Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Garip, Türk şairler Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday'ın 1941 yılında İstanbul'da yayınlanan ilk şiir kitabı. 1945 yılında, yalnızca Orhan Veli'nin imzası ve şiirleriyle yeniden basılan eser Garip Akımı'nın ismine kaynak olmuştur.
 Kitabın birinci baskısı | |
| Yazarlar | Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat Horozcu, Melih Cevdet Anday |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Tür | Şiir |
| Yayım | Birinci baskı 1941 İkinci baskı 1945 |
| Yayımcı | Resimli Ay Matbaası (1. baskı) Ölmez Eserler Yayınevi (2. baskı) |
İlk baskının Kanık tarafından kaleme alınmış önsözünde şairlerin şiir hakkındaki ortak görüşleri dile getirilmiştir. İkinci baskının önsözü de Orhan Veli'nin görüşlerindeki değişimin bir ifadesi gibidir.
Açıklama
İlk kez 1941 yılının Mayıs ayında yayımlanan Garip'te Melih Cevdet Anday'ın on altı, Oktay Rifat'ın yirmi bir, Orhan Veli Kanık'ın ise yirmi dört şiiri yer aldı. Daha sonraları bu şairlerin temellerini attıkları şiir akımına adını veren Garip'in önsözü Orhan Veli tarafından yazıldı. Bu önsöz Şiire Dair başlığı altında Varlık dergisinde parça parça yayınlanan yazıların bir araya getirilerek düzenlenmiş haliydi ve Garip Akımı'nın bildirgesi niteliğindeydi. Orhan Veli, amaçlarının "eskiye ait olan her şeye karşı çıkmak ve her şeyden önce şairanenin aleyhinde bulunmak" olduğunu yazmıştı.
Kanık ikinci baskıda, bu önsöze Garip İçin başlıklı bir açıklama ekledi. Şair, ayrıca ilk önsözü birçok açıdan gözden geçirip, 1945'teki şiir anlayışına yaklaştırmaya çalıştı. Bu gaye için bazı yargılarını dahi yumuşattı. Örneğin, 1941'deki baskının yedinci sayfasında yer alan "birtakım ideolojilerin söylediklerini bilinen kalıplar içine sıkıştırmakta hiçbir yeni ve sanatkârane hamle yoktu." cümlesindeki "ideolojilerin" sözcüğü 1945 baskısının 12. sayfasında "nazariyelerin" biçiminde yazılmıştı.
İlk baskısı 64, ikinci baskısı 48 sayfa olan kitap, Orhan Veli'nin ölümünün ardından Bütün Şiirleri adlı kitaba dahil edildi.
İçerik
Kitapta yer alan şiirler çoğunlukla 1937-1941 yılları arasında yazıldı ve Varlık, İnsan, Gençlik, Ses, İnkılâpçı Gençlik, İşte gibi dergilerde önceden yayınlandı.
Garip'in ilk baskısının 19 ile 26. sayfaları arası Melih Cevdet'in şiirlerine ayrılmıştı. Şairin kitapta Serçe, Ağaçların Yukarıdaki Yaprakları, Ellerimiz Gibi, Yeni Baştan, Gurbet, İkinci Harbı Umumi, Islık Çalmak, Noktürn, Saadet Şiirlerinden II, Ağız Mızıkası, Seyahat Şiirlerinden I, Günlerimizden, Gün Batarken, Bir Misafirliğin Fotoğrafı, Ölmüş Bir Arkadaştan Mektup isimli eserleri yer aldı. Bu şiirlerin yedi tanesi daha önce yayınlanmamışken, sekizi Varlık, bir tanesi ise Ses dergisinde basılmıştı.
Kitabın 25 ile 44. sayfaları arasında yer alan Oktay Rifat şiirleri ise Şükür, Hayranlık, Yıldızlar, Ekmek ve Yıldızlar, Gün Sonu Konuşması, Şehitlik I, Şehitlik II, Kuzu, Gelin, Sübyan, Karga, Karaca Ahmet, Bir Otelin İki Odası, Kırlangıç, Nanoç'un Çocukluk Resmi, Pencere, Peyizaj, Uykusuzluk, Zurna, Kuşdili ve Tecelli idi. On tanesi Varlık, ikisi Sokak, biri Oluş, biri Ses, biri Yenilik dergisinde daha önceden yayınlanmış bu eserlerin altı tanesi ise ilk kez bu kitapta basılmıştı.
İlk baskıda yer alan Orhan Veli şiirlerinin sekizi Varlık, dördü İnsan, biri Ses dergisinin önceki sayılarında yer almışken onbir tanesi yeniydi. Bu şiirler Sevdaya mı Tutuldum, Sabaha Kadar, Gemilerim, Bayram, Robenson, İnsanlar, Hicret I, Hicret II, ?, Baş Ağrısı, Anlatamıyorum, Kuşlar Yalan Söyler, Kitabe-i Seng-i Mezar, Gözlerim, Gölgem, Rüya, İstanbul İçin Hay-Kay'lar, Güzel Havalar, Efkârlanırım, İllusion, Harbe Giden, 'Kaside, Ne Kadar Güzel, Söz idi.
Birinci baskıda ayrıca Oktay Rifat ve Orhan Veli'nin birlikte yazdığı Kuş ve Bulut ve Ağaç isimli şiirler de yer alıyordu.
1945'te yayınlanan ikinci baskı sadece Orhan Veli'nin şiirlerinden oluşuyordu. Şairin Oktay Rifat'la birlikte yazdığı Ağaç ve Kuş ve Bulut dahi çıkarılmış ve bunların yerine Sol Elim, Şoförün Karısı, Dağ Başı, Dedikodu, Kitâbe-i Seng-i Mezar II, Kitâbe-i Seng-i Mezar III, Derdim Başka, Karmakarışık, Kızılcık, Eski Karım, Festival, Gemliğe Doğru adlı şiirler kitaba eklenmişti. Kitapta Agop Arad'ın çizdiği siyah beyaz ayakta duran bir kadın figürü de vardı. Orhan Veli, şiirlerin sıralamasında da yeni bir düzenleme yapmıştı.
Garip'te yer alan şiirlerden en çok ilgi çeken şaşırtıcı ve yıkıcı özelliği ile Kitabe-i Seng-i Mezar I oldu. Ayrıca, tıpkı bu şiir gibi basit insanları konu edinmiş Hicret, Şoförün Karısı, Güzel Havalar, Festival, Kaside, Söz eserler de kitapta yer bulmuştu. Bu şiirlerin ortak özelliği halk diline yakın ve esprili oluşlarıydı. Konuşma diliyle yazılmış şiirlerde sık sık şehir halkının kullandığı deyimlere, atasözlerine ve tekerlemelere de yer verilmişti.
Orhan Veli'nin ilk dönem şiirlerinde görülen çocukluk temasını işleyen, çocukların ağzından onların bakış açısıyla yazılmış ürünlere bu kitapta da raslanır: Robenson, Rüya, Bayram, Gözlerim, Gemilerim, Harbe Giden, Fena Çocuk gibi.Güzel Havalar, Sevdaya mı Tutuldum, Anlatamıyorum, Gölgem, Efkârlanırım, Derdim Başka, Baş Ağrısı, Sabaha Kadar, Ne Kadar Güzel gibi şiirlerde ise Kanık'ın kişisel yaşamı ile ilgili ayrıntılar yer alır.
İsmi
Cavit Yamaç, Mehmed Kemal ile bir mülakatında kitaba Garip adını kendisinin koyduğunu şöyle açıkladı:
"Bir gün Nisuvaz'da oturuyordum. Orhan geldi, bir şiir kitabı çıkaracağını söyledi. Bir türlü kitabına bir ad bulamıyordu. Koymak istediği ad Tahattur'du. Bilirsin Orhan Veli'nin "Alnımdaki bıçak yarası senin yüzünden... Tabakam senin yadigârın... Seni nasıl unuturum ben... Vesikalı yarim" diye bir şiiri vardır. Onun adı Tahattur'dur. Kitabına bunu vermek istiyordu. Bana sordu ne dersin diye... Ben de bu adın çok eskimiş olduğunu daha yeni ve ilgi çekici bir ad bulmasını söyledim. Bu yeni adın ne olabileceğini sordu. Ben de senin şiirlerin yadırganıyor, acayip garip bulunuyor, öyle bir ad vermelisin dedim. Öyleyse bir ad bul, dedi. Yaban, acayip garip derken... Garip sözü üzerinde durduk. Orhan Veli'nin kitabının adı ortaya çıkmıştı. Garip, sadece şaşırtıcı, acayip anlamına gelmiyor, gurbette kalmışa da yakışıyordu. Zaten o dönemde Orhan Veli ve arkadaşları da biraz kural dışı, biraz gurbette kalmış gibiydi."
Tepkiler
Garip'te Kitâbe-i Seng-i Mezar'ın başını çektiği birçok yeni, yıkıcı ve şaşırtıcı şiir yer alıyordu. Bu yüzden de kitap yayınlanmasının ardından büyük ilgi çekti ve hem iyi hem de kötü eleştiriler aldı. Örneğin, Hece şiirinin öncülerinden Yusuf Ziya Ortaç Kitâbe-i Seng-i Mezar için "Vezin gitti, kafiye gitti, manâ gitti... Türk şiirinin berceste mısraı diye "Yazık oldu Süleyman Efendi'ye!" rezaletini alkışladılar... Göğüslerinde cehennemler yanan sanat cücelerinin kınalar yakıp, ziller takıp şıkır şıkır oynadıklarını gördük! Sanatın darülâcezesiyle timarhanesi el ele verdi, birkaç mecmuanın sahifesinde saltanat kurdular! (...) Ey Türk gençliği! Sizi bu hayasızlığın suratına tükürmeye davet ediyorum." diye yazdı. Garip akımının destekçilerinden olan Nurullah Ataç ise "Yazık oldu Süleyman Efendi'ye" mısrası sayesinde şiirin vapurlara, tramvaylara, kahvehanelere kadar girebildiğini söyledi.
Bu aşırı eleştiriler ve övgüler sebebiyle Orhan Veli Kanık kısa zamanda büyük ün kazandı.
Kaynakça
- ^ a b Kanık 1953, s. 11
- ^ Sağlam 2002, s. 43
- ^ a b İz Bırakanlar: Orhan Veli. Hürriyet Gazetesi. Sayfa 6
- ^ a b Bezirci 1991, s. 61
- ^ a b c Bezirci 1991, s. 62
- ^ Ercilasun 2004, s. 32
- ^ a b c d Bezirci 1991, s. 64
- ^ Fuat 2000, s. 21
- ^ a b Fuat 2000, s. 22
- ^ Fuat 2000, s. 23
- ^ Bezirci 1991, s. 70
- ^ Bezirci 1991, s. 73
- ^ Bezirci 1991, s. 74
- ^ Mehmet Kemal, Ne Varsa Edebiyatta Var, Öyle Bilirim. Cumhuriyet, 2 Nisan 1978
Konuyla ilgili yayınlar
- Bezirci, Asım (1991), Orhan Veli: Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Eserleri, Altın Kitaplar Yayınevi,
- Ercilasun, Bilge (2004), Orhan Veli Kanık, Hayatı, Sanatı, Eserlerinden Seçmeler, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,
- Kanık, Adnan Veli (1953), Orhan Veli İçin, Yeditepe Yayınları
- Fuat, Memet (2000), Orhan Veli, Adam Yayınları,
- Sağlam, Nuri (2002), Orhan Veli Kanık: Hayatı, Sanatı, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler, Hikmet Yayınları,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Garip Turk sairler Orhan Veli Kanik Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday in 1941 yilinda Istanbul da yayinlanan ilk siir kitabi 1945 yilinda yalnizca Orhan Veli nin imzasi ve siirleriyle yeniden basilan eser Garip Akimi nin ismine kaynak olmustur GaripKitabin birinci baskisiYazarlarOrhan Veli Kanik Oktay Rifat Horozcu Melih Cevdet AndayUlkeTurkiyeDilTurkceTurSiirYayimBirinci baski 1941 Ikinci baski 1945YayimciResimli Ay Matbaasi 1 baski Olmez Eserler Yayinevi 2 baski Ilk baskinin Kanik tarafindan kaleme alinmis onsozunde sairlerin siir hakkindaki ortak gorusleri dile getirilmistir Ikinci baskinin onsozu de Orhan Veli nin goruslerindeki degisimin bir ifadesi gibidir AciklamaIlk kez 1941 yilinin Mayis ayinda yayimlanan Garip te Melih Cevdet Anday in on alti Oktay Rifat in yirmi bir Orhan Veli Kanik in ise yirmi dort siiri yer aldi Daha sonralari bu sairlerin temellerini attiklari siir akimina adini veren Garip in onsozu Orhan Veli tarafindan yazildi Bu onsoz Siire Dair basligi altinda Varlik dergisinde parca parca yayinlanan yazilarin bir araya getirilerek duzenlenmis haliydi ve Garip Akimi nin bildirgesi niteligindeydi Orhan Veli amaclarinin eskiye ait olan her seye karsi cikmak ve her seyden once sairanenin aleyhinde bulunmak oldugunu yazmisti Kanik ikinci baskida bu onsoze Garip Icin baslikli bir aciklama ekledi Sair ayrica ilk onsozu bircok acidan gozden gecirip 1945 teki siir anlayisina yaklastirmaya calisti Bu gaye icin bazi yargilarini dahi yumusatti Ornegin 1941 deki baskinin yedinci sayfasinda yer alan birtakim ideolojilerin soylediklerini bilinen kaliplar icine sikistirmakta hicbir yeni ve sanatkarane hamle yoktu cumlesindeki ideolojilerin sozcugu 1945 baskisinin 12 sayfasinda nazariyelerin biciminde yazilmisti Ilk baskisi 64 ikinci baskisi 48 sayfa olan kitap Orhan Veli nin olumunun ardindan Butun Siirleri adli kitaba dahil edildi IcerikKitapta yer alan siirler cogunlukla 1937 1941 yillari arasinda yazildi ve Varlik Insan Genclik Ses Inkilapci Genclik Iste gibi dergilerde onceden yayinlandi Garip in ilk baskisinin 19 ile 26 sayfalari arasi Melih Cevdet in siirlerine ayrilmisti Sairin kitapta Serce Agaclarin Yukaridaki Yapraklari Ellerimiz Gibi Yeni Bastan Gurbet Ikinci Harbi Umumi Islik Calmak Nokturn Saadet Siirlerinden II Agiz Mizikasi Seyahat Siirlerinden I Gunlerimizden Gun Batarken Bir Misafirligin Fotografi Olmus Bir Arkadastan Mektup isimli eserleri yer aldi Bu siirlerin yedi tanesi daha once yayinlanmamisken sekizi Varlik bir tanesi ise Ses dergisinde basilmisti Kitabin 25 ile 44 sayfalari arasinda yer alan Oktay Rifat siirleri ise Sukur Hayranlik Yildizlar Ekmek ve Yildizlar Gun Sonu Konusmasi Sehitlik I Sehitlik II Kuzu Gelin Subyan Karga Karaca Ahmet Bir Otelin Iki Odasi Kirlangic Nanoc un Cocukluk Resmi Pencere Peyizaj Uykusuzluk Zurna Kusdili ve Tecelli idi On tanesi Varlik ikisi Sokak biri Olus biri Ses biri Yenilik dergisinde daha onceden yayinlanmis bu eserlerin alti tanesi ise ilk kez bu kitapta basilmisti Ilk baskida yer alan Orhan Veli siirlerinin sekizi Varlik dordu Insan biri Ses dergisinin onceki sayilarinda yer almisken onbir tanesi yeniydi Bu siirler Sevdaya mi Tutuldum Sabaha Kadar Gemilerim Bayram Robenson Insanlar Hicret I Hicret II Bas Agrisi Anlatamiyorum Kuslar Yalan Soyler Kitabe i Seng i Mezar Gozlerim Golgem Ruya Istanbul Icin Hay Kay lar Guzel Havalar Efkarlanirim Illusion Harbe Giden Kaside Ne Kadar Guzel Sozidi Birinci baskida ayrica Oktay Rifat ve Orhan Veli nin birlikte yazdigi Kus ve Bulut ve Agac isimli siirler de yer aliyordu 1945 te yayinlanan ikinci baski sadece Orhan Veli nin siirlerinden olusuyordu Sairin Oktay Rifat la birlikte yazdigi Agac ve Kus ve Bulut dahi cikarilmis ve bunlarin yerine Sol Elim Soforun Karisi Dag Basi Dedikodu Kitabe i Seng i Mezar II Kitabe i Seng i Mezar III Derdim Baska Karmakarisik Kizilcik Eski Karim Festival Gemlige Dogru adli siirler kitaba eklenmisti Kitapta Agop Arad in cizdigi siyah beyaz ayakta duran bir kadin figuru de vardi Orhan Veli siirlerin siralamasinda da yeni bir duzenleme yapmisti Garip te yer alan siirlerden en cok ilgi ceken sasirtici ve yikici ozelligi ile Kitabe i Seng i Mezar I oldu Ayrica tipki bu siir gibi basit insanlari konu edinmis Hicret Soforun Karisi Guzel Havalar Festival Kaside Soz eserler de kitapta yer bulmustu Bu siirlerin ortak ozelligi halk diline yakin ve esprili oluslariydi Konusma diliyle yazilmis siirlerde sik sik sehir halkinin kullandigi deyimlere atasozlerine ve tekerlemelere de yer verilmisti Orhan Veli nin ilk donem siirlerinde gorulen cocukluk temasini isleyen cocuklarin agzindan onlarin bakis acisiyla yazilmis urunlere bu kitapta da raslanir Robenson Ruya Bayram Gozlerim Gemilerim Harbe Giden Fena Cocuk gibi Guzel Havalar Sevdaya mi Tutuldum Anlatamiyorum Golgem Efkarlanirim Derdim Baska Bas Agrisi Sabaha Kadar Ne Kadar Guzel gibi siirlerde ise Kanik in kisisel yasami ile ilgili ayrintilar yer alir IsmiCavit Yamac Mehmed Kemal ile bir mulakatinda kitaba Garip adini kendisinin koydugunu soyle acikladi Bir gun Nisuvaz da oturuyordum Orhan geldi bir siir kitabi cikaracagini soyledi Bir turlu kitabina bir ad bulamiyordu Koymak istedigi ad Tahattur du Bilirsin Orhan Veli nin Alnimdaki bicak yarasi senin yuzunden Tabakam senin yadigarin Seni nasil unuturum ben Vesikali yarim diye bir siiri vardir Onun adi Tahattur dur Kitabina bunu vermek istiyordu Bana sordu ne dersin diye Ben de bu adin cok eskimis oldugunu daha yeni ve ilgi cekici bir ad bulmasini soyledim Bu yeni adin ne olabilecegini sordu Ben de senin siirlerin yadirganiyor acayip garip bulunuyor oyle bir ad vermelisin dedim Oyleyse bir ad bul dedi Yaban acayip garip derken Garip sozu uzerinde durduk Orhan Veli nin kitabinin adi ortaya cikmisti Garip sadece sasirtici acayip anlamina gelmiyor gurbette kalmisa da yakisiyordu Zaten o donemde Orhan Veli ve arkadaslari da biraz kural disi biraz gurbette kalmis gibiydi TepkilerGarip te Kitabe i Seng i Mezar in basini cektigi bircok yeni yikici ve sasirtici siir yer aliyordu Bu yuzden de kitap yayinlanmasinin ardindan buyuk ilgi cekti ve hem iyi hem de kotu elestiriler aldi Ornegin Hece siirinin onculerinden Yusuf Ziya Ortac Kitabe i Seng i Mezar icin Vezin gitti kafiye gitti mana gitti Turk siirinin berceste misrai diye Yazik oldu Suleyman Efendi ye rezaletini alkisladilar Goguslerinde cehennemler yanan sanat cucelerinin kinalar yakip ziller takip sikir sikir oynadiklarini gorduk Sanatin darulacezesiyle timarhanesi el ele verdi birkac mecmuanin sahifesinde saltanat kurdular Ey Turk gencligi Sizi bu hayasizligin suratina tukurmeye davet ediyorum diye yazdi Garip akiminin destekcilerinden olan Nurullah Atac ise Yazik oldu Suleyman Efendi ye misrasi sayesinde siirin vapurlara tramvaylara kahvehanelere kadar girebildigini soyledi Bu asiri elestiriler ve ovguler sebebiyle Orhan Veli Kanik kisa zamanda buyuk un kazandi Kaynakca a b Kanik 1953 s 11 Saglam 2002 s 43 a b Iz Birakanlar Orhan Veli Hurriyet Gazetesi Sayfa 6 a b Bezirci 1991 s 61 a b c Bezirci 1991 s 62 Ercilasun 2004 s 32 a b c d Bezirci 1991 s 64 Fuat 2000 s 21 a b Fuat 2000 s 22 Fuat 2000 s 23 Bezirci 1991 s 70 Bezirci 1991 s 73 Bezirci 1991 s 74 Mehmet Kemal Ne Varsa Edebiyatta Var Oyle Bilirim Cumhuriyet 2 Nisan 1978Konuyla ilgili yayinlarBezirci Asim 1991 Orhan Veli Yasami Kisiligi Sanati Eserleri Altin Kitaplar Yayinevi ISBN 9754052395 Ercilasun Bilge 2004 Orhan Veli Kanik Hayati Sanati Eserlerinden Secmeler Milli Egitim Bakanligi Yayinlari ISBN 975 11 0789 X Kanik Adnan Veli 1953 Orhan Veli Icin Yeditepe Yayinlari Fuat Memet 2000 Orhan Veli Adam Yayinlari ISBN 9789754186420 Saglam Nuri 2002 Orhan Veli Kanik Hayati Sanati Eserleri Eserlerinden Secmeler Hikmet Yayinlari ISBN 975 6524 85 5