Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Halit Akmansu ya da bilinen adıyla Dadaylı Halit Bey (1884 – 10 Şubat 1953), Türk asker (Topçu subayı) ve siyasetçi.
| Halit Akmansu 1322-Top. 2 | |
|---|---|
 Halit Akmansu | |
| Doğum | 1883 Daday, Kastamonu |
| Ölüm | 10 Şubat 1953 (69 yaşında) İstanbul |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1906-1920) Türkiye (1920-1929) |
| Hizmet yılları | 1906-1929 |
| Rütbesi | Miralay |
| Komutası | Irak Bölge Komutanlığı Kurmayı, 52. Tümen Kurmayı, 6. Ordu 1. bölümü, 18. Kolordu Kurmay Başkanı, 24. Kolordu Kurmay Başkanı Maraş Bölge Komutanlığı, Millî Savunma Ulaştırma Bölümü, 3. Kafkas Tümeni, 5. Kafkas Tümeni |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Kurtuluş Savaşı |
| Ödülleri |      |
| Sonraki işi | TBMM Kastamonu Milletvekili |
Sivas Kongresi'ni engellemek isteyen Elazığ Valisi Ali Galib'i durdurması onun Millî Mücadele'ye önemli katkılarından birisidir. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Kurmay Albay rütbesiyle önemli askerî harekâtlar yönetti. Dumlupınar Meydan Muharebesi'nden sonra Yunan başkomutanı Trikupis'i İbrahim Bayram Bayazit Çavuş ve Afyonlu Ahmet Çavuş ile birlikte esir aldı.
Yaşamı
1884 yılında Kastamonu'nun Daday ilçesinin Kelebek köyünde doğdu. Kastamonu Askerî Rüştiyesi ve Bursa Işıklar Askeri İdadîsi’nden sonra 1903-1906 Mekteb-i Harbiye'yi başarı ile bitirdi.
Askeri yaşamı
1906'da sınıfının ikincisi mülâzım olarak orduya katıldı Erkân-ı Harbiye Mektebini bitirerek kurmay yüzbaşı oldu. I. Dünya Savaşı'nda Irak Cephesi çarpışmalarına katıldı. 14 Haziran 1915 ile 15 Kasım 1918 tarihleri arasında İngiliz ve Arap aşiretleri ile yapılan bütün savaşlarda birinci yetkili Türk komutanı idi. 15 Kasım'da Musul'u terk ederken savaşlardan arta kalan silah ve malzemeleri güvenle Diyarbakır'a nakletti (Bu malzemeler daha sonra Türk Kurtuluş Savaşı'nda kullanılmıştır). Mondros Mütarekesi imzalandığında Diyarbakır'daki 13. Kolordu'nun kurmay başkanıydı.
İstanbul Hükümeti tarafından Sivas Kongresi’ni dağıtmakla görevlendirilen Ali Galip'in engellenmesinde büyük rol oynadı.
1921 yılında Sakarya Meydan Muharebesi'nde 3. Kafkas Tümeni'nin, 30 Ağustos 1922 tarihinde Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde 5. Kafkas Tümeni'nin komutanlığını yaptı. 2 Eylül 1922'de Yunan Küçük Asya Ordusu Başkomutanı General Nikolaos Trikupis'i ve 2. Kolordu Komutanı General ile 13. Tümen Komutanı 'le 391 subay, 4385 eri Karacahisar köyü yakınlarında teslim aldı. Bu subaylar arasında İzmir'in işgali sırasında şehre ilk giren ’nın komutanı da vardı. Esirleri ordu karargâhına götürmeden Trikupis'e, İsteseydiniz İzmir'e ulaşır, oradan da gemilerle Yunanistan'a geçebilirdiniz. Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz? diye soran Albay Halit Bey, şu cevabı aldı; Evet, biz bunu yapabilirdik. Subaylarımızla bir toplantı yaptık. Saatlerce ne yapacağımızı tartıştık ve kaçıp Yunanistan'a dönmektense, Türk askerine teslim olmayı yeğledik. Çünkü Atina'ya vardığımızda bizi derhal idam ederlerdi. Oysa biz, Türk askerinin bize iyi davranacağından emindik!
Siyasi yaşamı
Türk Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’in isteğiyle askerliği bırakıp siyasete girdi. 1923'te TBMM 2. Dönem Kastamonu milletvekili seçildi.
Halk Fırkası'nın ilan ettiği 9 umdeyi benimsemişti. 3 Mart 1924 tarihinde Hilafetin Lağvı Kanunu Meclis gündemine geldiğinde genel kurulda söz alarak itirazını dile getirdi. Hilafetin kaldırılmasının daha önce açıklanan 9 umdenin ikinci maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile bu teklife karşı çıkıyordu. Hilafetin kaldırılışına neden itiraz ettiğini daha sonra şu şekilde anlatır: "Ben hilafetin kaldırılmasına karşı değildim. Hilafetin gereksiz bir uygulama olduğunun ben de farkındaydım. Fakat bunun, bu şekilde kaldırılmasının çok aşırı tepkiye yol açacağını, meclis iradesi altına alınması gerektiğini savunuyordum." Yani Hilafet makamını TBMM temsil etsin istemiştir. Yapılan oylamada kanun aynen kabul edilince Halk Fırkası'ndan istifa etti. Bu, partinin tarihindeki ilk milletvekili istifası idi.
İstifadan sonra mecliste bağımsız çizgide kaldı. 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) kurulunca bu yeni fırkaya geçti. TCF mensupları İzmir Suikastı sebebiyle tutuklanarak İzmir'e sevk edildiklerinde bu karardan istisna tutulan tek Terakkiperverli oldu. Terakkiperver Fırka’nın kapatılmasından sonra siyaset yaşamına bağımsız milletvekili olarak devam etti.
Mebusluk görevi 1927 yılında sonra erdikten sonra emekli oldu. Hayatını İstanbul'da sürdürdü ve ekonomik sıkıntılar çekti. Kendisine yapılan mebusluk tekliflerini de kabul etmedi. 10 Şubat 1953'te İstanbul'da öldü. Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilen naaşı, 1988'de Ankara'daki Devlet Mezarlığı'na nakledildi.
Kaynakça
- ^ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 227.
- ^ a b c d e Ahmet Turan Alkan, CHP'den istifa eden ilk milletvekili: Halit Akmansü, Aksiyon Dergisi, Sayı 495[]
- ^ . 14 Mart 2024. 18 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
| Wikimedia Commons'ta Halit Akmansü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halit Akmansu ya da bilinen adiyla Dadayli Halit Bey 1884 10 Subat 1953 Turk asker Topcu subayi ve siyasetci Halit Akmansu 1322 Top 2Halit AkmansuDogum1883 Daday KastamonuOlum10 Subat 1953 69 yasinda IstanbulBagliligi Osmanli 1906 1920 Turkiye 1920 1929 Hizmet yillari1906 1929RutbesiMiralayKomutasiIrak Bolge Komutanligi Kurmayi 52 Tumen Kurmayi 6 Ordu 1 bolumu 18 Kolordu Kurmay Baskani 24 Kolordu Kurmay Baskani Maras Bolge Komutanligi Milli Savunma Ulastirma Bolumu 3 Kafkas Tumeni 5 Kafkas TumeniCatisma savaslariBalkan Savaslari I Dunya Savasi Kurtulus SavasiOdulleriSonraki isiTBMM Kastamonu Milletvekili Sivas Kongresi ni engellemek isteyen Elazig Valisi Ali Galib i durdurmasi onun Milli Mucadele ye onemli katkilarindan birisidir Turk Kurtulus Savasi sirasinda Kurmay Albay rutbesiyle onemli askeri harekatlar yonetti Dumlupinar Meydan Muharebesi nden sonra Yunan baskomutani Trikupis i Ibrahim Bayram Bayazit Cavus ve Afyonlu Ahmet Cavus ile birlikte esir aldi II TBMM de Kastamonu milletvekili olarak gorev yapti Yasami1884 yilinda Kastamonu nun Daday ilcesinin Kelebek koyunde dogdu Kastamonu Askeri Rustiyesi ve Bursa Isiklar Askeri Idadisi nden sonra 1903 1906 Mekteb i Harbiye yi basari ile bitirdi Askeri yasami 1906 da sinifinin ikincisi mulazim olarak orduya katildi Erkan i Harbiye Mektebini bitirerek kurmay yuzbasi oldu I Dunya Savasi nda Irak Cephesi carpismalarina katildi 14 Haziran 1915 ile 15 Kasim 1918 tarihleri arasinda Ingiliz ve Arap asiretleri ile yapilan butun savaslarda birinci yetkili Turk komutani idi 15 Kasim da Musul u terk ederken savaslardan arta kalan silah ve malzemeleri guvenle Diyarbakir a nakletti Bu malzemeler daha sonra Turk Kurtulus Savasi nda kullanilmistir Mondros Mutarekesi imzalandiginda Diyarbakir daki 13 Kolordu nun kurmay baskaniydi Istanbul Hukumeti tarafindan Sivas Kongresi ni dagitmakla gorevlendirilen Ali Galip in engellenmesinde buyuk rol oynadi 1921 yilinda Sakarya Meydan Muharebesi nde 3 Kafkas Tumeni nin 30 Agustos 1922 tarihinde Dumlupinar Meydan Muharebesi nde 5 Kafkas Tumeni nin komutanligini yapti 2 Eylul 1922 de Yunan Kucuk Asya Ordusu Baskomutani General Nikolaos Trikupis i ve 2 Kolordu Komutani General ile 13 Tumen Komutani le 391 subay 4385 eri Karacahisar koyu yakinlarinda teslim aldi Bu subaylar arasinda Izmir in isgali sirasinda sehre ilk giren nin komutani da vardi Esirleri ordu karargahina goturmeden Trikupis e Isteseydiniz Izmir e ulasir oradan da gemilerle Yunanistan a gecebilirdiniz Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz diye soran Albay Halit Bey su cevabi aldi Evet biz bunu yapabilirdik Subaylarimizla bir toplanti yaptik Saatlerce ne yapacagimizi tartistik ve kacip Yunanistan a donmektense Turk askerine teslim olmayi yegledik Cunku Atina ya vardigimizda bizi derhal idam ederlerdi Oysa biz Turk askerinin bize iyi davranacagindan emindik Siyasi yasami Turk Kurtulus Savasi ndan sonra Mustafa Kemal in istegiyle askerligi birakip siyasete girdi 1923 te TBMM 2 Donem Kastamonu milletvekili secildi Halk Firkasi nin ilan ettigi 9 umdeyi benimsemisti 3 Mart 1924 tarihinde Hilafetin Lagvi Kanunu Meclis gundemine geldiginde genel kurulda soz alarak itirazini dile getirdi Hilafetin kaldirilmasinin daha once aciklanan 9 umdenin ikinci maddesine aykiri oldugu gerekcesi ile bu teklife karsi cikiyordu Hilafetin kaldirilisina neden itiraz ettigini daha sonra su sekilde anlatir Ben hilafetin kaldirilmasina karsi degildim Hilafetin gereksiz bir uygulama oldugunun ben de farkindaydim Fakat bunun bu sekilde kaldirilmasinin cok asiri tepkiye yol acacagini meclis iradesi altina alinmasi gerektigini savunuyordum Yani Hilafet makamini TBMM temsil etsin istemistir Yapilan oylamada kanun aynen kabul edilince Halk Firkasi ndan istifa etti Bu partinin tarihindeki ilk milletvekili istifasi idi Istifadan sonra mecliste bagimsiz cizgide kaldi 17 Kasim 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Firkasi TCF kurulunca bu yeni firkaya gecti TCF mensuplari Izmir Suikasti sebebiyle tutuklanarak Izmir e sevk edildiklerinde bu karardan istisna tutulan tek Terakkiperverli oldu Terakkiperver Firka nin kapatilmasindan sonra siyaset yasamina bagimsiz milletvekili olarak devam etti Mebusluk gorevi 1927 yilinda sonra erdikten sonra emekli oldu Hayatini Istanbul da surdurdu ve ekonomik sikintilar cekti Kendisine yapilan mebusluk tekliflerini de kabul etmedi 10 Subat 1953 te Istanbul da oldu Karacaahmet Mezarligi na defnedilen naasi 1988 de Ankara daki Devlet Mezarligi na nakledildi Kaynakca T C Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligi Yayinlari Turk Istiklal Harbine Katilan Tumen ve Daha Ust Kademelerdeki Komutanlarin Biyografileri Genelkurmay Baskanligi Basimevi Ankara 1972 s 227 a b c d e Ahmet Turan Alkan CHP den istifa eden ilk milletvekili Halit Akmansu Aksiyon Dergisi Sayi 495 olu kirik baglanti 14 Mart 2024 18 Mart 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi 15 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2014 Wikimedia Commons ta Halit Akmansu ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir