Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
28 Haziran 1981 (İran takvimine göre 7 1360 (Heft-i Tir - Farsça: هفت تیر)) tarihinde, İran İslami Cumhuriyet Partisi'nin (İCP) liderleri, partinin Tahran'daki genel merkezinde toplantı halindeyken çok güçlü bir patlama meydana geldi. Aralarında İran yargı sisteminin başında bulunan ve o dönem Ayetullah Humeyni'den sonra İran İslam Devrimi'nin en güçlü kişisi olarak gösterilen Ayetullah Muhammed Beheşti'nin de aralarında bulunduğu, parti ileri gelenlerinden 73 kişi öldü. Saldırının sorumlusunun Halkın Mücahitleri Örgütü olduğu düşünülmekteydi.
 Bombalama sonucu ölenler anısına çıkartılan pul. | |
| Bölge | Tahran, İran |
|---|---|
| Koordinatlar | 31°15′17″N 29°59′37″E / 31.254825°K 29.993677°D |
| Tarih | 28 Haziran 1981 Yerel saatle 20:20 (UTC+3) |
Saldırı türü | İntihar saldırısı |
| Ölü | 73 |
| Şüpheliler | Halkın Mücahitleri Örgütü |
Arka plan
İran Devrimi'nden sonra Ayetullah Humeyni'nin başında olduğu yeni kurulan teokratik hükûmet, diğer muhalif grupları teker teker tasfiye ederek, tüm siyasal gücü konsolide etmekteydi. Tasfiye edilemeye çalışılan gruplar arasında Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ) gibi, İslami sosyalist örgütler de vardı. Ayetullah Ruhullah Humeyni HMÖ'yü "eklektik olmakla", "Batı hayranlığıyla", "münafıklıkla" ve "kafirlikle" suçluyordu. Şubat 1980'de, Hizbullah militanları tarafından, HMÖ taraftarlarına ve diğer sol gruplara ait kitapçılara, toplantı mekanlarına vs. yoğun bir saldırı başlatıldı. Bu saldırılar sonucunda İran solu yer altına çekildi. 1979'dan 1981'e kadar geçen dönemde, yüzlerce HMÖ üyesi öldürülmüş, 3,000 kadarı da tutulanmıştı. Bu baskılar karşısında örgüt, İran'ın yeni yönetimini protesto etmek amacıyla, 20 Haziran 1980 tarihinde İslam bayrağı altında geniş katılımlı bir protesto mitingi düzenledi. Gösteriye sert şekilde müdahale edildi.
Olaylar
28 Haziran 1981'deki bu bombalama eylemi sonucunda, parti sekreteri ve Yargıtay Başkanı Ayetullah Muhammed Beheşti, dört bakan (Sağlık, Ulaştırma, Telekomünikasyon ve Enerji bakanları) ve aralarında 'nin de bulunduğu 27 Meclis üyesi ve hükûmet ileri geleni hayatlarını kaybetti.
Humeyni, saldırıdan HMÖ'yü sorumlu tuttu. BBC muhabiri 'e göre kamuoyunda, bombalamanın HMÖ tarafından yapıldığına dair yaygın bir kanı vardı. Mücahitler, bombalamayla alakaları olduğuna dair iddiaları ne yalanladılar, ne de eylemi üstlendiler. Ancak eylemi, rejimin artan saldırganlığına karşı gerekli bir cevap olarak tanımladılar. Bombacının Muhammed Rıza Kolahi isimli genç bir öğrenci olduğu ve ses mühendisi kılığında binaya girmeyi başardığı belirlendi. Kimliği tespit edilmekle birlikte ele geçirilemedi[]. Hiçbir kişi ya da kuruluş bombalama eyleminin sorumluluğunu üstlenmedi. Eylemin gerçek faili belirlenemeyince, çeşitli komplo teorileri ve spekülasyonlar ortaya atıldı. Bazıları bombalamayı iktidar partisindeki kliklerin çatışmasına bağlıyordu ki, gerçekten de parti içi hizipleşme bir müddet sonra İCP'nin sonunu getirdi ve partinin dağılmasına yol açtı. Diğer bir komplo teorisine göre, böyle güçlü bir bomba, ancak başka bir devletin yardımı ile elde edilebilirdi ve bu eylem olsa olsa İsrail istihbarat teşkilatı Mossad desteğiyle yapılmıştı.[]
Devletin ileri gelenlerine ve rejim yanlılarına karşı HMÖ tarafından yapılan suikast eylemleri sonraki birkaç yıl boyunca da devam etti. Ancak bu eylemler rejimi devirmek için yeterli olmayacaktı. Bombalama eyleminden iki ay sonra, 30 Ağustos tarihinde düzenlenen başka bir bombalı saldırıda, Cumhurbaşkanı Muhammed Ali Recai ve Başbakan Muhammed Cevad Bahonar öldürüldü. Saldırının sorumlusunun, HMÖ militanı Mesud Kaşmiri olduğu belirlendi. Olay sonrası yapılan araştırmalarda, Kaşmiri'nin Humeyni ile birlikte tüm hükûmet üyelerini öldürmeye çok yaklaştığı anlaşılmıştı. İki bombalama olayının arkasından da, HMÖ'ye ve diğer sol grup üyelerine karşı acımasız bir tutuklama ve infaz kampanyası başatıldı.
Bombalama olayından sonra, Tahran'ın ana meydanı dahil birçok şehirde değişik kamu alanlarına “Haft-i Tir” adı verildi.
Olayın önce ve sonrasındaki olayların kronolojik seyri
- 11 Şubat 1979 (22 Bahman 1357): Şah rejiminin yıkılışı. İran Devrimi
- 4 Kasım 1979 (13 Aban 1357): İran rehine krizi başladı.
- Mart–Mayıs 1980 (İsfend-Ordibiheşt 1359): Halkın Mücahitleri Örgütü'ne ve üyelerine karşı saldırılar başladı.
- 22 Eylül 1980 (31 Şehriver 1359):İran-Irak Savaşı başladı.
- 20 Ocak 1981 (30 Dey 1359): İran rehine krizi rehineler serbest kaldı.
- 27 Nisan 1981 : HMÖ'nün Tahran'da düzenlediği gösteriye 150,000 kişi katıldı. Baş savcı, HMÖ'nün gösteri düzenlemesini yasakladı.
- 7 Haziran 1981 (17 Hordad 1360): İsrail, Irak'ın Osirak'taki nükleer tesislerini vurdu.
- 8 Haziran 1981 (18 Hordad 1360): Ebu'l-Hasan Beni Sadr diktatörlüğe karşı direniş çağrısı yaptı. Humeyni sokak gösterilerini yasakladı.
- 20 Haziran 1981 (30 Hordad 1360): Humeyni ve teokrasi karşıtlarının gösterileri sert şekilde bastırıldı.
- 21 Haziran 1981 (31 Hordad 1360): Başkan Ebu'l-Hasan Beni Sadr, parlamento tarafından suçlandı.
- 21–27 Haziran 1981 (1-6 Tir 1360): HMÖ ve hükûmet arasındaki çatışmalar şiddetlendi.
- 26 Haziran 1981 (5 Tir 1360):Ali Hamaney'e karşı başarısız suikast girişimi.
- 28 Haziran 1981 (7 Tir 1360): Haft-i Tir bombalama olayı.
- 10 Temmuz 1981 (18 Tir 1360): Ebu'l-Hasan Beni Sadr ülkeden kaçtı.
- 30 Ağustos 1981 (8 Şehriver 1360): Başkan Muhammed Ali Recai suikast sonucu öldürüldü.
- 5 September 1981 Fransa'nın Lübnan Büyükelçisi , Batı Beyrut'ta vurularak öldürüldü.
Kaynakça
- ^ a b "Religion in Iran – Terror and Repression", Atheism (FAQ), About, 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 30 Ağustos 2014
- ^ a b c , The Daily News, Haziran 1981, 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Ağustos 2014
- ^ a b , The Vanderbilt Television News Archive, 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Ağustos 2014
- ^ Moin, Khomeini, 2001, pp. 234, 239.
- ^ Bakhash, The Reign of the Ayatollahs (1984) p. 123.
- ^ "Mujahedin-e-Khalq (MeK)", Terrorism knowledge, 15 Ocak 2008 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- ^ Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books (2001), p. 241
- ^ , Time, 20 Temmuz 1981, 26 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Ağustos 2014
- ^ . 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- ^ "Iran Islamic Republican Party". 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- ^ a b Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books, (2001), p.243
- ^ Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books, (2001), pp. 242-3
- ^ "Google Maps". 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- ^ Moin, Baqer, Khomeini, (2001), pp. 234, 239
- ^ a b Moin, Khomeini, (2001), p. 239
- ^ a b Moin, Khomeini, (2001), p. 240
- ^ Jenkins, Loren (5 Eylül 1981), "French Ambassador Slain in Midday Beirut", Washington Post
Dış bağlantılar
- Youtube.com 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Youtube.com 28 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Youtube.com 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
28 Haziran 1981 Iran takvimine gore 7 1360 Heft i Tir Farsca هفت تیر tarihinde Iran Islami Cumhuriyet Partisi nin ICP liderleri partinin Tahran daki genel merkezinde toplanti halindeyken cok guclu bir patlama meydana geldi Aralarinda Iran yargi sisteminin basinda bulunan ve o donem Ayetullah Humeyni den sonra Iran Islam Devrimi nin en guclu kisisi olarak gosterilen Ayetullah Muhammed Behesti nin de aralarinda bulundugu parti ileri gelenlerinden 73 kisi oldu Saldirinin sorumlusunun Halkin Mucahitleri Orgutu oldugu dusunulmekteydi Heft i Tir bombalama olayiBombalama sonucu olenler anisina cikartilan pul BolgeTahran IranKoordinatlar31 15 17 N 29 59 37 E 31 254825 K 29 993677 D 31 254825 29 993677Tarih28 Haziran 1981 Yerel saatle 20 20 UTC 3 Saldiri turuIntihar saldirisiOlu73SuphelilerHalkin Mucahitleri OrgutuArka planIran Devrimi nden sonra Ayetullah Humeyni nin basinda oldugu yeni kurulan teokratik hukumet diger muhalif gruplari teker teker tasfiye ederek tum siyasal gucu konsolide etmekteydi Tasfiye edilemeye calisilan gruplar arasinda Halkin Mucahitleri Orgutu HMO gibi Islami sosyalist orgutler de vardi Ayetullah Ruhullah Humeyni HMO yu eklektik olmakla Bati hayranligiyla munafiklikla ve kafirlikle sucluyordu Subat 1980 de Hizbullah militanlari tarafindan HMO taraftarlarina ve diger sol gruplara ait kitapcilara toplanti mekanlarina vs yogun bir saldiri baslatildi Bu saldirilar sonucunda Iran solu yer altina cekildi 1979 dan 1981 e kadar gecen donemde yuzlerce HMO uyesi oldurulmus 3 000 kadari da tutulanmisti Bu baskilar karsisinda orgut Iran in yeni yonetimini protesto etmek amaciyla 20 Haziran 1980 tarihinde Islam bayragi altinda genis katilimli bir protesto mitingi duzenledi Gosteriye sert sekilde mudahale edildi OlaylarHaft i Tir bombalama olayi kurbanlarinin anisina yapilan mozole Mir Huseyin Musavi tarafindan dizayn edilmistir 28 Haziran 1981 deki bu bombalama eylemi sonucunda parti sekreteri ve Yargitay Baskani Ayetullah Muhammed Behesti dort bakan Saglik Ulastirma Telekomunikasyon ve Enerji bakanlari ve aralarinda nin de bulundugu 27 Meclis uyesi ve hukumet ileri geleni hayatlarini kaybetti Humeyni saldiridan HMO yu sorumlu tuttu BBC muhabiri e gore kamuoyunda bombalamanin HMO tarafindan yapildigina dair yaygin bir kani vardi Mucahitler bombalamayla alakalari olduguna dair iddialari ne yalanladilar ne de eylemi ustlendiler Ancak eylemi rejimin artan saldirganligina karsi gerekli bir cevap olarak tanimladilar Bombacinin Muhammed Riza Kolahi isimli genc bir ogrenci oldugu ve ses muhendisi kiliginda binaya girmeyi basardigi belirlendi Kimligi tespit edilmekle birlikte ele gecirilemedi kaynak belirtilmeli Hicbir kisi ya da kurulus bombalama eyleminin sorumlulugunu ustlenmedi Eylemin gercek faili belirlenemeyince cesitli komplo teorileri ve spekulasyonlar ortaya atildi Bazilari bombalamayi iktidar partisindeki kliklerin catismasina bagliyordu ki gercekten de parti ici hiziplesme bir muddet sonra ICP nin sonunu getirdi ve partinin dagilmasina yol acti Diger bir komplo teorisine gore boyle guclu bir bomba ancak baska bir devletin yardimi ile elde edilebilirdi ve bu eylem olsa olsa Israil istihbarat teskilati Mossad destegiyle yapilmisti kaynak belirtilmeli Devletin ileri gelenlerine ve rejim yanlilarina karsi HMO tarafindan yapilan suikast eylemleri sonraki birkac yil boyunca da devam etti Ancak bu eylemler rejimi devirmek icin yeterli olmayacakti Bombalama eyleminden iki ay sonra 30 Agustos tarihinde duzenlenen baska bir bombali saldirida Cumhurbaskani Muhammed Ali Recai ve Basbakan Muhammed Cevad Bahonar olduruldu Saldirinin sorumlusunun HMO militani Mesud Kasmiri oldugu belirlendi Olay sonrasi yapilan arastirmalarda Kasmiri nin Humeyni ile birlikte tum hukumet uyelerini oldurmeye cok yaklastigi anlasilmisti Iki bombalama olayinin arkasindan da HMO ye ve diger sol grup uyelerine karsi acimasiz bir tutuklama ve infaz kampanyasi basatildi Bombalama olayindan sonra Tahran in ana meydani dahil bircok sehirde degisik kamu alanlarina Haft i Tir adi verildi Olayin once ve sonrasindaki olaylarin kronolojik seyri11 Subat 1979 22 Bahman 1357 Sah rejiminin yikilisi Iran Devrimi 4 Kasim 1979 13 Aban 1357 Iran rehine krizi basladi Mart Mayis 1980 Isfend Ordibihest 1359 Halkin Mucahitleri Orgutu ne ve uyelerine karsi saldirilar basladi 22 Eylul 1980 31 Sehriver 1359 Iran Irak Savasi basladi 20 Ocak 1981 30 Dey 1359 Iran rehine krizi rehineler serbest kaldi 27 Nisan 1981 HMO nun Tahran da duzenledigi gosteriye 150 000 kisi katildi Bas savci HMO nun gosteri duzenlemesini yasakladi 7 Haziran 1981 17 Hordad 1360 Israil Irak in Osirak taki nukleer tesislerini vurdu 8 Haziran 1981 18 Hordad 1360 Ebu l Hasan Beni Sadr diktatorluge karsi direnis cagrisi yapti Humeyni sokak gosterilerini yasakladi 20 Haziran 1981 30 Hordad 1360 Humeyni ve teokrasi karsitlarinin gosterileri sert sekilde bastirildi 21 Haziran 1981 31 Hordad 1360 Baskan Ebu l Hasan Beni Sadr parlamento tarafindan suclandi 21 27 Haziran 1981 1 6 Tir 1360 HMO ve hukumet arasindaki catismalar siddetlendi 26 Haziran 1981 5 Tir 1360 Ali Hamaney e karsi basarisiz suikast girisimi 28 Haziran 1981 7 Tir 1360 Haft i Tir bombalama olayi 10 Temmuz 1981 18 Tir 1360 Ebu l Hasan Beni Sadr ulkeden kacti 30 Agustos 1981 8 Sehriver 1360 Baskan Muhammed Ali Recai suikast sonucu olduruldu 5 September 1981 Fransa nin Lubnan Buyukelcisi Bati Beyrut ta vurularak olduruldu Kaynakca a b Religion in Iran Terror and Repression Atheism FAQ About 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 30 Agustos 2014 a b c The Daily News Haziran 1981 3 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 30 Agustos 2014 a b The Vanderbilt Television News Archive 7 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 30 Agustos 2014 Moin Khomeini 2001 pp 234 239 Bakhash The Reign of the Ayatollahs 1984 p 123 Mujahedin e Khalq MeK Terrorism knowledge 15 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 30 Agustos 2014 Moin Baqer Khomeini Thomas Dunne Books 2001 p 241 Time 20 Temmuz 1981 26 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 30 Agustos 2014 28 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Agustos 2014 Iran Islamic Republican Party 11 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2014 a b Moin Baqer Khomeini Thomas Dunne Books 2001 p 243 Moin Baqer Khomeini Thomas Dunne Books 2001 pp 242 3 Google Maps 26 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2014 Moin Baqer Khomeini 2001 pp 234 239 a b Moin Khomeini 2001 p 239 a b Moin Khomeini 2001 p 240 Jenkins Loren 5 Eylul 1981 French Ambassador Slain in Midday Beirut Washington Post Dis baglantilarYoutube com 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Youtube com 28 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Youtube com 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde