Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hasanali Mirza, Sultan Hasanali veya Hasanali Bey (o zamanın Azerbaycan Türkçesinde: حسنعلی بیگ, Tebriz - 1469, Hamedan) Karakoyunlu devletinin son padişahı ve Cihan Şah Hagigin'in oğludur. Cihan Şah'ın 10 Kasım 1467'de öldürülmesinin ardından Azerbaycan'ın güneyinde Karakoyunlular'ın hakimiyetini yeniden sağlamaya çalıştı ancak 1469'da başarılı olamadan öldürüldü.
| Sultan Hasan Ali | |
|---|---|
| Sultan | |
 Hasan Ali dönemine ait sikkeler | |
| Karakoyunlu Devleti'nin 6. ve son Sultanı ve Hanı | |
| Hüküm süresi | 1467 – 1468 |
| Taç giymesi | 1467 |
| Önce gelen | Cihan Şah |
| Sonra gelen | Uzun Hasan (Akkoyunlu sultanı olarak) |
| Doğum | Tebriz, Karakoyunlu |
| Ölüm | 1468 Hemedan, Karakoyunlu |
| Çocuk(lar)ı | Sultanali |
| Babası | Cihan Şah |
İsyanları
O, Cihan Şah Hagigin'in oğludur ve asi doğası nedeniyle babası tarafından defalarca hapse atılmıştır. 1458 yılında isyana başlamış, babasının Herat'tan geri dönüş haberini aldıktan sonra Maku'ya kaçmıştır. Annesinin aracılığıyla isyan başlatma konusunda babası tarafından affedilse de, Uzun Hasan'a katılmıştır. Ancak kısa bir süre sonra oradan da kovulmuş ve İsfahan'daki kardeşi Pirbudak'a katılmıştır. Kardeşler, 1459 yılında isyana başlamışlardır. Asi kardeşler babalarının ordusu tarafından ezilmelerine rağmen idam edilmediler. Çünkü Cihan Şah'ı etkisi altında tutan anneleri yeniden sultanın onları affetmesini sağlamıştır. Son isyanları 1464 yılında gerçekleşmiş ve felaketle sonuçlanmıştır. 1464 yılında Pirbudak idam edilmiş ve Hesenali yeniden Maku'da hapse atılmıştır.
Hükümdarlığı
Cihan Şah'ın ölümü
Cihan Şah, 1466 yılının kışını Tebriz'de geçirdikten sonra Şirvan'a başarılı bir sefer düzenledi ve Derbent'e kadar olan bölgeleri yağmaladı. Bu tarihte Kara Koyunlu Devleti'nin toprakları Azerbaycan, Aran, Irak-ı Acem, Irak-ı Arab, Fars, Kirman ve Doğu Anadolu'yu kapsıyordu. Gürcü, Şirvanşah, Gilan ve Mazandaran hükümdarları da onun hakimiyetini kabul etmişlerdi.
Cihan Şah'ın Akkoyunlular'la ilişkileri Uzun Hasan'ın döneminde en gergin dönemini yaşıyordu. Uzun Hasan, Cihan Şah'ın İran'ın doğusunda askeri operasyonlar yaptığı sırada bir dizi yeri ele geçirmişti. Onun başlıca hedefleri arasında Azerbaycan'ı ele geçirmek de vardı. Buna karşılık olarak, Cihan Şah 1466 yılının kışını Tebriz'de geçirdikten sonra Anadolu'ya, Uzun Hasan ile savaşmaya yollandı. 1467 yılının 16 Mayıs'ında Cihan Şah, Van Gölü yakınlarındaki Sökmenabad'a vardı. İki hükümdar arasında görüşmeler başladı. Cihan Şah, Uzun Hasan'ın savaştan kaçınma taktiğini seçtiğini hissetmiş ve onun olumlu vaatlerini reddetmişti. Uzun Hasan, Kazi Rükneddin Ali'yi saygı ve hürmet dolu sözler yazılmış bir mektupla ve ayrıca değerli hediyelerle yeniden Cihan Şah'ın huzuruna gönderdi. Amacı mümkün olduğunca savaştan kaçmak, aksi halde Karakoyunlular'ın fikrini dağıtmaktı. Bu elçi, Uzun Hasan adına Cihan Şah'a şunları bildirmişti:
| “ | Beyimiz size sadık ve bağlıdır. Amacınız ülkeyi fethetmekse size tüm kalelerin anahtarlarını vermeye hazır. Mülk istiyorsanız size vermeye hazırdır. | ” |
Cihan Şah bu teklifleri reddetmişti. Çünkü onun asıl hedefi genel olarak Uzun Hasan tehlikesini ortadan kaldırmaktı. Taraflar 11 Kasım'da Muş düzlüğünde ilk defa karşı karşıya geldiler. Akkoyunlu ve Karakoyunlular'ın öncü birliklerinin çatışmasında Karakoyunlular yenildi. Askeri şura toplayan Cihan Şah, ana savaşı ertesi yıla ertelemeye karar verdi ve ailesini ordunun bir kısmı ile Tebriz'e gönderdi. Kendisi ise Bingöl'e gelerek burada kamp kurdu, ancak düşmanı önemsemediği için gerekli güvenlik önlemlerini almadı. Uzun Hasan ise rakibinin bu adımlarını bir tür askeri faaliyetle ilişkilendirdi. Ancak elçiler durumun böyle olmadığını ona bildirdiğinde, o, savaş için gerekli adımları attı ve istihbarat bilgilerini geliştirdi. Rakibinin Sancak bölgesindeki yerini tespit ettikten sonra karargahına köylü kılığında bir casus gönderdi. Cihan Şah'ın karargahına herhangi bir zorlukla karşılaşmadan giren bu casus yüksek sesle bağırarak kaybolan atını kimin gördüğünü sordu ancak hiçbir yanıt almadı. Tüm askerlerin sarhoş olduğunu gören casus, bu bilgiyi Hasan Bey'e iletti. Durumun uygun olduğunu anlayan Hasan Bey, 1467 yılının 10 Kasım sabahında 6000 kişilik ordusuyla Cihan Şah'ın karargahına ani bir baskın düzenledi. Karakoyunlu güçleri direniş gösterme fırsatı bile bulamadan dağıldı. Cihan Şah bir asker tarafından öldürüldü, iki oğlu ve ve tüm hizmetkarları esir alındı. Sonrasında cenazesi Tebriz'e götürülerek orada inşa ettirdiği Müzefferiyye türbesinde defnedildi.
Tahta çıkması
Babasının ölümünden sonra Hesen Ali, bazı emirler tarafından hapisten çıkarıldı ve sultan ilan edildi. Tahta çıkmasından sonra o, Timurî Ebu Said Mirza'yı kendi ordusuna katılmaya ve Uzun Hasan'a karşı sefere çıkmaya davet etti. Aynı zamanda, Tebriz'de yaşayan Kara İskender'in kızları Arayış ve Şahsaray Begüm kardeşleri Hüseyn Ali'yi yeni sultan ilan ettiler. Hesenali'nin kardeşi ve Kirman'ı yöneten Kasım Mirza da isyana başladı. Hesen Ali bütün muhalefeti darmadağın etti. O, Kasım beyi, üvey annesi Can Bügümü, dayıları Kasım ve Hamzayı idama etti.
Hesenali Uzun Hasan'a karşı büyük ordu toplayabilse de, tahta çıkmasında büyük rol oynayan emirleri ve akrabalarını öldürmesi onun nüfuzuna zarar verdi. Şahmensur, Şahsuvar bey ve Emir İbrahimşah gibi tanınmış Karakoyunlu emirleri Uzun Hasan beyin tarafına geçtiler. Uzun Hasan kolaylıkla Karabağ ve Güney Azerbaycan'ı ele geçirmeye başladı.
1468 yılında Hoy yakınlarında yapılan savaşta Karakoyunlular büyük bir orduya sahip olmalarına rağmen mağlup oldular. Hasanali Berde'ye kaçarak Karamanlı aşiretinin yanına sığındı. Uzun Hasan'ın veliaht oğlu Uğurlu Mehmed Bey onu yakalayıp idama mahkûm etti. Faruk Sümer'e göre Hasan Ali aslında intihar etti.
Yusuf Mirza Karakoyunlu, 1468 yılında yani Hasanali'nin ölümünden sonra Cihan Şah'ın emir-ül-umara ve veziri olarak görev yapan Pirali Bey Baharlı tarafından yeni padişah ilan edildi. Kısa bir süre sonra Hasanali'nin oğlu Sultanali ve Uzun Hasan'ın rakibi Şehzade Mahmud Bey (Kara Yülük Osman Bey'in oğlu) da ona katıldı.Luristan'da bir miktar başarı elde etseler de Uzun Hasan'a yenilerek Şiraz'a çekildiler. Yusuf Mirza, 22 Ekim 1469'da Uğurlu Mehmed Bey tarafından öldürüldü. Pirali Bey Baharlı, Hüseyin Baykara'nın sarayına sığındı.
Kaynakça
- ^ Məhəmmədini 1993, s. 32.
- ^ Roemer 1986, s. 173.
- ^ a b Muḥaddis̲ 1982, s. 17.
- ^ Konukçu 1993.
- ^ Hınz 1992, s. 13.
- ^ Tehrani 2006, s. 253-254.
- ^ Yinanç 1945, s. 187.
- ^ Yinanç 1945, s. 188.
- ^ Minorsky 1954, s. 271–297.
- ^ Sümer 1999, s. 11-12.
- ^ Hınz 1992, s. 47.
- ^ Minorsky 1955, s. 69.
- ^ Sümer 1984, s. 304.
- ^ a b Muḥaddis̲ 1982, s. 18.
- ^ Minorsky 1955, s. 50-73.
Kaynak
- Walther Hınz (1992). Uzun Hasan and Sheykh Cuneyd. Ankara.
- Əbubəkr Tehrani (2006). Kitabi-Diyarbəkriyyə. İstanbul: Bayrak nəşriyyatı.
- M.H. Yinanç (1945). Cihanşah. İslam Ansiklopedisi.
- Enver Konukçu (1993). CİHAN ŞAH. İslam Ansiklopedisi.
- M. Ə. Məhəmmədi (1993). Qızılbaşlar tarixi. Bakı: Azərbaycan.
- H. R. Roemer (1986). The Türkmen Dynasties // The Cambridge History of Iran - The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press.
- Faruk Sümer (1999). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. Ankara.
- Mīr Hāshim Muḥaddis̲ (1982). Tārīkh-i Qizilbāshān [History of Qizilbashes]. Tehrān: Bihnām.
- V. Minorsky (1954). V. Minorsky. University of London: Bulletin of the School of Oriental and African Studies 16 (2).
- V. Minorsky (1955). The Qara-Qoyunlu And The Qutb-Shahs. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 17 (1).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hasanali Mirza Sultan Hasanali veya Hasanali Bey o zamanin Azerbaycan Turkcesinde حسن علی بیگ Tebriz 1469 Hamedan Karakoyunlu devletinin son padisahi ve Cihan Sah Hagigin in ogludur Cihan Sah in 10 Kasim 1467 de oldurulmesinin ardindan Azerbaycan in guneyinde Karakoyunlular in hakimiyetini yeniden saglamaya calisti ancak 1469 da basarili olamadan olduruldu Sultan Hasan AliSultanHasan Ali donemine ait sikkelerKarakoyunlu Devleti nin 6 ve son Sultani ve HaniHukum suresi1467 1468Tac giymesi1467Once gelenCihan SahSonra gelenUzun Hasan Akkoyunlu sultani olarak DogumTebriz KarakoyunluOlum1468 Hemedan KarakoyunluCocuk lar iSultanaliBabasiCihan SahIsyanlariO Cihan Sah Hagigin in ogludur ve asi dogasi nedeniyle babasi tarafindan defalarca hapse atilmistir 1458 yilinda isyana baslamis babasinin Herat tan geri donus haberini aldiktan sonra Maku ya kacmistir Annesinin araciligiyla isyan baslatma konusunda babasi tarafindan affedilse de Uzun Hasan a katilmistir Ancak kisa bir sure sonra oradan da kovulmus ve Isfahan daki kardesi Pirbudak a katilmistir Kardesler 1459 yilinda isyana baslamislardir Asi kardesler babalarinin ordusu tarafindan ezilmelerine ragmen idam edilmediler Cunku Cihan Sah i etkisi altinda tutan anneleri yeniden sultanin onlari affetmesini saglamistir Son isyanlari 1464 yilinda gerceklesmis ve felaketle sonuclanmistir 1464 yilinda Pirbudak idam edilmis ve Hesenali yeniden Maku da hapse atilmistir HukumdarligiCihan Sah in olumu Cihan Sah 1466 yilinin kisini Tebriz de gecirdikten sonra Sirvan a basarili bir sefer duzenledi ve Derbent e kadar olan bolgeleri yagmaladi Bu tarihte Kara Koyunlu Devleti nin topraklari Azerbaycan Aran Irak i Acem Irak i Arab Fars Kirman ve Dogu Anadolu yu kapsiyordu Gurcu Sirvansah Gilan ve Mazandaran hukumdarlari da onun hakimiyetini kabul etmislerdi Cihan Sah in Akkoyunlular la iliskileri Uzun Hasan in doneminde en gergin donemini yasiyordu Uzun Hasan Cihan Sah in Iran in dogusunda askeri operasyonlar yaptigi sirada bir dizi yeri ele gecirmisti Onun baslica hedefleri arasinda Azerbaycan i ele gecirmek de vardi Buna karsilik olarak Cihan Sah 1466 yilinin kisini Tebriz de gecirdikten sonra Anadolu ya Uzun Hasan ile savasmaya yollandi 1467 yilinin 16 Mayis inda Cihan Sah Van Golu yakinlarindaki Sokmenabad a vardi Iki hukumdar arasinda gorusmeler basladi Cihan Sah Uzun Hasan in savastan kacinma taktigini sectigini hissetmis ve onun olumlu vaatlerini reddetmisti Uzun Hasan Kazi Rukneddin Ali yi saygi ve hurmet dolu sozler yazilmis bir mektupla ve ayrica degerli hediyelerle yeniden Cihan Sah in huzuruna gonderdi Amaci mumkun oldugunca savastan kacmak aksi halde Karakoyunlular in fikrini dagitmakti Bu elci Uzun Hasan adina Cihan Sah a sunlari bildirmisti Beyimiz size sadik ve baglidir Amaciniz ulkeyi fethetmekse size tum kalelerin anahtarlarini vermeye hazir Mulk istiyorsaniz size vermeye hazirdir Cihan Sah bu teklifleri reddetmisti Cunku onun asil hedefi genel olarak Uzun Hasan tehlikesini ortadan kaldirmakti Taraflar 11 Kasim da Mus duzlugunde ilk defa karsi karsiya geldiler Akkoyunlu ve Karakoyunlular in oncu birliklerinin catismasinda Karakoyunlular yenildi Askeri sura toplayan Cihan Sah ana savasi ertesi yila ertelemeye karar verdi ve ailesini ordunun bir kismi ile Tebriz e gonderdi Kendisi ise Bingol e gelerek burada kamp kurdu ancak dusmani onemsemedigi icin gerekli guvenlik onlemlerini almadi Uzun Hasan ise rakibinin bu adimlarini bir tur askeri faaliyetle iliskilendirdi Ancak elciler durumun boyle olmadigini ona bildirdiginde o savas icin gerekli adimlari atti ve istihbarat bilgilerini gelistirdi Rakibinin Sancak bolgesindeki yerini tespit ettikten sonra karargahina koylu kiliginda bir casus gonderdi Cihan Sah in karargahina herhangi bir zorlukla karsilasmadan giren bu casus yuksek sesle bagirarak kaybolan atini kimin gordugunu sordu ancak hicbir yanit almadi Tum askerlerin sarhos oldugunu goren casus bu bilgiyi Hasan Bey e iletti Durumun uygun oldugunu anlayan Hasan Bey 1467 yilinin 10 Kasim sabahinda 6000 kisilik ordusuyla Cihan Sah in karargahina ani bir baskin duzenledi Karakoyunlu gucleri direnis gosterme firsati bile bulamadan dagildi Cihan Sah bir asker tarafindan olduruldu iki oglu ve ve tum hizmetkarlari esir alindi Sonrasinda cenazesi Tebriz e goturulerek orada insa ettirdigi Muzefferiyye turbesinde defnedildi Tahta cikmasi Babasinin olumunden sonra Hesen Ali bazi emirler tarafindan hapisten cikarildi ve sultan ilan edildi Tahta cikmasindan sonra o Timuri Ebu Said Mirza yi kendi ordusuna katilmaya ve Uzun Hasan a karsi sefere cikmaya davet etti Ayni zamanda Tebriz de yasayan Kara Iskender in kizlari Arayis ve Sahsaray Begum kardesleri Huseyn Ali yi yeni sultan ilan ettiler Hesenali nin kardesi ve Kirman i yoneten Kasim Mirza da isyana basladi Hesen Ali butun muhalefeti darmadagin etti O Kasim beyi uvey annesi Can Bugumu dayilari Kasim ve Hamzayi idama etti Hesenali Uzun Hasan a karsi buyuk ordu toplayabilse de tahta cikmasinda buyuk rol oynayan emirleri ve akrabalarini oldurmesi onun nufuzuna zarar verdi Sahmensur Sahsuvar bey ve Emir Ibrahimsah gibi taninmis Karakoyunlu emirleri Uzun Hasan beyin tarafina gectiler Uzun Hasan kolaylikla Karabag ve Guney Azerbaycan i ele gecirmeye basladi 1468 yilinda Hoy yakinlarinda yapilan savasta Karakoyunlular buyuk bir orduya sahip olmalarina ragmen maglup oldular Hasanali Berde ye kacarak Karamanli asiretinin yanina sigindi Uzun Hasan in veliaht oglu Ugurlu Mehmed Bey onu yakalayip idama mahkum etti Faruk Sumer e gore Hasan Ali aslinda intihar etti Yusuf Mirza Karakoyunlu 1468 yilinda yani Hasanali nin olumunden sonra Cihan Sah in emir ul umara ve veziri olarak gorev yapan Pirali Bey Baharli tarafindan yeni padisah ilan edildi Kisa bir sure sonra Hasanali nin oglu Sultanali ve Uzun Hasan in rakibi Sehzade Mahmud Bey Kara Yuluk Osman Bey in oglu da ona katildi Luristan da bir miktar basari elde etseler de Uzun Hasan a yenilerek Siraz a cekildiler Yusuf Mirza 22 Ekim 1469 da Ugurlu Mehmed Bey tarafindan olduruldu Pirali Bey Baharli Huseyin Baykara nin sarayina sigindi Kaynakca Mehemmedini 1993 s 32 Roemer 1986 s 173 a b Muḥaddis 1982 s 17 Konukcu 1993 Hinz 1992 s 13 Tehrani 2006 s 253 254 Yinanc 1945 s 187 Yinanc 1945 s 188 Minorsky 1954 s 271 297 Sumer 1999 s 11 12 Hinz 1992 s 47 Minorsky 1955 s 69 Sumer 1984 s 304 a b Muḥaddis 1982 s 18 Minorsky 1955 s 50 73 KaynakWalther Hinz 1992 Uzun Hasan and Sheykh Cuneyd Ankara Ebubekr Tehrani 2006 Kitabi Diyarbekriyye Istanbul Bayrak nesriyyati M H Yinanc 1945 Cihansah Islam Ansiklopedisi Enver Konukcu 1993 CIHAN SAH Islam Ansiklopedisi M E Mehemmedi 1993 Qizilbaslar tarixi Baki Azerbaycan H R Roemer 1986 The Turkmen Dynasties The Cambridge History of Iran The Timurid and Safavid Periods Cambridge Cambridge University Press Faruk Sumer 1999 Safevi Devletinin Kurulusu ve Gelismesinde Anadolu Turklerinin Rolu Ankara Mir Hashim Muḥaddis 1982 Tarikh i Qizilbashan History of Qizilbashes Tehran Bihnam V Minorsky 1954 V Minorsky University of London Bulletin of the School of Oriental and African Studies 16 2 V Minorsky 1955 The Qara Qoyunlu And The Qutb Shahs Bulletin of the School of Oriental and African Studies 17 1