Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gıda katkı maddeleri, gıdaların rengini, görünüşünü, lezzetini, kokusunu vb. duyusal özelliklerini düzenlemek, besleyici değerlerini korumak, dayanıklılıklarını yani raf ömürlerini arttırmak gibi amaçlar doğrultusunda kullanılan kimyasal maddeler olarak tanımlanmaktadır.
Gıda katkı maddelerinin bir alt grubunu oluşturan gıda boyaları, uluslararası Gıda Kodeks Komisyonu (The Codex Alimentarius) tarafından "gıdaya renk vermek veya gıdanın rengini düzenlemek maksadıyla katılan katkı maddesi" olarak tanımlamaktadır. Renk verme özelliğine sahip birçok madde kimyasal yapılarında bulunan farklılıklar nedeniyle farklı kimyasal, fiziksel ve fizikokimyasal özelliklere sahip olabilmektedirler. Bu özellikler onların hangi cins ürünlerde ve hangi amaçla, ne biçimde kullanılacaklarını belirlemektedir. Mevcut durumda uygulanmakta olan gıda işleme tekniklerinin, işlenen gıdaların görünüşleri üzerinde meydana getirmiş oldukları olumsuz etkiler, gıdaların teknolojik nedenlerden dolayı renklendirilmesi gereksinimini ortaya çıkarmaktadır.
Gıda boyasının amacı
Gıda boyası yalnız başına gıda olarak kullanılmayan bir maddedir. Gıda boyaları işlenmiş gıdalara uygulanmakta olup; işleme sonucunda bozulan, kaybolan veya istenmeyen renkler meydana gelmesi sonucunda kullanılmaktadır. Ayrıca gıdalara eklenen bu maddeler, ürünün albenisini arttırmak ve daha doğal bir görünüm kazandırarak ürüne olan rağbeti arttırmaktadır.
Bazen amaç, kurutulmuş meyvelerin solmuş veya albenisi olmayan kendi doğal renklerine ekleme yapmaktır. Bazen ise Heinz'in piyasaya sürdüğü yeşil ketçap gibi yetişkinlerin tasvip etmemesi (uygun, doğru bulmamak) ancak çocukların dikkatini çekip, ürünü aldırtması gibi etkili olmaktadır.
Gıda boyasının tarihçesi
Gıdalarda boya kullanımı çok eski yıllara dayanmakla beraber kullanılan gıda boyaları tamamen bitkisel kaynaklı olma özelliğini taşımaktaydılar. İlk olarak yaklaşık 3500 yıl önce Mısır'da gıda katkı maddesi amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. İlk olarak kullanılan gıda boyası kattıkları şekerdir. Bu şekere "Khand" adını veren mısırlılar bunu zamanın büyük lideri olan Büyük İskender'e hediye olarak vermişlerdir.
1856 yılında ise William Henry Perkin ise yaptığı çalışmalar sonucunda ilk sentetik gıda boyası olma özelliğini taşıyan "siyah anilini" bulmuştur. Ve böylece sentetik boya çalışmalarının önü açmıştır. 18.yy'da tereyağına safran katılarak rengi cazip hale getirilmiştir. 19.yy'da ise bazı boyalar artık ticari açıdan olumlu etki gördüğünden kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra ABD'nin yapmış olduğu çalışmalarla boyaların gıdalar üzerindeki etkilerine ilişkin ilk yönetmelikleri 1900'lerde yayınlamışlardır. Bu yayınlanan ilk yönetmeik 1906'daki "Federal Gıda ve İlaç Kanunu (FFDCA)"dur. Bu kanunun yürürlüğe girmesinden sonra ABD yalnızca 7 tane boyanın kullanımına izin vermiştir. Bunlar; Parlak mavi FCF (E133), İndigo karmin (E132), Hızlı yeşil FCF (Fast green FCF, E143), Eritrosin (E127), Allura kırmızı (E129), Tartrazin (E102), Gün batımı FCF (Sunset yellow FCF, E110) boyalarıdır. 1907 yılında bu 7 boya için sertifika düzenlenmiştir. Ancak 1938 yılında mevcut kanun değiştirilerek, boya çeşitleri arttırılmıştır. Ayrıca gıdalarda kullanılan tüm gıda boyalarının tahlil yapılması için zorunlu belgelendirmeye gidilmiştir.
Kullanımı yaygın olan sentetik boyalar genellikle daha az maliyetlidir ve teknik olarak doğal boyalardan daha üstündür.
Doğal gıda boyası
Doğal gıda boyaları mikroorganizmaların neden olduğu olaylar sonucunda, bitkisel, hayvansal veya mineral kaynaklı olarak elde edilen gıda boyalarına verilen tanımlamadır. Doğal gıda boyalarının insan sağlığı üzerinde olumsuz bir etkisi bulunmadığından, tüketiciler tarafından daha çok tercih edilmektedir.
Yapay (sentetik) gıda boyası
Doğal özelliği bulunmayan ve laboratuvar ortamında kimyasal sentez yoluyla elde edilen gıda boyalarına " sentetik gıda boyası" denilmektedir. Sentetik gıda boyalarının, doğal gıda boyalarına tercih edilmesinde maliyet farkı etkili olmaktadır. Ayrıca ürüne daha yoğun renk verebilen bu maddeler; ışık, sıcaklık ve pH değişimlerinden daha kolay etkilenmektedir. Akademik olarak yapılan çalışmalarda sentetik gıda boyalarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri kanıtlanmıştır. Birçok sentetik boyanın kullanımı Avrupa'da yasaklanmıştır.
Gıda boyalarının gruplandırılması
Sertifikalı ve sertifikasız adı altında 2 grupta toplanan gıda boylarının yasal tanımı ve gruplandırılması yapılmıştır.
Sertifikalı gıda katkılarının hepsi yapay (sentetik) kaynaklı olup, kendi içinde boyalar ve boyarmaddeler yani pigmentler olarak ikiye ayrılmıştır. Boyalar suda çözünürken, boyarmaddeler yani pigmentler ise suda çözünmemektedirler.
Sertifikasız gıda katkı maddelerinin tümü doğal kaynaklı olma özelliğini taşımaktadır. Bu maddeler 1960 yılında "ABD Gıda- İlaç ve Kozmetik Yasası'nda" yapılan düzenleme ile sertifikalı boya listesinden çıkarılarak, öncelikli ve sürekli kullanım özelliği önde olan listeye alınmıştır.
Gıdalarda kullanılan sertifikasız gıda- renk maddelerinin süreklilik listesi
| Renk Katkıları | Kısıtlamalar |
|---|---|
| Deniz yosunu (kurutulmuş) | Tavuğun beslenmesinde yumurta ve derinin sarılığını arttırıcı olarak kullanımı kısıtlamasızdır |
| Anatto ekstraktı | Kısıtlamasız |
| β-apo-8’-karotenal | 33 mg/kg gıda |
| Karamel | Kısıtlamasız |
| Üzüm kabuğu ekstraktı | Kısıtlamasız (içecekleri boyamada) |
| Paprika ve paprika oleorezin | Kısıtlamasız |
| Safran | Kısıtlamasız |
| Turmerik ve turmerik oleorezin | Kısıtlamasız |
| Ultramarin mavisi | Renklendirici tuz |
| Kurutulmuş pancar, pancar tozu | Kısıtlamasız |
| Ksantin | Gıdalarda en fazla 66 mg/kg düzeyinde |
| B- Karoten | Kısıtlamasız |
| Havuç yağı | Kısıtlamsız |
| Karmin (cochineal ekstaktı) | Kısıtlamasız |
| Mısır embriyo yağı | Tavuğun beslenmesinde deri ve yumurtasının sarılığını kuvvetlendirici olarak kullanıldığında kısıtlamasızdır |
| Ferro - glukonat | Olgunlaşmış zeytine renk vermede kısıtlamasız |
| Meyve suyu | Kısıtlamasız |
| Demir oksit (sentetik) | Evcil hayvan mamasında %0,25 |
| Riboflavin | Kısıtlamasızdır |
| Sebze suyu | Kısıtlamasızdır |
| Ksantofil | Kısıtlamasızdır |
| Titanyumdioksit | Gıdaya %1’den fazla konulması yasaktır |
Ürüne kattıkları renkler açısından gıda boyalarının gruplandırılması
| Kırmızı Boyalar | Eritrosin (E127), Amaranth (Amarant, E123), Ponceau 4R (Ponso 4R, E124), Allura Red 40 (Bayrak kırmızısı, E129), Karmoisin (Vişne kırmızısı, E122), Kantaksantin (E161) |
|---|---|
| Turuncu Boyalar | β-Karoten, β-apo-8-karotenal, Annatto (E160(b)), Paprika (E160(c)), Sunset Yellow (E110) |
| Sarı Boyalar | Riboflavin (E101), Curcumin (Kurkumin, E100), Tartarazin, Safran, Lutein (E161), Turmerik (E100, Kurkumin) |
| Yeşil Boyalar | Klorofil (sentetik bakır kompleksi (E141)ve sodyum ya da potasyum tuzları), Green S (E142), Brilliant green. |
| Mavi Boyalar | Brilliant blue (Mavi toz gıda boyası, E133), Indigo Karmen (E132), Patent blue (Patent mavisi V, E131) |
| Menekşe Rengi Boyalar | Antosiyaninler (E163) |
| Kahverengi Boyalar | Karamel (E150), Brown FK (E154), Brown HT (E155) |
| Siyah Boyalar | Brilliant black (E151), Bitkisel karbon (Aktif karbon, E153) |
Gıda boyalarının numaralandırılması
Uluslararası kabul görmüş olan her gıda katkı maddesinin bir numarası vardır. Bu yapılan numaralandırma sistemi INS (International Numbering System) tarafından belirlenmekte olup, E kodu olarak geçmektedir. Gıda katkı maddelerinin Avrupa Birliği'nde kullanımına izin verilenleri "Europen" kelimesinin baş harfinden E kodu verilmektedir. Bu verilen kodlar Avrupa Birliği'nin bir alt komitesini oluşturan "Scientific Committee on Food" (Gıda Bilimsel Komitesi) tarafından belirlenmektedir.
"Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliği'ne" göre, bir gıda maddesinin içindekiler kısmında yazılı olan katkı maddelerinin işlevi ve bu katkı maddelerinin E kodunun belirtilmesi zorunlu tutulmaktadır. Gıda katkı maddelerinin bir grubunu oluşturan aroma vericilerin sayısı çok fazla olduğundan bu gruba Avrupa Birliği tarafından bir E kodu verilmemektedir. Verilen bu numaralandırma Avrupa güvenlik onayını göstermektedir. Ayrıca uluslararası bir numaralandırma sistemi olması farklı dillerde ortak bir bilinçli tüketici olma kolaylığını sağlamaktadır.
| E numarası | Adlandırma |
|---|---|
| E100- E199 Arası | Renklendiriciler |
| E200- E299 Arası | Koruyucu Maddeler |
| E300- E399 Arası | Antioksidanlar, Asitlik Düzenleyiciler |
| E400- E499 Arası | Kıvam Arttırıcılar, Dengeleyiciler, Emülgatörler |
| E500- E599 Arası | Asitlik Düzenleyiciler, Topaklanma Önleyici Maddeler |
| E600- E699 Arası | Lezzet Arttırıcılar |
| E700- E799 Arası | Antibyotikler |
| E900- E999 Arası | Parlatıcılar, Gazlar ve Tatlandırıcılar |
| E1000- E1599 Arası | Ek Katkı Maddeleri |
(E100 - E199 arası renklendiricilerin cinsi aşağıdaki tabloda verilmiştir.)
| Renklendiriciler | |
|---|---|
| E100- E109 | Sarılar |
| E110- E119 | Turuncular |
| E120- E129 | Kırmızılar |
| E130- E139 | Maviler |
| E140- E149 | Yeşiller |
| E150- E159 | Kahverengiler ve Siyahlar |
| E160- E199 | Altın Rengi ve diğerleri |
İnsan sağlığı üzerindeki etkisi
Doğal gıda boyaları, tüketilen meyve ve sebzelerinde içinde doğal olarak bulunduğundan, bu grupla ilgili olumsuz bir zararlı etki gözlemlenmemiştir.
Tartrazin (E102) ve Ponso 4R (Ponceau 4R, E124); jöle, dondurma, şekerleme ve içeceklerde mevcut olarak bulunan sentetik boyalardır. Yapılan klinil çalışmalarda E102 koduyla bilinen tartrazin gibi azo grubu boyaların özellikle gelişim çağndaki çocuklarda hiperaktiviteye neden olduğu gözlemlenmiştir. Özellikle astımlı ve aspirine duyarlı insanlarda "migren, nezle, bulanık görme, öğrenme güçlüğüne, deride kızarıklık ve kabarmalara" yol açtığı saptanmıştır.
İnsanlar üzerinde bir takım çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda ağızdan verilen Eritrosin’in (E 127) normal erkeklerin tiroit fonksiyonu üzerinde meydana gelen etkileri yakından incelenmiştir. Bu çalışmanın sonucunda günlük 200 mg Eritrosin alan erkeklerin "Tİroid uyarıcı hormon (TSH)"seviyelerinde artış gözlemlenmiştir.
Yapılan bir başka çalışmada " Green S (E 142, Gıda yeşili S)" sentetik boyasının çocuklarda hiperaktiviteye ve uykusuzluğa sebep olması bakımından kullanımı bazı ülkelerde yasaklı kılınmıştır. Sentetik gıda boyaları, gıda sektörü üreticileri tarafından kullanım miktar sınırı dışında kullanılırsa insanlarda toksik (zararlı) etki yaparak, insan sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenden dolayı sentetik gıda boyalarının, yasaların belirlediği ölçülerde kullanılması insan sağlığı açısından büyük bir öneme sahiptir.
Yapay gıda boyaları ile ilgili en kaygı verici iddia ise, kansere neden olduğuyla ilgili ortaya çıkan iddialardır. Ancak bu iddiayı destekleyecek kanıtlar zayıf olmakla beraber mevcut olan araştırmalara göre, gıda boyalarının tüketilmesinin kansere neden olma olasılığı düşüktür. Bazı gıda boyaları bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olur, ancak herhangi bir alerji semptomunuz (belirtisi) yoksa bunları diyetinizden çıkarmanız için ciddi bir neden yoktur.
Destekleyecek en güçlü araştırma ise, çocuklarda gıda boyaları ile hiperaktivite arasındaki bağlantıdır.
Bazı çocuklar diğerlerinden daha duyarlı görünmesine rağmen, birçok çalışma gıda boyalarının DEHB (Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) olan ve olmayan çocuklarda hiperaktiviteyi artırdığını gözlemlemiş ve bulmuşlardır.
Çocuğunuzun hiperaktif veya agresif davranışları varsa, yapay gıda boyalarını gıda tüketim listelerinden çıkarmak faydalı olabilmektedir.
Gıdalarda boyaların kullanılmasının nedeni, yiyeceklerin daha çekici görünmesini sağlamakla beraber, gıda boyalarının kesinlikle besleyici bir faydası yoktur.
En büyük gıda boyası kaynakları, sağlık üzerinde başka olumsuz etkileri olan sağlıksız işlenmiş gıda ürünleri olmaktadır.
İşlenmiş gıdaları diyetinizden çıkarmak ve sağlıklı bütün gıdalara odaklanmak genel sağlığınızı iyileştirmeye adaydır. Bu süreçte yapay gıda boyaları alımınızı büyük ölçüde azaltacaktır. Gıda boyaları çoğu insan için büyük olasılıkla tehlikeli değildir, ancak boya içeren işlenmiş gıdalardan kaçınmak genel sağlığınızı iyileştirebilmektedir.
Gıda katkı maddeleri helal midir?
Helal gıda, Müslüman gıda tüketicilerin gıdanın İslami kurallara uygunluğu esasına dayanan ve bu doğrultuda kabul görmüş gıdalardır.
E numaralarıyla belirtilen katkı maddelerine kesin bir hüküm ile helal veya haram demek oldukça zordur. Ancak haram olması muhtemel olan ve kaçınılması gereken E numaralarını belirli bir ölçüde belirlemek mümkün olabilmektedir.
Bu katkı maddeleri: E120, E160 (a), E471,E472, E473, E474, E475, E476, E477, E478, E542, E570, E572, E631, E635, E640 920 numaralı katkı maddeleridir.
Kaynakça
- ^ (PDF). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . benimühendisim. 16 Ekim 2020. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). web.archive.org. 11 Ağustos 2014. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ Downham, Alison; Collins, Paul (2000). "Colouring our foods in the last and next millennium". International Journal of Food Science & Technology (İngilizce). 35 (1): 5-22. doi:10.1046/j.1365-2621.2000.00373.x. ISSN 1365-2621. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "Food colour additives of synthetic origin". Colour Additives for Foods and Beverages (İngilizce): 35-60. 1 Ocak 2015. doi:10.1016/B978-1-78242-011-8.00002-7. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ a b . WM Aracı Nedir. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). Burcu ATLI. NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ SALDAMLI İ (1985). Gıda Katkı Maddeleri ve İngrediyenler. Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü,25,Ankara.
- ^ KARAALİ A, ÖZÇELİK B (1993). Gıda Katkısı Olarak Doğal ve Sentetik Boyalar, Gıda, 18: 389-396.
- ^ SALDAMLI İ (1985). Gıda Katkı Maddeleri ve İngrediyenler. Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü,25,Ankara
- ^ YURDAGÜL M (2006): Gıda katkı maddeleri kullanımı hakkında geniş kapsamlı bir araştırma, Erişim:http://www.afiyetle.com/index.php?id=16& mid=779&d=Gıda+Katkı+Maddeleri+Kullanımı+Hakkında+Geniş+Kapsamlı +Bir+Araştırma&func=makaleoku, Erişim Tarihi: 09.07.2009
- ^ GAMAN P M, SHERRINGTON K B (1990). The Science of Food – An Introduction to Food Science – Nutrition and Microbiology, Third Ed. 246, Pergamon Press, U.K.
- ^ "E Kodları Nedir? E Kodları Listesi, E Kodları ve Anlamları". 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ . 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ Arnold, L. Eugene; Lofthouse, Nicholas; Hurt, Elizabeth (2012). "Artificial Food Colors and Attention-Deficit/Hyperactivity Symptoms: Conclusions to Dye for". Neurotherapeutics. 9 (3): 599-609. doi:10.1007/s13311-012-0133-x. ISSN 1933-7213. (PMC) 3441937 $2. (PMID) 22864801. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ . Healthline (İngilizce). 7 Ocak 2017. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ "Halal food". 28 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ . 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gida katki maddeleri gidalarin rengini gorunusunu lezzetini kokusunu vb duyusal ozelliklerini duzenlemek besleyici degerlerini korumak dayanikliliklarini yani raf omurlerini arttirmak gibi amaclar dogrultusunda kullanilan kimyasal maddeler olarak tanimlanmaktadir Rengiyle kendisini cazip hale getiren gidalarin arkasindaki katki maddesi Gida boyalari Gida katki maddelerinin bir alt grubunu olusturan gida boyalari uluslararasi Gida Kodeks Komisyonu The Codex Alimentarius tarafindan gidaya renk vermek veya gidanin rengini duzenlemek maksadiyla katilan katki maddesi olarak tanimlamaktadir Renk verme ozelligine sahip bircok madde kimyasal yapilarinda bulunan farkliliklar nedeniyle farkli kimyasal fiziksel ve fizikokimyasal ozelliklere sahip olabilmektedirler Bu ozellikler onlarin hangi cins urunlerde ve hangi amacla ne bicimde kullanilacaklarini belirlemektedir Mevcut durumda uygulanmakta olan gida isleme tekniklerinin islenen gidalarin gorunusleri uzerinde meydana getirmis olduklari olumsuz etkiler gidalarin teknolojik nedenlerden dolayi renklendirilmesi gereksinimini ortaya cikarmaktadir Gida boyasinin amaciCesitli renklerdeki gida boyalari Gida boyasi yalniz basina gida olarak kullanilmayan bir maddedir Gida boyalari islenmis gidalara uygulanmakta olup isleme sonucunda bozulan kaybolan veya istenmeyen renkler meydana gelmesi sonucunda kullanilmaktadir Ayrica gidalara eklenen bu maddeler urunun albenisini arttirmak ve daha dogal bir gorunum kazandirarak urune olan ragbeti arttirmaktadir Bazen amac kurutulmus meyvelerin solmus veya albenisi olmayan kendi dogal renklerine ekleme yapmaktir Bazen ise Heinz in piyasaya surdugu yesil ketcap gibi yetiskinlerin tasvip etmemesi uygun dogru bulmamak ancak cocuklarin dikkatini cekip urunu aldirtmasi gibi etkili olmaktadir Gida boyasinin tarihcesiGidalarda boya kullanimi cok eski yillara dayanmakla beraber kullanilan gida boyalari tamamen bitkisel kaynakli olma ozelligini tasimaktaydilar Ilk olarak yaklasik 3500 yil once Misir da gida katki maddesi amaciyla kullanilmaya baslanmistir Ilk olarak kullanilan gida boyasi kattiklari sekerdir Bu sekere Khand adini veren misirlilar bunu zamanin buyuk lideri olan Buyuk Iskender e hediye olarak vermislerdir 1856 yilinda ise William Henry Perkin ise yaptigi calismalar sonucunda ilk sentetik gida boyasi olma ozelligini tasiyan siyah anilini bulmustur Ve boylece sentetik boya calismalarinin onu acmistir 18 yy da tereyagina safran katilarak rengi cazip hale getirilmistir 19 yy da ise bazi boyalar artik ticari acidan olumlu etki gordugunden kullanilmaya baslanmistir Daha sonra ABD nin yapmis oldugu calismalarla boyalarin gidalar uzerindeki etkilerine iliskin ilk yonetmelikleri 1900 lerde yayinlamislardir Bu yayinlanan ilk yonetmeik 1906 daki Federal Gida ve Ilac Kanunu FFDCA dur Bu kanunun yururluge girmesinden sonra ABD yalnizca 7 tane boyanin kullanimina izin vermistir Bunlar Parlak mavi FCF E133 Indigo karmin E132 Hizli yesil FCF Fast green FCF E143 Eritrosin E127 Allura kirmizi E129 Tartrazin E102 Gun batimi FCF Sunset yellow FCF E110 boyalaridir 1907 yilinda bu 7 boya icin sertifika duzenlenmistir Ancak 1938 yilinda mevcut kanun degistirilerek boya cesitleri arttirilmistir Ayrica gidalarda kullanilan tum gida boyalarinin tahlil yapilmasi icin zorunlu belgelendirmeye gidilmistir Kullanimi yaygin olan sentetik boyalar genellikle daha az maliyetlidir ve teknik olarak dogal boyalardan daha ustundur Dogal gida boyasiDogal gida boyalari mikroorganizmalarin neden oldugu olaylar sonucunda bitkisel hayvansal veya mineral kaynakli olarak elde edilen gida boyalarina verilen tanimlamadir Dogal gida boyalarinin insan sagligi uzerinde olumsuz bir etkisi bulunmadigindan tuketiciler tarafindan daha cok tercih edilmektedir Yapay sentetik gida boyasiDogal ozelligi bulunmayan ve laboratuvar ortaminda kimyasal sentez yoluyla elde edilen gida boyalarina sentetik gida boyasi denilmektedir Sentetik gida boyalarinin dogal gida boyalarina tercih edilmesinde maliyet farki etkili olmaktadir Ayrica urune daha yogun renk verebilen bu maddeler isik sicaklik ve pH degisimlerinden daha kolay etkilenmektedir Akademik olarak yapilan calismalarda sentetik gida boyalarinin insan sagligi uzerindeki olumsuz etkileri kanitlanmistir Bircok sentetik boyanin kullanimi Avrupa da yasaklanmistir Gida boyalarinin gruplandirilmasiGida boyalarinin gruplandirilmasi Sertifikali ve sertifikasiz adi altinda 2 grupta toplanan gida boylarinin yasal tanimi ve gruplandirilmasi yapilmistir Sertifikali gida katkilarinin hepsi yapay sentetik kaynakli olup kendi icinde boyalar ve boyarmaddeler yani pigmentler olarak ikiye ayrilmistir Boyalar suda cozunurken boyarmaddeler yani pigmentler ise suda cozunmemektedirler Sertifikasiz gida katki maddelerinin tumu dogal kaynakli olma ozelligini tasimaktadir Bu maddeler 1960 yilinda ABD Gida Ilac ve Kozmetik Yasasi nda yapilan duzenleme ile sertifikali boya listesinden cikarilarak oncelikli ve surekli kullanim ozelligi onde olan listeye alinmistir Gidalarda kullanilan sertifikasiz gida renk maddelerinin sureklilik listesi Renk Katkilari KisitlamalarDeniz yosunu kurutulmus Tavugun beslenmesinde yumurta ve derinin sariligini arttirici olarak kullanimi kisitlamasizdirAnatto ekstrakti Kisitlamasizb apo 8 karotenal 33 mg kg gidaKaramel KisitlamasizUzum kabugu ekstrakti Kisitlamasiz icecekleri boyamada Paprika ve paprika oleorezin KisitlamasizSafran KisitlamasizTurmerik ve turmerik oleorezin KisitlamasizUltramarin mavisi Renklendirici tuzKurutulmus pancar pancar tozu KisitlamasizKsantin Gidalarda en fazla 66 mg kg duzeyindeB Karoten KisitlamasizHavuc yagi KisitlamsizKarmin cochineal ekstakti KisitlamasizMisir embriyo yagi Tavugun beslenmesinde deri ve yumurtasinin sariligini kuvvetlendirici olarak kullanildiginda kisitlamasizdirFerro glukonat Olgunlasmis zeytine renk vermede kisitlamasizMeyve suyu KisitlamasizDemir oksit sentetik Evcil hayvan mamasinda 0 25Riboflavin KisitlamasizdirSebze suyu KisitlamasizdirKsantofil KisitlamasizdirTitanyumdioksit Gidaya 1 den fazla konulmasi yasaktirUrune kattiklari renkler acisindan gida boyalarinin gruplandirilmasi Kirmizi Boyalar Eritrosin E127 Amaranth Amarant E123 Ponceau 4R Ponso 4R E124 Allura Red 40 Bayrak kirmizisi E129 Karmoisin Visne kirmizisi E122 Kantaksantin E161 Turuncu Boyalar b Karoten b apo 8 karotenal Annatto E160 b Paprika E160 c Sunset Yellow E110 Sari Boyalar Riboflavin E101 Curcumin Kurkumin E100 Tartarazin Safran Lutein E161 Turmerik E100 Kurkumin Yesil Boyalar Klorofil sentetik bakir kompleksi E141 ve sodyum ya da potasyum tuzlari Green S E142 Brilliant green Mavi Boyalar Brilliant blue Mavi toz gida boyasi E133 Indigo Karmen E132 Patent blue Patent mavisi V E131 Menekse Rengi Boyalar Antosiyaninler E163 Kahverengi Boyalar Karamel E150 Brown FK E154 Brown HT E155 Siyah Boyalar Brilliant black E151 Bitkisel karbon Aktif karbon E153 Gida boyalarinin numaralandirilmasiUluslararasi kabul gormus olan her gida katki maddesinin bir numarasi vardir Bu yapilan numaralandirma sistemi INS International Numbering System tarafindan belirlenmekte olup E kodu olarak gecmektedir Gida katki maddelerinin Avrupa Birligi nde kullanimina izin verilenleri Europen kelimesinin bas harfinden E kodu verilmektedir Bu verilen kodlar Avrupa Birligi nin bir alt komitesini olusturan Scientific Committee on Food Gida Bilimsel Komitesi tarafindan belirlenmektedir Turk Gida Kodeksi Katki Maddeleri Yonetmeligi ne gore bir gida maddesinin icindekiler kisminda yazili olan katki maddelerinin islevi ve bu katki maddelerinin E kodunun belirtilmesi zorunlu tutulmaktadir Gida katki maddelerinin bir grubunu olusturan aroma vericilerin sayisi cok fazla oldugundan bu gruba Avrupa Birligi tarafindan bir E kodu verilmemektedir Verilen bu numaralandirma Avrupa guvenlik onayini gostermektedir Ayrica uluslararasi bir numaralandirma sistemi olmasi farkli dillerde ortak bir bilincli tuketici olma kolayligini saglamaktadir E numarasi AdlandirmaE100 E199 Arasi RenklendiricilerE200 E299 Arasi Koruyucu MaddelerE300 E399 Arasi Antioksidanlar Asitlik DuzenleyicilerE400 E499 Arasi Kivam Arttiricilar Dengeleyiciler EmulgatorlerE500 E599 Arasi Asitlik Duzenleyiciler Topaklanma Onleyici MaddelerE600 E699 Arasi Lezzet ArttiricilarE700 E799 Arasi AntibyotiklerE900 E999 Arasi Parlaticilar Gazlar ve TatlandiricilarE1000 E1599 Arasi Ek Katki Maddeleri E100 E199 arasi renklendiricilerin cinsi asagidaki tabloda verilmistir RenklendiricilerE100 E109 SarilarE110 E119 TuruncularE120 E129 KirmizilarE130 E139 MavilerE140 E149 YesillerE150 E159 Kahverengiler ve SiyahlarE160 E199 Altin Rengi ve digerleriInsan sagligi uzerindeki etkisiDogal gida boyalari tuketilen meyve ve sebzelerinde icinde dogal olarak bulundugundan bu grupla ilgili olumsuz bir zararli etki gozlemlenmemistir Tartrazin E102 ve Ponso 4R Ponceau 4R E124 jole dondurma sekerleme ve iceceklerde mevcut olarak bulunan sentetik boyalardir Yapilan klinil calismalarda E102 koduyla bilinen tartrazin gibi azo grubu boyalarin ozellikle gelisim cagndaki cocuklarda hiperaktiviteye neden oldugu gozlemlenmistir Ozellikle astimli ve aspirine duyarli insanlarda migren nezle bulanik gorme ogrenme guclugune deride kizariklik ve kabarmalara yol actigi saptanmistir Insanlar uzerinde bir takim calismalar yapilmistir Bu calismalarda agizdan verilen Eritrosin in E 127 normal erkeklerin tiroit fonksiyonu uzerinde meydana gelen etkileri yakindan incelenmistir Bu calismanin sonucunda gunluk 200 mg Eritrosin alan erkeklerin TIroid uyarici hormon TSH seviyelerinde artis gozlemlenmistir Yapilan bir baska calismada Green S E 142 Gida yesili S sentetik boyasinin cocuklarda hiperaktiviteye ve uykusuzluga sebep olmasi bakimindan kullanimi bazi ulkelerde yasakli kilinmistir Sentetik gida boyalari gida sektoru ureticileri tarafindan kullanim miktar siniri disinda kullanilirsa insanlarda toksik zararli etki yaparak insan sagligini olumsuz etkileyebilmektedir Bu nedenden dolayi sentetik gida boyalarinin yasalarin belirledigi olculerde kullanilmasi insan sagligi acisindan buyuk bir oneme sahiptir Yapay gida boyalari ile ilgili en kaygi verici iddia ise kansere neden olduguyla ilgili ortaya cikan iddialardir Ancak bu iddiayi destekleyecek kanitlar zayif olmakla beraber mevcut olan arastirmalara gore gida boyalarinin tuketilmesinin kansere neden olma olasiligi dusuktur Bazi gida boyalari bazi kisilerde alerjik reaksiyonlara neden olur ancak herhangi bir alerji semptomunuz belirtisi yoksa bunlari diyetinizden cikarmaniz icin ciddi bir neden yoktur Destekleyecek en guclu arastirma ise cocuklarda gida boyalari ile hiperaktivite arasindaki baglantidir Bazi cocuklar digerlerinden daha duyarli gorunmesine ragmen bircok calisma gida boyalarinin DEHB Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu olan ve olmayan cocuklarda hiperaktiviteyi artirdigini gozlemlemis ve bulmuslardir Cocugunuzun hiperaktif veya agresif davranislari varsa yapay gida boyalarini gida tuketim listelerinden cikarmak faydali olabilmektedir Gidalarda boyalarin kullanilmasinin nedeni yiyeceklerin daha cekici gorunmesini saglamakla beraber gida boyalarinin kesinlikle besleyici bir faydasi yoktur En buyuk gida boyasi kaynaklari saglik uzerinde baska olumsuz etkileri olan sagliksiz islenmis gida urunleri olmaktadir Islenmis gidalari diyetinizden cikarmak ve saglikli butun gidalara odaklanmak genel sagliginizi iyilestirmeye adaydir Bu surecte yapay gida boyalari aliminizi buyuk olcude azaltacaktir Gida boyalari cogu insan icin buyuk olasilikla tehlikeli degildir ancak boya iceren islenmis gidalardan kacinmak genel sagliginizi iyilestirebilmektedir Gida katki maddeleri helal midir Helal gida Musluman gida tuketicilerin gidanin Islami kurallara uygunlugu esasina dayanan ve bu dogrultuda kabul gormus gidalardir E numaralariyla belirtilen katki maddelerine kesin bir hukum ile helal veya haram demek oldukca zordur Ancak haram olmasi muhtemel olan ve kacinilmasi gereken E numaralarini belirli bir olcude belirlemek mumkun olabilmektedir Bu katki maddeleri E120 E160 a E471 E472 E473 E474 E475 E476 E477 E478 E542 E570 E572 E631 E635 E640 920 numarali katki maddeleridir Kaynakca PDF 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi 20 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi benimuhendisim 16 Ekim 2020 29 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mayis 2021 PDF web archive org 11 Agustos 2014 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2021 Downham Alison Collins Paul 2000 Colouring our foods in the last and next millennium International Journal of Food Science amp Technology Ingilizce 35 1 5 22 doi 10 1046 j 1365 2621 2000 00373 x ISSN 1365 2621 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Food colour additives of synthetic origin Colour Additives for Foods and Beverages Ingilizce 35 60 1 Ocak 2015 doi 10 1016 B978 1 78242 011 8 00002 7 6 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mayis 2021 a b WM Araci Nedir 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2021 PDF Burcu ATLI NAMIK KEMAL UNIVERSITESI FEN BILIMLERI ENSTITUSU 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2021 SALDAMLI I 1985 Gida Katki Maddeleri ve Ingrediyenler Hacettepe Universitesi Muhendislik Fakultesi Gida Muhendisligi Bolumu 25 Ankara KARAALI A OZCELIK B 1993 Gida Katkisi Olarak Dogal ve Sentetik Boyalar Gida 18 389 396 SALDAMLI I 1985 Gida Katki Maddeleri ve Ingrediyenler Hacettepe Universitesi Muhendislik Fakultesi Gida Muhendisligi Bolumu 25 Ankara YURDAGUL M 2006 Gida katki maddeleri kullanimi hakkinda genis kapsamli bir arastirma Erisim http www afiyetle com index php id 16 amp mid 779 amp d Gida Katki Maddeleri Kullanimi Hakkinda Genis Kapsamli Bir Arastirma amp func makaleoku Erisim Tarihi 09 07 2009 GAMAN P M SHERRINGTON K B 1990 The Science of Food An Introduction to Food Science Nutrition and Microbiology Third Ed 246 Pergamon Press U K E Kodlari Nedir E Kodlari Listesi E Kodlari ve Anlamlari 8 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mayis 2021 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2021 Arnold L Eugene Lofthouse Nicholas Hurt Elizabeth 2012 Artificial Food Colors and Attention Deficit Hyperactivity Symptoms Conclusions to Dye for Neurotherapeutics 9 3 599 609 doi 10 1007 s13311 012 0133 x ISSN 1933 7213 PMC 3441937 2 PMID 22864801 11 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Healthline Ingilizce 7 Ocak 2017 8 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2021 Halal food 28 Aralik 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Haziran 2021 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Haziran 2021