Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gelre (Felemenkçe: Hertogdom Gelre, Almanca: Herzogtum Geldern, İngilizce: Duchy of Guelders, Fransızca: Duché de Gueldre) Felemenk Bölgesi'nde yer alan, önceleri kontluk olan, sonraları ise Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dükalığı haline gelen tarihi bir bölge.
| 1096-1795 | |||||||||||||
 Gelre arması | |||||||||||||
 1350 yılında Gelre Dükalığı ve Zutphen Kontluğu | |||||||||||||
| Başkent | Geldern, sonraları Arnhem | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Felemenkçe | ||||||||||||
| Hükûmet | Feodal Monarşi | ||||||||||||
| Önceleri Kont, 1399'dan sonra Dük | |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Coğrafya
Dükalık adını bugün Almanya sınırları içinde yer alan Geldern (Gelder) kasabasından almaktadır. Günümüzde toprakların büyük kısmını Hollanda'nın Gelderland vilayeti sınırları içerisinde bulunsa da dükalık topraklarının bir kısmı Limburg vilayetinde bulunmakta, bir kısmı da Prusya tarafından 1713'te alınarak bugünkü Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletine katılmıştır.
Dükalığın doğal sınırlarla ayrılmış dört bölgesi bulunmaktaydı:
- Roermond çeyreği; (Üst Çeyrek veya Yukarı Gelre) Maas, ırmağının yukarısının her iki yakasını oluşturmakta, Geldern, Erkelenz, Goch, , Venlo ve Straelen gibi yerleşim alanlarını kapsamaktadır.
Bu kısım Aşağı Çeyrekler'den (Gelderland) mekansal şekilde ayrılmıştır:
- çeyreği; () 'nın doğusunda ve Ren Irmağı'nın kuzeyinde kalan kısımdır. Doesburg, Doetinchem, ve gibi yerleşim alanlarını kapsamaktadır.
- çeyreği; başkenti Arnhem'dir. Ren'in kuzeyinde IJssel'ın batısında yer alır. Diğer önemli yerleşim yerleri Renkum ve Wageningen'dır.
- Nijmegen çeyreği; Ren'in güneyi ve Maas'ın kuzeyi arasında kalan bölgedir. Önemli yerleri , Tiel ve Zaltbommel'dır.
Tarih
Kontluk ilk olarak 1096 yılında, Wassenbergli I. Gerard'ın kayıtlara "Gelre Kontu" adıyla geçmesiyle ortaya çıktı. O zamanlar söz konusu bölge 'de, merkezi olmak üzere, Geldern ve Roermond civarlarında yer almaktaydı. II. Gerard 1127 yılında 'da bulunan 'in kontrolünü evlilik yoluyla ele geçirdi. 12. ve 13. yüzyıllarda Gelre; Maas, Ren ve IJssel ırmaklarının aşağılarına doğru genişledi ve hatta kısa bir süreliğine 'nda hak iddia etti.
Gelre Kontluğu, Brabant Dükalığı, ve ile de mücadelelere girişti. Ancak kontun toprakları sadece savaş başarıları sayesinde değil barış zamanı politikalarıyla da gelişti. Veluwe'nin büyük kısmı nakit sıkıntısı çeken toprak sahiplerinden olarak alındı. Utrecht Piskoposu zaman zaman borç karşılığı vergi gelirlerini ipotek etmiştir. Roma-Cermen İmparatoru'na karşı Romanın Kralı seçilen Hollanda ve Zeeland kontu de borç karşılığı Nijmegen kontundaki alacaklarını Gelre kontuna devretmiş, ödenemeyen borçlara mahsuben bazı araziler Gelre'ye katılmıştır.[]
1339'da Gelre Kontu Wassenbergli II. Reinoud, İmparator IV. Ludwig tarafından dükalığa yükseltilmiştir. 1371 yılında Wassenberg hanesinin soyu tükenmesi üzerine çıkan veraset savaşından Jülich Dükası galip çıkmıştır. 1423 yılına kadar Jülich ve Gelre dükalıkları şahsi birlik olarak sürdürülmüş, İmparator Sigismund tarafından şaibeli şekilde bu tarihte Egmond hanedanına verilmiştir. Kanlı çekişmelerin ardından iddia sahiplerinden biri olan Valois hanedanından son Burgonya dükü Cesur Şarl'ın tek varisi olan kızı Marie'nin kocası ve İmparator I. Maximilian kendisini Gelre dükü ilan etmiş ve topraklara el koymuştur.
Gelre'nin son bağımsız dükü, Burgonya sarayında Cesur Şarl tarafından yetiştirilen ve Fransa Kralı VIII. Şarl'a karşı Habsburg hanesinin tarafında savaşmış olan Egmond hanesinden Karel, 1487 yılında, sırasındaki bir çarpışmada esir düşmüştü. İmparator Maximilian'dan umudunu kesen Gelreliler 1492 yılında kendi imkanlarıyla Karel Egmond'un fidyesini ödeyerek Gelre Dükü ilan ettiler. Karel, müttefik haline geldiği Fransa'nın da desteğiyle, Maximilian'ın torunu olan Şarl ile savaşarak sınırlarını bugünkü Overijssel'ı da kapsayacak şekilde genişletti. Fransız tahtına çıkan I. Fransuva'nın yeğeniyle evlenerek Fransa ile bağlarını da güçlendirdi. Ancak Şarlken'in Fransa'ya uyguladığı ambargolar ve İtalya Savaşları'nda alınan yıkıcı sonuçlar nedeniyle dük, topraklarını yeniden İmparator'a devretti. Şarlken ise tek sancak altında toplayarak Habsburg Hollandası'nı oluşturdu ve Gelre'nin bağımsızlığına da bir son vermiş oldu.
Şarlken 1556 yılında tahttan feragat ettiğinde eski Burgonya topraklarını İspanya tacına devretti. Felemenkler İspanya Kralı II. Felipe'ye karşı ayaklandıklarında Gelre'nin kuzeyde kalan üç çeyreği Felemenk Ayaklanması'na Utrecht Birliği saflarında katıldı ve 1581 yılında açıklanan gereği Birleşik Vilayetler'in bir parçası haline geldi. Yukarı Gelre ise İspanya tacına bağlılığını sürdürdü.
Utrecht Antlaşması'na göre 1713 yılında sona eren İspanya Veraset Savaşı'nı takiben Yukarı Gelre; Prusya (Geldern, Viersen, ve Venray), Hollanda Cumhuriyeti (Venlo, ve ), Avusturya (Roermond, , Weert) ve (Erkelenz) arasında paylaşıldı. 1795 yılında Gelre son olarak Birinci Fransız Cumhuriyeti tarafından ilhak edilerek Roer ve Meuse-Inférieure adında iki yönetim bölgesine ayrıldı.
Bölgeye ait armalar.
-
![image]()
1692'den önce -
![image]()
1236'dan sonra -
![image]()
1276'dan sonra -
![image]()
Jülich-Gelre arması
Popüler Kültürde Gelre
2001 yapımı Bir Şövalye Masalı filminde Heath Ledger tarafından canlandırılan William Thatcher karakteri asilzade olduğunu kanıtlamaya çalışırken, kimliğini Gelre Lordu Sör Ulrich von Liechtenstein olarak açıklamıştır.
Arnhem kentinin futbol takımı Vitesse maçlarını GelreDome adlı stadyumda oynamaktadır.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Diana Robin, Anne R. Larsen, and Carole Levin, eds. (2007). Encyclopedia of Women in the Renaissance : Italy, France, and England. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. p. 459. ISBN 978-1-85109-772-2.
- ^ Strage, Mark (1976). Women of Power: the Life and Times of Catherine dé Medici (1st ed.). New York: Harcourt Brace Jovanovich. pp. xiv, 368 p., ill: 16 leaves of plates. ISBN 0-15-198370-4.
- ^ Hackett, Francis (1935). Francis the First:First Gentleman of France (1968 revised ed.). London: Greenwood Press. p. 448. ISBN 9780837100937.
Dış bağlantılar
- Marek, Miroslav. "Geldern-Heinsberg". 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Genealogy.EU.
- Marek, Miroslav. "H 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ouse of Egmont" 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Genealogy.EU.
- 1789 Yukarı Gelre har1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- itası – Kuzey Bölümü1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- 1789 Yukarı Gelre haritası – Güney Bölümü 2 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gelre Felemenkce Hertogdom Gelre Almanca Herzogtum Geldern Ingilizce Duchy of Guelders Fransizca Duche de Gueldre Felemenk Bolgesi nde yer alan onceleri kontluk olan sonralari ise Kutsal Roma Imparatorlugu nun dukaligi haline gelen tarihi bir bolge Hertogdom Gelre nl Gelre Dukaligi1096 1795Gelre armasi1350 yilinda Gelre Dukaligi ve Zutphen KontluguBaskentGeldern sonralari ArnhemYaygin dil ler FelemenkceHukumetFeodal MonarsiOnceleri Kont 1399 dan sonra Duk Tarihce Kurulusu1096 I Gerard ilk Gelre kontu1039 Dukaliga yukseltildi1339 Asagi kisimlar Hollanda Cumhuriyeti ne katildi1581 Utrecht Antlasmasi1793 Dagilisi1795Onculler Ardillar Hollanda Cumhuriyeti CografyaDukalik adini bugun Almanya sinirlari icinde yer alan Geldern Gelder kasabasindan almaktadir Gunumuzde topraklarin buyuk kismini Hollanda nin Gelderland vilayeti sinirlari icerisinde bulunsa da dukalik topraklarinin bir kismi Limburg vilayetinde bulunmakta bir kismi da Prusya tarafindan 1713 te alinarak bugunku Almanya nin Kuzey Ren Vestfalya eyaletine katilmistir Dukaligin dogal sinirlarla ayrilmis dort bolgesi bulunmaktaydi Roermond ceyregi Ust Ceyrek veya Yukari Gelre Maas irmaginin yukarisinin her iki yakasini olusturmakta Geldern Erkelenz Goch Venlo ve Straelen gibi yerlesim alanlarini kapsamaktadir Bu kisim Asagi Ceyrekler den Gelderland mekansal sekilde ayrilmistir ceyregi nin dogusunda ve Ren Irmagi nin kuzeyinde kalan kisimdir Doesburg Doetinchem ve gibi yerlesim alanlarini kapsamaktadir ceyregi baskenti Arnhem dir Ren in kuzeyinde IJssel in batisinda yer alir Diger onemli yerlesim yerleri Renkum ve Wageningen dir Nijmegen ceyregi Ren in guneyi ve Maas in kuzeyi arasinda kalan bolgedir Onemli yerleri Tiel ve Zaltbommel dir TarihKontluk ilk olarak 1096 yilinda Wassenbergli I Gerard in kayitlara Gelre Kontu adiyla gecmesiyle ortaya cikti O zamanlar soz konusu bolge de merkezi olmak uzere Geldern ve Roermond civarlarinda yer almaktaydi II Gerard 1127 yilinda da bulunan in kontrolunu evlilik yoluyla ele gecirdi 12 ve 13 yuzyillarda Gelre Maas Ren ve IJssel irmaklarinin asagilarina dogru genisledi ve hatta kisa bir sureligine nda hak iddia etti Silahli bir Gelre askeri 1516 Gelre Kontlugu Brabant Dukaligi ve ile de mucadelelere giristi Ancak kontun topraklari sadece savas basarilari sayesinde degil baris zamani politikalariyla da gelisti Veluwe nin buyuk kismi nakit sikintisi ceken toprak sahiplerinden olarak alindi Utrecht Piskoposu zaman zaman borc karsiligi vergi gelirlerini ipotek etmistir Roma Cermen Imparatoru na karsi Romanin Krali secilen Hollanda ve Zeeland kontu de borc karsiligi Nijmegen kontundaki alacaklarini Gelre kontuna devretmis odenemeyen borclara mahsuben bazi araziler Gelre ye katilmistir kaynak belirtilmeli 1339 da Gelre Kontu Wassenbergli II Reinoud Imparator IV Ludwig tarafindan dukaliga yukseltilmistir 1371 yilinda Wassenberg hanesinin soyu tukenmesi uzerine cikan veraset savasindan Julich Dukasi galip cikmistir 1423 yilina kadar Julich ve Gelre dukaliklari sahsi birlik olarak surdurulmus Imparator Sigismund tarafindan saibeli sekilde bu tarihte Egmond hanedanina verilmistir Kanli cekismelerin ardindan iddia sahiplerinden biri olan Valois hanedanindan son Burgonya duku Cesur Sarl in tek varisi olan kizi Marie nin kocasi ve Imparator I Maximilian kendisini Gelre duku ilan etmis ve topraklara el koymustur Gelre nin son bagimsiz duku Burgonya sarayinda Cesur Sarl tarafindan yetistirilen ve Fransa Krali VIII Sarl a karsi Habsburg hanesinin tarafinda savasmis olan Egmond hanesinden Karel 1487 yilinda sirasindaki bir carpismada esir dusmustu Imparator Maximilian dan umudunu kesen Gelreliler 1492 yilinda kendi imkanlariyla Karel Egmond un fidyesini odeyerek Gelre Duku ilan ettiler Karel muttefik haline geldigi Fransa nin da destegiyle Maximilian in torunu olan Sarl ile savasarak sinirlarini bugunku Overijssel i da kapsayacak sekilde genisletti Fransiz tahtina cikan I Fransuva nin yegeniyle evlenerek Fransa ile baglarini da guclendirdi Ancak Sarlken in Fransa ya uyguladigi ambargolar ve Italya Savaslari nda alinan yikici sonuclar nedeniyle duk topraklarini yeniden Imparator a devretti Sarlken ise tek sancak altinda toplayarak Habsburg Hollandasi ni olusturdu ve Gelre nin bagimsizligina da bir son vermis oldu Sarlken 1556 yilinda tahttan feragat ettiginde eski Burgonya topraklarini Ispanya tacina devretti Felemenkler Ispanya Krali II Felipe ye karsi ayaklandiklarinda Gelre nin kuzeyde kalan uc ceyregi Felemenk Ayaklanmasi na Utrecht Birligi saflarinda katildi ve 1581 yilinda aciklanan geregi Birlesik Vilayetler in bir parcasi haline geldi Yukari Gelre ise Ispanya tacina bagliligini surdurdu Utrecht Antlasmasi na gore 1713 yilinda sona eren Ispanya Veraset Savasi ni takiben Yukari Gelre Prusya Geldern Viersen ve Venray Hollanda Cumhuriyeti Venlo ve Avusturya Roermond Weert ve Erkelenz arasinda paylasildi 1795 yilinda Gelre son olarak Birinci Fransiz Cumhuriyeti tarafindan ilhak edilerek Roer ve Meuse Inferieure adinda iki yonetim bolgesine ayrildi Bolgeye ait armalar 1692 den once 1236 dan sonra 1276 dan sonra Julich Gelre armasiPopuler Kulturde Gelre2001 yapimi Bir Sovalye Masali filminde Heath Ledger tarafindan canlandirilan William Thatcher karakteri asilzade oldugunu kanitlamaya calisirken kimligini Gelre Lordu Sor Ulrich von Liechtenstein olarak aciklamistir Arnhem kentinin futbol takimi Vitesse maclarini GelreDome adli stadyumda oynamaktadir Ayrica bakinizPrusya Habsburg Hanedani Kutsal Roma ImparatorluguNotlar Diana Robin Anne R Larsen and Carole Levin eds 2007 Encyclopedia of Women in the Renaissance Italy France and England Santa Barbara Calif ABC CLIO p 459 ISBN 978 1 85109 772 2 Strage Mark 1976 Women of Power the Life and Times of Catherine de Medici 1st ed New York Harcourt Brace Jovanovich pp xiv 368 p ill 16 leaves of plates ISBN 0 15 198370 4 Hackett Francis 1935 Francis the First First Gentleman of France 1968 revised ed London Greenwood Press p 448 ISBN 9780837100937 Dis baglantilarMarek Miroslav Geldern Heinsberg 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genealogy EU Marek Miroslav H 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ouse of Egmont 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genealogy EU 1789 Yukari Gelre har1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde itasi Kuzey Bolumu1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1789 Yukari Gelre haritasi Guney Bolumu 2 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde