Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
Guelfolar ve Ghibellinolar, Orta Çağ İtalyan siyasetinde önemli rol oynayan iki karşıt grubun adıdır. Çok genel olarak, Guelfolar Papalık yanlısı, Ghibellinolar ise İmparatorluk yanlısı olarak tanımlanabilir.
Guelfo ve Ghibellino terimlerinin kökeni
Guelfo adı, 12. yüzyılda ve 13. yüzyıl başlarında Kutsal Roma Germen tahtı için mücadele veren Welf ailesinden; Ghibellino adı ise, Welflerin muhalifleri Hohenstaufen'lerin şatosu Waiblingen'den gelir. İtalya'da bu adlar, büyük bir olasılıkla I. Friedrich'in (Barbarossa) imparatorluk sınırlarını genişletmek amacıyla İtalya'ya seferleri sırasında kullanılmaya başlamıştır. I. Friedrich'i destekleyenler Ghibellinolar adını almış; buna karşılık, imparatorun saldırılarına karşı komünlerin özgürlüğünü savunan Lombard Birliği ve müttefikleri, Guelfolar adıyla anılır olmuştur.
Guelfo-Ghibellino çatışması
"Guelfo" hizbi ile "Ghibellino" hizbi şeklindeki bölünme, I. Friedrich'in hükümdarlığı dönemine uzanır. Ghibellinolar imparatordan yanaydı (onun yanında yer alarak güçlerini ve ayrıcalıklarını artırmak istiyorlardı), Guelfolar ise Papayı destekliyor, Papa gibi onlar da imparatorun müdahalesine karşı çıkıyorlardı. Genellikle, ticaretle uğraşan zengin şehirli aileler Guelfo hizbine; tarım yoluyla zengin olmuş kırsal kökenli aileler ise Ghibellino hizbine yakınlık duyuyorlardı. Elbette, bu çıkar odaklı bir hizipleşmeydi: Guelfo şehirleri, daha çok, Papaya göre imparatoru bir tehdit olarak gören bölgelerde; Ghibellino şehirleri ise, Papalık Devleti'nin genişlemesini daha yakın bir tehdit gibi gören bölgelerde yer alıyordu. Hiziplerin çekişmesi, İtalyan şehirlerinin kendi içlerindeki ve birbirleri arasındaki çatışmaları yoğunlaştırdı. Özellikle şehirli soylular, bir yandan kendi aralarındaki çekişme sürerken; bir yandan da, papa ya da imparatordan yana tavır alarak daha geniş ölçekli bir çatışmanın içine girmiş oldular.
Küçük şehirler ya da kasabalar, yakınlarındaki büyük şehir Guelfo ise, Ghibellino safında yer alıyorlardı. Söz gelimi, Guelfo Floransa ile Ghibellino Siena, 'nda karşı karşıya gelmişlerdir (1260). Keza Pisa, en amansız rakibi Guelfo Cenova'ya karşı, katı bir Ghibellino yanlılığı sergiliyordu. Dolayısıyla, bir hizipten ya da ötekinden olmanın ardında, yerel ya da bölgesel siyasal nedenler yatabiliyordu. Şehirlerin içinde hizipleşme loncalara, mahallelere kadar uzanıyor ve bir şehir, bir iç ayaklanmanın ardından kolaylıkla saf değiştirebiliyordu. Kaldı ki, kimi zaman geleneksel olarak Ghibellino şehirler papalıkla ittifaka gidebiliyor, Guelfo şehirler ise papanın yaptırımlarıyla karşı karşıya kalabiliyorlardı.
İki terimin dönemin İtalyanlarınca 1250 yılına kadar kullanılmadığını belirtmek gerekir. O tarihten sonra da, yalnızca Toskana bölgesinde (hizipleşmenin doğduğu bölge) kullanılan bu iki hizip adı yerine, bazı bölgelerde "kilise yanlıları" ve "imparatorluk yanlıları" nitelemeleri tercih ediliyordu.
13. yüzyıl
Guelfolar ile Ghibellinolar 13. yüzyıl boyunca şehirlerin denetimini ele geçirmek için sürekli savaştılar. Bu savaşlar çoğunlukla kaybeden tarafın şehirden sürülmesiyle sonuçlanıyordu. Guelfo-Ghibellino çatışması şehir devletleri arasındaki rekabette de kendini gösterdi. Toscana şehirleri Papa ile imparator arasındaki mücadelede saflarını belirledikçe, aralarındaki çekişmeler de şiddetlendi. Guelfo Floransa ve müttefikleri Montepulciano, Bologna ve Orvieto ile Ghibellino Pisa, Siena, Pistoia ve Arezzo arasındaki savaşlar, 13. yüzyılın ortalarından 14. yüzyılın ortalarına değin sürdü.
14. yüzyıl
Hohenstaufenlerin İtalya'nın güneyini yitirmesi (1266) ve ardından hanedanın sona ermesi (1268) üzerine Guelfo ile Ghibellino çatışması yeni bir biçim aldı. Guelfoculuk, uluslararası düzeyde İtalya'nın güneyinde Anjou'ları destekleyenlerin oluşturduğu bir ittifaklar sistemine dönüştü. Sicilya'daki Anjou hükümdarları, Papalar ve Toskanalı müttefikleriyle birlikte Floransa bu ittifak içinde yer alıyordu. Guelfoların üstünlüğü ele geçirdiği birçok şehirde Ghibellinoların varlıklarına el konduğundan, bu hizip, rakiplerinin sürgünde kalmasında çıkarı olan mülk sahiplerinin oluşturduğu tutucu bir güç niteliğini kazandı. Ghibellinoculuk ise 1268'den sonra İtalya'daki gücünü yitirmeye başlayan imparatorluğa duyulan romantik bir özlem olarak kaldı ve 1310-1313 arasında İmparator VII. Heinrich'in, 1327-1330 arasında ise İmparator IV. Ludwig'in İtalya seferleri sırasında kısa bir süre yeniden canlandı.
14. yüzyılda imparatorların artık İtalya'ya müdahaleden kaçınması ve Papaların da Roma'dan Fransa'ya taşınması nedeniyle hiziplerin uluslararası düzeydeki önemi gitgide azaldı. Guelfo ve Ghibellino yalnızca yerel hiziplerle ilgili bir nitelendirme olarak kaldı.
Beyaz Guelfolar ile Siyah Guelfolar
Guelfolar ile Ghibellinolar arasındaki bölünme, özellikle Floransa'da önemliydi. Temel olarak, bu iki hizip, ya Alman nüfuzuna karşı (Guelfolar) ya da papanın siyasal nüfuzuna karşı (Ghibellinolar) savaşıyorlardı. Floransa'da da, öteki şehirlerde olduğu gibi, tüccar ya da şehirliler Guelfo; soylular ise, Ghibellino yanlısıydı. Hiziplerin kendilerine özgü adetleri de vardı: Söz gelimi, şapkalarının belli bir kenarına bir tüy takmak ya da meyveyi belli bir biçimde kesmek gibi.
Sonunda 1289'da Ghibellinoları Campaldino ve Caprona'da bozguna uğratan Guelfolar, kendi aralarında çatışmaya başladılar. 1300 yılına gelindiğinde, Floransa Beyaz Guelfolar ve Siyah Guelfolar şeklinde iki hizbe bölünmüştü. Siyahlar Papalığı desteklemeyi sürdürdüler; Beyazlar ise Papanın (özellikle, Papa VIII. Bonifatius'un) nüfuzuna karşıydılar. Dante, Beyaz Guelfoları destekleyenler arasında yer alıyordu ve 1302'de Siyah Guelfolar başa geçince Floransa'dan sürüldü.
İmparator VII. Heinrich 1310'da İtalya'ya geldiğinde, iki hizbin yandaşlarınca da nefretle karşılandı. 1334'te, Papa XII. Benedictus iki adı kullananları da aforozla tehdit etti.
15. yüzyılda, Fransa Kralı VIII. Charles'ın İtalya'yı işgali sırasında, Guelfolar kralı; Ghibellinolar ise İmparator I. Maximilian 'ı desteklediler.
Şehirler ve aileler, İmparator V. Karl 1529'da İtalya'da imparatorluk iktidarını kesin olarak yerleştirinceye kadar Guelfo ve Ghibellino nitelemelerini kullanmayı sürdürdüler.
Hangi İtalyan şehri hangi safta yer alıyordu?
| Başlıca Ghibellino şehirleri | Başlıca Guelfo şehirleri | Tutumları değişebilen şehirler |
|---|---|---|
| Arezzo Cremona Forli Modena Osimo Pisa Pistoia Siena Spoleto Todi | Bologna Brescia Crema Cenova Lodi Mantova Orvieto Perugia | Bergamo Ferrara Floransa Lucca Milano Padova Parma Piacenza Treviso Verona Vicenza |
19. yüzyılda canlanan çatışma
19. yüzyılda İtalyan birliği hareketi sırasında bu adlar yeniden canlandırıldı. Bu dönemde Yeni Guelfolar papanın bir İtalyan devletleri federasyonuna önayak olması için çalışırken, Yeni Ghibellinolar İtalyan birliğinin oluşturulması önünde bir engel olarak gördükleri papaya karşı çıktılar.
Edebiyattaki yansımaları
- Guelfo ile Ghibellino hizipleri, Dante'nin Cehennem'inde önemli bir yer tutar; , sorumlusu olarak görüldüğü bu bölünmenin cezasını Cehennem'de çeker.
- Carlo Levi, İsa Bu Köye Uğramadı başlıklı romanında Agliano köylülerini Guelfolara, üst sınıf kişilerini ise Ghibellinolara benzetir.
Kaynakça
- Bu yazının hazırlanmasında, Kamu Malı kapsamındaki Encyclopædia Britannica Eleventh Edition'dan yararlanılmıştır.
- Bu yazının hazırlanmasında, Kamu Malı kapsamındaki Catholic Encyclopedia 1913 basımından yararlanılmıştır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Guelfolar ve Ghibellinolar Orta Cag Italyan siyasetinde onemli rol oynayan iki karsit grubun adidir Cok genel olarak Guelfolar Papalik yanlisi Ghibellinolar ise Imparatorluk yanlisi olarak tanimlanabilir Guelfo ve Ghibellino terimlerinin kokeniGuelfo adi 12 yuzyilda ve 13 yuzyil baslarinda Kutsal Roma Germen tahti icin mucadele veren Welf ailesinden Ghibellino adi ise Welflerin muhalifleri Hohenstaufen lerin satosu Waiblingen den gelir Italya da bu adlar buyuk bir olasilikla I Friedrich in Barbarossa imparatorluk sinirlarini genisletmek amaciyla Italya ya seferleri sirasinda kullanilmaya baslamistir I Friedrich i destekleyenler Ghibellinolar adini almis buna karsilik imparatorun saldirilarina karsi komunlerin ozgurlugunu savunan Lombard Birligi ve muttefikleri Guelfolar adiyla anilir olmustur Guelfo Ghibellino catismasi Barbarossa ogullari Heinrich ile Friedrich Guelfo hizbi ile Ghibellino hizbi seklindeki bolunme I Friedrich in hukumdarligi donemine uzanir Ghibellinolar imparatordan yanaydi onun yaninda yer alarak guclerini ve ayricaliklarini artirmak istiyorlardi Guelfolar ise Papayi destekliyor Papa gibi onlar da imparatorun mudahalesine karsi cikiyorlardi Genellikle ticaretle ugrasan zengin sehirli aileler Guelfo hizbine tarim yoluyla zengin olmus kirsal kokenli aileler ise Ghibellino hizbine yakinlik duyuyorlardi Elbette bu cikar odakli bir hiziplesmeydi Guelfo sehirleri daha cok Papaya gore imparatoru bir tehdit olarak goren bolgelerde Ghibellino sehirleri ise Papalik Devleti nin genislemesini daha yakin bir tehdit gibi goren bolgelerde yer aliyordu Hiziplerin cekismesi Italyan sehirlerinin kendi iclerindeki ve birbirleri arasindaki catismalari yogunlastirdi Ozellikle sehirli soylular bir yandan kendi aralarindaki cekisme surerken bir yandan da papa ya da imparatordan yana tavir alarak daha genis olcekli bir catismanin icine girmis oldular Kucuk sehirler ya da kasabalar yakinlarindaki buyuk sehir Guelfo ise Ghibellino safinda yer aliyorlardi Soz gelimi Guelfo Floransa ile Ghibellino Siena nda karsi karsiya gelmislerdir 1260 Keza Pisa en amansiz rakibi Guelfo Cenova ya karsi kati bir Ghibellino yanliligi sergiliyordu Dolayisiyla bir hizipten ya da otekinden olmanin ardinda yerel ya da bolgesel siyasal nedenler yatabiliyordu Sehirlerin icinde hiziplesme loncalara mahallelere kadar uzaniyor ve bir sehir bir ic ayaklanmanin ardindan kolaylikla saf degistirebiliyordu Kaldi ki kimi zaman geleneksel olarak Ghibellino sehirler papalikla ittifaka gidebiliyor Guelfo sehirler ise papanin yaptirimlariyla karsi karsiya kalabiliyorlardi Iki terimin donemin Italyanlarinca 1250 yilina kadar kullanilmadigini belirtmek gerekir O tarihten sonra da yalnizca Toskana bolgesinde hiziplesmenin dogdugu bolge kullanilan bu iki hizip adi yerine bazi bolgelerde kilise yanlilari ve imparatorluk yanlilari nitelemeleri tercih ediliyordu 13 yuzyil Guelfolar ile Ghibellinolar 13 yuzyil boyunca sehirlerin denetimini ele gecirmek icin surekli savastilar Bu savaslar cogunlukla kaybeden tarafin sehirden surulmesiyle sonuclaniyordu Guelfo Ghibellino catismasi sehir devletleri arasindaki rekabette de kendini gosterdi Toscana sehirleri Papa ile imparator arasindaki mucadelede saflarini belirledikce aralarindaki cekismeler de siddetlendi Guelfo Floransa ve muttefikleri Montepulciano Bologna ve Orvieto ile Ghibellino Pisa Siena Pistoia ve Arezzo arasindaki savaslar 13 yuzyilin ortalarindan 14 yuzyilin ortalarina degin surdu 14 yuzyil Hohenstaufenlerin Italya nin guneyini yitirmesi 1266 ve ardindan hanedanin sona ermesi 1268 uzerine Guelfo ile Ghibellino catismasi yeni bir bicim aldi Guelfoculuk uluslararasi duzeyde Italya nin guneyinde Anjou lari destekleyenlerin olusturdugu bir ittifaklar sistemine donustu Sicilya daki Anjou hukumdarlari Papalar ve Toskanali muttefikleriyle birlikte Floransa bu ittifak icinde yer aliyordu Guelfolarin ustunlugu ele gecirdigi bircok sehirde Ghibellinolarin varliklarina el kondugundan bu hizip rakiplerinin surgunde kalmasinda cikari olan mulk sahiplerinin olusturdugu tutucu bir guc niteligini kazandi Ghibellinoculuk ise 1268 den sonra Italya daki gucunu yitirmeye baslayan imparatorluga duyulan romantik bir ozlem olarak kaldi ve 1310 1313 arasinda Imparator VII Heinrich in 1327 1330 arasinda ise Imparator IV Ludwig in Italya seferleri sirasinda kisa bir sure yeniden canlandi 14 yuzyilda imparatorlarin artik Italya ya mudahaleden kacinmasi ve Papalarin da Roma dan Fransa ya tasinmasi nedeniyle hiziplerin uluslararasi duzeydeki onemi gitgide azaldi Guelfo ve Ghibellino yalnizca yerel hiziplerle ilgili bir nitelendirme olarak kaldi Beyaz Guelfolar ile Siyah GuelfolarDante yanan mezari icindeki ile konusuyor Farinata 1239 1264 yillari arasinda Floransali Ghibellinolarin onderiydi Cehennem 10 Kanto William Blake in Eseri Guelfolar ile Ghibellinolar arasindaki bolunme ozellikle Floransa da onemliydi Temel olarak bu iki hizip ya Alman nufuzuna karsi Guelfolar ya da papanin siyasal nufuzuna karsi Ghibellinolar savasiyorlardi Floransa da da oteki sehirlerde oldugu gibi tuccar ya da sehirliler Guelfo soylular ise Ghibellino yanlisiydi Hiziplerin kendilerine ozgu adetleri de vardi Soz gelimi sapkalarinin belli bir kenarina bir tuy takmak ya da meyveyi belli bir bicimde kesmek gibi Sonunda 1289 da Ghibellinolari Campaldino ve Caprona da bozguna ugratan Guelfolar kendi aralarinda catismaya basladilar 1300 yilina gelindiginde Floransa Beyaz Guelfolar ve Siyah Guelfolar seklinde iki hizbe bolunmustu Siyahlar Papaligi desteklemeyi surdurduler Beyazlar ise Papanin ozellikle Papa VIII Bonifatius un nufuzuna karsiydilar Dante Beyaz Guelfolari destekleyenler arasinda yer aliyordu ve 1302 de Siyah Guelfolar basa gecince Floransa dan suruldu Imparator VII Heinrich 1310 da Italya ya geldiginde iki hizbin yandaslarinca da nefretle karsilandi 1334 te Papa XII Benedictus iki adi kullananlari da aforozla tehdit etti 15 yuzyilda Fransa Krali VIII Charles in Italya yi isgali sirasinda Guelfolar krali Ghibellinolar ise Imparator I Maximilian i desteklediler Sehirler ve aileler Imparator V Karl 1529 da Italya da imparatorluk iktidarini kesin olarak yerlestirinceye kadar Guelfo ve Ghibellino nitelemelerini kullanmayi surdurduler Hangi Italyan sehri hangi safta yer aliyordu Baslica Ghibellino sehirleri Baslica Guelfo sehirleri Tutumlari degisebilen sehirlerArezzo Cremona Forli Modena Osimo Pisa Pistoia Siena Spoleto Todi Bologna Brescia Crema Cenova Lodi Mantova Orvieto Perugia Bergamo Ferrara Floransa Lucca Milano Padova Parma Piacenza Treviso Verona Vicenza19 yuzyilda canlanan catisma19 yuzyilda Italyan birligi hareketi sirasinda bu adlar yeniden canlandirildi Bu donemde Yeni Guelfolar papanin bir Italyan devletleri federasyonuna onayak olmasi icin calisirken Yeni Ghibellinolar Italyan birliginin olusturulmasi onunde bir engel olarak gordukleri papaya karsi ciktilar Edebiyattaki yansimalariGuelfo ile Ghibellino hizipleri Dante nin Cehennem inde onemli bir yer tutar sorumlusu olarak goruldugu bu bolunmenin cezasini Cehennem de ceker Carlo Levi Isa Bu Koye Ugramadi baslikli romaninda Agliano koylulerini Guelfolara ust sinif kisilerini ise Ghibellinolara benzetir KaynakcaBu yazinin hazirlanmasinda Kamu Mali kapsamindaki Encyclopaedia Britannica Eleventh Edition dan yararlanilmistir Bu yazinin hazirlanmasinda Kamu Mali kapsamindaki Catholic Encyclopedia 1913 basimindan yararlanilmistir