Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı mimarisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun beylik olarak kurulup, imparatorluk olarak yayıldığı ve hüküm sürdüğü dönemlerde inşa ettiği veya fikir öncülüğü yaptığı mimari üslupları ve eserleri kapsar. Osmanlı mimarisi kendinden önce gelen Erken dönem Anadolu Türk mimarisi, Selçuklu mimarisi, Bizans mimarisi, İran mimarisi ve 'nden etkilenmiştir. Osmanlı mimarisinin, Akdeniz ile Ortadoğu mimari geleneklerinin sentezi olduğunu düşünen mimarlık eleştirmenleri de vardır.[] Her ne kadar farklı dönemlerdeki ihtiyaca ve teknolojiye göre farklı yapı türleri inşa edildiyse de, genelde Osmanlı’nın hakim olduğu bölgelerde camiler ve çevresinde yapıların inşa edilmesi sıklıkla rastlanan bir olguydu. Camiler, çevrelerine yapılan sosyal yapılarla birlikte bir külliye teşkil ediyorlardı.
Erken dönem mimarisi veya Bursa üslubu (1299-1501)
Erken dönem mimarisi 1299 yılında Osmanlı Devleti’nin Osman Gazi tarafından Söğüt'te Osmanlı'nın tarafından kurulması ile 1501 yılında Bayezid Camii'nin (1501-1505) inşaatının başlaması arasındaki dönemi kapsar. Bazı araştırmacılar ise bu dönemin Edirne'de yer alan Üç Şerefeli Cami inşaatının 1437 yılında tamamlanmasıyla bittiğini kabul ederler. 1437 yılında inşaatı tamamlanan Üçşerefeli Camii hem erken dönemin en önemli yapıtlarından kabul edilmektedir; hem de klasik dönemin özelliklerinden olan iç avluya sahip planlar ve ana kubbe öğelerinin ilk kez uygulandığı bir yapıdır.
Bu döneme ait yapılar ağırlıklı olarak İznik, Bursa ve Edirne şehirlerinde yer aldı. Osmanlı mimarisine ait ilk kayda değer uygulamalar İznik'te inşa edildi. Ancak 1335 ile 1365 yılları arasında başkent olan Bursa'da daha anıtsal uygulamaların gerçekleşmesi nedeniyle bu döneme Bursa üslubu adı da verilir. 1365 ile 1453 yılları arasında devlete başkentlik yapmış olan Edirne'de ise ağırlıklı olarak cami ve medrese inşa edildi. Bizans mimarisi ve Selçuklu mimarisi etkilerini taşısa da bu dönemde klasik döneme dayanak oluşturacak fikirlerin ilk uygulamaları gerçekleşti. Ayrıca Klasik dönemin en önemli mimari kavramlarından birisi olacak kubbe kullanılması pratiği ortaya çıktı.
Ferah ve aydınlık mekânların oluşturulmasına önem verilen bu dönemin başlarında tek kubbeli yapılar inşa edilirken, ilerleyen süreçte çift veya çok kubbeli yapılar da uygulandı. 1333 ile 1334 yıllarında inşa edilen Hacı Özbek Camii Osmanlı mimarlık tarihinde inşa edilmiş ilk cami olarak kabul edilir. İznik'te yer alan bu yapı aynı zamanda tek kubbeli Osmanlı camii türüne de ilk örnektir. Dönemin kayda değer diğer yapılarının başında 1472 yılında inşa edilen Çinili Köşk gelmektedir. Çinili Köşk Osmanlı mimarisinde daha sonra pek rağbet görmeyecek olan çininin dış kaplama olarak kullanıldığı nadir uygulamalardan biridir. Erken dönem Osmanlı mimarisine örnek verilebilecek diğer bir uygulama da Osmanlı İmparatorluğu'nun yaklaşık 600 yıllık tarihinin 400 yılı boyunca devletin idare merkezi olarak kullanılan ve Osmanlı Padişahları'nın yaşadığı mekân olan Topkapı Sarayı’dır.
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Eski Camii, Yambol -
![image]()
Klasik dönem (1501-1703)
1501 ile 1703 yılları arasında hâkim olan Klasik dönemin örnekleri ağırlıklı olarak İstanbul'da yer alır. Özel mülkiyet kavramının olmamasından dolayı sivil mimari örneklerin olmadığı bu dönemde daha çok dinî yapılar ve kamu yapıları inşa edildi. Klasik dönemin mimarlarının genel yaklaşımı yüksek ve görkemli yapılar inşa etmek yönündeydi. Bu sebepten erken dönemde uygulanmaya başlanan kubbeli ve merkezî planlı yapılar, klasik dönemde daha anıtsal ölçeklerde uygulandı. Bu dönemi etkileyen önemli yapılardan birisi de 537 yılında inşa edilen Ayasofya idi. Ayasofya gibi büyük ana kubbelerin inşa edilebilmesi için yarım kubbelerin kullanılması pratiği de bu dönemde yaygınlaştı. Bu amaçla inşa edilen yapıların başında gelen camilerde ağırlıklı olarak kubbeli ve yan kubbeli örtüler ve tavanı destekleyen kullanıldı. Malzeme olarak küfeki taşı ve mermerin sıklıkla kullanıldığı klasik dönem yapılarının tasarımında genelde yukarıdan aşağıya inildikçe genişleyen bir tasarım kompozisyonu hâkim oldu.
-
![image]()
-
![image]()
Bayezid Camii'nin (1501-1505) inşaatına başlanan 1501 yılı, Klasik dönemin başlangıcı olarak kabul edilir. -
![image]()
Bazı araştırmacılar ise Üç Şerefeli Cami'nin (1437) Erken Dönem'in son ve Klasik Dönemin ilk uygulaması olduğunu kabul ederler. -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Sivil mimari
-
![image]()
Safranbolu'daki geleneksel Osmanlı evleri -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
19. yüzyılda inşa edilmiş Beypazarı Taş Mektep Klasik Dönem sivil mimari özellikleri taşır.
15. ve 16. yüzyıllar
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Mimar Sinan dönemi
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Çıraklığımı İstanbul'daki Şehzade Camii'nde yaptım. Kalfalığımı da Süleymaniye Camii'nde tamamladım. Fakat bütün gücümü bu Sultan Selim Han Camii'nde sarf edip ustalığımı ayân ve beyân ettim.
—Mimar Sinan.
Modernleşme ve Osmanlı mimarisine etkileri
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Lâle Devri (1703-1757)
Bu dönemin başlamasıyla, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki üst sınıf açık ve genel alanları sıklıkla kullanmaya başladı. Geleneksel ve içe dönük toplum değişmeye başladı. Çeşmeler ve Aynalıkavak Kasrı gibi sahil kıyısındaki residanslar yaygınlaştı. Bir su kanalı (diğer adı Cetvel-i Sim) piknik alanı, Kâğıthane dinlenme alanı olarak tesis edildi. Lâle devrinin Patrona Halil isyanı ile son bulmasına rağmen, batılılaşma davranışının bir modeli oldu. 1720-1890 yılları arasında Osmanlı mimarisi klasik dönem prensiplerinden saptı. I. Mahmut'un saltanatının sürdüğü dönemde (1730-1754) Barok stili camilerin inşaasına başlandı.
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Topkapı Sarayı'nda bulunan Kubbealtı'nın içerisi, 1718 -
![image]()
Barok dönemi (1757-1808)
Bu dönemin yapıları içinde dairesel, dalgalı ve kıvrımlı hatlar ağır basmaktadır. Barok mimarisinde ışık ve iç hacim önemli olduğu gibi burada da etkilidir. Bunun büyük örnekleri Nuruosmaniye Camii, Ayazma Camii, Zeynep Sultan Camii, Laleli Camii, , Laleli Çukurçeşme Hanı, Birgi Çakırağa Konağı, Aynalıkavak Kasrı ve Selimiye Kışlası'dır. Mehmed Tahir Ağa zamanın en önemli mimarıdır.
Ampir üslup dönemi (1808-1876)
Nusretiye Camii, Ortaköy Camii, , Mevlevi Dervişleri'nin , Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Sadullah Paşa Yalısı, Kuleli Kışlası batılılaşma uygulamalarıyla paralel bir şekilde yürüyen en önemli örneklerdir. Balyan Ailesi döneme damgasını vurmuştur.
Tanzimat dönemi (1876-1922)
Pertevniyal Valide Sultan Camii, Şeyh Zafir Binalar Grubu, , (Düyun-u Umumiye Binası), Büyük Postane, Laleli Harikzedegan Apartmanları eklektisizm stilinin hâkim olduğu dönemin en önemli yapılarındandır. Raimondo D'Aronco, Alexandre Vallaury zamanın önde gelen mimarlarıdır.
Askerî mimari
Osmanlı devleti az sayıda müstahkem kentin ancak pek çok sayıda küçük kalelerin bulunduğu dağlık bir bölgede ortaya çıktı. Bölgedeki bu savunma yapılarının çoğu adı verilen Bizans sınır savaşçılarının elinde bulunmaktaydı. Merkezi Bizans hükûmetinin desteği azalınca bu savaşçılar taraf değiştirerek Osmanlı uç beyi oldular ve böylece kaleler de Türklerin eline düştü. Bu sebeple Osmanlı beylerinin kale inşa etmesi için pek bir motivasyonu yoktu. Osmanlı'nın gelişerek bir tehlike durumuna gelmesi sonucunda Bizans İmparatorluğu ve Balkanlar'daki Hristiyan devletler savunmalarını güçlendirdiler. Daha sonra Osmanlılar Balkanlar yayılınca bu tahkimatları da bünyelerine kattılar.
1395 yılında I. Beyazıd, Bizans başkenti Konstantinopolis'e saldırı hazırlığı olarak Anadolu Hisarı'nı inşa etti. Osmanlılar İslami askeri mimari geleneğinden etkilendiler ve burç denilen büyük kule çeşidini kullanmaya başladılar. Bu tür büyük kuleler II. Mehmed'in İstanbul Boğazı'nın Avrupa kıyısına inşa ettiği Rumeli Hisarı'nın temelini oluşturdu. Kaleye kalın duvarlar ve topların yerleştirilebileceği platformlar eklendi. II. Mehmed Çanakkale Boğazını da 1452 inşa edilen yılında Kale-i Sultaniye ve Kilitbahir Kalesi'yle tahkim etti.
16. yüzyılda Osmanlılar Macaristan hudutlarını güçlendirmek için ağaç ve topraktan inşa edilen palanka denilen ufak kaleler inşa ettiler. Bu yapıların avantajı düşük maliyetle hızlıca inşa edilmeleriydi. Bu yüzyılda Orta Avrupa, Balkanlar ve Kuzey Afrika'da hakimiyetini sağlamış olduğu için Osmanlıların heybetli ve kapsamlı savunma yapılarına ihtiyacı yoktu. 17 ve 18. yüzyılda Osmanlılar savunma durumuna geçmişti ve bu dönemde başka bir askerî inşa programı ortaya çıktı. Ancak Osmanlılar dönemin Avrupa askeri mimarisinin karmaşık, matematiksel ve pahalı kalelerine ilgi göstermediler.
Mimari örgütlenmeler
Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulmuş ilk mimarlık örgütlenmesi Hassa Mimarlar Ocağı idi. Hassa Mimarlar Ocağı’nın temel görevleri arasında Osmanlı İmparatorluğu’na ait yeni yapıları tasarlamak, keşif çalışmalarını yapmak ve inşaatları gerçekleştirmek vardı. Ayrıca inşa edilmiş eski yapıların bakımından ve onarımından da sorumluydular. İstanbul’un dışında ise Hassa Mimarlar Ocağı’na bağlı olan eyalet mimarları bu görevi yerine getirirlerdi. Hassa Mimarlar Ocağı'ndaki eğitim ve öğretim usta-çırak ilişkisine dayanılarak gerçekleşirdi. Bu kurumda yetişen mimarlar inşaatların uygulamalarında da yer alırlardı. Tecrübesine göre bir inşaatta bir baş mimar, yardımcı mimarlar, ustalar, kalfalar ve diğer uzmanlar bir ekip halinde çalışırlardı.
Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk modern mimarlık örgütlenmesi 1908 yılında Mimar Kemalettin Bey’in öncülüğünde kurulan Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti'ydi. 1908 yılında ilan edilen II. Meşrutiyet ve kabul edilen anayasanin dernek kurma özgürlüğü getirmesinin etkisiyle kurulan Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti, I. Dünya Savaşı ve hemen ardından başlayan Türk Kurtuluş Savaşı süreçlerinde kesintilerle de olsa varlığını sürdürdü. Ayrıca 1909 ile 1910 yılları arasında 12 sayı yayımlanan bir dergi de çıkartıldı.
II. Meşrutiyet sürecinde kabul edilen anayasanın dernek kurma özgürlüğü getirmesi ile kurulan başka bir mimarlık örgütlenmesi de Güzel Sanatlar Birliği idi. 1909 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi mezunları tarafından kurulan bu örgütlenme Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra, 9 Mart 1927 tarihinden itibaren Güzel Sanatlar Birliği ismiyle yeniden örgütlendi, 1934 yılında ise Türk Mimarlar Cemiyeti’nin İstanbul şubesi oldu.
Yapı türleri
Bu madde liste biçimindedir, ancak düz yazı olursa okunabilirliği artabilir. |
- Cami: Osmanlı Devleti birçok türde yapı inşa etmiştir. Bunlardan en önemlileri camilerdir. Cami, bir şehirde merkez teşkil ediyor ve pek çeşitli binalar etrafını çevirerek bir kültür sitesi halini alıyordu. Camilerden padişah adına yapılan ve nispeten büyük olanları Selâtin Camii ismiyle anılıyordu. Camilerde çini, mermer, tahta veya sıva üzerine nakış gibi süslemeler bulunur.
- İmaret: Yoksul halka ücretsiz yiyecek dağıtan aşevleridir.
- Kalenderhane: Yabancıların ve seyyahların ücretsiz kalıp beslendikleri yerdir.
- Kervansaray: Yol üzerinde yolcuların konakladıkları ve hayvanların barındığı binalardır.
- : Fakirlerin barındığı hayratlardır. Buraların yiyeceği imaretlerden karşılanır.
- Darüşşifa (Hastahane): Hastaların tedavi edildiği ve tıp mezunlarının pratik yaptığı hastane tipi yerlerdir.
- : Kale görünüşlü savunma binalarıdır.
- Külliye: Ana yapısı cami olan ve çeşitli ihtiyaçları karşılayan bina topluluğudur. Genellikle bir cami etrafında kurulmuş medrese, kütüphane, imarethane ve şifahane (hastane) ve hamam gibi yapılardan oluşur.
- : Dervişlere dini eğitim verilen yerdir.
- Hisar: Kale türüdür.
- : Selatin camilere eklenmiş sultan ikametgâhıdır.
- : Selatin camilerde sultana ayrılan namazgahtır.
- Muvakkithane: Cami astronomunun evidir.
- Sebil: Çeşme, Selsebil: şelaleli (kademeli) çeşmedir.
- Selamlık: Kabul yeridir.
- Vakfiye: Kâr amacı gütmeyen, yardım kuruluşudur.
- Tekke
- Han
- Medrese
- Türbe
- Yalı
- Zaviye
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Osmanlı mimarisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Konu ile ilgili yayınlardan seçmeler
- Doğan Kuban (1965). Anadolu Türk Mimarisinin Kaynak ve Sorunları. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakûltesi.
- (1971). A history of Ottoman architecture. Johns Hopkins Press.
- Ekrem Hakkı Ayverdi, İ. Aydın Yüksel (1976). İlk iki yüz elli senenin Osmanlı mimârisi. İstanbul Fetih Cemiyeti.
- Oktay Aslanapa (1986). Osmanlı Devri Mimarisi. İnkılâp Kitabevi.
- Ekrem Hakkı Ayverdi (1989). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve 2. Sultan Murad Devri. ISBN .
- Ekrem Hakkı Ayverdi (1989). Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri. Kubbealtı Yayınları. ISBN .
- (1997). Osmanlı Dönemi Yapı ve Malzeme Terimleri Sözlüğü. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. ISBN .
- Doğan Kuban (2007). Osmanlı mimarisi. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. ISBN .
Kaynakça
Özel
- ^ Peter Douglas Rehm (2010). . Etudes Historiques. 2 (1). 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ a b . Diyanet Dergisi, Sayı: 239. 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ a b c . T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesi. 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ . İznik Belediyesi web sitesi. 18 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ Hülya Tuncay (1980). Çinili Köşk. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası. ss. Cilt. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ "Erken Osmanlı Sanatı(Başlangıcından Fatih Dönemi Sonuna Kadar)". İstanbul Üniversitesi, Güzel Sanatlar Bölümü, Yıldız Demiriz. 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ "Center of Ottoman Power, 1993". New York Times. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ Пеев, Христо. Д. Пловдивската къща през епохата на Възраждането. Изд. Техника. София. 1960 г.
- ^ . 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ Evliya Çelebi, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı (2005). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ss. Cilt. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ Esin Benian (Ocak 2011). (PDF). Bilim ve Teknik. ss. 40 - 47. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ Nicolle 2010, s. 6.
- ^ Nicolle 2010, s. 9.
- ^ Nicolle 2010, s. 21.
- ^ Nicolle 2010, s. 4.
- ^ a b c . Tk.Kutuphancesi.org.tr. 16 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ "Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti Kuruluş Bildirgesi, Çeviri: Şeref Etker". Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt 10, Sayı 2 (2009)). Erişim tarihi: 11 Mart 2012.[]
- ^ . TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ A History of Ottoman Architecture - J. Freely (WIT, 2011) BBS
- ^ Doğan Kuban (1965). Anadolu Türk Mimarisinin Kaynak ve Sorunları. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakûltesi. ss. 203 sayfa. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ Godfrey Goodwin (1971). A history of Ottoman architecture (İngilizce). Johns Hopkins Press. ss. 511 sayfa. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2012.
- ^ Ekrem Hakkı Ayverdi, İ. Aydın Yüksel (1976). İlk iki yüz elli senenin Osmanlı mimârisi. İstanbul Fetih Cemiyeti. ss. 255 sayfa. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2012.
- ^ Oktay Aslanapa (1986). Osmanlı Devri Mimarisi. İnkılâp Kitabevi. ss. 568 sayfa. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2012.
- ^ Ekrem Hakkı Ayverdi (1989). . ss. 618 sayfa. 978-9757618058. 15 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2012.
- ^ Ekrem Hakkı Ayverdi (1989). . Kubbealtı Yayınları. ss. 400 sayfa. 9789757618065. 15 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2012.
- ^ Neslihan Sönmez (1997). Osmanlı Dönemi Yapı ve Malzeme Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. ss. 124 sayfa. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ Doğan Kuban (2007). Osmanlı mimarisi. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınlarıi. ss. 719 sayfa. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
Genel
- Nicolle, David (2010). Ottoman Fortifications 1300-1710 (İngilizce). Osprey Publishing.
Dış bağlantılar
- Allaboutturkey 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Osmanlı20 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osmanli mimarisi Osmanli Imparatorlugu nun beylik olarak kurulup imparatorluk olarak yayildigi ve hukum surdugu donemlerde insa ettigi veya fikir onculugu yaptigi mimari usluplari ve eserleri kapsar Osmanli mimarisi kendinden once gelen Erken donem Anadolu Turk mimarisi Selcuklu mimarisi Bizans mimarisi Iran mimarisi ve nden etkilenmistir Osmanli mimarisinin Akdeniz ile Ortadogu mimari geleneklerinin sentezi oldugunu dusunen mimarlik elestirmenleri de vardir kaynak belirtilmeli Her ne kadar farkli donemlerdeki ihtiyaca ve teknolojiye gore farkli yapi turleri insa edildiyse de genelde Osmanli nin hakim oldugu bolgelerde camiler ve cevresinde yapilarin insa edilmesi siklikla rastlanan bir olguydu Camiler cevrelerine yapilan sosyal yapilarla birlikte bir kulliye teskil ediyorlardi Sokollu Mehmed Pasa Koprusu Bosna HersekErken donem mimarisi veya Bursa uslubu 1299 1501 Erken donem mimarisi 1299 yilinda Osmanli Devleti nin Osman Gazi tarafindan Sogut te Osmanli nin tarafindan kurulmasi ile 1501 yilinda Bayezid Camii nin 1501 1505 insaatinin baslamasi arasindaki donemi kapsar Bazi arastirmacilar ise bu donemin Edirne de yer alan Uc Serefeli Cami insaatinin 1437 yilinda tamamlanmasiyla bittigini kabul ederler 1437 yilinda insaati tamamlanan Ucserefeli Camii hem erken donemin en onemli yapitlarindan kabul edilmektedir hem de klasik donemin ozelliklerinden olan ic avluya sahip planlar ve ana kubbe ogelerinin ilk kez uygulandigi bir yapidir Bu doneme ait yapilar agirlikli olarak Iznik Bursa ve Edirne sehirlerinde yer aldi Osmanli mimarisine ait ilk kayda deger uygulamalar Iznik te insa edildi Ancak 1335 ile 1365 yillari arasinda baskent olan Bursa da daha anitsal uygulamalarin gerceklesmesi nedeniyle bu doneme Bursa uslubu adi da verilir 1365 ile 1453 yillari arasinda devlete baskentlik yapmis olan Edirne de ise agirlikli olarak cami ve medrese insa edildi Bizans mimarisi ve Selcuklu mimarisi etkilerini tasisa da bu donemde klasik doneme dayanak olusturacak fikirlerin ilk uygulamalari gerceklesti Ayrica Klasik donemin en onemli mimari kavramlarindan birisi olacak kubbe kullanilmasi pratigi ortaya cikti Ferah ve aydinlik mekanlarin olusturulmasina onem verilen bu donemin baslarinda tek kubbeli yapilar insa edilirken ilerleyen surecte cift veya cok kubbeli yapilar da uygulandi 1333 ile 1334 yillarinda insa edilen Haci Ozbek Camii Osmanli mimarlik tarihinde insa edilmis ilk cami olarak kabul edilir Iznik te yer alan bu yapi ayni zamanda tek kubbeli Osmanli camii turune de ilk ornektir Donemin kayda deger diger yapilarinin basinda 1472 yilinda insa edilen Cinili Kosk gelmektedir Cinili Kosk Osmanli mimarisinde daha sonra pek ragbet gormeyecek olan cininin dis kaplama olarak kullanildigi nadir uygulamalardan biridir Erken donem Osmanli mimarisine ornek verilebilecek diger bir uygulama da Osmanli Imparatorlugu nun yaklasik 600 yillik tarihinin 400 yili boyunca devletin idare merkezi olarak kullanilan ve Osmanli Padisahlari nin yasadigi mekan olan Topkapi Sarayi dir Topkapi Sarayi Bursa Ulu Camii Iznik Yesil Cami Eski Camii Yambol Cinili KoskKlasik donem 1501 1703 1501 ile 1703 yillari arasinda hakim olan Klasik donemin ornekleri agirlikli olarak Istanbul da yer alir Ozel mulkiyet kavraminin olmamasindan dolayi sivil mimari orneklerin olmadigi bu donemde daha cok dini yapilar ve kamu yapilari insa edildi Klasik donemin mimarlarinin genel yaklasimi yuksek ve gorkemli yapilar insa etmek yonundeydi Bu sebepten erken donemde uygulanmaya baslanan kubbeli ve merkezi planli yapilar klasik donemde daha anitsal olceklerde uygulandi Bu donemi etkileyen onemli yapilardan birisi de 537 yilinda insa edilen Ayasofya idi Ayasofya gibi buyuk ana kubbelerin insa edilebilmesi icin yarim kubbelerin kullanilmasi pratigi de bu donemde yayginlasti Bu amacla insa edilen yapilarin basinda gelen camilerde agirlikli olarak kubbeli ve yan kubbeli ortuler ve tavani destekleyen kullanildi Malzeme olarak kufeki tasi ve mermerin siklikla kullanildigi klasik donem yapilarinin tasariminda genelde yukaridan asagiya inildikce genisleyen bir tasarim kompozisyonu hakim oldu Sultanahmet Camii Bayezid Camii nin 1501 1505 insaatina baslanan 1501 yili Klasik donemin baslangici olarak kabul edilir Bazi arastirmacilar ise Uc Serefeli Cami nin 1437 Erken Donem in son ve Klasik Donemin ilk uygulamasi oldugunu kabul ederler Selimiye Camii Yeni Camii Sehzade Camii Banyabasi CamiiSivil mimari Safranbolu daki geleneksel Osmanli evleri Ohri Kuzey Makedonya Cumalikizik Filibe Bulgaristan 19 yuzyilda insa edilmis Beypazari Tas Mektep Klasik Donem sivil mimari ozellikleri tasir 15 ve 16 yuzyillar Bu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Mimar Sinan donemi Bu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Cirakligimi Istanbul daki Sehzade Camii nde yaptim Kalfaligimi da Suleymaniye Camii nde tamamladim Fakat butun gucumu bu Sultan Selim Han Camii nde sarf edip ustaligimi ayan ve beyan ettim Mimar Sinan Modernlesme ve Osmanli mimarisine etkileriBu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Ishak Pasa SarayiLale Devri 1703 1757 Bu donemin baslamasiyla Osmanli Imparatorlugu ndaki ust sinif acik ve genel alanlari siklikla kullanmaya basladi Geleneksel ve ice donuk toplum degismeye basladi Cesmeler ve Aynalikavak Kasri gibi sahil kiyisindaki residanslar yayginlasti Bir su kanali diger adi Cetvel i Sim piknik alani Kagithane dinlenme alani olarak tesis edildi Lale devrinin Patrona Halil isyani ile son bulmasina ragmen batililasma davranisinin bir modeli oldu 1720 1890 yillari arasinda Osmanli mimarisi klasik donem prensiplerinden sapti I Mahmut un saltanatinin surdugu donemde 1730 1754 Barok stili camilerin insaasina baslandi III Ahmet Cesmesi Enderun Topkapi Sarayi nda bulunan Kubbealti nin icerisi 1718 Tombul CamiiBarok donemi 1757 1808 Bu donemin yapilari icinde dairesel dalgali ve kivrimli hatlar agir basmaktadir Barok mimarisinde isik ve ic hacim onemli oldugu gibi burada da etkilidir Bunun buyuk ornekleri Nuruosmaniye Camii Ayazma Camii Zeynep Sultan Camii Laleli Camii Laleli Cukurcesme Hani Birgi Cakiraga Konagi Aynalikavak Kasri ve Selimiye Kislasi dir Mehmed Tahir Aga zamanin en onemli mimaridir Nuruosmaniye Camii Laleli CamiiAmpir uslup donemi 1808 1876 Nusretiye Camii Ortakoy Camii Mevlevi Dervisleri nin Dolmabahce Sarayi Beylerbeyi Sarayi Sadullah Pasa Yalisi Kuleli Kislasi batililasma uygulamalariyla paralel bir sekilde yuruyen en onemli orneklerdir Balyan Ailesi doneme damgasini vurmustur Kuleli Askeri Lisesi Selimiye Kislasi Dolmabahce Sarayi Ciragan Sarayi Ortakoy CamiiTanzimat donemi 1876 1922 Pertevniyal Valide Sultan Camii Seyh Zafir Binalar Grubu Duyun u Umumiye Binasi Buyuk Postane Laleli Harikzedegan Apartmanlari eklektisizm stilinin hakim oldugu donemin en onemli yapilarindandir Raimondo D Aronco Alexandre Vallaury zamanin onde gelen mimarlaridir Karaagac Tren Istasyonu Sultanahmet Cezaevi Pertevniyal Valide Sultan CamiiAskeri mimariFatih Sultan Mehmet tarafindan insa edilen Rumeli Hisari Osmanli devleti az sayida mustahkem kentin ancak pek cok sayida kucuk kalelerin bulundugu daglik bir bolgede ortaya cikti Bolgedeki bu savunma yapilarinin cogu adi verilen Bizans sinir savascilarinin elinde bulunmaktaydi Merkezi Bizans hukumetinin destegi azalinca bu savascilar taraf degistirerek Osmanli uc beyi oldular ve boylece kaleler de Turklerin eline dustu Bu sebeple Osmanli beylerinin kale insa etmesi icin pek bir motivasyonu yoktu Osmanli nin geliserek bir tehlike durumuna gelmesi sonucunda Bizans Imparatorlugu ve Balkanlar daki Hristiyan devletler savunmalarini guclendirdiler Daha sonra Osmanlilar Balkanlar yayilinca bu tahkimatlari da bunyelerine kattilar Osmanli Macaristan inda kullanilan palanka tipi kale ornekleri 1395 yilinda I Beyazid Bizans baskenti Konstantinopolis e saldiri hazirligi olarak Anadolu Hisari ni insa etti Osmanlilar Islami askeri mimari geleneginden etkilendiler ve burc denilen buyuk kule cesidini kullanmaya basladilar Bu tur buyuk kuleler II Mehmed in Istanbul Bogazi nin Avrupa kiyisina insa ettigi Rumeli Hisari nin temelini olusturdu Kaleye kalin duvarlar ve toplarin yerlestirilebilecegi platformlar eklendi II Mehmed Canakkale Bogazini da 1452 insa edilen yilinda Kale i Sultaniye ve Kilitbahir Kalesi yle tahkim etti 16 yuzyilda Osmanlilar Macaristan hudutlarini guclendirmek icin agac ve topraktan insa edilen palanka denilen ufak kaleler insa ettiler Bu yapilarin avantaji dusuk maliyetle hizlica insa edilmeleriydi Bu yuzyilda Orta Avrupa Balkanlar ve Kuzey Afrika da hakimiyetini saglamis oldugu icin Osmanlilarin heybetli ve kapsamli savunma yapilarina ihtiyaci yoktu 17 ve 18 yuzyilda Osmanlilar savunma durumuna gecmisti ve bu donemde baska bir askeri insa programi ortaya cikti Ancak Osmanlilar donemin Avrupa askeri mimarisinin karmasik matematiksel ve pahali kalelerine ilgi gostermediler Mimari orgutlenmelerOsmanli Imparatorlugu doneminde kurulmus ilk mimarlik orgutlenmesi Hassa Mimarlar Ocagi idi Hassa Mimarlar Ocagi nin temel gorevleri arasinda Osmanli Imparatorlugu na ait yeni yapilari tasarlamak kesif calismalarini yapmak ve insaatlari gerceklestirmek vardi Ayrica insa edilmis eski yapilarin bakimindan ve onarimindan da sorumluydular Istanbul un disinda ise Hassa Mimarlar Ocagi na bagli olan eyalet mimarlari bu gorevi yerine getirirlerdi Hassa Mimarlar Ocagi ndaki egitim ve ogretim usta cirak iliskisine dayanilarak gerceklesirdi Bu kurumda yetisen mimarlar insaatlarin uygulamalarinda da yer alirlardi Tecrubesine gore bir insaatta bir bas mimar yardimci mimarlar ustalar kalfalar ve diger uzmanlar bir ekip halinde calisirlardi Osmanli Imparatorlugu nda ilk modern mimarlik orgutlenmesi 1908 yilinda Mimar Kemalettin Bey in onculugunde kurulan Osmanli Muhendis ve Mimar Cemiyeti ydi 1908 yilinda ilan edilen II Mesrutiyet ve kabul edilen anayasanin dernek kurma ozgurlugu getirmesinin etkisiyle kurulan Osmanli Muhendis ve Mimar Cemiyeti I Dunya Savasi ve hemen ardindan baslayan Turk Kurtulus Savasi sureclerinde kesintilerle de olsa varligini surdurdu Ayrica 1909 ile 1910 yillari arasinda 12 sayi yayimlanan bir dergi de cikartildi II Mesrutiyet surecinde kabul edilen anayasanin dernek kurma ozgurlugu getirmesi ile kurulan baska bir mimarlik orgutlenmesi de Guzel Sanatlar Birligi idi 1909 yilinda Sanayi i Nefise Mektebi mezunlari tarafindan kurulan bu orgutlenme Turkiye Cumhuriyeti nin kurulmasindan sonra 9 Mart 1927 tarihinden itibaren Guzel Sanatlar Birligi ismiyle yeniden orgutlendi 1934 yilinda ise Turk Mimarlar Cemiyeti nin Istanbul subesi oldu Yapi turleriBu madde liste bicimindedir ancak duz yazi olursa okunabilirligi artabilir Gerekirse bu listeyi duz yaziya donusturerek yardimci olabilirsiniz Cami Osmanli Devleti bircok turde yapi insa etmistir Bunlardan en onemlileri camilerdir Cami bir sehirde merkez teskil ediyor ve pek cesitli binalar etrafini cevirerek bir kultur sitesi halini aliyordu Camilerden padisah adina yapilan ve nispeten buyuk olanlari Selatin Camii ismiyle aniliyordu Camilerde cini mermer tahta veya siva uzerine nakis gibi suslemeler bulunur Imaret Yoksul halka ucretsiz yiyecek dagitan asevleridir Kalenderhane Yabancilarin ve seyyahlarin ucretsiz kalip beslendikleri yerdir Kervansaray Yol uzerinde yolcularin konakladiklari ve hayvanlarin barindigi binalardir Fakirlerin barindigi hayratlardir Buralarin yiyecegi imaretlerden karsilanir Darussifa Hastahane Hastalarin tedavi edildigi ve tip mezunlarinin pratik yaptigi hastane tipi yerlerdir Kale gorunuslu savunma binalaridir Kulliye Ana yapisi cami olan ve cesitli ihtiyaclari karsilayan bina toplulugudur Genellikle bir cami etrafinda kurulmus medrese kutuphane imarethane ve sifahane hastane ve hamam gibi yapilardan olusur Dervislere dini egitim verilen yerdir Hisar Kale turudur Selatin camilere eklenmis sultan ikametgahidir Selatin camilerde sultana ayrilan namazgahtir Muvakkithane Cami astronomunun evidir Sebil Cesme Selsebil selaleli kademeli cesmedir Selamlik Kabul yeridir Vakfiye Kar amaci gutmeyen yardim kurulusudur Tekke Han Medrese Turbe Yali ZaviyeAyrica bakinizWikimedia Commons ta Osmanli mimarisi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Bizans mimarisi Erken donem Anadolu Turk mimarisi Turkiye de mimarlikKonu ile ilgili yayinlardan secmelerDogan Kuban 1965 Anadolu Turk Mimarisinin Kaynak ve Sorunlari Istanbul Teknik Universitesi Mimarlik Fakultesi 1971 A history of Ottoman architecture Johns Hopkins Press Ekrem Hakki Ayverdi I Aydin Yuksel 1976 Ilk iki yuz elli senenin Osmanli mimarisi Istanbul Fetih Cemiyeti Oktay Aslanapa 1986 Osmanli Devri Mimarisi Inkilap Kitabevi Ekrem Hakki Ayverdi 1989 Osmanli Mimarisinde Celebi ve 2 Sultan Murad Devri ISBN 978 9757618058 Ekrem Hakki Ayverdi 1989 Osmanli Mimarisinde Fatih Devri Kubbealti Yayinlari ISBN 9789757618065 1997 Osmanli Donemi Yapi ve Malzeme Terimleri Sozlugu Yapi Endustri Merkezi Yayinlari ISBN 975743847 2 Dogan Kuban 2007 Osmanli mimarisi Yapi Endustri Merkezi Yayinlari ISBN 9758599895 KaynakcaOzel Peter Douglas Rehm 2010 Etudes Historiques 2 1 11 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2012 a b Diyanet Dergisi Sayi 239 1 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2012 a b c T C Kultur ve Turizm Bakanligi web sitesi 11 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2012 Iznik Belediyesi web sitesi 18 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2012 Hulya Tuncay 1980 Cinili Kosk Istanbul Yapi ve Kredi Bankasi ss Cilt 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2012 Erken Osmanli Sanati Baslangicindan Fatih Donemi Sonuna Kadar Istanbul Universitesi Guzel Sanatlar Bolumu Yildiz Demiriz 29 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2012 Center of Ottoman Power 1993 New York Times 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2012 Peev Hristo D Plovdivskata ksha prez epohata na Vzrazhdaneto Izd Tehnika Sofiya 1960 g 26 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mart 2019 Evliya Celebi Seyit Ali Kahraman Yucel Dagli 2005 Evliya Celebi Seyahatnamesi Istanbul Yapi Kredi Yayinlari ss Cilt 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mart 2012 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Esin Benian Ocak 2011 PDF Bilim ve Teknik ss 40 47 13 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Mart 2012 Nicolle 2010 s 6 Nicolle 2010 s 9 Nicolle 2010 s 21 Nicolle 2010 s 4 a b c Tk Kutuphancesi org tr 16 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mart 2012 Osmanli Muhendis ve Mimar Cemiyeti Kurulus Bildirgesi Ceviri Seref Etker Osmanli Bilimi Arastirmalari Dergisi Cilt 10 Sayi 2 2009 Erisim tarihi 11 Mart 2012 olu kirik baglanti TMMOB Mimarlar Odasi Ankara Subesi 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mart 2012 A History of Ottoman Architecture J Freely WIT 2011 BBS Dogan Kuban 1965 Anadolu Turk Mimarisinin Kaynak ve Sorunlari Istanbul Istanbul Teknik Universitesi Mimarlik Fakultesi ss 203 sayfa 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mart 2012 Godfrey Goodwin 1971 A history of Ottoman architecture Ingilizce Johns Hopkins Press ss 511 sayfa 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2012 Ekrem Hakki Ayverdi I Aydin Yuksel 1976 Ilk iki yuz elli senenin Osmanli mimarisi Istanbul Fetih Cemiyeti ss 255 sayfa 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2012 Oktay Aslanapa 1986 Osmanli Devri Mimarisi Inkilap Kitabevi ss 568 sayfa 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2012 Ekrem Hakki Ayverdi 1989 ss 618 sayfa 978 9757618058 15 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mart 2012 Ekrem Hakki Ayverdi 1989 Kubbealti Yayinlari ss 400 sayfa 9789757618065 15 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mart 2012 Neslihan Sonmez 1997 Osmanli Donemi Yapi ve Malzeme Terimleri Sozlugu Istanbul Yapi Endustri Merkezi Yayinlari ss 124 sayfa 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mart 2012 Dogan Kuban 2007 Osmanli mimarisi Istanbul Yapi Endustri Merkezi Yayinlarii ss 719 sayfa 14 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mart 2012 Genel Nicolle David 2010 Ottoman Fortifications 1300 1710 Ingilizce Osprey Publishing Dis baglantilarAllaboutturkey 9 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Osmanli20 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde