Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Grossmünster, (great minster (büyük manastır)) İsviçre'nin Zürih kentinde olan Romanesk tarzı bir Protestan kilisesidir. Koruyucu azizleri, Zürih şehrinin de koruyucu azizleri sayılan Felix ve Regula ile Exuperantius'tur. Zürih'teki (Fraumünster ve ile birlikte) üç büyük kiliseden birisidir. Limmat Nehri kıyılarında bulunur.
Adı
'Grossmünster' adı 14. yüzyıldan kalmadır. Daha önceki kaynaklarda sadece 'Zürih kilisesi' (uricina ecclesia) olarak tanımlanır. Ilk olarak 1272 yılında 'manastır' terimi (Monasterium praepositurae Thuricensis) kullanıldığı görülür. Kendisinden daha küçük olan Fraumünster ile ayrıştırabilmek için Grossmünster adı ilk olarak 1322 yılında ortaya çıkmıştır.
Kuruluş efsanesi
Efsanenin en eski yazılı hali 9. yüzyılın ilk yarısına ait bir metinde yer alır. (Codex 225, St.Gallen kütüphanesi) «Tempore illo» (her zaman) ifadesiyle yapılan giriş Karolenj dönemini işaret eder. Teb lejyonunu anlatan Passio acaunensis martyrumdan kaynak almıştır. Exuperantius figürü ise başlangıçta efsanede yer almaz ve ilk olarak 13. yüzyılda ortaya çıkar.
Efsaneye göre Felix ve Regula kardeşler, 3. yüzyılda tümü Hristiyanlığa geçen ve bu yüzden Agaunum (Saint-Maurice) Wallis'de katledilen Teb lejyonundan idiler. Lejyonun komutanı olan Mauritius'un emri ile hizmetçileri Exuperantius'ı da yanlarına alarak kaçarlar ve Furka geçidi ve Klausen geçidi üzerinden Glarus'a gelirler. Linth Nehrini izleyerek Zürih Gölüne ve oradan da Turricum'a (Zürih) ulaşırlar. Burada çadırlarını kurup, gece gündüz tanrıya hizmet ederler.
Fakat, efsaneye göre oldukça gaddar bir imparator olan Maximian arkalarından adamlarını yollar. Üç aziz ibadetlerini yapmakta oldukları sırada imparatorun askerlerinin baskınına uğrarlar. Ancak bir mucize eseri kim oldukları hemen anlaşılmaz. Nihayet Teb lejyonunun kaçaklarından Exuperius, Candidus ve Viktor olup olmadıkları sorulduğu zaman, inançlı bir şekilde gerçek kimliklerini açıklarlar. Yapılan işkencelere rağmen, Roma tanrıları Merkür ve Jüpiter'a kurban kesmeyi kabul etmezler. İmparatorluk güçlerinin komutanı Decius'un emri ile Limmat üzerindeki bir adada kafaları kesilerek idam edilirler. Daha sonra melekler, kafalarını ellerinde taşıyan azizlerin cesetlerini, 40 arşın yukarıda gömüldükleri yer olan bir tepeye çıkarır.
Orta Çağ'da birçok kişi, ellerinde kafalarını taşıyarak suyun üzerinde yürüyen ve Felix ile Regula'ya benzeyen kişileri gördüğünü ileri sürmüştür.
Felix ve Regula başrahiplik bölgesi
Kilisenin başrahiplik bölgesi, Orta Çağ boyunca tarihi Konstanz Piskoposluğu içinde Konstanz Katedrali ile birlikte en önemli bölgelerden biriydi. Manastırın başında 1114'ten beri bir başrahip bulunmuş ve bölge kendi rahiplerini seçebilecek şekilde yetkilendirilmiştir.
Grossmünster bir kilise prensliği olarak Zürih bölgesindeki menkul ve gayrimenkullere hükmedebiliyordu. Albisrieden, Schwamendinegn, Fluntern, Höngg ve Meilen en önemli bölgeleriydi. Bunun yanında kilise Töss, Ren, Reuss, Zugersee ve Obersee'de de vergi toplama yetkisine sahipti.
14. yüzyılda dilenci vaiz tarikatlarının (Fransizken ve Dominikan tarikatları gibi) kurulmasına kadar Grossmünster, Konztans piskoposluğu içinde müzik konusunda uzmanlaşmıştı. 1259 yılında koro şefi olan Konrad von Mure kilise korosu için bir vakıf oluşturdu ve 1260'ta aralarında kendi bestelediği ezgilerin de olduğu geniş bir ilahi kataloğu olan Grossmünster'in Liber ordinarius'unu düzenledi. Manastır sonraki yıllarda da çok sayıda önemli koro şefi yetiştirdi.
Reformasyon döneminden sonra idari ve yargısal yetkiler Zürih meclisine devredildi, ancak manastır topraklarının sahipliği 1832 yılına kadar manastıra ait olarak kaldı. Reform sonrasında vakıf teoloji çalışmalarına yönelmeye başladı. Latince eğitiminin yanında bir yüksekokul ve Ulrich Zwingli tarafından kurulan bir teoloji akademisi oluştu, önceleri "Prophezei" daha sonra "Carolinum" denilen bu kurumlaşma 1833'te kurulan Zürih Üniversitesinin çekirdeğini oluşturdu, ki üniversite hala Grossmünster'in damgasını taşır.
1832'de vakfın lağvedilmesinden sonra kiliseye bitişik olan vakıf binası satıldı ve 1849'da Gustav Albert Wegmann tarafından neoromantik tarzda yeniden inşa edildi. Bu bina 1976'ya kadar o zamanki adıyla Grossmünstershulhaus (Grossmünster okul binası) kız okulu olarak hizmet gördü. 1976'dan sonra binada Zürih Üniversitesinin teoloji seminerleri yapılmaya başladı.
Yapının özellikleri
Binanın batı cephesi tipik Alman romanesk tarzındadır. Ana cephe ise kuzeyde yer alır. Zafer anıtı tarzındaki ana cephe portalı Felix ve Regula'nın mezarlarının olduğu düşünülen yerdedir ve burası ile Fraumünster arasındaki yol Prozession aksı (İsa'nın çarmıhı ile birlikte yürüyüşünü anmak için yapılan yürüyüş alayı) olarak tanımlanır. (Yol üzerindeki Wasserkirche ise Felix ve Regula'nın yakıldığı düşünülen yerde yapılmıştır.) Ana portalın sağ bölümünde Kral Davud elinde bir yaylı müzik aletini çalarken betimlenmiştir.
1950'de tarafından yapılmış olan bronz kapı incilden sahnelerden oluşan kabartmalarla doludur. Güney cephesindeki kapıda Münch tarafından yapılmış ve aynı şekilde incilden sahnelerle bezenmiştir.
Batı cephesinde iki adet 64 metrelik altıgen kule bulunur. Güneydeki kuleye Karlsturm (Karl kulesi) denir ve bu kuleye çıkış mümkündür. 50 metre yükseklikteki kulenin panorama platformuna 187 merdivenle çıkılabilir. Kulenin dışına kucağında kılıcıyla oturur şekilde bir Şarlman heykeli yerleştirilmiştir. Kuzey kulesi (aynı zamanda çan kulesi de denir) ise reformcu Heinrich Bullinger'in bir rölyefiyle süslenmiştir. Onun hemen üstünde atlı bir süvari görülür, ki Alplerin kuzeyindeki en eski süvari rölyefi olabilir. Rölyef 1180 yılına tarihlenmiştir ve Zähringer hanedanından IV. Berchthold'un egemenlik alameti olduğu tahmin edilmektedir ve komşu egemenlik bölgesini gösterir.
İç mekan
İç mekan oldukça gösterişsiz bir şekilde bırakılmıştır. Sadece 1853 tarihli bir mimber (Kanzel), 1598 tarihli bir vaftiz kurnası ve akşam yemeği masası bulunur.
Renkli vitray pencereleri 1933'te İsviçreli sanatçı Augusto Giacometti tarafından eklenmiştir. Kuzey duvarında ise 16. yüzyıla ait İsa'nın kutsal yüzü betimlemesi ("Veil of Veronika" Veronica adında bir kadın, çarmıha gerilmeden önce elinde bir bezle İsa'nın yüzünü siler ve İsa'nın çehresi bu bezin üzerinde belirir.) yer alır.
Galeri
-
![image]()
Şarlman'ın güney kulesindeki oturur şekildeki replikası -
![image]()
Ana portal -
![image]()
Zwingli portalı -
![image]()
Krypta, tavan detayları -
![image]()
Augusto Giacometti'nin 1933 tarihli vitrayları -
![image]()
Koro ve org -
![image]()
Sigmar Polke tarafından yapılan 12 adet yan pencereden biri -
![image]()
Reformcu 'in tarafından kuzey kulesine yaptığı rölyef -
![image]()
Zwingli meydanı: solda rahipler evi, sağda 'nin teoloji seminer binası -
![image]()
Şapel, eşme ve imaret -
![image]()
Gotik kuleleri ile Grossmünster, Hans Leu d. Ä.'nın sunak levhasından, 15. yüzyıl sonu -
![image]()
'in sunak resimlerinden kesit: Felix, Regula ve -
![image]()
Kreuzgang
Kaynakça
- ^ Daniel Gutscher: Das Grossmünster in Zürich. Eine baugeschichtliche Monographie. (Schweizerische Kunstführer, Nr. 5), Bern 1983, ISBN 3-85717-017-4.
- ^ Magdalen Bless-Grabher: Zürich und seine Bettelordensklöster. – In: Bettelorden, Bruderschaften und Beginen in Zürich: Stadtkultur und Seelenheil im Mittelalter, hrsg. von Barbara Helbling u. a. – Verlag Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2002, S. 11–24, bes. S. 22.
- ^ Peter Stotz: Zum Lob der Zürcher Stadtpatrone, liturgische Dichtungen zum Fest von Felix und Regula. – In: Turicensia latina: lateinische Texte zur Geschichte Zürichs aus Altertum, Mittelalter und Neuzeit, hrsg. von Peter Stotz u. a. – Verlag Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2003, S. 60–67.
- ^ Daniel Gutscher: Le Grossmünster de Zurich. (Schweizerische Kunstführer, Nr. 326). Hrsg. Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK. Bern 1995, ISBN 978-3-85782-326-8.
- ^ Adolf Reinle, Der Reiter am Zürcher Grossmünster. Zeitschrift für schweizerische Archäologie und Kunstgeschichte Band 26 29 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . içinde
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Grossmünster ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Resmî site
 | Bir kilise ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Grossmunster great minster buyuk manastir Isvicre nin Zurih kentinde olan Romanesk tarzi bir Protestan kilisesidir Koruyucu azizleri Zurih sehrinin de koruyucu azizleri sayilan Felix ve Regula ile Exuperantius tur Zurih teki Fraumunster ve ile birlikte uc buyuk kiliseden birisidir Limmat Nehri kiyilarinda bulunur GrossmunsterAdi Grossmunster adi 14 yuzyildan kalmadir Daha onceki kaynaklarda sadece Zurih kilisesi uricina ecclesia olarak tanimlanir Ilk olarak 1272 yilinda manastir terimi Monasterium praepositurae Thuricensis kullanildigi gorulur Kendisinden daha kucuk olan Fraumunster ile ayristirabilmek icin Grossmunster adi ilk olarak 1322 yilinda ortaya cikmistir Kurulus efsanesiEfsanenin en eski yazili hali 9 yuzyilin ilk yarisina ait bir metinde yer alir Codex 225 St Gallen kutuphanesi Tempore illo her zaman ifadesiyle yapilan giris Karolenj donemini isaret eder Teb lejyonunu anlatan Passio acaunensis martyrumdan kaynak almistir Exuperantius figuru ise baslangicta efsanede yer almaz ve ilk olarak 13 yuzyilda ortaya cikar Efsaneye gore Felix ve Regula kardesler 3 yuzyilda tumu Hristiyanliga gecen ve bu yuzden Agaunum Saint Maurice Wallis de katledilen Teb lejyonundan idiler Lejyonun komutani olan Mauritius un emri ile hizmetcileri Exuperantius i da yanlarina alarak kacarlar ve Furka gecidi ve Klausen gecidi uzerinden Glarus a gelirler Linth Nehrini izleyerek Zurih Golune ve oradan da Turricum a Zurih ulasirlar Burada cadirlarini kurup gece gunduz tanriya hizmet ederler Fakat efsaneye gore oldukca gaddar bir imparator olan Maximian arkalarindan adamlarini yollar Uc aziz ibadetlerini yapmakta olduklari sirada imparatorun askerlerinin baskinina ugrarlar Ancak bir mucize eseri kim olduklari hemen anlasilmaz Nihayet Teb lejyonunun kacaklarindan Exuperius Candidus ve Viktor olup olmadiklari soruldugu zaman inancli bir sekilde gercek kimliklerini aciklarlar Yapilan iskencelere ragmen Roma tanrilari Merkur ve Jupiter a kurban kesmeyi kabul etmezler Imparatorluk guclerinin komutani Decius un emri ile Limmat uzerindeki bir adada kafalari kesilerek idam edilirler Daha sonra melekler kafalarini ellerinde tasiyan azizlerin cesetlerini 40 arsin yukarida gomuldukleri yer olan bir tepeye cikarir Orta Cag da bircok kisi ellerinde kafalarini tasiyarak suyun uzerinde yuruyen ve Felix ile Regula ya benzeyen kisileri gordugunu ileri surmustur Felix ve Regula basrahiplik bolgesiKilisenin basrahiplik bolgesi Orta Cag boyunca tarihi Konstanz Piskoposlugu icinde Konstanz Katedrali ile birlikte en onemli bolgelerden biriydi Manastirin basinda 1114 ten beri bir basrahip bulunmus ve bolge kendi rahiplerini secebilecek sekilde yetkilendirilmistir Grossmunster bir kilise prensligi olarak Zurih bolgesindeki menkul ve gayrimenkullere hukmedebiliyordu Albisrieden Schwamendinegn Fluntern Hongg ve Meilen en onemli bolgeleriydi Bunun yaninda kilise Toss Ren Reuss Zugersee ve Obersee de de vergi toplama yetkisine sahipti 14 yuzyilda dilenci vaiz tarikatlarinin Fransizken ve Dominikan tarikatlari gibi kurulmasina kadar Grossmunster Konztans piskoposlugu icinde muzik konusunda uzmanlasmisti 1259 yilinda koro sefi olan Konrad von Mure kilise korosu icin bir vakif olusturdu ve 1260 ta aralarinda kendi besteledigi ezgilerin de oldugu genis bir ilahi katalogu olan Grossmunster in Liber ordinarius unu duzenledi Manastir sonraki yillarda da cok sayida onemli koro sefi yetistirdi Reformasyon doneminden sonra idari ve yargisal yetkiler Zurih meclisine devredildi ancak manastir topraklarinin sahipligi 1832 yilina kadar manastira ait olarak kaldi Reform sonrasinda vakif teoloji calismalarina yonelmeye basladi Latince egitiminin yaninda bir yuksekokul ve Ulrich Zwingli tarafindan kurulan bir teoloji akademisi olustu onceleri Prophezei daha sonra Carolinum denilen bu kurumlasma 1833 te kurulan Zurih Universitesinin cekirdegini olusturdu ki universite hala Grossmunster in damgasini tasir 1832 de vakfin lagvedilmesinden sonra kiliseye bitisik olan vakif binasi satildi ve 1849 da Gustav Albert Wegmann tarafindan neoromantik tarzda yeniden insa edildi Bu bina 1976 ya kadar o zamanki adiyla Grossmunstershulhaus Grossmunster okul binasi kiz okulu olarak hizmet gordu 1976 dan sonra binada Zurih Universitesinin teoloji seminerleri yapilmaya basladi Yapinin ozellikleriBinanin bati cephesi tipik Alman romanesk tarzindadir Ana cephe ise kuzeyde yer alir Zafer aniti tarzindaki ana cephe portali Felix ve Regula nin mezarlarinin oldugu dusunulen yerdedir ve burasi ile Fraumunster arasindaki yol Prozession aksi Isa nin carmihi ile birlikte yuruyusunu anmak icin yapilan yuruyus alayi olarak tanimlanir Yol uzerindeki Wasserkirche ise Felix ve Regula nin yakildigi dusunulen yerde yapilmistir Ana portalin sag bolumunde Kral Davud elinde bir yayli muzik aletini calarken betimlenmistir 1950 de tarafindan yapilmis olan bronz kapi incilden sahnelerden olusan kabartmalarla doludur Guney cephesindeki kapida Munch tarafindan yapilmis ve ayni sekilde incilden sahnelerle bezenmistir Bati cephesinde iki adet 64 metrelik altigen kule bulunur Guneydeki kuleye Karlsturm Karl kulesi denir ve bu kuleye cikis mumkundur 50 metre yukseklikteki kulenin panorama platformuna 187 merdivenle cikilabilir Kulenin disina kucaginda kiliciyla oturur sekilde bir Sarlman heykeli yerlestirilmistir Kuzey kulesi ayni zamanda can kulesi de denir ise reformcu Heinrich Bullinger in bir rolyefiyle suslenmistir Onun hemen ustunde atli bir suvari gorulur ki Alplerin kuzeyindeki en eski suvari rolyefi olabilir Rolyef 1180 yilina tarihlenmistir ve Zahringer hanedanindan IV Berchthold un egemenlik alameti oldugu tahmin edilmektedir ve komsu egemenlik bolgesini gosterir Ic mekanIc mekan oldukca gosterissiz bir sekilde birakilmistir Sadece 1853 tarihli bir mimber Kanzel 1598 tarihli bir vaftiz kurnasi ve aksam yemegi masasi bulunur Renkli vitray pencereleri 1933 te Isvicreli sanatci Augusto Giacometti tarafindan eklenmistir Kuzey duvarinda ise 16 yuzyila ait Isa nin kutsal yuzu betimlemesi Veil of Veronika Veronica adinda bir kadin carmiha gerilmeden once elinde bir bezle Isa nin yuzunu siler ve Isa nin cehresi bu bezin uzerinde belirir yer alir GaleriSarlman in guney kulesindeki oturur sekildeki replikasi Ana portal Zwingli portali Krypta tavan detaylari Augusto Giacometti nin 1933 tarihli vitraylari Koro ve org Sigmar Polke tarafindan yapilan 12 adet yan pencereden biri Reformcu in tarafindan kuzey kulesine yaptigi rolyef Zwingli meydani solda rahipler evi sagda nin teoloji seminer binasi Sapel esme ve imaret Gotik kuleleri ile Grossmunster Hans Leu d A nin sunak levhasindan 15 yuzyil sonu in sunak resimlerinden kesit Felix Regula ve KreuzgangKaynakca Daniel Gutscher Das Grossmunster in Zurich Eine baugeschichtliche Monographie Schweizerische Kunstfuhrer Nr 5 Bern 1983 ISBN 3 85717 017 4 Magdalen Bless Grabher Zurich und seine Bettelordenskloster In Bettelorden Bruderschaften und Beginen in Zurich Stadtkultur und Seelenheil im Mittelalter hrsg von Barbara Helbling u a Verlag Neue Zurcher Zeitung Zurich 2002 S 11 24 bes S 22 ISBN 3 85823 970 4 Peter Stotz Zum Lob der Zurcher Stadtpatrone liturgische Dichtungen zum Fest von Felix und Regula In Turicensia latina lateinische Texte zur Geschichte Zurichs aus Altertum Mittelalter und Neuzeit hrsg von Peter Stotz u a Verlag Neue Zurcher Zeitung Zurich 2003 S 60 67 ISBN 3 03823 013 8 Daniel Gutscher Le Grossmunster de Zurich Schweizerische Kunstfuhrer Nr 326 Hrsg Gesellschaft fur Schweizerische Kunstgeschichte GSK Bern 1995 ISBN 978 3 85782 326 8 Adolf Reinle Der Reiter am Zurcher Grossmunster Zeitschrift fur schweizerische Archaologie und Kunstgeschichte Band 26 29 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde icindeDis baglantilarWikimedia Commons ta Grossmunster ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Resmi siteBir kilise ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz