Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Havagazı fabrikası veya gazhane havagazı üretimi için endüstriyel bir tesis ve depolama alanıdır.
Taş kömürünün yüksek sıcaklıkta damıtılması yoluyla üretilen havagazı, 19. yüzyılda aydınlatma amaçlı kullanılmıştır. Yeni aydınlatma teknolojilerinin gelişmesi ile gazhaneler işlevini kaybetmiştir.
Tarihçe
Maden kömürü 16. yüzyılın sonlarında evsel yakıt olarak kullanılmaya başlamış ve maden kömüründen yanıcı bir gazın çıktığı ve bunun da kömürün yanması sırasında oluşan alevden sorumlu olduğu gözlenmişti. Maden kömürünün soba içinde yanarken şiddetli bir ışık saçtığı, 18. yüzyılın sonunda Belçika'da yaşayan Minckelaers isimli bir eczacı tarafından keşfedildi. Kömür gazının (havagazı) aydınlatma amacıyla yakılması konusunda çeşitli çalışmalar başladı. Bu gazın patlama ve parlama gibi özellikleri olduğunu İngiltere'de Boulton ve Watt firmasında mühendis olarak çalışan William Murdoch ortaya çıkardı. Murdoch, büyük bir depoda topladığı gazı yaktığı halde herhangi bir patlama olmadığını gözlemledikten sonra gazın ışık elde ederek şehri aydınlatabileceğini öne sürdü. 1804'te Boulton ve Watt firması, gaz elde etmede kullanılan retortlar üretmeye başladı. Çeşitli özel yapılar ve alanların aydınlatmasında havagazı kullanıldı.
Gazın bir merkezden borularla dağıtılması düşüncesi 1806 yılında Alman asıllı Frederic A. Winsor tarafından ortaya atıldı. Bu düşünceyi hayata geçirmek için ilk havagazı şirketi olan Gas Light and Coke Co. 1812 yılında kuruldu. Gazın bir merkezden borularla dağıtılmasına dayanan ilk genel aydınlatma, 1 Nisan 1814 tarihine Londra'da bu şirket tarafından gerçekleştirildi. Kentlerin gazla aydınlatılması hızla yaygınlaştı. Üretilen gazın depolanması için şehirlerin her yerine gazometreler inşa edildi. Gazometreler 62 metrelik iç çapı ve 72 metrelik yüksekliği ile devasa birer varil görünümüne sahip depolama alanları idi. Osmanlı Devleti'nde ilk kez 1855yılında İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nın yakınına bir gazhane inşa edildi ve sarayın aydınlanması sağlandı, on yıl içinde İstanbul'un çeşitli semtleri buradan sağlanan havagazı ile aydınlatılmaya başlandı. 1862'de Kuzguncuk, 1880'de Yedikule 1892'de Kadıköy (Hasanpaşa) Gazhaneleri hizmete girdi.
Havagazı kullanımının yerini doğalgazın alması ve endüstriyel aktivitenin şehir dışına taşınmasıyla tüm dünyada gazhaneler işlevini yitirdi. 1999’da İngiltere'deki gazometrelerin çoğunluğunun yıkılmasına dair bir karar alındı. Terkedilmeye başlayan yapıların yenilenmesi Avrupa’da 20.yy ‘ın son on yılında daha popüler hale geldi ve kimi gazhane yapılarının iç mekanları yenilenerek yeni işlevler kazandı.
Yeni işlevler kazanan gazhane yapıları
Viyana'nın Simmering ilçesinde bulunan ve dört büyük gazometre içeren Viyana Gazhanesi, 1984 yılında faaliyetine son verdi. Yapı, 2001'de içinde Viyana Ulusal Arşivi, alışveriş mekanları, ofisler, konutlar ve öğrenci yurdu bulunduran bir mekana dönüşmüştür.
Milano'daki Bovisa Gazhanesi 1992 yılında fakülte binası haline getirilmiştir.
1888 yılında inşa edilmiş Varşova Gazhanesi, 1978'de faaliyetini durdurmuş ve Gazhane Müzesi olarak kullanılmaya başlamıştır.
1940 yılında kapanan Kuzguncuk Gazhanesi, sanata ve kültürel faaliyetlere ev sahipliği yapacak bir kültür merkezi olması yönünde planlamış, 2002 yılında tamamlanmadan yarım kalmıştır.
Hasanpaşa Gazhanesi, İstanbul'da 1892 yılında inşa edilmiş ve 2021 yılında müzeye dönüştürülmüştür.
Kaynakça
- ^ a b Dölen, Emre (17 Temmuz 2021). . Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Yıl 2010, Cilt 11, Sayı 1,. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Özolcay, Özgecan (2018). "Tarihi endüstriyel yapılarda yeniden işlevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi örneği" (PDF). Maltepe Üniversitesi yüksek lisans tezi. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ . Manifold. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ . istanbultarihi.ist. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ "Will the UK's gas holders be missed?". BBC News (İngilizce). 9 Şubat 2015. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ . Kot Sıfır. 13 Nisan 2015. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ . graedu.pl. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ "Hasanpaşa Gazhanesi". 24 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.
| Wikimedia Commons'ta Havagazı fabrikası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Havagazi fabrikasi veya gazhane havagazi uretimi icin endustriyel bir tesis ve depolama alanidir Poznan da 1856 ile 1973 yillari arasinda komur gazi ureten belediye gaz tesisleri Halen dogalgaz dagitimi icin kullanilmaktadir Tas komurunun yuksek sicaklikta damitilmasi yoluyla uretilen havagazi 19 yuzyilda aydinlatma amacli kullanilmistir Yeni aydinlatma teknolojilerinin gelismesi ile gazhaneler islevini kaybetmistir TarihceMaden komuru 16 yuzyilin sonlarinda evsel yakit olarak kullanilmaya baslamis ve maden komurunden yanici bir gazin ciktigi ve bunun da komurun yanmasi sirasinda olusan alevden sorumlu oldugu gozlenmisti Maden komurunun soba icinde yanarken siddetli bir isik sactigi 18 yuzyilin sonunda Belcika da yasayan Minckelaers isimli bir eczaci tarafindan kesfedildi Komur gazinin havagazi aydinlatma amaciyla yakilmasi konusunda cesitli calismalar basladi Bu gazin patlama ve parlama gibi ozellikleri oldugunu Ingiltere de Boulton ve Watt firmasinda muhendis olarak calisan William Murdoch ortaya cikardi Murdoch buyuk bir depoda topladigi gazi yaktigi halde herhangi bir patlama olmadigini gozlemledikten sonra gazin isik elde ederek sehri aydinlatabilecegini one surdu 1804 te Boulton ve Watt firmasi gaz elde etmede kullanilan retortlar uretmeye basladi Cesitli ozel yapilar ve alanlarin aydinlatmasinda havagazi kullanildi Gazin bir merkezden borularla dagitilmasi dusuncesi 1806 yilinda Alman asilli Frederic A Winsor tarafindan ortaya atildi Bu dusunceyi hayata gecirmek icin ilk havagazi sirketi olan Gas Light and Coke Co 1812 yilinda kuruldu Gazin bir merkezden borularla dagitilmasina dayanan ilk genel aydinlatma 1 Nisan 1814 tarihine Londra da bu sirket tarafindan gerceklestirildi Kentlerin gazla aydinlatilmasi hizla yayginlasti Uretilen gazin depolanmasi icin sehirlerin her yerine gazometreler insa edildi Gazometreler 62 metrelik ic capi ve 72 metrelik yuksekligi ile devasa birer varil gorunumune sahip depolama alanlari idi Osmanli Devleti nde ilk kez 1855yilinda Istanbul da Dolmabahce Sarayi nin yakinina bir gazhane insa edildi ve sarayin aydinlanmasi saglandi on yil icinde Istanbul un cesitli semtleri buradan saglanan havagazi ile aydinlatilmaya baslandi 1862 de Kuzguncuk 1880 de Yedikule 1892 de Kadikoy Hasanpasa Gazhaneleri hizmete girdi Havagazi kullaniminin yerini dogalgazin almasi ve endustriyel aktivitenin sehir disina tasinmasiyla tum dunyada gazhaneler islevini yitirdi 1999 da Ingiltere deki gazometrelerin cogunlugunun yikilmasina dair bir karar alindi Terkedilmeye baslayan yapilarin yenilenmesi Avrupa da 20 yy in son on yilinda daha populer hale geldi ve kimi gazhane yapilarinin ic mekanlari yenilenerek yeni islevler kazandi Yeni islevler kazanan gazhane yapilariYeniden islevlenen Viyana Gazhanesi Viyana nin Simmering ilcesinde bulunan ve dort buyuk gazometre iceren Viyana Gazhanesi 1984 yilinda faaliyetine son verdi Yapi 2001 de icinde Viyana Ulusal Arsivi alisveris mekanlari ofisler konutlar ve ogrenci yurdu bulunduran bir mekana donusmustur Milano daki Bovisa Gazhanesi 1992 yilinda fakulte binasi haline getirilmistir 1888 yilinda insa edilmis Varsova Gazhanesi 1978 de faaliyetini durdurmus ve Gazhane Muzesi olarak kullanilmaya baslamistir 1940 yilinda kapanan Kuzguncuk Gazhanesi sanata ve kulturel faaliyetlere ev sahipligi yapacak bir kultur merkezi olmasi yonunde planlamis 2002 yilinda tamamlanmadan yarim kalmistir Hasanpasa Gazhane gunumuzde muze olarak kullaniliyor Hasanpasa Gazhanesi Istanbul da 1892 yilinda insa edilmis ve 2021 yilinda muzeye donusturulmustur Kaynakca a b Dolen Emre 17 Temmuz 2021 Osmanli Bilimi Arastirmalari Yil 2010 Cilt 11 Sayi 1 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Ozolcay Ozgecan 2018 Tarihi endustriyel yapilarda yeniden islevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi ornegi PDF Maltepe Universitesi yuksek lisans tezi 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Temmuz 2021 Manifold 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Temmuz 2021 istanbultarihi ist 8 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Temmuz 2021 Will the UK s gas holders be missed BBC News Ingilizce 9 Subat 2015 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2021 Kot Sifir 13 Nisan 2015 21 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Temmuz 2021 graedu pl 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Temmuz 2021 Hasanpasa Gazhanesi 24 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2024 Wikimedia Commons ta Havagazi fabrikasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir