Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hatay Devleti (Fransızca: État du Hatay, Arapça: دولة خطاي Dawlat Ḫaṭāy), İskenderun Sancağı'nın 2 Eylül 1938'de bağımsızlığını ilan etmesi ile kurulmuş olan Türk devleti. 29 Haziran 1939 günü devletin yasama organı olan 22 üyesi Türk olan 40 üyeli Hatay Devleti Millet Meclisinin aldığı karar gereği Türkiye'ye katılmış ve Hatay ili olmuştur.
Hatay Devleti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1938-1939 | |||||||||
 Bayrak | |||||||||
 Fransız mandası altındaki Suriye haritasında turuncu (kuzeybatı) gösterilmiş Hatay Devleti/İskenderun Sancağı. | |||||||||
| Başkent | Antakya | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Türkçe | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Türkçe Fransızca Levanten Arapça | ||||||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||
| Devlet Başkanı | |||||||||
| |||||||||
| Başbakan | |||||||||
| |||||||||
| Meclis Başkanı | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Hatay Devleti Millet Meclisi | ||||||||
| Tarihî dönem | İki savaş arası dönem | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
| 1938 | 4700 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Türk lirası, daha önce Suriye lirası | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Türkiye | ||||||||
1937'de Milletler Cemiyeti kararıyla Hatay sorununun çözümü için kurulmuştur. Devletin kuruluşu Hatay Millet Meclisinin 2 Eylül 1938 tarihli kararıyla ilan edilmiştir. Devlet Başkanlığına Tayfur Sökmen, Meclis Başkanlığına Abdülgani Türkmen, Başbakanlığa ise Abdurrahman Melek seçilmiştir. Devletin resmî dili Türkçe, ikinci dili ise Fransızca olmuştu ancak Arapça eğitim veren okullar Arapça eğitime devam edeceklerdi. Kuruluş taslağında iç işlerinde bağımsız olarak düşünülmüş; dış ilişkiler, mali ilişkiler, gümrüklerin ve toprak bütünlüğünün Fransa ve Türkiye tarafından denetim ve güvence altına alınmasına karar verilmişti.
Bütün karar ve yürütme organları Türk nüfusunun yönetiminde olan devletin statü gereği Fransız Suriye mandasına olan bağımlılığı sorun yaratıyordu. Bu nedenle, aşama aşama gerçekleştirilen değişikliklerle Türkiye'ye bağlanmaya doğru giden Hatay, II. Dünya Savaşı'nın yaklaşması nedeniyle Fransa'nın da ısrarcı olamamasından ve Türkiye ile savaşmayı göze alamaması sonucunda, Fransa ile Türkiye arasında 23 Haziran 1939 tarihinde Ankara'da, “Türkiye ile Suriye Arasında Toprak Sorunlarının Kesinlikle Çözümüne İlişkin Antlaşma”nın imzalanması ile Fransa, Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etmesiyle, 29 Haziran 1939'da Hatay Devleti Millet Meclisi'nin aldığı karar doğrultusunda Türkiye'ye katıldı. Türkiye ise, 7 Temmuz 1939 günü çıkarılan bir yasa ile "Hatay" ilini kurarak katılma işlemini sonuçlandırdı. 23 Temmuz 1939 tarihinde de Fransız birlikleri Hatay'ı terk ettiler.
1936 öncesindeki isim
1921'den itibaren Fransızlar tarafından "Otonom İskenderun Sancağı / Autonome Sandjak d'Alexandrette" (bugünkü tabirle yaklaşık olarak "İskenderun Özerk Bölgesi") olarak adlandırılan bölge hızla sadece "Sancak" (Sanjak/Sandjak) olarak anılmaya başlanmıştır. Özetle Osmanlı devletinde pek çok yerde idari bölgeleri tanımlayan "Sancak" kelimesi özel ada dönüşmüştür.
İsmail Müştak Mayakon 10 Ekim 1936’da Cumhuriyet gazetesinde “Tarihten Bir Yaprak” başlıklı yazısında bölgenin tarihsel olarak ezelden beri Türk olduğunu vurgular. Yazıya göre Orta Asya’dan gelen Türkler (Hıtay/Kıtay/Katay kavmi), tarihsel olarak kendi isimleri olan Hata ve Ata kelimelerinden yola çıkarak o bölgeye Hatay demişlerdir. Konu Hititler (Etiler) hatta onlardan önce Anadolu'da yaşayan Hattiler ile ilişkilendirilir. Konuya dair ikinci makale aynı yazar tarafından 22 Ekim günü "Hata-Hatay" başlığıyla yayınlanır.
Demografik yapı
| Fransız nüfus tahminine gore Hatay'ın 1936'daki nüfus yapısı | ||
|---|---|---|
| Etnik grup | Sayı | % |
| Arap Alevîleri | 61.600 | 28% |
| Sünni Araplar | 22.000 | 10% |
| Yunanlar ve diğer Hıristiyanlar | 17.600 | 8% |
| Türkler | 85.800 | 39% |
| Ermeniler | 24.200 | 11% |
| Çerkesler, Yahudiler, Kürtler | 8.800 | 4% |
| Toplam | 220,000 | 100% |
Popüler kültürde
Indiana Jones: Son Macera filminde Hatay Devleti, başında sultanın bulunduğu bir monarşi olarak yansıtılmakta olup filmde Kutsal Kâse'nin Hatay'ın sınırlarında olduğu iddia edilmektedir.
Galeri
-
![image]()
Temsil heyeti: soldan sağa (Adliye), (Maliye), Abdurrahman Melek (Başbakan), (Nafia, Ziraat), (Maarif, Sıhhat, Kültür) -
![image]()
Bir Hatay Devleti pulu
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Hatay Devleti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ Hatay Devleti (PDF). T.C. Hatay Valiliği Yayınları. Hatay. 1 Aralık 2011. s. 174. ISBN . 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ a b Hatay'ın Anavatana Katılma Süreci 25 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 7, Temmuz 2015
- ^ Hatay Sorunu ve Türk-Fransız Siyasal İlişkileri (1936-1939) 27 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., İsmail Soysal, Belleten, Türk Tarih Kurumu, Sayı: Nisan 1985, Cilt 49 - Sayı 193, Sayfalar: 79-110
- ^ Milletler Cemiyeti - Sancak Metinleri (El Şebab Matbaası, Halep - 1937)
- ^ “Tarihten Bir Yaprak”, İsmail Müştak Mayakon, Cumhuriyet Gazetesi, 10 Ekim 1936 (Tarayıcıda 1. Sayfa)
- ^ “Hata-Hatay”, İsmail Müştak Mayakon, Cumhuriyet Gazetesi, 22 Ekim 1936 (Tarayıcıda 2. ve 3. Sayfa)
- ^ Brandell, Inga (2006). State Frontiers: Borders and Boundaries in the Middle East. I.B.Tauris. s. 144. ISBN . 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2013.
- ^ Indiana Jones and the Last Crusade (1989) - IMDb, 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 27 Mart 2020
Notlar
- ^ Benzer bir anlam daralması ile özel ada dönüşme örneğine bugün Sırbistan ve Karadağ devletlerinin sınırdaş olduğu bölgenin adı olan Sancak da rastlanır. Adı Osmanlı devrinde o bölgedeki idarî yapı olan Yeni Pazar Sancağı’ndan kalmıştır. (Stjepanović, Dejan (2012). "Regions and Territorial Autonomy in Southeastern Europe". In Gagnon, Alain-G.; Keating, Michael (eds.). Political autonomy and divided societies: Imagining democratic alternatives in complex settings. Palgrave Macmillan. p. 194. .) (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hatay Devleti Fransizca Etat du Hatay Arapca دولة خطاي Dawlat Ḫaṭay Iskenderun Sancagi nin 2 Eylul 1938 de bagimsizligini ilan etmesi ile kurulmus olan Turk devleti 29 Haziran 1939 gunu devletin yasama organi olan 22 uyesi Turk olan 40 uyeli Hatay Devleti Millet Meclisinin aldigi karar geregi Turkiye ye katilmis ve Hatay ili olmustur Hatay DevletiEtat du Hatay Fransizca دولة خطاي Arapca جمهورية خطاي Arapca 1938 1939BayrakMilli mars Istiklal MarsiFransiz mandasi altindaki Suriye haritasinda turuncu kuzeybati gosterilmis Hatay Devleti Iskenderun Sancagi BaskentAntakyaResmi dil ler TurkceYaygin dil ler Turkce Fransizca Levanten ArapcaHukumetCumhuriyetDevlet Baskani 1938 1939Tayfur SokmenBasbakan 1938 1939Abdurrahman MelekMeclis Baskani 1938 1939Abdulgani TurkmenYasama organiHatay Devleti Millet MeclisiTarihi donemIki savas arasi donem Kurulusu2 Eylul 1938 Turkiye ye ilhak29 Haziran 1939Yuzolcumu19384700 km2Nufus 1938234379Para birimiTurk lirasi daha once Suriye lirasiOnculler ArdillarBirinci Suriye Cumhuriyeti TurkiyeGunumuzdeki durumuTurkiye 1937 de Milletler Cemiyeti karariyla Hatay sorununun cozumu icin kurulmustur Devletin kurulusu Hatay Millet Meclisinin 2 Eylul 1938 tarihli karariyla ilan edilmistir Devlet Baskanligina Tayfur Sokmen Meclis Baskanligina Abdulgani Turkmen Basbakanliga ise Abdurrahman Melek secilmistir Devletin resmi dili Turkce ikinci dili ise Fransizca olmustu ancak Arapca egitim veren okullar Arapca egitime devam edeceklerdi Kurulus taslaginda ic islerinde bagimsiz olarak dusunulmus dis iliskiler mali iliskiler gumruklerin ve toprak butunlugunun Fransa ve Turkiye tarafindan denetim ve guvence altina alinmasina karar verilmisti Butun karar ve yurutme organlari Turk nufusunun yonetiminde olan devletin statu geregi Fransiz Suriye mandasina olan bagimliligi sorun yaratiyordu Bu nedenle asama asama gerceklestirilen degisikliklerle Turkiye ye baglanmaya dogru giden Hatay II Dunya Savasi nin yaklasmasi nedeniyle Fransa nin da israrci olamamasindan ve Turkiye ile savasmayi goze alamamasi sonucunda Fransa ile Turkiye arasinda 23 Haziran 1939 tarihinde Ankara da Turkiye ile Suriye Arasinda Toprak Sorunlarinin Kesinlikle Cozumune Iliskin Antlasma nin imzalanmasi ile Fransa Hatay in Turkiye ye katilmasini kabul etmesiyle 29 Haziran 1939 da Hatay Devleti Millet Meclisi nin aldigi karar dogrultusunda Turkiye ye katildi Turkiye ise 7 Temmuz 1939 gunu cikarilan bir yasa ile Hatay ilini kurarak katilma islemini sonuclandirdi 23 Temmuz 1939 tarihinde de Fransiz birlikleri Hatay i terk ettiler 1936 oncesindeki isim1921 den itibaren Fransizlar tarafindan Otonom Iskenderun Sancagi Autonome Sandjak d Alexandrette bugunku tabirle yaklasik olarak Iskenderun Ozerk Bolgesi olarak adlandirilan bolge hizla sadece Sancak Sanjak Sandjak olarak anilmaya baslanmistir Ozetle Osmanli devletinde pek cok yerde idari bolgeleri tanimlayan Sancak kelimesi ozel ada donusmustur Ismail Mustak Mayakon 10 Ekim 1936 da Cumhuriyet gazetesinde Tarihten Bir Yaprak baslikli yazisinda bolgenin tarihsel olarak ezelden beri Turk oldugunu vurgular Yaziya gore Orta Asya dan gelen Turkler Hitay Kitay Katay kavmi tarihsel olarak kendi isimleri olan Hata ve Ata kelimelerinden yola cikarak o bolgeye Hatay demislerdir Konu Hititler Etiler hatta onlardan once Anadolu da yasayan Hattiler ile iliskilendirilir Konuya dair ikinci makale ayni yazar tarafindan 22 Ekim gunu Hata Hatay basligiyla yayinlanir Demografik yapiFransiz nufus tahminine gore Hatay in 1936 daki nufus yapisiEtnik grup Sayi Arap Alevileri 61 600 28 Sunni Araplar 22 000 10 Yunanlar ve diger Hiristiyanlar 17 600 8 Turkler 85 800 39 Ermeniler 24 200 11 Cerkesler Yahudiler Kurtler 8 800 4 Toplam 220 000 100 Populer kulturdeIndiana Jones Son Macera filminde Hatay Devleti basinda sultanin bulundugu bir monarsi olarak yansitilmakta olup filmde Kutsal Kase nin Hatay in sinirlarinda oldugu iddia edilmektedir GaleriTemsil heyeti soldan saga Adliye Maliye Abdurrahman Melek Basbakan Nafia Ziraat Maarif Sihhat Kultur Bir Hatay Devleti puluAyrica bakinizWikimedia Commons ta Hatay Devleti ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Hatay SorunuKaynakca Hatay Devleti PDF T C Hatay Valiligi Yayinlari Hatay 1 Aralik 2011 s 174 ISBN 9786053595267 26 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Agustos 2023 Arsivlenmis kopya 4 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2017 a b Hatay in Anavatana Katilma Sureci 25 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde AVRASYA Uluslararasi Arastirmalar Dergisi Cilt 4 Sayi 7 Temmuz 2015 Hatay Sorunu ve Turk Fransiz Siyasal Iliskileri 1936 1939 27 Subat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ismail Soysal Belleten Turk Tarih Kurumu Sayi Nisan 1985 Cilt 49 Sayi 193 Sayfalar 79 110 Milletler Cemiyeti Sancak Metinleri El Sebab Matbaasi Halep 1937 Tarihten Bir Yaprak Ismail Mustak Mayakon Cumhuriyet Gazetesi 10 Ekim 1936 Tarayicida 1 Sayfa Hata Hatay Ismail Mustak Mayakon Cumhuriyet Gazetesi 22 Ekim 1936 Tarayicida 2 ve 3 Sayfa Brandell Inga 2006 State Frontiers Borders and Boundaries in the Middle East I B Tauris s 144 ISBN 978 1 84511 076 5 28 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2013 Indiana Jones and the Last Crusade 1989 IMDb 10 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 27 Mart 2020 Notlar Benzer bir anlam daralmasi ile ozel ada donusme ornegine bugun Sirbistan ve Karadag devletlerinin sinirdas oldugu bolgenin adi olan Sancak da rastlanir Adi Osmanli devrinde o bolgedeki idari yapi olan Yeni Pazar Sancagi ndan kalmistir Stjepanovic Dejan 2012 Regions and Territorial Autonomy in Southeastern Europe In Gagnon Alain G Keating Michael eds Political autonomy and divided societies Imagining democratic alternatives in complex settings Palgrave Macmillan p 194 ISBN 9780230364257 Ingilizce