her yerindeki bale merkezlerinde eser sahnelenmis ve dunyanin en cok sahnelenen bale eserlerinden birisi haline gelmistir Findikkiran in Turkiye de ilk sahnelenisi Devlet Opera ve Balesi Genel Mudurlugu tarafindan 1968 1969 sezonunda Ankara da gerceklesmis baleyi Dame Ninette de Valois sahneye koymus koreografik duzenlemesini Richard Glasstone Ivanov un ozgun koreografisine bagli kalarak yapmistir Findikiran Balesi nin sahneleriKarlar UlkesiSekerleme Ulkesi Pek cok varyasyonu bulunan balenin en yaygin oykusu su sekildedir Parti sahnesi Stahlbaum ailesinin evinde yilbasi partisi verilmektedir Clara ve erkek kardesi Fritz ile anne ve babalari dev yilbasi agacinin altinda dostlariyla eglenirler Gizemli Vaftiz Baba Drosselmeyer cocuklar icin bir cuval dolusu oyuncakla gelir En guzel oyuncak Clara ya hediye edilen Findikkiran dir Kiskanan Fritz oyuncagi kirar ancak Drosselmeyer tamir eder Parti sona erdiginde aile yatmaya gider ancak Clara Findikkiran i gormek icin agacin altina gelir Kollarinda Findikkiran ile uykuya dalar Savas sahnesi Gece yarisi garip seyler olmaya baslar Clara fare sesi duyarak uyanir Oda Fareler Krali nin onderligindeki bir fare ordusu ile dolar Clara kacmak ister ancak dev fareler onu durdurur Ote yandan odadaki oyuncaklar da canlanir Findikkiran komutasindaki kursun askerler Fareler Krali nin ordusu ile savasir ve olur Clara nin terligini Fareler Krali nin basina atmasiyla kral olur ve komutanlarinin cesedini tasiyan fareler odayi terkeder Clara nin Findikkiran icin doktugu gozyaslari onu canlandirir Bir prense donusen Findikkiran Clara yi kendi ulkesi Karlar Diyari na goturur Karlar Ulkesi Karlar Ulkesi nde Prens ve Clara kar tanelerinin dansi ile karsilanirlar Sekerleme Ulkesi Clara prensin esliginde Sekerleme Ulkesi ne gider Seker Perisi ne farelerle yaptiklari savasi anlatirlar Peri onlari odullendirmek icin kutlama danslari sunar Ispanyol Dansi Arap Dansi Rus Dansi Cin Dansi Mirliton Dansi Ciceklerin Dansi Son olarak prens ile Sekerleme Perisi birlikte dans ederler Ruyanin sonu Clara ruyadan uyanir ve kendisini Findikkiran i ile beraber evlerinin salonundaki yilbasi agacinin altinda bulur Ayrica bakinizCaykovski BaleKaynakca Aksoy Zeynep Sekerlemeler diyarinda kar taneleri Radikal gazetesi Iki 29 Aralik 2002 19 Ekim 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2016 Cikigil Necla Kar Taneleri ve Bale Sanattanyansimalar com sitesi 21 Ocak 2015 6 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2016 50 Years Of The Nutcracker Ballet In Stunning Photos The Huffington Post 20 Aralik 2014 9 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2016 The Nutcracker About the Ballet Kanada Ulusal Balesi web sitesi 10 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2016 The Nutcracker Ballet Story Nutcrackerballet net sitesi 31 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2016 Wikimedia Commons ta Findikkiran bale ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir