György Ligeti (Macarca: Ligeti György Sándor) (d. 28 Mayıs 1923, Diciosânmartin (günümüzde ), Romanya - ö. 12 Haziran 2006, Viyana, Avusturya). Modern Romanya'da Transilvanya'da Macar asıllı bir ailenin çocuğu olarak doğan; Romanya ve Macaristan'da müzik eğitimi yapan; sonra Avusturya'ya göç edip o ülke vatandaşı olan modern batı müziği bestecisi ve müzik öğretmeni.
György Ligeti | |
---|---|
György Ligeti ve öğrencileri 1982 Graz | |
Doğum | 1923 Diciosânmartin (günümüzde ), Romanya |
Ölüm | 12 Haziran 2006 Viyana, Avusturya |
Meslek | Müzisyen, Besteci, Müzik öğretmeni |
Hayatı
György Ligeti Modern Romanya'da Transilvanya'da Diciosânmartin (1946'dan itibaren Târnăveni)'de Macar asıllı Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Ailesi Ligeti 6 yaşına geldiğinde Romanya'da Cluj (Kolozsvár) şehrinde yerleştiler ve Ligeti doğum yerine 1990'lı yıllara kadar hiç gitmedi. Ligeti başlangıç müzik eğitimini Cluj'da bulunan konservatuvarda ve yazları Budapeşte'de özel müzik hocası olan "Pal Kadona"'dan aldı. 1940'ta Kuzey Transilvanya ve Cluj, Macaristan'a dahil edildi. Ligeti'nin Cluj konservatuvarındaki eğitimi 1944'te Macaristan Horthy rejiminin önü bir genç Yahudi olarak "zorla çalışma kampı"na alınması ile sona erdi. Bu sırada Yahudi olarak annesi ve babası Auschwitz-Birkenau toplama kampına ve ağabeyi toplama kampına gönderildi ve ancak annesi kamptan kurtulabildi.
II. Dünya Savaşı sona erdikten sonra Ligeti Macaristan'da Budapeşte'de "Franz List Müzik Akademisi"'nde ileri müzik eğitimine devam etti. Burada hocaları , , Zoltán Kodály ave oldu. 1949'da bu konservatuvardan mezun oldu. Önce bir yıl Transilvanya'ya giderek oranın halk müziğini inceleme çalışmalarında bulundu. 1951'de Budapeşte'eye dönerek mezun olduğu konservatuvarda müzik hocalığına başladı ve , "kontrpuvan" ve "müzik analizi" dersleri vermeye başladı. Bu sırada Macaristan'da komünist rejim idarede olduğu için Batı Avrupa'daki müziksel gelişmelere katkısı olamadı.
1956'da Macar Devrimi başladıktan sonra Aralık ayında Sovyet Ordusu'nun bu devrimi kanlı olarak bastırması sırasında eski karısı olan Vera (sonra tekrar karısı olmuştur) birlikte Macaristran'dan kaçıp Avusturya'ya sığındı. Avusturya'ya kaçması sırasında o zamana kadar Budapeşte, Macaristan'da hazırlamış olduğu besteleri kaybetti ve bunlardan büyük bir kısmı kayboldu. En nihayet 1968'de Avusturya vatandaşlığına alındı. Macaristan'ı bundan sonra ilk defa 1970'te görebildi.
Macaristan'dan göçünden birkaç hafta sonra [[Köln]'e gitti. Orada Avrupa modern klasik müziğinin bazı önemli avangart bestecileri ile bağlantılar kurdu. Özellikle elektronik müzik üzerinde çalışan Karlheinz Stockhausen ve ile çalışmalar yaptı. 1957 yazında 'daki yeni müzik yaz kurslarına devam etti. Sonra Köln'de elektronik müzik stüdyolarında çalıştı. Ama kendisi hiç elektronik müzik kompoziyonu hazırlamadı ama hazırladığı bestelerde geleneksel orkestra çalgılarının elektronik çalgı sesi vermesini içeren besteler yaptı. Köln'de 3 yıl çalıştıktan sanra bu müzik ekolunda olan şahsi çatışmalardan tedirgin olarak oradan ayrıldı.
1960'ta başlayarak Ligeti'nin hazırladığı müziksel eserler ilgi çekmeye ve itibar görmeye başladı. Bu dönemde 'Apparitions (1958–59) ve Lontano (1967) adlı kompozisyonlar; (1978) operası ve hazırladığı üç kitap dolduran "Piyano için Ligetti Etüdleri" çok ilgi çekti ve ses kayıtları yapıldı.
1973'te Ligeti "Hamburg Müzik ve Tiyatro Yüksek Okulu (Höchschüle für Musik und Theater Hamburg)"' da kompozisyon profesörlüğüne tayin edildi ve bu görevden ancak 1989'da ayrıldı. 1980'li yıllar başında yeni "atonal serializm" akımlarına yaklaşım stilleri inceleyip kendi çalışmalarına uyguladı. Bu arada yeni kompozisyonlar bastırmadı. Ama 1981'de yayımlanan "Keman, Korno ve Piyano Triosu"'ndan sonra 1980'li ve 1990'lı yıllarda çok sayıda kompozisyonu yayımlandı. 1990'da başlatılan ve büyük ıtıbar kazanan yıllık "Rheigau Müzik Festivali"'ne davet edilen ilk besteci oldu.
Fakat 2000 yılından itibaren sağlık problemleri ciddileşti. Hayatının son 3 yılında yürüyemeyerek ancak hasta arabası ile hareket edebildi. Ama ailesi Ligeti'nin ne hastalığından muzdarip olduğunu açıkça söylemediler. 12 Haziran 2006'da Viyana'da 83 yaşında iken öldü. Macaristan ve Avusturya kültür bakanlarının şereflendirdikleri bir merasimle cesedi yakılıp külleri Viyana Şehri'nin "Zentralfriedhof" Mezarlığında kendine bir şeref olarak şehir idaresi tarafından verilen küllerinin yerleştirme mezarına konuldu.
Ligeti çok geniş ve çok değişik şekilde (Rönesans klasik batı müziğinden Afrika müziğine kadar yaygın) müziğe meraklı idi. Bunun yanında Lewis Carroll, Jorge Luis Borges, Franz Kafka gibi yazarların hazırladığı edebi eserlere, resme, mimariye, bilime de merakı vardı. Benoît Mandelbrot'un bulduğu "fraktal geometri"'ye özellikle çok ilgi göstermişti.
Seçilmiş eserleri
Orkestra eserleri
Konçertolar
- 1966 : Viyolonsel Konçertosu, Siegfried Palm için
- 1972 : Duble Konçerto flüt, [obua]] ve orkestra için
- 1980-1988 : Piyano Konçertosu
- 1989-1993 : Keman Konçertosu
- 1998-1999 : Hamburg Konçertosu, korno ve oda orkestrası için (revizyon 2002)
Yaylı çalgılar orkestrası
- 1968-1969 : Ramifications, orkestra ve yaylı çalgılar için veya 12 solo yaylı çalgı için
Oda orkestrası
- 1969-1970 : Oda Konçertosu 13 müzik çalgıcısı için
Senfonik orkestra
- 1951 : Koncerto românesc
- 1958-1959 : Apparitions
- 1961 : Atmosphères
- 1967 : Lontano
- 1971 : Melodien
- 1973-1974 : San Francisco Polyphony
Enstrümental ve oda müziği eserleri
- 1950 : Baladă si joç (balad ve Dans) 2 keman için
- 1982 : Hommage à Hilding Rosenberg, Keman ve viyolonsel için
- 1950 : Andante ve Allegretto, Yaylı çalgılar kuarteti
- 1953-1954: Yaylı çalgılar kuarteti No:1 : Métamorphoses nocturnes
- 1968: Yaylı çalgılar kuarteti No:2
- 1953 : Üflemeli çalgılar için 6 bagatel
- 1968 : 10 Parça Üflemeli çalgılar kuinteti için
- 1948-1953 : Solo viyolonsel için sonat
- 1991-1994 : Solo viyola için sonat
Diğer
- 1982 : Keman, korno ve piyano için Trio
Ödüller
- 1965: Berlin Ödülü (Requiem)
- 1965: UNESCO Uluslararası Besteciler Kürsüsü
- 1986: Müzik Kompazisyonu için Grawemeyer Ödülü (Piano Etüdleri)
- 1988: Fransız Güzel Sanatlar ve Edebiyat Liyakat Nişanı" Commandeur rütbesi
- 1988: Müziksel Kompozisyon için Monaco'lu Prens Pierre Ödülü
- 1990: Sonning Ödülü, Danimarka
- 1991: Balzan Ödülü
- 1993: Ernst von Siemens Müzik Ödülü, Almanya
- 1995: Müzik Sanatları İçin Schock Ödülü
- 1996: Güzel Sanatlar Wolf Ödülü, İsrail
- 2000: Wihuri Sibelius Ödülü, Finlandiya
- 2004: Kyoto Ödülü
- 2003: Kossuth Ödülü, Macaristan
- 2004: Polar Music Ödülü
- 1992: Londra, Kraliyet Müzik Akademisi Şeref Üyesi
Kaynakça
- Ligeti Ingilizce Wikipedia "György Ligeti maddesi 30 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:09.09.2012)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta György Ligeti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- (Almanca)
- "Musiquecontemporaine" web sitesindeki eserleri ses kayıtları 20 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gyorgy Ligeti Macarca Ligeti Gyorgy Sandor d 28 Mayis 1923 Diciosanmartin gunumuzde Romanya o 12 Haziran 2006 Viyana Avusturya Modern Romanya da Transilvanya da Macar asilli bir ailenin cocugu olarak dogan Romanya ve Macaristan da muzik egitimi yapan sonra Avusturya ya goc edip o ulke vatandasi olan modern bati muzigi bestecisi ve muzik ogretmeni Gyorgy LigetiGyorgy Ligeti ve ogrencileri 1982 GrazDogum1923 Diciosanmartin gunumuzde RomanyaOlum12 Haziran 2006 Viyana AvusturyaMeslekMuzisyen Besteci Muzik ogretmeniHayatiGyorgy Ligeti Modern Romanya da Transilvanya da Diciosanmartin 1946 dan itibaren Tarnăveni de Macar asilli Yahudi bir ailenin cocugu olarak dogdu Ailesi Ligeti 6 yasina geldiginde Romanya da Cluj Kolozsvar sehrinde yerlestiler ve Ligeti dogum yerine 1990 li yillara kadar hic gitmedi Ligeti baslangic muzik egitimini Cluj da bulunan konservatuvarda ve yazlari Budapeste de ozel muzik hocasi olan Pal Kadona dan aldi 1940 ta Kuzey Transilvanya ve Cluj Macaristan a dahil edildi Ligeti nin Cluj konservatuvarindaki egitimi 1944 te Macaristan Horthy rejiminin onu bir genc Yahudi olarak zorla calisma kampi na alinmasi ile sona erdi Bu sirada Yahudi olarak annesi ve babasi Auschwitz Birkenau toplama kampina ve agabeyi toplama kampina gonderildi ve ancak annesi kamptan kurtulabildi II Dunya Savasi sona erdikten sonra Ligeti Macaristan da Budapeste de Franz List Muzik Akademisi nde ileri muzik egitimine devam etti Burada hocalari Zoltan Kodaly ave oldu 1949 da bu konservatuvardan mezun oldu Once bir yil Transilvanya ya giderek oranin halk muzigini inceleme calismalarinda bulundu 1951 de Budapeste eye donerek mezun oldugu konservatuvarda muzik hocaligina basladi ve kontrpuvan ve muzik analizi dersleri vermeye basladi Bu sirada Macaristan da komunist rejim idarede oldugu icin Bati Avrupa daki muziksel gelismelere katkisi olamadi 1956 da Macar Devrimi basladiktan sonra Aralik ayinda Sovyet Ordusu nun bu devrimi kanli olarak bastirmasi sirasinda eski karisi olan Vera sonra tekrar karisi olmustur birlikte Macaristran dan kacip Avusturya ya sigindi Avusturya ya kacmasi sirasinda o zamana kadar Budapeste Macaristan da hazirlamis oldugu besteleri kaybetti ve bunlardan buyuk bir kismi kayboldu En nihayet 1968 de Avusturya vatandasligina alindi Macaristan i bundan sonra ilk defa 1970 te gorebildi Macaristan dan gocunden birkac hafta sonra Koln e gitti Orada Avrupa modern klasik muziginin bazi onemli avangart bestecileri ile baglantilar kurdu Ozellikle elektronik muzik uzerinde calisan Karlheinz Stockhausen ve ile calismalar yapti 1957 yazinda daki yeni muzik yaz kurslarina devam etti Sonra Koln de elektronik muzik studyolarinda calisti Ama kendisi hic elektronik muzik kompoziyonu hazirlamadi ama hazirladigi bestelerde geleneksel orkestra calgilarinin elektronik calgi sesi vermesini iceren besteler yapti Koln de 3 yil calistiktan sanra bu muzik ekolunda olan sahsi catismalardan tedirgin olarak oradan ayrildi 1960 ta baslayarak Ligeti nin hazirladigi muziksel eserler ilgi cekmeye ve itibar gormeye basladi Bu donemde Apparitions 1958 59 veLontano 1967 adli kompozisyonlar 1978 operasi ve hazirladigi uc kitap dolduran Piyano icin Ligetti Etudleri cok ilgi cekti ve ses kayitlari yapildi 1973 te Ligeti Hamburg Muzik ve Tiyatro Yuksek Okulu Hochschule fur Musik und Theater Hamburg da kompozisyon profesorlugune tayin edildi ve bu gorevden ancak 1989 da ayrildi 1980 li yillar basinda yeni atonal serializm akimlarina yaklasim stilleri inceleyip kendi calismalarina uyguladi Bu arada yeni kompozisyonlar bastirmadi Ama 1981 de yayimlanan Keman Korno ve Piyano Triosu ndan sonra 1980 li ve 1990 li yillarda cok sayida kompozisyonu yayimlandi 1990 da baslatilan ve buyuk itibar kazanan yillik Rheigau Muzik Festivali ne davet edilen ilk besteci oldu Viyana Zentralfriedhof mezarligida mezari Fakat 2000 yilindan itibaren saglik problemleri ciddilesti Hayatinin son 3 yilinda yuruyemeyerek ancak hasta arabasi ile hareket edebildi Ama ailesi Ligeti nin ne hastaligindan muzdarip oldugunu acikca soylemediler 12 Haziran 2006 da Viyana da 83 yasinda iken oldu Macaristan ve Avusturya kultur bakanlarinin sereflendirdikleri bir merasimle cesedi yakilip kulleri Viyana Sehri nin Zentralfriedhof Mezarliginda kendine bir seref olarak sehir idaresi tarafindan verilen kullerinin yerlestirme mezarina konuldu Ligeti cok genis ve cok degisik sekilde Ronesans klasik bati muziginden Afrika muzigine kadar yaygin muzige merakli idi Bunun yaninda Lewis Carroll Jorge Luis Borges Franz Kafka gibi yazarlarin hazirladigi edebi eserlere resme mimariye bilime de meraki vardi Benoit Mandelbrot un buldugu fraktal geometri ye ozellikle cok ilgi gostermisti Secilmis eserleriOrkestra eserleri Koncertolar 1966 Viyolonsel Koncertosu Siegfried Palm icin 1972 Duble Koncerto flut obua ve orkestra icin 1980 1988 Piyano Koncertosu 1989 1993 Keman Koncertosu 1998 1999 Hamburg Koncertosu korno ve oda orkestrasi icin revizyon 2002 Yayli calgilar orkestrasi 1968 1969 Ramifications orkestra ve yayli calgilar icin veya 12 solo yayli calgi icinOda orkestrasi 1969 1970 Oda Koncertosu 13 muzik calgicisi icinSenfonik orkestra 1951 Koncerto romanesc 1958 1959 Apparitions 1961 Atmospheres 1967 Lontano 1971 Melodien 1973 1974 San Francisco PolyphonyEnstrumental ve oda muzigi eserleri 1950 Baladă si joc balad ve Dans 2 keman icin 1982 Hommage a Hilding Rosenberg Keman ve viyolonsel icin 1950 Andante ve Allegretto Yayli calgilar kuarteti 1953 1954 Yayli calgilar kuarteti No 1 Metamorphoses nocturnes 1968 Yayli calgilar kuarteti No 2 1953 Uflemeli calgilar icin 6 bagatel 1968 10 Parca Uflemeli calgilar kuinteti icin 1948 1953 Solo viyolonsel icin sonat 1991 1994 Solo viyola icin sonatDiger 1982 Keman korno ve piyano icin TrioOduller1965 Berlin Odulu Requiem 1965 UNESCO Uluslararasi Besteciler Kursusu 1986 Muzik Kompazisyonu icin Grawemeyer Odulu Piano Etudleri 1988 Fransiz Guzel Sanatlar ve Edebiyat Liyakat Nisani Commandeur rutbesi 1988 Muziksel Kompozisyon icin Monaco lu Prens Pierre Odulu 1990 Sonning Odulu Danimarka 1991 Balzan Odulu 1993 Ernst von Siemens Muzik Odulu Almanya 1995 Muzik Sanatlari Icin Schock Odulu 1996 Guzel Sanatlar Wolf Odulu Israil 2000 Wihuri Sibelius Odulu Finlandiya 2004 Kyoto Odulu 2003 Kossuth Odulu Macaristan 2004 Polar Music Odulu 1992 Londra Kraliyet Muzik Akademisi Seref UyesiKaynakca a b c d e f Steinitz Richard 2003 Gyorgy Ligeti Music of the Imagination Londra Faber and Faber ISBN 0 571 17631 3 s 20 Ingilizce Ligeti Ingilizce Wikipedia Gyorgy Ligeti maddesi 30 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Erisme 09 09 2012 Ayrica bakinizOperalar listesi Opera bestecileri listesiDis baglantilarWikimedia Commons ta Gyorgy Ligeti ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Almanca Musiquecontemporaine web sitesindeki eserleri ses kayitlari 20 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde