Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Geronimo (Meskalero-Çirikavaca Goyaałé "esneyen", 16 Haziran 1829 – 17 Şubat 1909), Kızılderili lideri. Beyazlara karşı mücadele veren kahraman ve son Kızılderili olarak tanınmıştır. Kendi adı öz dilinde Gokhlayeh (Esneyen adam) olarak biliniyor.
Geronimo (Goyaałé) | |
|---|---|
 1887 | |
| Doğum | Goyaałé 16 Haziran 1829 Gila Nehri, Bedonkoheland (Meksika işgalinde) |
| Ölüm | 17 Şubat 1909 (79 yaşında) , Oklahoma, ABD |
| Ölüm sebebi | Ata binmeyle şiddetlenen zatürre |
| Defin yeri | Apaçi Kızılderili Mahkûm Savaş Mezarlığı , Oklahoma 34°42′48″N 98°22′10″W / 34.713406°K 98.369356°B |
| Milliyet | Bidánku kabilesinden Apaçi |
| Evlilik | Alope, Ta-ayz-slath, Chee-hash-kish, Nana-tha-thtith, Zi-yeh, She-gha, Shtsha-she, Ih-tedda, Azul |
| Çocuk(lar) | Chappo, Dohn-say |
| İmza | |
 | |
Geronimo veya diğer adıyla Goyathlay, günümüzde Yeni Meksika olarak adlandırılan bölgede doğmuştu. Şef Mahko’nun torunu olan Geronimo, bir Bedonkohe Apaçi yerlisiydi. Meksikalı askerler ona Geronimo, İspanyollar ise "Jerome" derlerdi. İsmi bu nedenle, sonradan Geronimo olarak bilinecekti.
’deki Apaçi yerlileri için, aslında o bir lider olarak görülüyordu. Geronimo’nun savaş kariyeri bir Chiricahua (Apaçiler arasında en çok saygı duyulan apaçiler) ve aynı zamanda şefi olan kayınbiraderiyle de bağlantılıydı. Juh adındaki bu şefin sözcüsü olarak beyazlarla ilişki kurmuştu. Geronimo Amerikan hükûmetine karşı savaşan son liderlerden biriydi. Apaçiler arasında ise son savaşçıydı. O sıralar Amerikalı yerleşimcilerin yanı sıra İspanyollarda bu bölgeye akın etmeye başlamıştı. Geronimo’nun hayatındaki en kötü anı da bu dönemde gerçekleşti. 1858 yılında bir gün eve döndüğünde, eşi, annesi ve 3 çocuğunu İspanyollar tarafından öldürülmüş olarak buldu.
Anlatılanlara göre Geronimo, beyaz olan herkese karşı nefret duymuş ve elinden geldiği kadar beyaz öldürmeye çalışmıştı. Onun bu intikam ateşi Apaçiler arasında bir üne sahip olmasını sağlamıştı. Arizona ve New Mexico’da yaşayan beyaz yerleşimcilere suratındaki agresif ifadesi ve vücudundaki Apaçi kanından dolayı hep korku saçacaktı. Geronimo, aslında bir şef değildi; bir şamandı (şaman: tıp adamı – şifacı – büyücü) ve bu yönü diğer özellikleri ile birleşmiş, sonuçta ruhsal ve entelektüel bir lider olmasını sağlamıştı.
Apaçi şeflerinin hepsi, onun görüşlerine ve gücüne saygı duydu. 1870'te rezervasyon bölgesine (San Carlos) yerleştirilen Geronimo, buradan kaçmaya çalışacak; fakat tutuklanıp bölgeye geri gönderilecekti. Üç kez daha kaçmayı deneyen Geronimo, dördüncü kaçışında başarılı oldu ve yakalanamayınca, 500 izci ve 3000 Meksikalı asker onun peşine düştü. İzciler sonunda onu buldu ve rezervasyon bölgesine geri götürüldü. Ancak özgür ruhlu Geronimo bir yıl sonra 35 savaşçı, 109 kadın, çocuk ve gençle bu bölgeden de kaçmayı başardı. 1885'teki bu kaçışından 1894 yılına kadar Geronimo bulunamadı.
Bir keresinde 24 adamı ile 5000 süvariden kaçan Geronimo Dumanlı Dağlar'a sığınmış ve dağları didik, didik arayan süvariler ilginçtir ki Geronimo'nun izine bile rastlayamamıştı. Geronimo’yu yakalayamayan süvariler köylere saldırıp kadın ve çocukları öldürmeye başlamışlardı. Bunu duyan Geronimo sonunda dayanamadı ve halkına zarar gelmemesi için teslim oldu ve Oklahoma’daki ’e yerleştirildi. Geronimo teslim olduğunda yanında en son 16 savaşçı 12 kadın ve 6 çocuk kalmıştı. Lawton’daki okul müdürü S.M. Barrett’a yerli bir çevirmen aracılığı ile hayatını kaydettirdi.
Geronimo bir savaş suçlusu olduğundan müdür Barrett, dönemin başkanı Theodore Roosevelt’e varıncaya dek, her makama yazarak “Sürgündeki Kızılderili’nin sözlerini kaydetmek için izin istemişti. Geronimo anılarını anlatmaya Apaçilerin yeryüzüne geliş hikâyesinden başlamıştı. İlk söyleşinin sonuna gelip, Barrett bir soru sorduğunda alacağı cevap şu oluyordu, “Ne söylüyorsam onu yaz.” Ölümünden önce son günlerini geçirmek için Arizona’daki evine dönmek istemiş ancak izin verilmemişti. Ve 1909 yılında bir savaş mahkûmu olarak Oklahoma'da öldü. Kimilerine göre Geronimo işkence yapılarak öldürülmüştü. Öldükten sonra Geronimo rezervasyon bölgesinin arka tarafına gömülmüştü. Fakat -ilginçtir ki- ertesi gün Geronimo gömüldüğü yerde değildi.
Geronimo'nun sembolik mezarı – Oklahoma bölgesindedir. Apaçilere göre Geronimo kutsal topraklar olan dumanlı dağlardadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Geronimo, Stephen Melvil Barrett, and Frederick W. Turner.Geronimo: his own story. 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . New York: Penguin, 1996. . (retrieved Dec 16, 2010)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Geronimo Meskalero Cirikavaca Goyaale esneyen 16 Haziran 1829 17 Subat 1909 Kizilderili lideri Beyazlara karsi mucadele veren kahraman ve son Kizilderili olarak taninmistir Kendi adi oz dilinde Gokhlayeh Esneyen adam olarak biliniyor Geronimo Goyaale 1887DogumGoyaale 16 Haziran 1829 1829 06 16 Gila Nehri Bedonkoheland Meksika isgalinde Olum17 Subat 1909 79 yasinda Oklahoma ABDOlum sebebiAta binmeyle siddetlenen zaturreDefin yeriApaci Kizilderili Mahkum Savas Mezarligi Oklahoma 34 42 48 N 98 22 10 W 34 713406 K 98 369356 B 34 713406 98 369356MilliyetBidanku kabilesinden ApaciEvlilikAlope Ta ayz slath Chee hash kish Nana tha thtith Zi yeh She gha Shtsha she Ih tedda AzulCocuk lar Chappo Dohn sayImzaGeronimo Gokhlayeh en sagda ve savascilari 1886 Geronimo veya diger adiyla Goyathlay gunumuzde Yeni Meksika olarak adlandirilan bolgede dogmustu Sef Mahko nun torunu olan Geronimo bir Bedonkohe Apaci yerlisiydi Meksikali askerler ona Geronimo Ispanyollar ise Jerome derlerdi Ismi bu nedenle sonradan Geronimo olarak bilinecekti deki Apaci yerlileri icin aslinda o bir lider olarak goruluyordu Geronimo nun savas kariyeri bir Chiricahua Apaciler arasinda en cok saygi duyulan apaciler ve ayni zamanda sefi olan kayinbiraderiyle de baglantiliydi Juh adindaki bu sefin sozcusu olarak beyazlarla iliski kurmustu Geronimo Amerikan hukumetine karsi savasan son liderlerden biriydi Apaciler arasinda ise son savasciydi O siralar Amerikali yerlesimcilerin yani sira Ispanyollarda bu bolgeye akin etmeye baslamisti Geronimo nun hayatindaki en kotu ani da bu donemde gerceklesti 1858 yilinda bir gun eve dondugunde esi annesi ve 3 cocugunu Ispanyollar tarafindan oldurulmus olarak buldu Anlatilanlara gore Geronimo beyaz olan herkese karsi nefret duymus ve elinden geldigi kadar beyaz oldurmeye calismisti Onun bu intikam atesi Apaciler arasinda bir une sahip olmasini saglamisti Arizona ve New Mexico da yasayan beyaz yerlesimcilere suratindaki agresif ifadesi ve vucudundaki Apaci kanindan dolayi hep korku sacacakti Geronimo aslinda bir sef degildi bir samandi saman tip adami sifaci buyucu ve bu yonu diger ozellikleri ile birlesmis sonucta ruhsal ve entelektuel bir lider olmasini saglamisti Apaci seflerinin hepsi onun goruslerine ve gucune saygi duydu 1870 te rezervasyon bolgesine San Carlos yerlestirilen Geronimo buradan kacmaya calisacak fakat tutuklanip bolgeye geri gonderilecekti Uc kez daha kacmayi deneyen Geronimo dorduncu kacisinda basarili oldu ve yakalanamayinca 500 izci ve 3000 Meksikali asker onun pesine dustu Izciler sonunda onu buldu ve rezervasyon bolgesine geri goturuldu Ancak ozgur ruhlu Geronimo bir yil sonra 35 savasci 109 kadin cocuk ve gencle bu bolgeden de kacmayi basardi 1885 teki bu kacisindan 1894 yilina kadar Geronimo bulunamadi Bir keresinde 24 adami ile 5000 suvariden kacan Geronimo Dumanli Daglar a siginmis ve daglari didik didik arayan suvariler ilginctir ki Geronimo nun izine bile rastlayamamisti Geronimo yu yakalayamayan suvariler koylere saldirip kadin ve cocuklari oldurmeye baslamislardi Bunu duyan Geronimo sonunda dayanamadi ve halkina zarar gelmemesi icin teslim oldu ve Oklahoma daki e yerlestirildi Geronimo teslim oldugunda yaninda en son 16 savasci 12 kadin ve 6 cocuk kalmisti Lawton daki okul muduru S M Barrett a yerli bir cevirmen araciligi ile hayatini kaydettirdi Geronimo bir savas suclusu oldugundan mudur Barrett donemin baskani Theodore Roosevelt e varincaya dek her makama yazarak Surgundeki Kizilderili nin sozlerini kaydetmek icin izin istemisti Geronimo anilarini anlatmaya Apacilerin yeryuzune gelis hikayesinden baslamisti Ilk soylesinin sonuna gelip Barrett bir soru sordugunda alacagi cevap su oluyordu Ne soyluyorsam onu yaz Olumunden once son gunlerini gecirmek icin Arizona daki evine donmek istemis ancak izin verilmemisti Ve 1909 yilinda bir savas mahkumu olarak Oklahoma da oldu Kimilerine gore Geronimo iskence yapilarak oldurulmustu Oldukten sonra Geronimo rezervasyon bolgesinin arka tarafina gomulmustu Fakat ilginctir ki ertesi gun Geronimo gomuldugu yerde degildi Geronimo nun sembolik mezari Oklahoma bolgesindedir Apacilere gore Geronimo kutsal topraklar olan dumanli daglardadir Ayrica bakinizKod adi Geronimo tartismasiKaynakca Geronimo Stephen Melvil Barrett and Frederick W Turner Geronimo his own story 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde New York Penguin 1996 ISBN 978 0 452 01155 7 retrieved Dec 16 2010