Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüdavendigar Külliyesi, üçüncü Osmanlı padişahı I. Murad tarafından Bursa'da yaptırılan yapı topluluğu.
 Alt katı cami, üst kadı medrese olan Hüdavendigar Camii. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Bursa, Türkiye |
| Koordinatlar | 40°12′09″K 29°01′15″D / 40.20250°K 29.02083°D |
| İnanç | İslam |
| Durum | Etkin |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | İslami, Osmanlı |
| Tamamlanma | tahmini 1367-1385 |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş, tuğla |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | i, ii, iv, vi |
| Belirleme | 2014 (38. oturum) |
| Parçası | Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu |
| Referans no. | 1452 |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
Türk sanatında benzeri olmayan bir anlayışla alt katı ibadet mekanı, üst katı medrese olarak kullanılan iki katlı bir tabhaneli cami ile imaret, hamam, türbe ve çeşmeden oluşur. Külliyenin yapım tarihi kesin olarak bilinmez ancak 1367-1385 yılları arasında yapıldığı kabul edilir.
Bursa'nın batısında, o yıllarda şehre uzak bir yer olan bugünkü Çekirge semtindedir. Bu külliyenin yapımı ile birlikte Bursa kent merkezi artık doğuya doğru değil, batıya doğru gelişmeye başlamıştır.
Külliye, 2014 yılında “Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu” Dünya Miras Alanı 'nın bileşenlerinden birisi olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
Caminin üst katında yer alan Hüdavendigar Medresesi Osmanlı tarihi içinde önemli bir öğretim müessesi olarak görev yapmıştır.
Adı
I. Murad'ın yaptırdığı külliye, 1385 tarihli vakfiyesinde "Bursa İmâreti" olarak anılmaktadır. Sıcak su kaynaklarının merkezi Çekirge semtinde olduğu için "Çekirge İmareti" ve "Kaplıca İmareti" adlarıyla da anılır. I. Murad’ın 1389 yılında Kosova’da şehit düşmesinden dolayı "Şehadet Külliyesi" de denilmektedir
Yeri
Külliye, Çekirge’deki küçük bir tepeye, cami merkezde olmak üzere, büyük ihtimalle döneminde var olan sokak dokusu ve topoğrafik özelliklere uyum gösterecek şekilde yayılmıştır. Konumu nedeniyle hem bir ovadan seyirlik, yani seyredilen, hem de bir seyir yeri olma özelliği taşıyan bir anıt eserdir.
14309m²'lik bir alanı kaplayan külliyenin kuzeyinde Bağlan Caddesi, doğusunda Armutlu Meydanı, güneyinde Çekirge Caddesi ve Mustafa Sokak, batısında İlker Çelikcan Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi (eski Askeri Hastane) bulunmaktadır.
Efsaneler
Caminin ovaya bakan giriş cephesinin değişik görünüşü ve cami-medrese birleşiminin Türk mimarisinde başka bir benzeri görülmeyen uygulanışı nedeniyle bu yapı ile ilgili birçok iddia ortaya atılmıştır; Frenk mimarın eseri olduğu, bir sarayken camiye dönüştürüldüğü, eski bir Bizans kilisesi olduğu, esasında bir manastır olduğu ve üst kattaki mekanların keşiş hücreleriyle manastırın yemekhanesi olduğu iddiaları 16. yüzyıldan itibaren Bursa'yı gezen çeşitli seyyahların eserlerinde yer bulmuştur. Camideki bir taşa işlenmiş bir doğan kuşuyla ilgili bir efsane de çeşitli kaynaklarda tekrar edilmektedir. Efsaneye göre doğan kuşu, Murad Hüdavendigar’a itaat etmediği için taşa dönüştürülmüştür.
Külliye yapıları
- Cami
Cami, külliyenin en önemli parçasıdır. Alışılmamış düzeni ve dış mimarisiyle şaşırtıcı bir yapıdır. Alt katı oluşturan asıl ibadet yerinin üstünde ikinci katta medrese hücreleri yer alır. Osmanlı mimarisinde alt katı cami, üst katı medrese olarak kullanılan bilinen tek yapıdır.
Mimarı bilinmez. Akdeniz çevresinde o dönemde yaygın olan dış mimari estetiğinden haberdar olan, Türk mimarisi ile kaynaştırıp birleştiren Türk veya yabancı bir mimarın eseri olduğu, yapının inşasında da yerli Hristiyan işçilerin çalışmış olduğu düşünülür.
Cami kısmı, Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde çok yaygın görülen, yan kanatlı ve eyvanlı bir plana sahiptir. Benzer camilerde tabhane odaları 16. yüzyıldan itibaren cami mekanına katılmıştır ancak Hudâvendigâr Camii’nde tabhâneler kapalı mekânlar olarak kalmıştır.
- Medrese
Camide girişin iki yanındaki kapılardan taş merdivenler ile üst kattaki medreseye çıkılır. Burası son cemaat yerinin üstündeki beş bölümlü galeriye açılır. Medresenin merdiven sahanlığının sağ ve solunda müderris ve muîd odaları, “U” şeklindeki koridorun sağında ve solunda da on iki adet öğrenci hücreleri yer alır. Bu katın varlığı alt kattan hissedilmez.
Molla Gürani, Zenbilli Ali Efendi, Tacizade Cafer Çelebi gibi şeyhülislamlık da yapmış ünlü kişilerin burada müderrislik yapmaları, medresenin Osmanlı tarihi içinde önemli bir öğretim kurumu olarak yer aldığını gösterir.
Medrese, 19. yüzyılda terk edilmiş, uzun süre evsizlere sığınak olmuş; bir süre Vakıflar Öğrenci Yurdu olarak kullanılmıştır. 1990'lı yıllarda medrese katında bir müze oluşturmak istenmiş ve restorasyon sürecinde Osmanlı mimarisi için karakteristik olan toprak rengi seramik yer döşemeleri kırılarak yerine beyaz mermer plakalar yerleştirilmiş, daha sonra inşaat yarım bırakılarak terk edilmişti. Medrese, günümüzde caminin bir parçası olarak kullanılmaktadır.
- Türbe
Osmanlı padişahı I. Murad'ın türbesi, külliyenin merkezini oluşturan caminin kuzeybatısında ovaya hakim bir set üzerinde ve camiden daha aşağı bir konuma yerleştirilmiştir. 1389 yılında I. Kosova Savaşı'nda şehid edildikten sonra iç organların çıkarılıp orada gömülmüş olan padişahın, cesedinin de Bursa’ya getirilerek buraya konulduğu belirtilse de dönem kaynaklarında türbenin inşaatına dair veri bulunmaz. Türbenin külliye ile birlikte inşa edilmiş olması mümkün olmakla birlikte daha büyük olasılık oğlu Bayezid'in Bursa'daki bu türbeyi yaptırmış olmasıdır. Bu türbenin inşası ile birlikte Osmanlı sultanlarının Bursa kalesine gömülmesi düşüncesinden vazgeçilmiş ve artık Osmanlı sultanları Bursa'daki külliyeleri içinde oğulları tarafından inşa ettirilen (kendi türbesini yaptıran I. Mehmed hariç) bağımsız türbelere inşa edilmiştir. 1741 tarihine yenilenen yapı, 1855 Bursa Depremi'nde yıkılmış ve eski temelleri üzerinde 1863 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yeniden inşa ettirilmiştir.
I. Murad sandukası, türbenin ortasındaki pirinç parmaklıklı bölümdedir. Etrafında I. Murad'ın oğlu Yakup Çelebi, torunu Süleyman Çelebi, Süleyman'ın oğlu Orhan Çelebi ile Musa Çelebi ve II. Bayezid'in oğlu Mehmed Çelebi'nin sandukaları ile sahipleri bilinmeyen üç sanduka vardır.
I. Murad Türbesi'nin önünde halk arasında Çekirge Sultan olarak anılan ve I. Murad döneminde yaşadığı söylenen meczup bir şahsa ait bir mezar bulunur. Bu kişinin adı semte adını vermiştir ancak hakkında söylencelerden başka bilgi bulunmaz.
- İmaret
Caminin batısında, kuzey güzey doğrultusunda inşa edilmiştir. 19. yüzyılda hasar gören yapı, 1906 yılında Sultan II. Abdülhamid tarafından yenilenmiştir. Günümüzde sosyal ve kültürel amaçlı merkez olarak kullanılmaktadır.
- Hamam
Caminin doğusunda bulunan küçük kare bina, halk arasında Gir Çık Hamamı olarak bilinir ve medrese öğrencilerinin ihtiyaçları için inşa edilmiş bir hamam olduğu düşünülür. Girişin karşısında beş adet hela ve girişin sağında iki adet gusülhane bulunmaktadır. Hamam kısmının üzeri kubbe, diğer kısımların üzeri tonoz ile örtülüdür.
- Çeşme
Caminin batı köşesinde yer alan I. Murad Camii Çeşmesi, Osmanlı'nın Erken Dönem çeşme uygulamalarının tipik örneklerindendir.
- Diğer yapılar
Külliye yapıları içinde günümüze kadar gelememiş bir sıbyan mektebi vardır. 1855 Bursa Depremi'nde yıkılan yapının yeri tespit edilememiştir.
Türkiye'de Cumhuriyetin kuruluşunun ardından 1924 yılında, İtalyan ve Fransız şirketlerinin katkılarıyla Bursa'nın değişik mahallelerinde inşa edilen on iki adet trafo merkezinden Hüdavendigar Mahallesi için yapılmış olanı, caminin bitişiğindedir.
Kaynakça
- ^ "'Sultan külliyeleri' UNESCO ile dünyaca tanındı". Anadolu Ajansı web sitesi, 30 Temmuz 2018. 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ a b c d Eyice, Semavi. . İslam Ansiklopedisi, 18. cild, 1998. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
- ^ Peker, Ali Uzay. "Bursa Hüdavendigar Külliyesi". Tasarım Merkezi Dergisi, Mart 2008. 15 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
- ^ (PDF). Bursa Alan Başkanlığı web sitesi. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
- ^ Gündüz, Sema. . Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Cilt 12, Sayı 12, Yıl: 2010. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
- ^ a b c d (PDF). Bursa Alan Başkanlığı web sitesi. 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
- ^ . Bursamuze.com sitesi. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hudavendigar Kulliyesi ucuncu Osmanli padisahi I Murad tarafindan Bursa da yaptirilan yapi toplulugu Hudavendigar KulliyesiAlt kati cami ust kadi medrese olan Hudavendigar Camii Temel bilgilerKonumBursa TurkiyeKoordinatlar40 12 09 K 29 01 15 D 40 20250 K 29 02083 D 40 20250 29 02083InancIslamDurumEtkinMimariMimari turCamiMimari bicimIslami OsmanliTamamlanmatahmini 1367 1385OzelliklerMalzemelerTas tuglaUNESCO Dunya MirasiTurKulturelKriteri ii iv viBelirleme2014 38 oturum ParcasiBursa ve Cumalikizik Osmanli Imparatorlugu nun DogusuReferans no 1452Ulke TurkiyeBolgeAvrupa ve Kuzey Amerika Turk sanatinda benzeri olmayan bir anlayisla alt kati ibadet mekani ust kati medrese olarak kullanilan iki katli bir tabhaneli cami ile imaret hamam turbe ve cesmeden olusur Kulliyenin yapim tarihi kesin olarak bilinmez ancak 1367 1385 yillari arasinda yapildigi kabul edilir Bursa nin batisinda o yillarda sehre uzak bir yer olan bugunku Cekirge semtindedir Bu kulliyenin yapimi ile birlikte Bursa kent merkezi artik doguya dogru degil batiya dogru gelismeye baslamistir Kulliye 2014 yilinda Bursa ve Cumalikizik Osmanli Imparatorlugu nun Dogusu Dunya Miras Alani nin bilesenlerinden birisi olarak UNESCO Dunya Mirasi Listesi ne girmistir Caminin ust katinda yer alan Hudavendigar Medresesi Osmanli tarihi icinde onemli bir ogretim muessesi olarak gorev yapmistir AdiI Murad in yaptirdigi kulliye 1385 tarihli vakfiyesinde Bursa Imareti olarak anilmaktadir Sicak su kaynaklarinin merkezi Cekirge semtinde oldugu icin Cekirge Imareti ve Kaplica Imareti adlariyla da anilir I Murad in 1389 yilinda Kosova da sehit dusmesinden dolayi Sehadet Kulliyesi de denilmektedirYeriKulliye Cekirge deki kucuk bir tepeye cami merkezde olmak uzere buyuk ihtimalle doneminde var olan sokak dokusu ve topografik ozelliklere uyum gosterecek sekilde yayilmistir Konumu nedeniyle hem bir ovadan seyirlik yani seyredilen hem de bir seyir yeri olma ozelligi tasiyan bir anit eserdir 14309m lik bir alani kaplayan kulliyenin kuzeyinde Baglan Caddesi dogusunda Armutlu Meydani guneyinde Cekirge Caddesi ve Mustafa Sokak batisinda Ilker Celikcan Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi eski Askeri Hastane bulunmaktadir EfsanelerCaminin ovaya bakan giris cephesinin degisik gorunusu ve cami medrese birlesiminin Turk mimarisinde baska bir benzeri gorulmeyen uygulanisi nedeniyle bu yapi ile ilgili bircok iddia ortaya atilmistir Frenk mimarin eseri oldugu bir sarayken camiye donusturuldugu eski bir Bizans kilisesi oldugu esasinda bir manastir oldugu ve ust kattaki mekanlarin kesis hucreleriyle manastirin yemekhanesi oldugu iddialari 16 yuzyildan itibaren Bursa yi gezen cesitli seyyahlarin eserlerinde yer bulmustur Camideki bir tasa islenmis bir dogan kusuyla ilgili bir efsane de cesitli kaynaklarda tekrar edilmektedir Efsaneye gore dogan kusu Murad Hudavendigar a itaat etmedigi icin tasa donusturulmustur Kulliye yapilariCami Caminin ovaya bakan giris cephesi Cami kulliyenin en onemli parcasidir Alisilmamis duzeni ve dis mimarisiyle sasirtici bir yapidir Alt kati olusturan asil ibadet yerinin ustunde ikinci katta medrese hucreleri yer alir Osmanli mimarisinde alt kati cami ust kati medrese olarak kullanilan bilinen tek yapidir Mihrapli mescide acilan sadirvanli ic avlu Mimari bilinmez Akdeniz cevresinde o donemde yaygin olan dis mimari estetiginden haberdar olan Turk mimarisi ile kaynastirip birlestiren Turk veya yabanci bir mimarin eseri oldugu yapinin insasinda da yerli Hristiyan iscilerin calismis oldugu dusunulur Cami kismi Osmanli Devleti nin ilk donemlerinde cok yaygin gorulen yan kanatli ve eyvanli bir plana sahiptir Benzer camilerde tabhane odalari 16 yuzyildan itibaren cami mekanina katilmistir ancak Hudavendigar Camii nde tabhaneler kapali mekanlar olarak kalmistir Medrese Camide girisin iki yanindaki kapilardan tas merdivenler ile ust kattaki medreseye cikilir Burasi son cemaat yerinin ustundeki bes bolumlu galeriye acilir Medresenin merdiven sahanliginin sag ve solunda muderris ve muid odalari U seklindeki koridorun saginda ve solunda da on iki adet ogrenci hucreleri yer alir Bu katin varligi alt kattan hissedilmez Molla Gurani Zenbilli Ali Efendi Tacizade Cafer Celebi gibi seyhulislamlik da yapmis unlu kisilerin burada muderrislik yapmalari medresenin Osmanli tarihi icinde onemli bir ogretim kurumu olarak yer aldigini gosterir Medrese 19 yuzyilda terk edilmis uzun sure evsizlere siginak olmus bir sure Vakiflar Ogrenci Yurdu olarak kullanilmistir 1990 li yillarda medrese katinda bir muze olusturmak istenmis ve restorasyon surecinde Osmanli mimarisi icin karakteristik olan toprak rengi seramik yer dosemeleri kirilarak yerine beyaz mermer plakalar yerlestirilmis daha sonra insaat yarim birakilarak terk edilmisti Medrese gunumuzde caminin bir parcasi olarak kullanilmaktadir TurbeMurad Hudevandigar Turbesinin ici Osmanli padisahi I Murad in turbesi kulliyenin merkezini olusturan caminin kuzeybatisinda ovaya hakim bir set uzerinde ve camiden daha asagi bir konuma yerlestirilmistir 1389 yilinda I Kosova Savasi nda sehid edildikten sonra ic organlarin cikarilip orada gomulmus olan padisahin cesedinin de Bursa ya getirilerek buraya konuldugu belirtilse de donem kaynaklarinda turbenin insaatina dair veri bulunmaz Turbenin kulliye ile birlikte insa edilmis olmasi mumkun olmakla birlikte daha buyuk olasilik oglu Bayezid in Bursa daki bu turbeyi yaptirmis olmasidir Bu turbenin insasi ile birlikte Osmanli sultanlarinin Bursa kalesine gomulmesi dusuncesinden vazgecilmis ve artik Osmanli sultanlari Bursa daki kulliyeleri icinde ogullari tarafindan insa ettirilen kendi turbesini yaptiran I Mehmed haric bagimsiz turbelere insa edilmistir 1741 tarihine yenilenen yapi 1855 Bursa Depremi nde yikilmis ve eski temelleri uzerinde 1863 yilinda Sultan Abdulaziz tarafindan yeniden insa ettirilmistir I Murad sandukasi turbenin ortasindaki pirinc parmaklikli bolumdedir Etrafinda I Murad in oglu Yakup Celebi torunu Suleyman Celebi Suleyman in oglu Orhan Celebi ile Musa Celebi ve II Bayezid in oglu Mehmed Celebi nin sandukalari ile sahipleri bilinmeyen uc sanduka vardir I Murad Turbesi nin onunde halk arasinda Cekirge Sultan olarak anilan ve I Murad doneminde yasadigi soylenen meczup bir sahsa ait bir mezar bulunur Bu kisinin adi semte adini vermistir ancak hakkinda soylencelerden baska bilgi bulunmaz Imaret Caminin batisinda kuzey guzey dogrultusunda insa edilmistir 19 yuzyilda hasar goren yapi 1906 yilinda Sultan II Abdulhamid tarafindan yenilenmistir Gunumuzde sosyal ve kulturel amacli merkez olarak kullanilmaktadir Hamam Caminin dogusunda bulunan kucuk kare bina halk arasinda Gir Cik Hamami olarak bilinir ve medrese ogrencilerinin ihtiyaclari icin insa edilmis bir hamam oldugu dusunulur Girisin karsisinda bes adet hela ve girisin saginda iki adet gusulhane bulunmaktadir Hamam kisminin uzeri kubbe diger kisimlarin uzeri tonoz ile ortuludur Cesme Caminin bati kosesinde yer alan I Murad Camii Cesmesi Osmanli nin Erken Donem cesme uygulamalarinin tipik orneklerindendir Diger yapilar1924 yilinda insa edilmis trafo merkezi Kulliye yapilari icinde gunumuze kadar gelememis bir sibyan mektebi vardir 1855 Bursa Depremi nde yikilan yapinin yeri tespit edilememistir Turkiye de Cumhuriyetin kurulusunun ardindan 1924 yilinda Italyan ve Fransiz sirketlerinin katkilariyla Bursa nin degisik mahallelerinde insa edilen on iki adet trafo merkezinden Hudavendigar Mahallesi icin yapilmis olani caminin bitisigindedir Kaynakca Sultan kulliyeleri UNESCO ile dunyaca tanindi Anadolu Ajansi web sitesi 30 Temmuz 2018 13 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2020 a b c d Eyice Semavi Islam Ansiklopedisi 18 cild 1998 25 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Haziran 2020 Peker Ali Uzay Bursa Hudavendigar Kulliyesi Tasarim Merkezi Dergisi Mart 2008 15 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Haziran 2020 PDF Bursa Alan Baskanligi web sitesi 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2020 Gunduz Sema Hacettepe Universitesi Turkiyat Arastirmalari Cilt 12 Sayi 12 Yil 2010 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2020 a b c d PDF Bursa Alan Baskanligi web sitesi 15 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2020 Bursamuze com sitesi 1 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Haziran 2020