Gelre (Felemenkçe: Hertogdom Gelre, Almanca: Herzogtum Geldern, İngilizce: Duchy of Guelders, Fransızca: Duché de Gueldre) Felemenk Bölgesi'nde yer alan, önceleri kontluk olan, sonraları ise Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dükalığı haline gelen tarihi bir bölge.
1096-1795 | |||||||||||||
Gelre arması | |||||||||||||
![]() 1350 yılında Gelre Dükalığı ve Zutphen Kontluğu | |||||||||||||
Başkent | (Geldern), sonraları Arnhem | ||||||||||||
Yaygın dil(ler) | Felemenkçe | ||||||||||||
Hükûmet | Feodal Monarşi | ||||||||||||
Önceleri Kont, 1399'dan sonra Dük | |||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
|
Coğrafya
Dükalık adını bugün Almanya sınırları içinde yer alan (Geldern) (Gelder) kasabasından almaktadır. Günümüzde toprakların büyük kısmını Hollanda'nın Gelderland vilayeti sınırları içerisinde bulunsa da dükalık topraklarının bir kısmı Limburg vilayetinde bulunmakta, bir kısmı da Prusya tarafından 1713'te alınarak bugünkü Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletine katılmıştır.
Dükalığın doğal sınırlarla ayrılmış dört bölgesi bulunmaktaydı:
- Roermond çeyreği; (Üst Çeyrek veya Yukarı Gelre) Maas, ırmağının yukarısının her iki yakasını oluşturmakta, (Geldern), Erkelenz, Goch, , Venlo ve (Straelen) gibi yerleşim alanlarını kapsamaktadır.
Bu kısım Aşağı Çeyrekler'den (Gelderland) mekansal şekilde ayrılmıştır:
- çeyreği; () 'nın doğusunda ve Ren Irmağı'nın kuzeyinde kalan kısımdır. (Doesburg), Doetinchem, ve gibi yerleşim alanlarını kapsamaktadır.
- çeyreği; başkenti Arnhem'dir. Ren'in kuzeyinde IJssel'ın batısında yer alır. Diğer önemli yerleşim yerleri (Renkum) ve Wageningen'dır.
- Nijmegen çeyreği; Ren'in güneyi ve Maas'ın kuzeyi arasında kalan bölgedir. Önemli yerleri , (Tiel) ve Zaltbommel'dır.
Tarih
Kontluk ilk olarak 1096 yılında, Wassenbergli I. Gerard'ın kayıtlara "Gelre Kontu" adıyla geçmesiyle ortaya çıktı. O zamanlar söz konusu bölge 'de, merkezi olmak üzere, (Geldern) ve Roermond civarlarında yer almaktaydı. II. Gerard 1127 yılında 'da bulunan 'in kontrolünü evlilik yoluyla ele geçirdi. 12. ve 13. yüzyıllarda Gelre; Maas, Ren ve IJssel ırmaklarının aşağılarına doğru genişledi ve hatta kısa bir süreliğine 'nda hak iddia etti.
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh4THpGbUwwaGxjbUZzWkY5SFpXeHlaVjl2Wmw5MGFHVmZSSFZyWlY5dlpsOUhkV1ZzWkhKbGN5NXFjR2N2TVRJd2NIZ3RTR1Z5WVd4a1gwZGxiSEpsWDI5bVgzUm9aVjlFZFd0bFgyOW1YMGQxWld4a2NtVnpMbXB3Wnc9PS5qcGc=.jpg)
Gelre Kontluğu, Brabant Dükalığı, ve ile de mücadelelere girişti. Ancak kontun toprakları sadece savaş başarıları sayesinde değil barış zamanı politikalarıyla da gelişti. Veluwe'nin büyük kısmı nakit sıkıntısı çeken toprak sahiplerinden olarak alındı. Utrecht Piskoposu zaman zaman borç karşılığı vergi gelirlerini ipotek etmiştir. Roma-Cermen İmparatoru'na karşı Romanın Kralı seçilen Hollanda ve Zeeland kontu de borç karşılığı Nijmegen kontundaki alacaklarını Gelre kontuna devretmiş, ödenemeyen borçlara mahsuben bazı araziler Gelre'ye katılmıştır.[]
1339'da Gelre Kontu Wassenbergli II. Reinoud, İmparator (IV. Ludwig) tarafından dükalığa yükseltilmiştir. 1371 yılında Wassenberg hanesinin soyu tükenmesi üzerine çıkan veraset savaşından Jülich Dükası galip çıkmıştır. 1423 yılına kadar Jülich ve Gelre dükalıkları şahsi birlik olarak sürdürülmüş, İmparator Sigismund tarafından şaibeli şekilde bu tarihte Egmond hanedanına verilmiştir. Kanlı çekişmelerin ardından iddia sahiplerinden biri olan Valois hanedanından son Burgonya dükü (Cesur Şarl)'ın tek varisi olan kızı Marie'nin kocası ve İmparator (I. Maximilian) kendisini Gelre dükü ilan etmiş ve topraklara el koymuştur.
Gelre'nin son bağımsız dükü, Burgonya sarayında Cesur Şarl tarafından yetiştirilen ve Fransa Kralı VIII. Şarl'a karşı Habsburg hanesinin tarafında savaşmış olan Egmond hanesinden Karel, 1487 yılında, sırasındaki bir çarpışmada esir düşmüştü. İmparator Maximilian'dan umudunu kesen Gelreliler 1492 yılında kendi imkanlarıyla Karel Egmond'un fidyesini ödeyerek Gelre Dükü ilan ettiler. Karel, müttefik haline geldiği Fransa'nın da desteğiyle, Maximilian'ın torunu olan Şarl ile savaşarak sınırlarını bugünkü Overijssel'ı da kapsayacak şekilde genişletti. Fransız tahtına çıkan I. Fransuva'nın yeğeniyle evlenerek Fransa ile bağlarını da güçlendirdi. Ancak Şarlken'in Fransa'ya uyguladığı ambargolar ve İtalya Savaşları'nda alınan yıkıcı sonuçlar nedeniyle dük, topraklarını yeniden İmparator'a devretti. Şarlken ise tek sancak altında toplayarak Habsburg Hollandası'nı oluşturdu ve Gelre'nin bağımsızlığına da bir son vermiş oldu.
Şarlken 1556 yılında tahttan feragat ettiğinde eski Burgonya topraklarını İspanya tacına devretti. Felemenkler İspanya Kralı II. Felipe'ye karşı ayaklandıklarında Gelre'nin kuzeyde kalan üç çeyreği Felemenk Ayaklanması'na Utrecht Birliği saflarında katıldı ve 1581 yılında açıklanan gereği Birleşik Vilayetler'in bir parçası haline geldi. Yukarı Gelre ise İspanya tacına bağlılığını sürdürdü.
Utrecht Antlaşması'na göre 1713 yılında sona eren İspanya Veraset Savaşı'nı takiben Yukarı Gelre; Prusya ((Geldern), Viersen, ve (Venray)), Hollanda Cumhuriyeti (Venlo, ve ), Avusturya (Roermond, , (Weert)) ve (Erkelenz) arasında paylaşıldı. 1795 yılında Gelre son olarak Birinci Fransız Cumhuriyeti tarafından ilhak edilerek Roer ve Meuse-Inférieure adında iki yönetim bölgesine ayrıldı.
Bölgeye ait armalar.
- 1692'den önce
- 1236'dan sonra
- 1276'dan sonra
- Jülich-Gelre arması
Popüler Kültürde Gelre
2001 yapımı (Bir Şövalye Masalı) filminde Heath Ledger tarafından canlandırılan William Thatcher karakteri asilzade olduğunu kanıtlamaya çalışırken, kimliğini Gelre Lordu Sör Ulrich von Liechtenstein olarak açıklamıştır.
Arnhem kentinin futbol takımı Vitesse maçlarını (GelreDome) adlı stadyumda oynamaktadır.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Diana Robin, Anne R. Larsen, and Carole Levin, eds. (2007). Encyclopedia of Women in the Renaissance : Italy, France, and England. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. p. 459. ISBN 978-1-85109-772-2.
- ^ Strage, Mark (1976). Women of Power: the Life and Times of Catherine dé Medici (1st ed.). New York: Harcourt Brace Jovanovich. pp. xiv, 368 p., ill: 16 leaves of plates. ISBN 0-15-198370-4.
- ^ Hackett, Francis (1935). Francis the First:First Gentleman of France (1968 revised ed.). London: Greenwood Press. p. 448. ISBN 9780837100937.
Dış bağlantılar
- Marek, Miroslav. "Geldern-Heinsberg". 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Genealogy.EU.
- Marek, Miroslav. "H 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ouse of Egmont" 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Genealogy.EU.
- 1789 Yukarı Gelre har1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- itası – Kuzey Bölümü1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- 1789 Yukarı Gelre haritası – Güney Bölümü 2 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar