Cumhuriyet, siyasi gücün halk ve temsilcileri tarafından paylaşıldığı bir devlet yönetim şeklidir ve yapısı gereği monarşinin yokluğu üzerine kuruludur.
Bir cumhuriyette temsil, genel vatandaşlar tarafından serbestçe seçilebilir veya seçimle belirlenebilir. Birçok tarihi cumhuriyette, temsil kişisel statüye dayanmış ve seçimlerin rolü sınırlı olmuştur. Bu durum günümüzde de geçerlidir; resmi adlarında "cumhuriyet" kelimesini kullanan 159 devlet (2017 itibarıyla) ve diğer cumhuriyet olarak kurulmuş devletler, temsil hakkını ve seçim sürecini dar bir şekilde sınırlayan devletler arasında yer almaktadır.
Bu terim, MÖ 509'da kralların devrilmesinden MS 27'de İmparatorluğun kurulmasına kadar süren Antik Roma Cumhuriyeti'nin anayasasına atıfta bulunarak modern anlamını geliştirmiştir. Bu anayasa, etkili bir şekilde güç sahibi olan zengin soylulardan oluşan bir Senato; magistraları seçme ve yasaları kabul etme yetkisine sahip tüm özgür vatandaşların katıldığı birkaç halk meclisi; ve çeşitli türde sivil ve siyasi yetkilere sahip bir dizi magistratlıktan oluşuyordu.
Genellikle bir cumhuriyet, tek bir egemen devlet olsa da, cumhuriyet olarak adlandırılan alt ulusal devlet varlıkları veya doğası itibarıyla cumhuriyetçi olarak tanımlanan hükûmetler de bulunmaktadır.
Tanım
Terim, Yunanca politeia kelimesinin Latin çevirisinden kaynaklanmaktadır. Cicero, diğer Latin yazarları arasında, politeia'yı res publica olarak çevirdi ve Rönesans bilginleri tarafından "republic" (veya çeşitli Avrupa dillerinde benzer terimler) olarak çevrildi.
Politeia terimi hükûmet biçimi, polity veya rejim olarak çevrilebilir ve bu nedenle modern "cumhuriyet" kelimesi gibi her zaman belirli bir rejim türü için kullanılmayan bir kelimedir. Platon'un politik bilim üzerine büyük çalışmalarından biri Politeia olarak adlandırılmıştı ve İngilizcede bu nedenle Cumhuriyet olarak bilinir. Ancak başlık dışında, Cumhuriyet'in modern çevirilerinde politeia için alternatif çeviriler de kullanılır.
Ancak, Politika adlı eserinin III. Kitabında, Aristoteles'in, politeia teriminin daha spesifik bir şekilde kullanılabileceğini belirttiği görünüyor: "Vatandaşlar genel olarak halkın iyiliği için yönettiğinde, bu tüm hükümetler için ortak adı olan politeia olarak adlandırılır". Ayrıca, klasik Latincede, "republic" terimi genel anlamda herhangi bir rejimi ifade etmek için veya halkın iyiliği için çalışan hükûmetlere özgü bir şekilde kullanılabilir.
Orta Çağ'ın sonlarına doğru, Kuzey İtalya'da birçok şehir devleti komün veya signoria temelli hükûmetlere sahipti. Giovanni Villani gibi yazarlar, bu devletlerin doğasını ve diğer rejim türlerinden farklarını anlatmaya başladılar. Devletleri tanımlamak için libertas populi, özgür bir halk gibi terimler kullandılar. 15. yüzyılda, Antik Roma yazılarına olan yenilenmiş ilgi, yazarların klasik terimleri tercih etmelerine neden oldu. Monarşi dışındaki devletleri tanımlamak için yazarlar (özellikle Leonardo Bruni), Latin deyişi res publica'yı benimsedi.
Bruni ve Machiavelli, res publica terimini Kuzey İtalya'daki monarşi olmayan devletleri tanımlamak için kullandılar. Ancak, res publica teriminin orijinal Latincede bir dizi ilişkili anlamı vardır. Terim, kelimenin tam anlamıyla "halk işi" olarak çevrilebilir. Roma yazarları tarafından genellikle devleti ve hükûmeti ifade etmek için kullanılmıştır, hatta Roma İmparatorluğu döneminde bile.
Sonraki yüzyıllarda, İngilizce "commonwealth" kelimesi res publica'nın bir çevirisi olarak kullanılmaya başlandı ve İngilizcede kullanımı Romalıların res publica terimini nasıl kullandıklarına benzerdi. Özellikle Oliver Cromwell'in Koruyuculuk döneminde, "commonwealth" kelimesi yeni monarşi olmayan devleti tanımlamak için en yaygın terim olarak kullanılırken, "republic" terimi de yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Benzer şekilde, Lehçede terim "rzeczpospolita" olarak çevrildi, ancak bu çeviri şu anda yalnızca Polonya ile ilgili olarak kullanılmaktadır.
Günümüzde, "cumhuriyet" terimi genellikle bir hükûmet sistemini ifade eder ve bu sistem, gücünü miras veya ilahi hak gibi başka bir temelden değil, insanlardan alır.
Tarih
Klasik Yunanistan ve Roma'da geliştirilen felsefi terminolojiye rağmen, Aristoteles tarafından zaten özetlenmiş olan Yunanistan'da değil, Orta Doğu'da da birçok farklı anayasaya sahip şehir devleti uzun bir tarihe sahipti. Klasik dönemden sonra, Orta Çağ'da, Venedik gibi birçok özgür şehir yeniden gelişti.
Klasik cumhuriyetler
Modern "cumhuriyet" türü, klasik dünyada bulunan herhangi bir devlet türünden farklıdır. Klasik dönemde hala "cumhuriyet" olarak adlandırılan birkaç devlet bulunmaktadır. Buna antik Atina ve Roma Cumhuriyeti dahildir. Bu devletlerin yapıları ve yönetimleri, modern herhangi bir cumhuriyetten farklıyken, klasik, Orta Çağ ve modern cumhuriyetlerin tarihsel bir süreklilik oluşturup oluşturmadığına dair bir tartışma da vardır. J. G. A. Pocock, farklı bir cumhuriyetçi geleneğin klasik dünyadan günümüze kadar uzandığını savunmuştur. Diğer bazı bilim adamları bu konuda farklı görüşlere sahip. Örneğin, Paul Rahe, klasik cumhuriyetlerin modern herhangi bir ülkedekilerle az bağlantısı olan bir hükûmet biçimi olduğunu savunuyor.
Klasik cumhuriyetlerin siyasi felsefesi, sonraki yüzyıllar boyunca cumhuriyetçi düşünceyi etkiledi. Machiavelli, Montesquieu, Adams ve Madison gibi cumhuriyetleri savunan filozoflar ve politikacılar, çeşitli rejim türlerini tanımlayan klasik Yunan ve Latin kaynaklarına yoğun bir şekilde dayandılar.
Aristoteles'in Politika adlı kitabı çeşitli hükûmet biçimlerini tartışıyor. Aristoteles, politeia olarak adlandırdığı bir şekli, diğer şekillerin bir karışımından oluşan bir sistem şeklinde belirledi. Bu, ideal hükûmet biçimlerinden biriydi. Polybius, bu fikirlerin birçoğunu genişletti ve yine karışık hükûmet fikrine odaklandı. Bu geleneğin en önemli Roma eseri Cicero'nun De re publica'sıdır.
Zamanla, klasik cumhuriyetler imparatorluklar haline geldi veya imparatorluklar tarafından fethedildi. Çoğu Yunan cumhuriyeti, Büyük İskender'in Makedonya İmparatorluğu tarafından ilhak edildi. Roma Cumhuriyeti, Kartaca gibi cumhuriyetler olarak kabul edilebilecek diğer Akdeniz devletlerini fethederek büyük bir şekilde genişledi. Roma Cumhuriyeti kendisi daha sonra Roma İmparatorluğu haline geldi.
Diğer antik cumhuriyetler
Pre-klasik şehir devletlerine atıfta bulunmak için "cumhuriyet" terimi sıkça kullanılmaz, özellikle Graeco-Roman etkisi altındaki Avrupa dışında kalmış bölgelerde. Ancak, Avrupa dışındaki bazı erken dönem devletlerin, bugün bazen cumhuriyetlere benzer olarak kabul edildiği hükûmetleri vardı.
Orta Doğu'da, Doğu Akdeniz'in birçok şehri, kolektif yönetim başarısına ulaştı. Cumhuriyet şehir devletleri, MÖ 11. yüzyıldan başlayarak Levant kıyısı boyunca Fenike'de yaygınlaştı. Antik Fenike'de Shophet kavramı, Roma konsülüne çok benziyordu. Pers egemenliği altında (M.Ö. 539-332), Tire gibi Fenike şehir devletleri, kral sistemini ortadan kaldırdı ve "6 yıllık kısa görev süreleri boyunca iktidarda kalan suffetes (hakimler) sistemi" ni benimsedi.Arwad, bir monark yerine halkın egemen olarak tanımlandığı, bilinen en eski cumhuriyet örneklerinden biri olarak gösterilmiştir.[] Yahudi Yargıçlar dönemi Birleşik Monarşi öncesi İsrailoğulları konfederasyonu da bir cumhuriyet türü olarak kabul edilmiştir. Günümüz Nijerya'sında Igbo halkının yönetim sistemi, "doğrudan ve katılımcı demokrasi" olarak tanımlanmıştır.
Güney Asya
Erken cumhuriyet kurumları bağımsız gaṇasaṅghalardan geliyor - gaṇa "kabile" ve saṅgha "meclis" anlamına geliyor - MÖ 6. yüzyıldan bu yana var olabilirdi ve bazı bölgelerde Hindistan'da MS 4. yüzyıla kadar sürmüştür. Ancak, bu konuda kanıtlar yaygın değildir ve o döneme ait saf tarihi kaynak mevcut değildir. İndya'yı (şimdiki Pakistan ve Kuzeybatı Hindistan) ele geçirdiği dönemden iki yüzyıl sonra yazmış olan Yunan tarihçi Diodorus, ayrıntı vermeden, Hindistan'da bağımsız ve demokratik devletlerin var olduğunu belirtiyor. Modern bilim adamları, MÖ 3. yüzyılda demokrasi kelimesinin ve sonrasında düşüş yaşadığını ve doğası ne olursa olsun herhangi bir özerk devleti ifade edebileceğini belirtiyorlar.
Gaṇa'nın ana özellikleri arasında bir hükümdar, genellikle raja adıyla bilinen ve tartışma kurulu olan bir meclis yer alıyor. Meclis düzenli olarak toplanıyordu. Tüm önemli devlet kararlarını tartışırdı. En azından bazı devletlerde, katılım tüm özgür erkeklere açıktı. Bu kurum ayrıca tam mali, idari ve yargı yetkisine sahipti. Adı bile nadiren geçen diğer memurlar, meclisin kararlarına uyarlardı. Gaṇa tarafından seçilen hükümdar, görünüşe göre her zaman Kshatriya Varna'nın soylu sınıfından bir aileye aitti. Hükümdar, aktivitelerini meclisle koordine ederdi; bazı devletlerde, diğer soyluların bir konseyi ile bunu yapardı. Licchavis'in 7,077 raja'dan oluşan en önemli ailelerin başındaki yönetim organı vardı. Öte yandan, Gautama Buddha dönemi boyunca Shakyas, Koliyas, Mallakas ve Licchavis, meclisin tüm zengin ve fakir erkeklere açık olduğu bir yönetim şekline sahiptiler. Kusinagara şehrinde merkezlenen Mallakas ve Vaishali şehrinde merkezlenen Vajjika (veya Vṛjika) Birliği gibi erken dönem "cumhuriyetler" veya gaṇasaṅgha, MÖ 6. yüzyıldan bu yana varlığını sürdürmüştür ve bazı bölgelerde MS 4. yüzyıla kadar devam etmiştir. Vajji Mahajanapada'nın hükümdarlık konfederasyonundaki en ünlü klan Licchavis klanıydı. Magadha krallığı, Rajakumara topluluğu gibi cumhuriyet topluluklarını içeriyordu. Köyler, yerel şeflerinin Gramaka adı verilen kendi meclislerine sahipti. Yönetimleri, yürütme, yargı ve askeri işlevlere ayrılmıştı.
Bu hükûmetleri en iyi nasıl tarif edileceği konusunda, bilginler farklı görüşler belirtmektedirler ve kanıtların belirsiz, aralıklı niteliği geniş anlaşmazlıklar için izin verir. Bazıları toplantıların merkezi rolünü vurgular ve dolayısıyla onları demokrasiler olarak övüyor; diğer bilim adamları liderliğin üst sınıf hakimiyetine ve toplantının kontrol edilebilirliğine odaklanır ve bir oligarşi veya aristokrasi olarak görür. Toplantının açık gücüne rağmen, bileşimi ve katılımının gerçekten popüler olup olmadığı henüz belirlenmemiştir. Bu, verimli bir şekilde yönetmek için hükümdarlara antik el kitabı olan Arthashastra'da yansıtılmaktadır. Saṅghalarla nasıl başa çıkılacağına dair bir bölüm içerir, bu da soylu liderleri manipüle etme hakkında hükümler içerir, ancak vatandaşların kütlesini nasıl etkileyebileceğine dair hiçbir şey söylemez, "ganesanha" nın daha çok bir aristokratik yönetim veya oligarşik cumhuriyet olduğunu, "demokrasi" den daha fazla ifade eder.
İzlanda Cumhuriyeti
İzlanda Cumhuriyeti, 930 CE'de Norveç'ten kaçan mülteciler tarafından kuruldu. Norveç Kralı ülkeyi birleştirmesi sonrasında meydana gelen amaçsızlıktan kaçanlar İzlanda'ya yerleşti. Cumhuriyet, şefler tarafından yönetilen bir dizi klanlardan oluşuyordu ve Althing, alt mahkemelerden temyiz edilen anlaşmazlıkların çözüldüğü bir parlamento ve yüksek mahkeme karışımıydı, yasalar belirlendi ve ulusal öneme sahip kararlar alındı. Bunlardan biri, 1000 yılındaki İzlanda Hristiyanlaştırmasıydı. Althing, tüm İzlandalıların Hristiyanlığa vaftiz edilmesi gerektiğini bildirdi ve putperest ritüellerin kutlanmasını yasakladı. İzlanda Cumhuriyeti'nin resmi bir lideri yoktu - bu, diğer devletlerin çoğunun aksineydi.
13. yüzyılda, Sturlung Çağı'nda, İzlanda Cumhuriyeti, savaşan klanlar arasındaki uzun çatışmalar nedeniyle zarar görmeye başladı. Bununla birlikte, Norveç Kralı Haakon IV'ün İzlandalıların Norveç "ailesi" ne yeniden katılması için baskısı, İzlanda şeflerinin 1262'de Gamli sáttmáli ("Eski Antlaşma") nın imzalanmasıyla Haakon IV'ü kral olarak kabul etmelerine yol açtı. Bu, Cumhuriyet'in sonunu getirdi. Ancak Althing, hemen hemen 800 yıl sonra hala İzlanda'nın parlamentosudur.
Merkantilist (Ticari) cumhuriyetler
Avrupa'da, Orta Çağ'ın sonlarında birçok küçük devlet, cumhuriyet hükûmet sistemlerini benimsediğinde yeni cumhuriyetler ortaya çıktı. Bu genellikle küçük, ancak zengin, ticaret devletleri idi, Akdeniz deniz ticaret cumhuriyetleri gibi ve tüccar sınıfı önem kazanmıştı. Knud Haakonssen, Rönesans döneminde, toprağa dayalı bir elitin kontrolünde olan devletlerin monarşiler olduğu ve ticari elitin kontrolünde olan devletlerin cumhuriyetler olduğu şeklinde Avrupa'nın bölündüğünü belirtmiştir.
İtalya, Avrupa'nın en yoğun nüfuslu bölgelerinden biriydi ve aynı zamanda en zayıf merkezi hükûmete sahip olanlardan biriydi. Bu nedenle, birçok şehir önemli ölçüde bağımsızlık kazandı ve komün şeklinde yönetim biçimlerini benimsedi. Feodal kontrolünden tamamen bağımsız olan İtalyan şehir devletleri, kırsal bölgelerin kontrolünü ele geçirerek genişledi. En güçlü iki şehir devleti Venedik Cumhuriyeti ve rakibi Cenova Cumhuriyeti idi. Her ikisi de büyük ticaret limanlarıydı ve Akdeniz'in büyük bir bölümünü kontrol etmek için deniz gücünü kullanarak daha da genişledi. İlk kez İtalya'da, cumhuriyetleri savunan bir ideoloji gelişti. Bartholomew of Lucca, Brunetto Latini, Padova'lı Marsilius ve Leonardo Bruni gibi yazarlar, Orta Çağ şehir devletlerini Yunanistan ve Roma mirasının mirasçıları olarak gördüler.
Avrupa genelinde önemli ticaret şehirlerinde zengin bir tüccar sınıfı gelişti. Servetleri olmasına rağmen, kırsal toprak sahiplerinin hakim olduğu feodal sistemde çok az güce sahiptiler ve Avrupa genelinde kendi ayrıcalıklarını ve yetkilerini savunmaya başladılar. Fransa ve İngiltere gibi daha merkeziyetçi devletler, sınırlı şehir şartnameleri verdi.
Daha gevşek yönetilen Kutsal Roma İmparatorluğu'nda, en büyük 51 kasaba özgür imparatorluk şehirleri haline geldi. Hala Kutsal Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altında olsalar da, çoğu yerel olarak güçlerini elinde tuttu ve cumhuriyet hükûmet şekillerini benimsedi.İsviçre'nin önemli ticaret şehirleri de imparatorluk doğrudan yönetimi haklarını korumuşlardır. İsviçre'nin alp kasaba ve köyleri coğrafyadan kaynaklı olarak merkezi kontrolün dışında kalmıştır. İtalya ve Almanya'nın aksine, kırsal alanların büyük bir bölümü feodal baronlar tarafından kontrol edilmiyordu, bağımsız çiftçiler tarafından kontrol ediliyordu ve onlar da topluluk merkezli yönetim biçimlerini kullanıyorlardı. Habsburglar bölge üzerinde kontrolü yeniden sağlamayı denediğinde, hem kırsal çiftçiler hem de şehir tüccarları ayaklandı. İsviçreliler zafer kazandı ve İsviçre Konfederasyonu ilan edildi. İsviçre bugüne kadar cumhuriyet hükûmet şeklini korumuştur.
Rusya'da da güçlü bir tüccar sınıfına sahip olan iki şehir - Novgorod ve Pskov - sırasıyla 12. ve 13. yüzyıllarda cumhuriyet hükûmetlerini benimsediler. Ancak cumhuriyetler, 15. yüzyılın sonunda ve 16. yüzyılın başında Rusya tarafından fethedilince sona erdi.
Bu erken cumhuriyetlerin hükûmet şeklinin egemen biçimi, seçkin patriciaların sınırlı bir konseyi tarafından kontrol edilmesiydi. Seçimlerin yapıldığı yerlerde, oy kullanacak ve aday olacak kişileri hem mülk sahipliği koşulları hem de lonca üyeliği sınırlıyordu. Birçok devlette doğrudan seçimler yapılmadı ve konsey üyeleri ya soylulardan oluşuyordu ya da mevcut konsey tarafından atanıyordu. Bu, nüfusun büyük çoğunluğunu siyasi güçsüzlüğe bıraktı ve alt sınıfların ayaklanmaları sıkça oldu. Geç Orta Çağ'da, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun kasabalarında 200'den fazla ayaklanma yaşandı. İtalya'da da benzer ayaklanmalar yaşandı, özellikle Floransa'daki Ciompi Ayaklanması önemliydi.
Dünyada merkantilist cumhuriyetler
Selçuklu Hanedanı'nın çöküşü ve Türk Anadolu Beyliklerinin kurulmasını takiben, Ahiler, bazen İtalyan ticaret cumhuriyetleriyle karşılaştırılan Ankara merkezli bir devlet kurdu.
Kalvinist cumhuriyetler
Klasik yazarlar İtalya cumhuriyetlerinin başlıca ideolojik kaynakları olurken, Kuzey Avrupa'da Protestan Reformu, yeni cumhuriyetler kurmak için gerekçe olarak kullanıldı.Kalvinist teoloji en önemliydi ve Orta Çağ cumhuriyetleri arasında en büyük ve güçlülerinden biri olan İsviçre Konfederasyonu'nda gelişti. John Calvin, monarşinin kaldırılmasını talep etmedi, ancak imansız hükümdarları devirmenin görevi olduğu doktrinini ileri sürdü. Fransız Din Savaşları sırasında, Huguenotların yazılarında cumhuriyetçilik savunması ortaya çıktı.
Kalkınma Avrupa'da olmadı, İngiltere ve Hollanda'da olan cumhuriyetçi ayaklanmalar için Calvinizm önemli bir rol oynadı. İtalya şehir devletleri ve Hanseatic Birliği gibi her ikisi de önemli ticaret merkezleri idi ve Yeni Dünya ticaretiyle zenginleşen büyük bir tüccar sınıfına sahipti. Her iki bölgenin de nüfusunun büyük bir bölümü Calvinizmi benimsedi. Hollanda Ayaklanması (1566'da başlayarak), İspanyol Habsburg yönetimini reddetmekten doğduğunda, Hollanda Cumhuriyeti ortaya çıktı. Ancak ülke, cumhuriyetçi hükûmet şeklini hemen benimsemedi: bağımsızlık beyannamesi (Abjuration Yasası, 1581) resmi olarak kral Philip tahtının sadece boş olduğunu ilan etti ve Hollanda yöneticileri Philippe'in yerine sırasıyla Anjou Dükü, İngiltere Kraliçesi Elizabeth ve Prens William of Orange'a sordu. Ülkenin egemenliğini kendilerine devretme kararı, 1588'e kadar devletler (Staten, o zamanlar temsilci meclis) tarafından verilmedi.
1641'de İngiliz İç Savaşı başladı. Puritanlar tarafından öncülük edilen ve Londra tüccarları tarafından finanse edilen ayaklanma başarılı oldu ve I. Charles idam edildi. İngiltere'de James Harrington, Algernon Sidney ve John Milton, monarşiyi reddetmek ve cumhuriyetçi hükûmet şeklini benimsemek için tartışan ilk yazarlardan bazıları oldu. İngiliz Commonwealth kısa ömürlü oldu ve monarşi kısa sürede geri getirildi. Hollanda Cumhuriyeti, ismi 1795'e kadar devam etti, ancak 18. yüzyılın ortalarına kadar stattholder, de facto bir kral haline gelmişti. Calvinistler, Kuzey Amerika'daki İngiliz ve Hollanda kolonilerinin en eski yerleşimcilerinden bazılarıydı.
Liberal cumhuriyetler
Eski dönem Avrupa, bu ilk cumhuriyetçi ayaklanmaların yanı sıra, monarşik güçte büyük bir artış gördü. Mutlak monarşinin çağı, Orta Çağ'ın çoğunda var olan sınırlı ve merkezi olmayan monarşilerin yerini aldı. Aynı zamanda, yazarlar serisi, liberalizm olarak bilinen ideolojiyi yarattıkları süreçte, monarşinin toplam kontrolüne bir tepki gösterdi.
Aydınlanma düşünürlerinin çoğu, cumhuriyetlerden çok anayasal monarşi fikirlerine daha çok ilgi duyuyordu. Cromwell rejimi, cumhuriyetçiliği diskredite etmişti ve çoğu düşünür, cumhuriyetlerin ya anarşi ya da tiranlıkla sonuçlandığına inanıyordu. Bu nedenle, Voltaire gibi filozoflar mutlakıyetçiliğe karşı çıkarken aynı zamanda güçlü bir şekilde monarşi yanlısıydılar.
Jean-Jacques Rousseau ve Montesquieu, cumhuriyetleri övdüler ve Yunan şehir-devletlerini bir model olarak gördüler. Ancak her ikisi de, 20 milyon nüfuslu bir devlet olan Fransa'nın cumhuriyet olarak yönetilmesinin imkansız olacağını düşündü. Rousseau, Korsika'daki (1755-1769) cumhuriyet deneyimini takdir etti ve küçük, kendi kendini yöneten komünlerin ideal siyasi yapısını tanımladı. Montesquieu, bir şehir devletinin ideal olarak bir cumhuriyet olması gerektiğini düşündü, ancak daha büyük bir topraklara sahip bir devlette sınırlı bir monarşinin daha uygun olduğunu savundu.
Amerikan Devrimi sadece koloniler üzerindeki Britanya Parlamentosu otoritesini reddetmekle başladı, monarşiyi reddetmekle başlamadı. Britanya kralının, temsilci hükûmetleri haklarının ihlali olarak görenlerin hainler olarak adlandırılması ve otoritesini göstermek için savaş birlikleri gönderme desteği, kolonileri yaygın bir şekilde tiranik bir düzen olarak algılanmasına neden oldu.
Amerika Bağımsızlık Bildirisi ile devrim liderleri monarşiyi kesin bir şekilde reddettiler ve cumhuriyetçiliği benimsediler. Devrim liderleri, Fransız liberal düşünürlerinin yazıları ve klasik cumhuriyetlerin tarihi konusunda iyi bilgi sahibiydiler. John Adams, tarih boyunca cumhuriyetler üzerine bir kitap yazmıştı. Ayrıca, geniş çapta dağıtılan ve popüler olarak yüksek sesle okunan Common Sense adlı broşür, Thomas Paine tarafından, daha geniş bir kitleye cumhuriyetçi idealler ve bağımsızlık nedenleri konusunda özlü ve etkileyici bir açıklama yaptı. Amerika Birleşik Devletleri Anayasası, 1789'da yürürlüğe girdi ve zayıf bir konfederasyon olan İlk Ulusal Hükûmet Girişimi altında kabul edilen Konfederasyon ve Ebedi Birlik Maddeleri yerine, nispeten güçlü bir federal cumhuriyet yarattı. İlk on Anayasa değişikliği, Amerikan Devrimi'ni haklı çıkaran cumhuriyetçi idealler için temel olan belirli doğal hakları garanti etti.
Fransız Devrimi de başlangıçta cumhuriyetçi değildi. Sadece Varennes Kaçışı'ndan sonra krala kalan sempati kaldırıldı ve bir cumhuriyet ilan edildi, Louis XVI giyotinle idam edildi. Fransa'nın Fransız Devrim Savaşları'ndaki çarpıcı başarısı, bir dizi müşterek cumhuriyetin kıtada kurulmasıyla silah zoruyla Avrupa'ya yayıldı. Napolyon'un yükselişi, Birinci Fransız Cumhuriyeti'nin sonunu getirdi, her biri "popüler monarşilerle" değiştirildi. Napolyonik dönem boyunca, zafer kazananlar kıtanın en eski cumhuriyetlerinden birçokunu yok ettiler, bunlar arasında Venedik Cumhuriyeti, Cenovalılar Cumhuriyeti ve Hollanda Cumhuriyeti bunların arasında yer aldı. Sonuç olarak monarşilere dönüştürüldüler veya komşu monarşiler tarafından baskılandılar.
Avrupa dışında, Napolyon Savaşları, Latin Amerika devletlerinin bağımsızlıklarını kazanmasına izin vererek başka bir cumhuriyet grubunun oluşmasına neden oldu. Liberal ideoloji, bu yeni cumhuriyetler üzerinde sınırlı bir etkiye sahipti. Ana itici güç, denizden gönderilen valiler olan Peninsulares ile çatışma halindeki yerel Avrupalı kökenli Creole nüfusuydu. Latin Amerika'nın çoğunda nüfusun çoğunluğu Afrikalı ya da yerli Amerikalıydı ve Creole elitleri, bu gruplara güç ve geniş tabanlı halk egemenliği vermekle ilgilenmiyordu. Ayaklanmaların başlıca kışkırtıcısı ve en önemli teorisyenlerinden biri olan Simón Bolívar, liberal ideallere sempati duyuyordu, ancak Latin Amerika'nın böyle bir sistemin işlemesi için sosyal bir uyuma sahip olmadığını düşündü ve otoriterliği gerekli olarak savundu.
Meksika'da bu otoriterlik kısa süreliğine Birinci Meksika İmparatorluğu şeklinde ortaya çıktı. nedeniyle, Portekiz kraliyet mahkemesi 1808'de Brezilya'ya taşındı. Brezilya, 7 Eylül 1822'de bir monarşi olarak bağımsızlığını kazandı ve Brezilya İmparatorluğu 1889'a kadar sürdü. Diğer birçok Latin Amerika devletinde, çoğu 20. yüzyılın sonunda liberalleşene kadar farklı otoriter cumhuriyet türleri vardı.
1815'te Avrupa ülkeleri. Monarşiler (55) Cumhuriyetler (9) | 1914'te Avrupa ülkeleri. Monarşiler (22) Cumhuriyetler (4) | 1930'da Avrupa ülkeleri. Monarşiler (20) Cumhuriyetler (15) | 1950'de Avrupa ülkeleri. Monarşiler (13) Cumhuriyetler (21) | 2015'te Avrupa ülkeleri. Monarşiler (12) Cumhuriyetler (35) |
Fransa'nın İkinci Cumhuriyeti 1848'de oluşturuldu, ancak 1852'de kendini imparator ilan eden III. Napolyon tarafından kaldırıldı. Fransa'nın Üçüncü Cumhuriyeti, Fransa-Prusya Savaşı sırasında, sivil bir devrimci komite III. Napolyon'un teslimiyetini kabul etmeyi reddettiğinde 1870'te kuruldu. İspanya kısa süreliğine 1873-74'te İspanyol Cumhuriyeti oldu, ancak monarşi kısa sürede geri getirildi. 20. yüzyılın başında, Fransa, İsviçre ve San Marino Avrupa'da kalan tek cumhuriyetlerdi. Bu 1908 sonra değişti ve 5 Ekim 1910 devrimi Portekiz Cumhuriyeti'ni kurdu.
Doğu Asya'da, 19. yüzyıl boyunca Çin'de önemli ölçüde cumhuriyetçilik görüldü ve anayasal monarşi talep eden bir dizi protesto hareketi gelişti. Bu çabaların en önemli lideri Sun Yat-sen'di, üç Halk İlkesi adını verdiği fikirleri Amerikan, Avrupa ve Çin fikirlerini birleştirirdi. Onun liderliğinde, Çin Cumhuriyeti 1 Ocak 1912'de ilan edildi.
Cumhuriyetçilik, I. Dünya Savaşı'nın ardından önemli ölçüde genişledi ve birçok büyük Avrupa imparatorluğu çöktü: Rus İmparatorluğu (1917), Alman İmparatorluğu (1918), Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (1918) ve Osmanlı İmparatorluğu (1922) hepsi cumhuriyetler ile değiştirildi. Bu kargaşa döneminde pek çok yeni devlet bağımsızlıklarını kazandı ve bunların birçoğu, İrlanda, Polonya, Finlandiya ve Çekoslovakya gibi, cumhuriyetçi hükûmet sistemlerini seçti. Yunanistan'ın Yunan-Türk Savaşı'nda (1919-22) yenilgisinden sonra, monarşi kısa süreliğine (1924-35) tarafından değiştirildi. 1931'de (1931-39) ilan edildi ve bu İspanya İç Savaşı'nın öncüsü oldu.
Cumhuriyetçi fikirler özellikle Asya'da yayılıyor. Amerika Birleşik Devletleri, 19. yüzyılın sonlarında Doğu Asya'da önemli bir etkiye sahip olmaya başladı ve Protestan misyonerler merkezi bir rol oynadı. Batı'nın liberal ve cumhuriyetçi yazarları da etki etti. Tüm bunlar, uzun zamandır halkın Tanrı'nın Mandate'ini kaybetmiş haksız hükûmetleri reddetme hakkına sahip olduğunu savunan yerli Konfüçyüsçü ilham kaynaklı siyasi felsefeyle birleşti.
Doğu Asya'da iki kısa ömürlü cumhuriyet ilan edildi: Tayvan Cumhuriyeti ve Birinci Filipin Cumhuriyeti.
Dekolonizasyon (sömürgecilik sonrası)
II. Dünya Savaşı'nın ardından geçen yıllarda, kalan Avrupa sömürgelerinin çoğu bağımsızlıklarını kazandı ve çoğu cumhuriyet oldu. İki büyük sömürgeci güç Fransa ve İngiltere idi. Cumhuriyetçi Fransa, eski sömürgelerinde cumhuriyetlerin kurulmasını teşvik etti. İngiltere, erken yerleşimci sömürgelerinde yarattığı bağımsız Commonwealth krallıkları modelini takip etmeye çalıştı. Yerleşimci sömürgelerin çoğu ve Karayipler'in küçük devletleri bu sistemini korurken, Afrika ve Asya'daki yeni bağımsız ülkeler tarafından reddedildi ve anayasalarını gözden geçirdiler ve cumhuriyet oldular.
Orta Doğu'da İngiltere farklı bir model izledi; Irak, Ürdün, Kuveyt, Bahreyn, Umman, Yemen ve Libya dahil birçok sömürge ve mandada yerel monarşiler kurdu. Sonraki on yıllarda devrimler ve darbeler birçok monarşi rejimini devirdi ve cumhuriyetler kuruldu. Bazı monarşiler halen varlığını sürdürüyor ve Orta Doğu, neredeyse tam siyasi kontrolü olan monarşiler tarafından yönetilen birkaç büyük devletin bulunduğu dünyadaki tek bölgedir.
Sosyalist cumhuriyetler
I. Dünya Savaşı'nın ardından, Rus monarşisi Rus Devrimi sırasında düştü. Rus Geçici Hükümeti, liberal bir cumhuriyetin hatlarında kuruldu, ancak bu, Bolşevikler tarafından devrildi ve onların Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ni kurmalarına yol açtı. Bu, Marksist-Leninist ideoloji altında kurulan ilk cumhuriyetti. Komünizm tamamen monarşiye karşıydı ve 20. yüzyıl boyunca birçok cumhuriyetçi hareketin önemli bir unsuru haline geldi. Rus Devrimi Moğolistan'a yayıldı ve 1924 yılında teokratik monarşiyi devirdi. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, komünistler Romanya, Bulgaristan, Yugoslavya, Macaristan ve Arnavutluk'un kontrolünü giderek ele geçirdi ve bu devletlerin monarşiler yerine sosyalist cumhuriyetler olarak yeniden kurulmalarını sağladı.
Komünizm aynı zamanda diğer ideolojilerle de karıştı. Bunun bir örneği, sömürgecilik sonrası dönemde birçok milli kurtuluş hareketi tarafından benimsendi. Vietnam'da, komünist cumhuriyetçiler Nguyễn hanedanlığını devretti ve komşu Laos ve Kamboçya'daki monarşiler 1970'lerdeki komünist hareketler tarafından devrildi. Arap sosyalizmi, Mısır, Irak, Libya ve Yemen'deki monarşilerin devrildiği bir dizi isyan ve darbeye katkıda bulundu. Afrika'da ise Marksizm-Leninizm ve Afrika sosyalizmi, Burundi ve Etiyopya gibi devletlerde monarşinin sona ermesine ve cumhuriyetin ilan edilmesine yol açtı.
İslam cumhuriyetleri
İslami siyasi felsefe, özellikle Al-Farabi'nin çalışmalarında mutlak monarşiye karşı uzun bir tarihe sahiptir. Şeriat hukuku, hükümdarın iradesinin önüne geçti ve şura yoluyla seçilmiş hükümdarlar, önemli bir doktrindi. Erken halifelik, seçilmiş bir yöneticinin prensiplerini korurken, sonraki devletler miras yoluyla veya askeri diktatörlükler haline geldiler, ancak birçok devlette danışma şurasının bir tür yapay görüntüsü sürdü.
Bu devletler genellikle cumhuriyetler olarak adlandırılmazlar. Müslüman ülkelerde cumhuriyet kelimesinin şu anki kullanımı, 19. yüzyılın sonlarında dilden ödünç alınan ve batı anlamıyla benimsenen bir kullanımdır. 20. yüzyıl, monarşilerin birçok bölgedeki devletlerde kaldırıldığı Orta Doğu'da cumhuriyetçiliğin önemli bir fikir haline gelmesine tanık oldu. Irak laik bir devlet haline geldi. Endonezya ve Azerbaycan gibi bazı ülkeler seküler olarak başladı. İran'da, 1979 devrimi monarşiyi devirdi ve İslami demokrasi fikirleri temelinde bir İslam Cumhuriyeti yarattı.
Devlet başkanı
Yapısı
Çoğu modern cumhuriyetin bir hükümdarı olmadığı için, cumhuriyetlerin çoğunda devlet başkanı için "başkan" unvanı kullanılır. Büyük Britanya'da bir komitenin veya yönetim kurulunun başkanlık eden yetkilisi için kullanılan bir isimdi. Bu kullanım ayrıca siyasi liderlere de uygulandı ve bunlar arasında On Üç Koloni'nin bazı liderleri de yer aldı (başlangıçta 1608'de Virginia).''' İlk cumhuriyet unvanını alan ülke Amerika Birleşik Devletleri'ydi. Komitenin başındaki kişinin kullanımını sürdürerek, Kıta Kongresi Başkanı orijinal kongrenin lideriydi. Yeni anayasa yazıldığında, Başkanlık unvanı yeni yürütme organının başına verildi. Bir cumhuriyetin devlet başkanı aynı zamanda hükûmetin başıysa, buna başkanlık sistemi denir. Başkanlık sisteminin birkaç farklı türü vardır. Tam başkanlık sistemi önemli bir yetkiye sahip bir başkan ve merkezi bir siyasi rolü olan bir başkana sahiptir. Diğer bazı devletlerde ise yasama organı baskın konumdadır ve cumhurbaşkanı rolü neredeyse tamamen törensel ve siyasi olmayan bir role sahiptir, örneğin Almanya, İtalya, Hindistan ve Trinidad ve Tobago'da olduğu gibi. Bu devletler parlamenter cumhuriyetlerdir ve krallık sistemi olan anayasal monarşilerine, hükümdarın gücünün büyük ölçüde sınırlı olduğu parlamenter sistemlere benzer şekilde işler. Parlamenter sistemlerde, başbakan olarak adlandırılan hükûmet başı gerçek siyasi gücü kullanır. Yarı başkanlık sistemleri önemli yetkilere sahip aktif bir devlet başkanına sahip olmasına rağmen, önemli yetkilere sahip bir hükûmet başbakanına da sahiptir. Cumhuriyetlerde devlet başkanı ve hükûmet liderinin atama kuralları, bazı cumhuriyetlerde karşıt siyasi görüşlere sahip bir başkan ve bir başbakanın atanmasına izin verir: Fransa'da, hükûmetin üyeleri ve başkan farklı siyasi fraksiyonlardan gelirse, bu duruma "koalisyon hükümeti" denir.
Bosna Hersek, San Marino ve İsviçre gibi bazı ülkelerde devlet başkanı tek bir kişi değil, bu görevi ifa eden birkaç kişiden oluşan bir komite (konsey) olarak hizmet vermektedir. Roma Cumhuriyeti'nde iki konsül, vatandaşlıklarını kanıtlayabilen tüm yetişkin, özgür erkeklerden oluşan comitia centuriata tarafından bir yıllık bir süre için seçilirdi.
Seçimler
Liberal demokrasilerde, cumhurbaşkanları doğrudan halk tarafından veya dolaylı olarak bir parlamento veya konsey tarafından seçilir. Tipik olarak, başkanlık ve yarı başkanlık sistemlerinde, cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilir veya Amerika Birleşik Devletleri'ndeki gibi dolaylı olarak seçilir. Ülkede, cumhurbaşkanı resmen eyaletler tarafından seçilen bir seçiciler koleji tarafından seçilir ve tüm eyaletler bunu seçicilerin doğrudan seçimiyle yapar. Seçiciler koleji aracılığıyla cumhurbaşkanının dolaylı seçimi, dolaylı seçim sistemi olan bir cumhuriyet kavramına uygun düşer. Bazılarına göre, doğrudan seçim cumhurbaşkanına meşruiyet verir ve makama siyasi gücünün büyük bir kısmını verir. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nda ifade edilen meşruiyet kavramı, dokuz eyalet tarafından anayasanın imzalanmasından kaynaklanan Amerika Birleşik Devletleri başkanının meşruiyetinden farklıdır. Doğrudan seçimin meşruiyet gerektirdiği fikri, daha küçük eyaletlerdeki seçmenlere büyük eyaletlerdekilerden daha fazla temsil sağlayan madde ile ortaya çıkan Büyük Uzlaşma'nın ruhuna da aykırıdır; örneğin 2016'da Wyoming vatandaşları Kaliforniya vatandaşlarına göre seçmenlerde 3.6 kat daha fazla temsil edildi.
Parlamenter sistemli devletlerde cumhurbaşkanı genellikle parlamento tarafından seçilir. Bu dolaylı seçim cumhurbaşkanını parlamentoya bağlar ve cumhurbaşkanına sınırlı meşruiyet sağlar. Bu durumda, çoğu cumhurbaşkanlığı yetkisi sadece nadir durumlarda kullanılabilen yedek yetkiler haline gelir. İrlanda gibi seçilmiş cumhurbaşkanlarının sadece törensel yetkileri olduğu istisnalar da vardır.
Anlam belirsizlikleri
Bir cumhuriyet ile bir monarşi arasındaki fark her zaman açık değildir. Önceden Britanya İmparatorluğu ve bugün Batı Avrupa'daki anayasal monarşilerin neredeyse tümünde gerçek siyasi güç, seçilmiş temsilcilerde bulunur ve hükümdarlar sadece teorik yetkilere, hiçbir yetkiye veya nadiren kullanılan yedek yetkilere sahiptir. Gerçek siyasi kararların meşruiyeti seçilmiş temsilcilerden gelir ve halkın iradesinden türetilir. Miras yoluyla geçen monarşiler devam ederken, siyasi güç bir cumhuriyette olduğu gibi halktan kaynaklanır. Bu nedenle, bu devletler bazen taçlı cumhuriyetler olarak adlandırılır.
Modern liberal demokrasilerden bahsederken daha genel bir anlamda "liberal cumhuriyet" gibi terimler de kullanılır.
Bazı kendini ilan eden cumhuriyetler de benzer şekilde hareket eder ve liderde mutlak güç bulunur ve bu güç babadan oğula geçer. Kuzey Kore ve Suriye, politik kontrolün bir oğula devredildiği iki dikkate değer örnektir. Bu devletler resmi olarak monarşiler değildir. Gücün bir aile içinde geçmesi için anayasal bir zorunluluk yoktur, ancak uygulamada böyle bir şey gerçekleşmiştir.
Gücün son karar mercii bir monarşide olsa da, monarşi bir seçim yoluyla seçilir. Bu tür bir devletin şu anda örneği Malezya'da bulunmaktadır. Burada Yang di-Pertuan Agong, Malay devletlerinin dokuz soylu hükümdarından oluşan Konferans'ta her beş yılda bir seçilir. Vatikan Şehri-Devleti'nde ise papa kardinal seçmenler tarafından seçilir. Günümüzde nadir olmasına rağmen, seçimle gelen monarşiler geçmişte sık sık görülüyordu. Önemli bir örnek olan Kutsal Roma İmparatorluğu'nda, her yeni imparator bir seçmen grubu tarafından seçildi. İslam devletleri de nadiren doğuluş sırasını kullanıyor, yerine hanedanın halefi bir monarşinin varisi seçmek için çeşitli seçim şekillerine dayanıyordu.
Polonya-Litvanya Ortak Cumhuriyeti, 500.000 soylunun geniş bir oy hakkına sahip olduğu seçimle gelen bir monarşiye sahipti. Bu sistem, güçlü toprak sahiplerinin tahtı kontrol etmek için geliştirdiği bir yöntemdi ve "Altın Özgürlük" olarak biliniyordu. Bu sistemin destekçileri klasik örnekler ve İtalyan Rönesansı'nın yazılarına bakarak seçimle gelen monarşilerini res publica'ya dayanan bir rzeczpospolita olarak adlandırdı.
Alt-federal cumhuriyetler
Genel olarak, bir cumhuriyet olmak aynı zamanda egemenliği de içerir, çünkü devlet halk tarafından yönetildiği için yabancı bir güç tarafından kontrol edilemez. Buna önemli istisnalar vardır, örneğin Sovyetler Birliği'ndeki cumhuriyetler üye devletlerdi ve cumhuriyet olarak adlandırılmak için üç kriteri karşılamaları gerekiyordu:
- Teorik olarak ayrılma hakkından yararlanabilmeleri için Sovyetler Birliği'nin çeperinde olmak.
- Ayrılmadan sonra öz yeterli olmak için ekonomik açıdan yeterince güçlü olmak;
- söz konusu cumhuriyetin çoğunluk nüfusunu oluşturan etnik grup tarafından en az bir milyon kişinin ismi almasını gerektirmektedir.
Bazıları, eski Sovyetler Birliği'nin de üye devletlerin farklı ulus devletler olduğu iddiasına dayanarak bir supra-milli cumhuriyet olduğunu ileri sürmektedir.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti, Hırvatistan, Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya olmak üzere altı cumhuriyetten oluşan bir federasyon idi. Her cumhuriyetin kendi parlamentosu, hükûmeti, vatandaşlık kurumu, anayasası vb. vardı, ancak belirli görevler federasyona (ordu, para işleri) devredilmişti. Her cumhuriyet, ikinci AVNOJ oturumunun sonuçlarına ve federal anayasaya göre kendi kaderini tayin hakkına sahipti.
İsviçre'de, tüm kantonlar anayasaları, yasama organları, yürütme organları ve mahkemeleriyle birlikte bir cumhuriyet şeklinde yönetildikleri kabul edilebilir; bunların birçoğu başlangıçta bağımsız devletlerdi. Bu nedenle, Roma dillerini konuşan birkaç kanton hala resmi olarak cumhuriyetler olarak adlandırılmakta ve İsviçre Konfederasyonu içindeki bağımsızlık geçmişlerini ve isteklerini yansıtmaktadır. Örnek olarak Cenevre Cumhuriyeti ve Kantonu ile Ticino Cumhuriyeti ve Kantonu sayılabilir.
Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri, federal hükûmet gibi cumhuriyetçi bir yapıya sahip olmak zorundadır ve nihai yetki halkın elindedir. Bu gereklilik, eyaletlerin çoğu yerel yasaları oluşturup uygulaması amaçlandığından ortaya çıkmıştır. Federal hükûmete devredilen ve eyaletlere yasaklanan alanlar hariç olmak üzere, yerli yasaların çoğunun eyaletler tarafından yönetilmesi hedeflenmiştir. Eyaletlerin bir cumhuriyet şeklinde olması gerektiği, vatandaşların haklarını koruma ve bir eyaletin diktatörlük veya monarşiye dönüşmesini engelleme amacı taşımaktadır. Ayrıca, bağımsız cumhuriyet olan ilk 13 eyaletin, cumhuriyet olmayan diğer eyaletlerle birleşme isteksizliğini yansıtmakta ve birliğe sadece diğer cumhuriyetlerin katılmasını sağlamaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri örneğinde, Amerikan Devrimi sonrasında On Üç İngiliz kolonisi bağımsız devletlere dönüştü ve her biri cumhuriyetçi bir yönetim şekli benimsedi. Bu bağımsız devletler başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri adıyla gevşek bir konfederasyon oluşturdular ve daha sonra mevcut Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nı onaylayarak günümüzdeki Amerika Birleşik Devletleri'ni oluşturdular, bir cumhuriyet olan birliği yarattılar. Sonradan birliğe katılan herhangi bir eyaletin de bir cumhuriyet olması gerekiyordu.
Diğer anlamlar
Eski anlamı
17. yüzyıldan önce, "cumhuriyet" terimi, despotik bir rejim olmadığı sürece herhangi bir hükûmet şekline atıfta bulunmak için kullanılabilirdi. Fransız filozof Jean Bodin'in cumhuriyet tanımı ise "birçok ailenin ve onların ortak meselelerinin doğru bir şekilde düzenlenmiş yönetimi, egemen bir güç tarafından" olarak ifade edilmiştir. Oligarşiler ve monarşiler de dahil edilebilirdi çünkü onlar da "kamu"yla paylaşılan çıkarlara yönelik olarak düzenlenmişlerdi. Orta Çağ metinlerinde, "cumhuriyet" terimi, kralın başında olduğu ortak çıkarları temsil eden bir kuruma atıfta bulunmak için kullanılırdı. Örneğin, Kutsal Roma İmparatorluğu da Sancta Respublica Romana, yani Kutsal Roma Cumhuriyeti olarak da bilinirdi.Bizans İmparatorluğu da kendisini Roma Cumhuriyeti olarak adlandırmaya devam etti, çünkü Bizanslılar monarşiyi cumhuriyetçilikle çelişkili bir kavram olarak görmüyorlardı. Bunun yerine, cumhuriyetler halk egemenliğine dayanan ve kurumlarının ortak değerlere dayandığı herhangi bir devlet olarak tanımlanıyordu.
Demokrasi ve cumhuriyet
Demokrasi terimi, bazıları tarafından cumhuriyet terimiyle eşanlamlı olarak kullanılmış olsa da, başkaları binlerce yıldır ikisi arasında keskin ayrımlar yapmışlardır. "Modern anayasal devletin kurucusu Montesquieu, 1748 tarihli Yasa Ruhu eserinde, iki bin yıl önce ifade ettiği gibi Aristoteles'in içgörüsünü tekrarladı: 'Kura dayalı oy verme demokrasinin doğasındadır; seçimle oy verme ise aristokrasinin doğasındadır.'" Seçimlere yönelik ek eleştiri getiren kişiler arasında Rousseau, Robespierre ve Marat da bulunur. Marat, yeni Fransız Cumhuriyeti hakkında şöyle demiştir: "Bize ne fayda sağlar ki soyluların aristokrasisini yıktık, eğer yerine zenginlerin aristokrasisi getiriliyorsa?"
Siyaset bilimi
Cumhuriyet terimi, monarşiler olmayan devletler için bir tanım olarak Rönesans yazarları tarafından ortaya çıktı. Machiavelli gibi bu yazarlar, bu tür hükûmetlerin nasıl işlemesi gerektiğini anlatan önemli yönlendirici eserler de yazdı. Bir hükûmetin ve toplumun nasıl yapılandırılması gerektiğiyle ilgili bu fikirler, klasik cumhuriyetçilik veya şehir devletleri insanlığı olarak bilinen bir ideolojinin temelini oluşturur. Bu ideoloji, Roma Cumhuriyeti ve Antik Yunan şehir devletlerine dayanır ve vatandaşlık erdemi, hukukun üstünlüğü ve karma hükûmet gibi ideallere odaklanır.
Bir liberal demokrasiden farklı bir hükûmet biçimi olarak cumhuriyet anlayışı, Cambridge Okulu'nun tarihsel analizindeki ana tezlerden biridir. Bu, J. G. A. Pocock'un 1975 yılında ortaya attığı bir çalışmadan kaynaklanmaktadır. Pocock, bir dizi bilim insanının tutarlı bir cumhuriyetçi idealler kümesini ifade ettiğini savunmuştur. Bu yazarlar arasında Machiavelli, Milton, Montesquieu ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kurucuları yer almaktadır.
Pocock, bunun liberalizmden farklı bir tarihi ve prensipleri olan bir ideoloji olduğunu savundu. Bu fikirler Quentin Skinner, Philip Pettit ve Cass Sunstein gibi birçok farklı yazar tarafından benimsendi. Bu sonraki yazarlar, fikrin tarihini daha da araştırmış ve modern bir cumhuriyetin nasıl işlemesi gerektiğini açıklamışlardır.
Birleşik Devletler
"Cumhuriyet" teriminin Amerika Birleşik Devletleri'nde evrimleşen farklı bir dizi tanımı bulunmaktadır ve terim genellikle "temsilî demokrasi" ile eşanlamlı kabul edilmektedir. Bu daha dar anlamı, başlangıçta James Madison tarafından geliştirilmiş ve Federalist Paper No. 10'da dikkate değer bir şekilde kullanılmıştır. Bu anlam, Amerika Birleşik Devletleri'nin tarihinde erken dönemlerde yaygın olarak benimsenmiş, 1828 tarihli Noah Webster sözlüğünde de yer almıştır. Bu terime yeni bir anlam kazandırıldı; temsilî demokrasi, Machiavelli tarafından bahsedilen bir fikir değildi ve klasik cumhuriyetlerde mevcut değildi. Madison'ın çağdaşlarının da, "cumhuriyet" teriminin daha geniş bir tanımı yansıttığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Bu durum, James McHenry'nin notlarından alınan Benjamin Franklin'in bir alıntısında da görülmektedir, burada soru şu şekilde ortaya konmuştur: "Bir Cumhuriyet mi yoksa Bir Monarşi mi?".
Bağımsızlık Bildirisi'nde "cumhuriyet" terimi geçmez, ancak Anayasa'nın IV. Maddesi'nde "Bu Birlik içindeki her Devlete Cumhuriyet şeklinde bir Hükümet" garanti edildiği belirtilir. Anayasa yazıcılarının tam olarak neyi kastettiği belirsizdir. Yüksek Mahkeme, Luther v. Borden (1849) davasında, cumhuriyetin tanımının bir "siyasi soru" olduğunu ve müdahale etmeyeceğini açıkladı. İki sonraki dava da temel bir tanım belirlemiştir. United States v. Cruikshank (1875) davasında, mahkeme "vatandaşların eşit haklarının" bir cumhuriyet kavramının ayrılmaz bir parçası olduğunu hükmetmiştir.
Ancak, cumhuriyet terimi cumhuriyetçi form ile eşanlamlı değildir. Cumhuriyetçi form, egemenlik yetkilerinin halka verildiği ve halk tarafından doğrudan veya özel olarak bu yetkilere yetkilendirilen temsilciler aracılığıyla kullanıldığı bir şekilde tanımlanır.
Bu temel tanımların ötesinde, cumhuriyet kelimesinin birçok başka çağrışımı vardır. W. Paul Adams, cumhuriyetin Amerika Birleşik Devletleri'nde genellikle "devlet" veya "hükümet" anlamında kullanıldığını, ancak bu terimlerden daha olumlu çağrışımlara sahip olduğunu gözlemlemektedir. Cumhuriyetçilik, genellikle Amerika Birleşik Devletleri'nin kuruluş ideolojisi olarak anılır. Geleneksel olarak bilim insanları, Amerikan cumhuriyetçiliğinin, John Locke ve diğerlerinin geliştirdiği Avrupa'daki klasik liberal ideolojilerden türetilen bir akım olduğuna inanmaktadır.
Rönesans döneminde başlayan ve Machiavelli tarafından başlatılan cumhuriyetçilik adlı siyasi felsefenin, Amerika'nın kurucuları üzerinde pek etkili olmadığı düşünülüyordu.[] 1960'lar ve 1970'lerde Bernard Bailyn gibi isimlerin öncülük ettiği bir revizyonist okul, Amerika Birleşik Devletleri'nin oluşumunda liberalizmden daha önemli hatta daha önemli olduğunu iddia etmeye başladı. Bu konu hala çok tartışmalıdır ve Isaac Kramnick gibi akademisyenler bu görüşü tamamen reddeder.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . Oxford English Dictionary (İngilizce). 11 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022.
A state in which power rests with the people or their representatives; specifically a state without a monarchy. Also: a government, or system of government, of such a state; a period of government of this type. The term is often (especially in the 18th and 19th centuries) taken to imply a state with a democratic or representative constitution and without a hereditary nobility, but more recently it has also been used of autocratic or dictatorial states not ruled by a monarch. It is now chiefly used to denote any non-monarchical state headed by an elected or appointed president.
- ^ . Merriam-Webster Dictionary (İngilizce). 6 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2017.
a government having a chief of state who is not a monarch
- ^ . Merriam Webster. Merrium-Webster Inc. 6 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2019.
- ^ . The Republic. Basic Books, 1991. pp. 439–40
- ^ . www.encyclopedia.com (İngilizce). 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018.
- ^ Rubinstein, Nicolai. "Machiavelli and Florentine Republican Experience" in Machiavelli and Republicanism Cambridge University Press, 1993.
- ^ Lewis, Charlton T.; Charles Short (1879). "res, II.K". . Oxford: Oxford University Press. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2010.
- ^ a b c d e "Republic"j, New Dictionary of the History of Ideas. Ed. . Vol. 5. Detroit: Charles Scribner's Sons, 2005. p. 2099
- ^ a b Haakonssen, Knud. "Republicanism." A Companion to Contemporary Political Philosophy. Robert E. Goodin and Philip Pettit. eds. Cambridge: Blackwell, 1995.
- ^ Everdell (2000) p. xxiii.
- ^ . 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Nippel, Wilfried. "Ancient and Modern Republicanism." The Invention of the Modern Republic ed. Biancamaria Fontana. Cambridge University Press, 1994 p. 6
- ^ Reno, Jeffrey. "republic." International Encyclopedia of the Social Sciences p. 184
- ^ Pocock, J.G.A. The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition (1975; new ed. 2003)
- ^ Paul A. Rahe, Republics, Ancient and Modern, three volumes, University of North Carolina Press, Chapel Hill, 1994.
- ^ Jidejian, Nina (2018). TYRE Through The Ages (3rd ed.). Beirut: Librairie Orientale. ss. 57-99. ISBN .
- ^ Medlej, Youmna Jazzar; Medlej, Joumana (2010). Tyre and its history. Beirut: Anis Commercial Printing Press s.a.l. ss. 1-30. ISBN .
- ^ Bernal, M.; Moore, D.C. (2001). Black Athena Writes Back: Martin Bernal Responds to His Critics. History / Classics. Duke University Press. ss. 356-357. ISBN . 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
- ^ (1983). "Samuel and Solon: The Origins of the Republic in Tribalism". The End of Kings: A History of Republics and Republicans (2 bas.). Chicago: University of Chicago Press (2000 tarihinde yayınlandı). s. 18. ISBN . Erişim tarihi: 10 Haziran 2019.
[...] Samuel [...] has the distinction of being the first self-conscious republican in his society of whom we have nearly contemporary written record and of whose actual existence we can be reasonably sure.
- ^ a b Everdell (2000)
- ^ (1825). "PREFACE To The BOOK OF JUDGES". The Holy Bible Containing the Old and New Testaments: The Text Printed from the Most Correct Copies of the Present Authorized Translation Including the Marginal Readings and Parallel Texts with a Commentary and Critical Notes Designed as a Help to a Better Understanding of the Sacred Writings. 2. New-York: N. Bangs and J. Emory. s. 3. Erişim tarihi: 10 Haziran 2019.
The persons called Judges [...] were the heads or chiefs of the Israelites who governed the Hebrew Republic from the days of Moses and Joshua, till the time of Saul.
- ^ Nwauwa, Apollos O. . 14 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ Diodorus 2.39
- ^ Larsen, 1973, pp. 45–46
- ^ de Sainte, 2006, pp. 321–3
- ^ Robinson, 1997, p. 22
- ^ Robinson, 1997, p. 23
- ^ Raychaudhuri Hemchandra (1972), Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta, p.107
- ^ (2002). Early India: From the Origins to AD 1300. University of California. ss. 146-150. ISBN . Erişim tarihi: 28 Ekim 2013.
- ^ Republics in ancient India. Brill Archive. ss. 93-. GGKEY:HYY6LT5CFT0.
- ^ Bongard-Levin, 1996, pp. 61–106
- ^ Sharma 1968, pp. 109–22
- ^ Trautmann T. R., Kautilya and the Arthashastra, Leiden 1971
- ^ Chu, Henry (2 Nisan 2011). "Iceland seeks to become sanctuary for free speech". Los Angeles Times. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
- ^ a b Finer, Samuel. The History of Government from the Earliest Times Oxford University Press, 1999. pp. 950–55.
- ^ Ferdinand Joseph Maria Feldbrugge. Law in Medieval Russia, IDC Publishers, 2009
- ^ Finer, pp. 955–956.
- ^ Finer, Samuel. The History of Government from the Earliest Times. Oxford University Press, 1999. p. 1020.
- ^ "Republicanism." Encyclopedia of the Enlightenment p. 435
- ^ "Introduction." Republicanism: a Shared European Heritage. By Martin van Gelderen and Quentin Skinner. Cambridge University Press, 2002 p. 1
- ^ "Republicanism." Encyclopedia of the Enlightenment p. 431
- ^ "Latin American Republicanism" New Dictionary of the History of Ideas. Ed. Maryanne Cline Horowitz. Vol. 5. Detroit: Charles Scribner's Sons, 2005.
- ^ Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu Avrupa içinde sayılmıştır. İsviçre Konfederasyonu, Hamburg, Bremen, Lübeck, Frankfurt, San Marino, Kospaya ve İyonya Adaları Birleşik Devletleri gibi özgür imparatorluk şehirleri ve Alman Konfederasyonu ayrı olarak sayılmışlardır. (35 monarşi)
- ^ Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu Avrupa içinde sayılmıştır.
- ^ Türkiye Cumhuriyeti Avrupa içinde sayılmış, Sovyetler Birliği tek bir cumhuriyet, Özgür İrlanda Devleti bağımsız bir monarşi, Vatikan seçimli monarşi, Macaristan Krallığı nominal monarşi olarak sayılmıştır.
- ^ Türkiye Cumhuriyeti Avrupa içinde sayılmış, Sovyetler Birliği tek bir cumhuriyet, Trieste Serbest Bölgesi bağımsız bir cumhuriyet, Vatikan seçimli monarşi, Franco İspanyası nominal monarşi olarak sayılmıştır.
- ^ Türkiye Cumhuriyeti Avrupa içinde sayılmış, Rusya Federasyonu tek bir cumhuriyet, Kosova Cumhuriyeti (çoğu Avrupa ülkesi tarafından tanındı) bağımsız bir cumhuriyet, Vatikan seçimli monarşi olarak sayılmıştır. Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kazakistan haritada gösterilmemiş ve sayılmamıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Türkiye tarafından tanınmaktadır) ve tanınmamış bütün devletler sayıma dâhil edilmemiştir.
- ^ Anderson, Lisa. "Absolutism and the Resilience of Monarchy in the Middle East." Political Science Quarterly, Vol. 106, No. 1 (Spring, 1991), pp. 1–15
- ^ Bernard Lewis. "The Concept of an Islamic Republic" Die Welt des Islams, New Series, Vol. 4, Issue 1 (1955), pp. 1–9
- ^ OED, s. v.
- ^ "Presidential Systems" Governments of the World: A Global Guide to Citizens' Rights and Responsibilities. Ed. C. Neal Tate. Vol. 4. Detroit: Macmillan Reference USA, 2006. pp. 7–11.
- ^ Article VII, Constitution of the United States
- ^ Petrocelli, William (10 Kasım 2016). . huffingtonpost.com. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Article II, Para 2, Constitution of the United States
- ^ The novelist and essayist H. G. Wells regularly used the term crowned republic to describe the United Kingdom, for instance in his work A Short History of the World. Alfred, Lord Tennyson in his poem Idylls of the King 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . "The Identity of the Bourgeois Liberal Republic." The Invention of the Modern Republic. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
- ^ (Fransızca). Historical Dictionary of Switzerland. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021.
Les nouveaux cantons de la Suisse latine choisirent le titre de république, qui soulignait leur indépendance, alors que "canton" met l'accent sur l'appartenance à la Confédération; Genève, Neuchâtel et le Tessin l'ont conservé jusqu'à nos jours.
- ^ André Munro. . Encyclopedia Britannica. Britannica. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Frank Anthony Carl Mantello, A. G. Rigg (1996). Medieval Latin: An Introduction and Bibliographical Guide. CUA Press. s. 209. ISBN .
- ^ Jason Glenn, Professor Jason Glenn, D. E. Luscombe (2004). Politics and History in the Tenth Century: The Work and World of Richer of Reims. Cambridge University Press. s. 246. ISBN .
- ^ Christopher Dawson (2002). The Making of Europe: An Introduction to the History of European Unity. CUA Press. s. 101. ISBN .
- ^ Giuliano Amato, Enzo Moavero-Milanesi, Gianfranco Pasquino, Lucrezia Reichlin (2019). The History of the European Union: Constructing Utopia. Bloomsbury Publishing. s. 17. ISBN .
- ^ Anthony Kaldellis (2013). Ethnography After Antiquity: Foreign Lands and Peoples in Byzantine Literature. University of Pennsylvania Press. s. 14. ISBN .
- ^ Van Reybrouck, David. Against Elections (p. 75). Seven Stories Press. 2016.
- ^ Van Reybrouck, David. Against Elections (p. 85). Seven Stories Press. 2016.
- ^ "Republicanism 9 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." Stanford Encyclopedia of Philosophy. Jun 19, 2006
- ^ McCormick, John P. "Machiavelli against Republicanism: On the Cambridge School's 'Guicciardinian Moments'" Political Theory, Vol. 31, No. 5 (Oct., 2003), pp. 615–43
- ^ Pocock, J. G. A The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition Princeton: 1975, 2003
- ^ Philip Pettit, Republicanism: A Theory of Freedom and Government, NY: Oxford U.P., 1997, ; Oxford: Clarendon Press, 1997.
- ^ . 1828.mshaffer.com. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
- ^ . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
- ^ . www.ushistory.org. 2 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
- ^ Everdell (2000) p. 6
- ^ . 25 Haziran 2022. 20 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ In re Duncan, 139 U.S. 449, 11 S.Ct. 573, 35 L.Ed. 219; Minor v. Happersett, 88 U.S. (21 Wall.) 162, 22 L.Ed. 627.
- ^ GOVERNMENT (Republican Form of Government) – One in which the powers of sovereignty are vested in the people and are exercised by the people ... directly ... Black's Law Dictionary, Sixth Edition, p. 695
- ^ W. Paul Adams "Republicanism in Political Rhetoric Before 1776." Political Science Quarterly, Vol. 85, No. 3 (Sep., 1970), pp. 397–421
- ^ a b Wood, Gordon (April 1990). "Classical Republicanism and the American Revolution". Chicago-Kent Law Review. 66: 13-20. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
- ^ Hutchins, Thomas; Washington, George; Paine, Thomas; Jefferson, Thomas; Adams, John; Fadden, Will (12 Nisan 2008). . www.loc.gov. 28 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
- ^ Bailyn, Bernard. The Ideological Origins of the American Revolution. Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press, 1967.
- ^ Kramnick, Isaac. Republicanism and Bourgeois Radicalism: Political Ideology in Late Eighteenth-Century England and America. Ithaca: Cornell University Press, 1990.
Dış bağlantılar
Vikisöz'de Cumhuriyet ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Vikisözlük'te cumhuriyet ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
Wikimedia Commons'ta Cumhuriyet ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Wikimedia Commons'ta Cumhuriyet ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cumhuriyet siyasi gucun halk ve temsilcileri tarafindan paylasildigi bir devlet yonetim seklidir ve yapisi geregi monarsinin yoklugu uzerine kuruludur Bir cumhuriyette temsil genel vatandaslar tarafindan serbestce secilebilir veya secimle belirlenebilir Bircok tarihi cumhuriyette temsil kisisel statuye dayanmis ve secimlerin rolu sinirli olmustur Bu durum gunumuzde de gecerlidir resmi adlarinda cumhuriyet kelimesini kullanan 159 devlet 2017 itibariyla ve diger cumhuriyet olarak kurulmus devletler temsil hakkini ve secim surecini dar bir sekilde sinirlayan devletler arasinda yer almaktadir Bu terim MO 509 da krallarin devrilmesinden MS 27 de Imparatorlugun kurulmasina kadar suren Antik Roma Cumhuriyeti nin anayasasina atifta bulunarak modern anlamini gelistirmistir Bu anayasa etkili bir sekilde guc sahibi olan zengin soylulardan olusan bir Senato magistralari secme ve yasalari kabul etme yetkisine sahip tum ozgur vatandaslarin katildigi birkac halk meclisi ve cesitli turde sivil ve siyasi yetkilere sahip bir dizi magistratliktan olusuyordu Genellikle bir cumhuriyet tek bir egemen devlet olsa da cumhuriyet olarak adlandirilan alt ulusal devlet varliklari veya dogasi itibariyla cumhuriyetci olarak tanimlanan hukumetler de bulunmaktadir TanimTerim Yunanca politeia kelimesinin Latin cevirisinden kaynaklanmaktadir Cicero diger Latin yazarlari arasinda politeia yi res publica olarak cevirdi ve Ronesans bilginleri tarafindan republic veya cesitli Avrupa dillerinde benzer terimler olarak cevrildi Politeia terimi hukumet bicimi polity veya rejim olarak cevrilebilir ve bu nedenle modern cumhuriyet kelimesi gibi her zaman belirli bir rejim turu icin kullanilmayan bir kelimedir Platon un politik bilim uzerine buyuk calismalarindan biri Politeia olarak adlandirilmisti ve Ingilizcede bu nedenle Cumhuriyet olarak bilinir Ancak baslik disinda Cumhuriyet in modern cevirilerinde politeia icin alternatif ceviriler de kullanilir Ancak Politika adli eserinin III Kitabinda Aristoteles in politeia teriminin daha spesifik bir sekilde kullanilabilecegini belirttigi gorunuyor Vatandaslar genel olarak halkin iyiligi icin yonettiginde bu tum hukumetler icin ortak adi olan politeia olarak adlandirilir Ayrica klasik Latincede republic terimi genel anlamda herhangi bir rejimi ifade etmek icin veya halkin iyiligi icin calisan hukumetlere ozgu bir sekilde kullanilabilir Orta Cag in sonlarina dogru Kuzey Italya da bircok sehir devleti komun veya signoria temelli hukumetlere sahipti Giovanni Villani gibi yazarlar bu devletlerin dogasini ve diger rejim turlerinden farklarini anlatmaya basladilar Devletleri tanimlamak icin libertas populi ozgur bir halk gibi terimler kullandilar 15 yuzyilda Antik Roma yazilarina olan yenilenmis ilgi yazarlarin klasik terimleri tercih etmelerine neden oldu Monarsi disindaki devletleri tanimlamak icin yazarlar ozellikle Leonardo Bruni Latin deyisi res publica yi benimsedi Bruni ve Machiavelli res publica terimini Kuzey Italya daki monarsi olmayan devletleri tanimlamak icin kullandilar Ancak res publica teriminin orijinal Latincede bir dizi iliskili anlami vardir Terim kelimenin tam anlamiyla halk isi olarak cevrilebilir Roma yazarlari tarafindan genellikle devleti ve hukumeti ifade etmek icin kullanilmistir hatta Roma Imparatorlugu doneminde bile Sonraki yuzyillarda Ingilizce commonwealth kelimesi res publica nin bir cevirisi olarak kullanilmaya baslandi ve Ingilizcede kullanimi Romalilarin res publica terimini nasil kullandiklarina benzerdi Ozellikle Oliver Cromwell in Koruyuculuk doneminde commonwealth kelimesi yeni monarsi olmayan devleti tanimlamak icin en yaygin terim olarak kullanilirken republic terimi de yaygin bir sekilde kullanilmistir Benzer sekilde Lehcede terim rzeczpospolita olarak cevrildi ancak bu ceviri su anda yalnizca Polonya ile ilgili olarak kullanilmaktadir Gunumuzde cumhuriyet terimi genellikle bir hukumet sistemini ifade eder ve bu sistem gucunu miras veya ilahi hak gibi baska bir temelden degil insanlardan alir TarihKlasik Yunanistan ve Roma da gelistirilen felsefi terminolojiye ragmen Aristoteles tarafindan zaten ozetlenmis olan Yunanistan da degil Orta Dogu da da bircok farkli anayasaya sahip sehir devleti uzun bir tarihe sahipti Klasik donemden sonra Orta Cag da Venedik gibi bircok ozgur sehir yeniden gelisti Klasik cumhuriyetler MO 45 te Roma Cumhuriyeti haritasi Modern cumhuriyet turu klasik dunyada bulunan herhangi bir devlet turunden farklidir Klasik donemde hala cumhuriyet olarak adlandirilan birkac devlet bulunmaktadir Buna antik Atina ve Roma Cumhuriyeti dahildir Bu devletlerin yapilari ve yonetimleri modern herhangi bir cumhuriyetten farkliyken klasik Orta Cag ve modern cumhuriyetlerin tarihsel bir sureklilik olusturup olusturmadigina dair bir tartisma da vardir J G A Pocock farkli bir cumhuriyetci gelenegin klasik dunyadan gunumuze kadar uzandigini savunmustur Diger bazi bilim adamlari bu konuda farkli goruslere sahip Ornegin Paul Rahe klasik cumhuriyetlerin modern herhangi bir ulkedekilerle az baglantisi olan bir hukumet bicimi oldugunu savunuyor Klasik cumhuriyetlerin siyasi felsefesi sonraki yuzyillar boyunca cumhuriyetci dusunceyi etkiledi Machiavelli Montesquieu Adams ve Madison gibi cumhuriyetleri savunan filozoflar ve politikacilar cesitli rejim turlerini tanimlayan klasik Yunan ve Latin kaynaklarina yogun bir sekilde dayandilar Aristoteles in Politika adli kitabi cesitli hukumet bicimlerini tartisiyor Aristoteles politeia olarak adlandirdigi bir sekli diger sekillerin bir karisimindan olusan bir sistem seklinde belirledi Bu ideal hukumet bicimlerinden biriydi Polybius bu fikirlerin bircogunu genisletti ve yine karisik hukumet fikrine odaklandi Bu gelenegin en onemli Roma eseri Cicero nun De re publica sidir Zamanla klasik cumhuriyetler imparatorluklar haline geldi veya imparatorluklar tarafindan fethedildi Cogu Yunan cumhuriyeti Buyuk Iskender in Makedonya Imparatorlugu tarafindan ilhak edildi Roma Cumhuriyeti Kartaca gibi cumhuriyetler olarak kabul edilebilecek diger Akdeniz devletlerini fethederek buyuk bir sekilde genisledi Roma Cumhuriyeti kendisi daha sonra Roma Imparatorlugu haline geldi Diger antik cumhuriyetler Pre klasik sehir devletlerine atifta bulunmak icin cumhuriyet terimi sikca kullanilmaz ozellikle Graeco Roman etkisi altindaki Avrupa disinda kalmis bolgelerde Ancak Avrupa disindaki bazi erken donem devletlerin bugun bazen cumhuriyetlere benzer olarak kabul edildigi hukumetleri vardi Orta Dogu da Dogu Akdeniz in bircok sehri kolektif yonetim basarisina ulasti Cumhuriyet sehir devletleri MO 11 yuzyildan baslayarak Levant kiyisi boyunca Fenike de yayginlasti Antik Fenike de Shophet kavrami Roma konsulune cok benziyordu Pers egemenligi altinda M O 539 332 Tire gibi Fenike sehir devletleri kral sistemini ortadan kaldirdi ve 6 yillik kisa gorev sureleri boyunca iktidarda kalan suffetes hakimler sistemi ni benimsedi Arwad bir monark yerine halkin egemen olarak tanimlandigi bilinen en eski cumhuriyet orneklerinden biri olarak gosterilmistir kaynak guvenilir mi Yahudi Yargiclar donemi Birlesik Monarsi oncesi Israilogullari konfederasyonu da bir cumhuriyet turu olarak kabul edilmistir Gunumuz Nijerya sinda Igbo halkinin yonetim sistemi dogrudan ve katilimci demokrasi olarak tanimlanmistir Guney Asya Erken cumhuriyet kurumlari bagimsiz gaṇasaṅghalardan geliyor gaṇa kabile ve saṅgha meclis anlamina geliyor MO 6 yuzyildan bu yana var olabilirdi ve bazi bolgelerde Hindistan da MS 4 yuzyila kadar surmustur Ancak bu konuda kanitlar yaygin degildir ve o doneme ait saf tarihi kaynak mevcut degildir Indya yi simdiki Pakistan ve Kuzeybati Hindistan ele gecirdigi donemden iki yuzyil sonra yazmis olan Yunan tarihci Diodorus ayrinti vermeden Hindistan da bagimsiz ve demokratik devletlerin var oldugunu belirtiyor Modern bilim adamlari MO 3 yuzyilda demokrasi kelimesinin ve sonrasinda dusus yasadigini ve dogasi ne olursa olsun herhangi bir ozerk devleti ifade edebilecegini belirtiyorlar Mahajanapadalar donemin en guclu ve engin on alti kralligi ve cumhuriyetiydi ayrica Eski Hindistan i boydan boya uzanan bir dizi kucuk krallik da vardi Mahajanapadalar ve daha kucuk eyaletler arasinda Shakyas Koliyas Mallakas ve Licchavis cumhuriyetci hukumeti izledi Gaṇa nin ana ozellikleri arasinda bir hukumdar genellikle raja adiyla bilinen ve tartisma kurulu olan bir meclis yer aliyor Meclis duzenli olarak toplaniyordu Tum onemli devlet kararlarini tartisirdi En azindan bazi devletlerde katilim tum ozgur erkeklere acikti Bu kurum ayrica tam mali idari ve yargi yetkisine sahipti Adi bile nadiren gecen diger memurlar meclisin kararlarina uyarlardi Gaṇa tarafindan secilen hukumdar gorunuse gore her zaman Kshatriya Varna nin soylu sinifindan bir aileye aitti Hukumdar aktivitelerini meclisle koordine ederdi bazi devletlerde diger soylularin bir konseyi ile bunu yapardi Licchavis in 7 077 raja dan olusan en onemli ailelerin basindaki yonetim organi vardi Ote yandan Gautama Buddha donemi boyunca Shakyas Koliyas Mallakas ve Licchavis meclisin tum zengin ve fakir erkeklere acik oldugu bir yonetim sekline sahiptiler Kusinagara sehrinde merkezlenen Mallakas ve Vaishali sehrinde merkezlenen Vajjika veya Vṛjika Birligi gibi erken donem cumhuriyetler veya gaṇasaṅgha MO 6 yuzyildan bu yana varligini surdurmustur ve bazi bolgelerde MS 4 yuzyila kadar devam etmistir Vajji Mahajanapada nin hukumdarlik konfederasyonundaki en unlu klan Licchavis klaniydi Magadha kralligi Rajakumara toplulugu gibi cumhuriyet topluluklarini iceriyordu Koyler yerel seflerinin Gramaka adi verilen kendi meclislerine sahipti Yonetimleri yurutme yargi ve askeri islevlere ayrilmisti Bu hukumetleri en iyi nasil tarif edilecegi konusunda bilginler farkli gorusler belirtmektedirler ve kanitlarin belirsiz aralikli niteligi genis anlasmazliklar icin izin verir Bazilari toplantilarin merkezi rolunu vurgular ve dolayisiyla onlari demokrasiler olarak ovuyor diger bilim adamlari liderligin ust sinif hakimiyetine ve toplantinin kontrol edilebilirligine odaklanir ve bir oligarsi veya aristokrasi olarak gorur Toplantinin acik gucune ragmen bilesimi ve katiliminin gercekten populer olup olmadigi henuz belirlenmemistir Bu verimli bir sekilde yonetmek icin hukumdarlara antik el kitabi olan Arthashastra da yansitilmaktadir Saṅghalarla nasil basa cikilacagina dair bir bolum icerir bu da soylu liderleri manipule etme hakkinda hukumler icerir ancak vatandaslarin kutlesini nasil etkileyebilecegine dair hicbir sey soylemez ganesanha nin daha cok bir aristokratik yonetim veya oligarsik cumhuriyet oldugunu demokrasi den daha fazla ifade eder Izlanda Cumhuriyeti Izlanda Cumhuriyeti 930 CE de Norvec ten kacan multeciler tarafindan kuruldu Norvec Krali ulkeyi birlestirmesi sonrasinda meydana gelen amacsizliktan kacanlar Izlanda ya yerlesti Cumhuriyet sefler tarafindan yonetilen bir dizi klanlardan olusuyordu ve Althing alt mahkemelerden temyiz edilen anlasmazliklarin cozuldugu bir parlamento ve yuksek mahkeme karisimiydi yasalar belirlendi ve ulusal oneme sahip kararlar alindi Bunlardan biri 1000 yilindaki Izlanda Hristiyanlastirmasiydi Althing tum Izlandalilarin Hristiyanliga vaftiz edilmesi gerektigini bildirdi ve putperest rituellerin kutlanmasini yasakladi Izlanda Cumhuriyeti nin resmi bir lideri yoktu bu diger devletlerin cogunun aksineydi 13 yuzyilda Sturlung Cagi nda Izlanda Cumhuriyeti savasan klanlar arasindaki uzun catismalar nedeniyle zarar gormeye basladi Bununla birlikte Norvec Krali Haakon IV un Izlandalilarin Norvec ailesi ne yeniden katilmasi icin baskisi Izlanda seflerinin 1262 de Gamli sattmali Eski Antlasma nin imzalanmasiyla Haakon IV u kral olarak kabul etmelerine yol acti Bu Cumhuriyet in sonunu getirdi Ancak Althing hemen hemen 800 yil sonra hala Izlanda nin parlamentosudur Merkantilist Ticari cumhuriyetler Giovanni Battista Tiepolo Neptun denizin zenginligini Venedik e sunuyor 1748 1750 Bu tablo Venedik Cumhuriyeti nin gucunun bir alegorisidir Avrupa da Orta Cag in sonlarinda bircok kucuk devlet cumhuriyet hukumet sistemlerini benimsediginde yeni cumhuriyetler ortaya cikti Bu genellikle kucuk ancak zengin ticaret devletleri idi Akdeniz deniz ticaret cumhuriyetleri gibi ve tuccar sinifi onem kazanmisti Knud Haakonssen Ronesans doneminde topraga dayali bir elitin kontrolunde olan devletlerin monarsiler oldugu ve ticari elitin kontrolunde olan devletlerin cumhuriyetler oldugu seklinde Avrupa nin bolundugunu belirtmistir Italya Avrupa nin en yogun nufuslu bolgelerinden biriydi ve ayni zamanda en zayif merkezi hukumete sahip olanlardan biriydi Bu nedenle bircok sehir onemli olcude bagimsizlik kazandi ve komun seklinde yonetim bicimlerini benimsedi Feodal kontrolunden tamamen bagimsiz olan Italyan sehir devletleri kirsal bolgelerin kontrolunu ele gecirerek genisledi En guclu iki sehir devleti Venedik Cumhuriyeti ve rakibi Cenova Cumhuriyeti idi Her ikisi de buyuk ticaret limanlariydi ve Akdeniz in buyuk bir bolumunu kontrol etmek icin deniz gucunu kullanarak daha da genisledi Ilk kez Italya da cumhuriyetleri savunan bir ideoloji gelisti Bartholomew of Lucca Brunetto Latini Padova li Marsilius ve Leonardo Bruni gibi yazarlar Orta Cag sehir devletlerini Yunanistan ve Roma mirasinin mirascilari olarak gorduler Avrupa genelinde onemli ticaret sehirlerinde zengin bir tuccar sinifi gelisti Servetleri olmasina ragmen kirsal toprak sahiplerinin hakim oldugu feodal sistemde cok az guce sahiptiler ve Avrupa genelinde kendi ayricaliklarini ve yetkilerini savunmaya basladilar Fransa ve Ingiltere gibi daha merkeziyetci devletler sinirli sehir sartnameleri verdi Metz Cumhuriyeti nin baslangici Auguste Mignet tarafindan 1289 da ilk Meclis Baskani nin secilmesi Metz o zamanlar Kutsal Roma Imparatorlugu nun bir imparatorluk sehriydi Daha gevsek yonetilen Kutsal Roma Imparatorlugu nda en buyuk 51 kasaba ozgur imparatorluk sehirleri haline geldi Hala Kutsal Roma Imparatorlugu nun egemenligi altinda olsalar da cogu yerel olarak guclerini elinde tuttu ve cumhuriyet hukumet sekillerini benimsedi Isvicre nin onemli ticaret sehirleri de imparatorluk dogrudan yonetimi haklarini korumuslardir Isvicre nin alp kasaba ve koyleri cografyadan kaynakli olarak merkezi kontrolun disinda kalmistir Italya ve Almanya nin aksine kirsal alanlarin buyuk bir bolumu feodal baronlar tarafindan kontrol edilmiyordu bagimsiz ciftciler tarafindan kontrol ediliyordu ve onlar da topluluk merkezli yonetim bicimlerini kullaniyorlardi Habsburglar bolge uzerinde kontrolu yeniden saglamayi denediginde hem kirsal ciftciler hem de sehir tuccarlari ayaklandi Isvicreliler zafer kazandi ve Isvicre Konfederasyonu ilan edildi Isvicre bugune kadar cumhuriyet hukumet seklini korumustur Rusya da da guclu bir tuccar sinifina sahip olan iki sehir Novgorod ve Pskov sirasiyla 12 ve 13 yuzyillarda cumhuriyet hukumetlerini benimsediler Ancak cumhuriyetler 15 yuzyilin sonunda ve 16 yuzyilin basinda Rusya tarafindan fethedilince sona erdi Bu erken cumhuriyetlerin hukumet seklinin egemen bicimi seckin patricialarin sinirli bir konseyi tarafindan kontrol edilmesiydi Secimlerin yapildigi yerlerde oy kullanacak ve aday olacak kisileri hem mulk sahipligi kosullari hem de lonca uyeligi sinirliyordu Bircok devlette dogrudan secimler yapilmadi ve konsey uyeleri ya soylulardan olusuyordu ya da mevcut konsey tarafindan ataniyordu Bu nufusun buyuk cogunlugunu siyasi gucsuzluge birakti ve alt siniflarin ayaklanmalari sikca oldu Gec Orta Cag da Kutsal Roma Imparatorlugu nun kasabalarinda 200 den fazla ayaklanma yasandi Italya da da benzer ayaklanmalar yasandi ozellikle Floransa daki Ciompi Ayaklanmasi onemliydi Dunyada merkantilist cumhuriyetler Selcuklu Hanedani nin cokusu ve Turk Anadolu Beyliklerinin kurulmasini takiben Ahiler bazen Italyan ticaret cumhuriyetleriyle karsilastirilan Ankara merkezli bir devlet kurdu Kalvinist cumhuriyetler Klasik yazarlar Italya cumhuriyetlerinin baslica ideolojik kaynaklari olurken Kuzey Avrupa da Protestan Reformu yeni cumhuriyetler kurmak icin gerekce olarak kullanildi Kalvinist teoloji en onemliydi ve Orta Cag cumhuriyetleri arasinda en buyuk ve guclulerinden biri olan Isvicre Konfederasyonu nda gelisti John Calvin monarsinin kaldirilmasini talep etmedi ancak imansiz hukumdarlari devirmenin gorevi oldugu doktrinini ileri surdu Fransiz Din Savaslari sirasinda Huguenotlarin yazilarinda cumhuriyetcilik savunmasi ortaya cikti Kalkinma Avrupa da olmadi Ingiltere ve Hollanda da olan cumhuriyetci ayaklanmalar icin Calvinizm onemli bir rol oynadi Italya sehir devletleri ve Hanseatic Birligi gibi her ikisi de onemli ticaret merkezleri idi ve Yeni Dunya ticaretiyle zenginlesen buyuk bir tuccar sinifina sahipti Her iki bolgenin de nufusunun buyuk bir bolumu Calvinizmi benimsedi Hollanda Ayaklanmasi 1566 da baslayarak Ispanyol Habsburg yonetimini reddetmekten dogdugunda Hollanda Cumhuriyeti ortaya cikti Ancak ulke cumhuriyetci hukumet seklini hemen benimsemedi bagimsizlik beyannamesi Abjuration Yasasi 1581 resmi olarak kral Philip tahtinin sadece bos oldugunu ilan etti ve Hollanda yoneticileri Philippe in yerine sirasiyla Anjou Duku Ingiltere Kralicesi Elizabeth ve Prens William of Orange a sordu Ulkenin egemenligini kendilerine devretme karari 1588 e kadar devletler Staten o zamanlar temsilci meclis tarafindan verilmedi 1641 de Ingiliz Ic Savasi basladi Puritanlar tarafindan onculuk edilen ve Londra tuccarlari tarafindan finanse edilen ayaklanma basarili oldu ve I Charles idam edildi Ingiltere de James Harrington Algernon Sidney ve John Milton monarsiyi reddetmek ve cumhuriyetci hukumet seklini benimsemek icin tartisan ilk yazarlardan bazilari oldu Ingiliz Commonwealth kisa omurlu oldu ve monarsi kisa surede geri getirildi Hollanda Cumhuriyeti ismi 1795 e kadar devam etti ancak 18 yuzyilin ortalarina kadar stattholder de facto bir kral haline gelmisti Calvinistler Kuzey Amerika daki Ingiliz ve Hollanda kolonilerinin en eski yerlesimcilerinden bazilariydi Liberal cumhuriyetler Eski donem Avrupa da liberal cumhuriyetlerParis te Fransiz Cumhuriyeti nin bir alegorisiSeptinsular Republic bayragi1848 Devrimleri sirasindaki Stockholm isyanlarindan el yazisiyla yazilmis devrimci bir Cumhuriyetci yasa tasarisi Tahttan indir kral olmaya uygun degil Yasasin Cumhuriyet Reform Kahrolsun Kraliyet ailesi cok yasa Aftonbladet Krala olum Cumhuriyet Halk Cumhuriyeti bu aksam Yazarin kimligi bilinmiyor Eski donem Avrupa bu ilk cumhuriyetci ayaklanmalarin yani sira monarsik gucte buyuk bir artis gordu Mutlak monarsinin cagi Orta Cag in cogunda var olan sinirli ve merkezi olmayan monarsilerin yerini aldi Ayni zamanda yazarlar serisi liberalizm olarak bilinen ideolojiyi yarattiklari surecte monarsinin toplam kontrolune bir tepki gosterdi Aydinlanma dusunurlerinin cogu cumhuriyetlerden cok anayasal monarsi fikirlerine daha cok ilgi duyuyordu Cromwell rejimi cumhuriyetciligi diskredite etmisti ve cogu dusunur cumhuriyetlerin ya anarsi ya da tiranlikla sonuclandigina inaniyordu Bu nedenle Voltaire gibi filozoflar mutlakiyetcilige karsi cikarken ayni zamanda guclu bir sekilde monarsi yanlisiydilar Jean Jacques Rousseau ve Montesquieu cumhuriyetleri ovduler ve Yunan sehir devletlerini bir model olarak gorduler Ancak her ikisi de 20 milyon nufuslu bir devlet olan Fransa nin cumhuriyet olarak yonetilmesinin imkansiz olacagini dusundu Rousseau Korsika daki 1755 1769 cumhuriyet deneyimini takdir etti ve kucuk kendi kendini yoneten komunlerin ideal siyasi yapisini tanimladi Montesquieu bir sehir devletinin ideal olarak bir cumhuriyet olmasi gerektigini dusundu ancak daha buyuk bir topraklara sahip bir devlette sinirli bir monarsinin daha uygun oldugunu savundu Amerikan Devrimi sadece koloniler uzerindeki Britanya Parlamentosu otoritesini reddetmekle basladi monarsiyi reddetmekle baslamadi Britanya kralinin temsilci hukumetleri haklarinin ihlali olarak gorenlerin hainler olarak adlandirilmasi ve otoritesini gostermek icin savas birlikleri gonderme destegi kolonileri yaygin bir sekilde tiranik bir duzen olarak algilanmasina neden oldu Amerika Bagimsizlik Bildirisi ile devrim liderleri monarsiyi kesin bir sekilde reddettiler ve cumhuriyetciligi benimsediler Devrim liderleri Fransiz liberal dusunurlerinin yazilari ve klasik cumhuriyetlerin tarihi konusunda iyi bilgi sahibiydiler John Adams tarih boyunca cumhuriyetler uzerine bir kitap yazmisti Ayrica genis capta dagitilan ve populer olarak yuksek sesle okunan Common Sense adli brosur Thomas Paine tarafindan daha genis bir kitleye cumhuriyetci idealler ve bagimsizlik nedenleri konusunda ozlu ve etkileyici bir aciklama yapti Amerika Birlesik Devletleri Anayasasi 1789 da yururluge girdi ve zayif bir konfederasyon olan Ilk Ulusal Hukumet Girisimi altinda kabul edilen Konfederasyon ve Ebedi Birlik Maddeleri yerine nispeten guclu bir federal cumhuriyet yaratti Ilk on Anayasa degisikligi Amerikan Devrimi ni hakli cikaran cumhuriyetci idealler icin temel olan belirli dogal haklari garanti etti Fransiz Devrimi de baslangicta cumhuriyetci degildi Sadece Varennes Kacisi ndan sonra krala kalan sempati kaldirildi ve bir cumhuriyet ilan edildi Louis XVI giyotinle idam edildi Fransa nin Fransiz Devrim Savaslari ndaki carpici basarisi bir dizi musterek cumhuriyetin kitada kurulmasiyla silah zoruyla Avrupa ya yayildi Napolyon un yukselisi Birinci Fransiz Cumhuriyeti nin sonunu getirdi her biri populer monarsilerle degistirildi Napolyonik donem boyunca zafer kazananlar kitanin en eski cumhuriyetlerinden bircokunu yok ettiler bunlar arasinda Venedik Cumhuriyeti Cenovalilar Cumhuriyeti ve Hollanda Cumhuriyeti bunlarin arasinda yer aldi Sonuc olarak monarsilere donusturulduler veya komsu monarsiler tarafindan baskilandilar Avrupa disinda Napolyon Savaslari Latin Amerika devletlerinin bagimsizliklarini kazanmasina izin vererek baska bir cumhuriyet grubunun olusmasina neden oldu Liberal ideoloji bu yeni cumhuriyetler uzerinde sinirli bir etkiye sahipti Ana itici guc denizden gonderilen valiler olan Peninsulares ile catisma halindeki yerel Avrupali kokenli Creole nufusuydu Latin Amerika nin cogunda nufusun cogunlugu Afrikali ya da yerli Amerikaliydi ve Creole elitleri bu gruplara guc ve genis tabanli halk egemenligi vermekle ilgilenmiyordu Ayaklanmalarin baslica kiskirticisi ve en onemli teorisyenlerinden biri olan Simon Bolivar liberal ideallere sempati duyuyordu ancak Latin Amerika nin boyle bir sistemin islemesi icin sosyal bir uyuma sahip olmadigini dusundu ve otoriterligi gerekli olarak savundu Meksika da bu otoriterlik kisa sureligine Birinci Meksika Imparatorlugu seklinde ortaya cikti nedeniyle Portekiz kraliyet mahkemesi 1808 de Brezilya ya tasindi Brezilya 7 Eylul 1822 de bir monarsi olarak bagimsizligini kazandi ve Brezilya Imparatorlugu 1889 a kadar surdu Diger bircok Latin Amerika devletinde cogu 20 yuzyilin sonunda liberallesene kadar farkli otoriter cumhuriyet turleri vardi 1815 te Avrupa ulkeleri Monarsiler 55 Cumhuriyetler 9 1914 te Avrupa ulkeleri Monarsiler 22 Cumhuriyetler 4 1930 da Avrupa ulkeleri Monarsiler 20 Cumhuriyetler 15 1950 de Avrupa ulkeleri Monarsiler 13 Cumhuriyetler 21 2015 te Avrupa ulkeleri Monarsiler 12 Cumhuriyetler 35 Honore Daumier 1848 Cumhuriyet adli eseri Ikinci Fransiz Cumhuriyeti nin sembolik bir temsili Tuval uzerine yagli boya 73 x 60 cm Louvre Paris Fransa nin Ikinci Cumhuriyeti 1848 de olusturuldu ancak 1852 de kendini imparator ilan eden III Napolyon tarafindan kaldirildi Fransa nin Ucuncu Cumhuriyeti Fransa Prusya Savasi sirasinda sivil bir devrimci komite III Napolyon un teslimiyetini kabul etmeyi reddettiginde 1870 te kuruldu Ispanya kisa sureligine 1873 74 te Ispanyol Cumhuriyeti oldu ancak monarsi kisa surede geri getirildi 20 yuzyilin basinda Fransa Isvicre ve San Marino Avrupa da kalan tek cumhuriyetlerdi Bu 1908 sonra degisti ve 5 Ekim 1910 devrimi Portekiz Cumhuriyeti ni kurdu Cin Cumhuriyeti nin daimi Baskani Yuan Shikai ve gecici Cumhurbaskani Sun Yat sen anisina 1920 lerden kalma bir poster Dogu Asya da 19 yuzyil boyunca Cin de onemli olcude cumhuriyetcilik goruldu ve anayasal monarsi talep eden bir dizi protesto hareketi gelisti Bu cabalarin en onemli lideri Sun Yat sen di uc Halk Ilkesi adini verdigi fikirleri Amerikan Avrupa ve Cin fikirlerini birlestirirdi Onun liderliginde Cin Cumhuriyeti 1 Ocak 1912 de ilan edildi Cumhuriyetcilik I Dunya Savasi nin ardindan onemli olcude genisledi ve bircok buyuk Avrupa imparatorlugu coktu Rus Imparatorlugu 1917 Alman Imparatorlugu 1918 Avusturya Macaristan Imparatorlugu 1918 ve Osmanli Imparatorlugu 1922 hepsi cumhuriyetler ile degistirildi Bu kargasa doneminde pek cok yeni devlet bagimsizliklarini kazandi ve bunlarin bircogu Irlanda Polonya Finlandiya ve Cekoslovakya gibi cumhuriyetci hukumet sistemlerini secti Yunanistan in Yunan Turk Savasi nda 1919 22 yenilgisinden sonra monarsi kisa sureligine 1924 35 tarafindan degistirildi 1931 de 1931 39 ilan edildi ve bu Ispanya Ic Savasi nin oncusu oldu Cumhuriyetci fikirler ozellikle Asya da yayiliyor Amerika Birlesik Devletleri 19 yuzyilin sonlarinda Dogu Asya da onemli bir etkiye sahip olmaya basladi ve Protestan misyonerler merkezi bir rol oynadi Bati nin liberal ve cumhuriyetci yazarlari da etki etti Tum bunlar uzun zamandir halkin Tanri nin Mandate ini kaybetmis haksiz hukumetleri reddetme hakkina sahip oldugunu savunan yerli Konfucyuscu ilham kaynakli siyasi felsefeyle birlesti Dogu Asya da iki kisa omurlu cumhuriyet ilan edildi Tayvan Cumhuriyeti ve Birinci Filipin Cumhuriyeti Dekolonizasyon somurgecilik sonrasi Ingiliz Milletler Toplulugu uyesi cumhuriyetlerinin bir haritasi II Dunya Savasi nin ardindan gecen yillarda kalan Avrupa somurgelerinin cogu bagimsizliklarini kazandi ve cogu cumhuriyet oldu Iki buyuk somurgeci guc Fransa ve Ingiltere idi Cumhuriyetci Fransa eski somurgelerinde cumhuriyetlerin kurulmasini tesvik etti Ingiltere erken yerlesimci somurgelerinde yarattigi bagimsiz Commonwealth kralliklari modelini takip etmeye calisti Yerlesimci somurgelerin cogu ve Karayipler in kucuk devletleri bu sistemini korurken Afrika ve Asya daki yeni bagimsiz ulkeler tarafindan reddedildi ve anayasalarini gozden gecirdiler ve cumhuriyet oldular Orta Dogu da Ingiltere farkli bir model izledi Irak Urdun Kuveyt Bahreyn Umman Yemen ve Libya dahil bircok somurge ve mandada yerel monarsiler kurdu Sonraki on yillarda devrimler ve darbeler bircok monarsi rejimini devirdi ve cumhuriyetler kuruldu Bazi monarsiler halen varligini surduruyor ve Orta Dogu neredeyse tam siyasi kontrolu olan monarsiler tarafindan yonetilen birkac buyuk devletin bulundugu dunyadaki tek bolgedir Sosyalist cumhuriyetler I Dunya Savasi nin ardindan Rus monarsisi Rus Devrimi sirasinda dustu Rus Gecici Hukumeti liberal bir cumhuriyetin hatlarinda kuruldu ancak bu Bolsevikler tarafindan devrildi ve onlarin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi ni kurmalarina yol acti Bu Marksist Leninist ideoloji altinda kurulan ilk cumhuriyetti Komunizm tamamen monarsiye karsiydi ve 20 yuzyil boyunca bircok cumhuriyetci hareketin onemli bir unsuru haline geldi Rus Devrimi Mogolistan a yayildi ve 1924 yilinda teokratik monarsiyi devirdi Ikinci Dunya Savasi nin ardindan komunistler Romanya Bulgaristan Yugoslavya Macaristan ve Arnavutluk un kontrolunu giderek ele gecirdi ve bu devletlerin monarsiler yerine sosyalist cumhuriyetler olarak yeniden kurulmalarini sagladi Komunizm ayni zamanda diger ideolojilerle de karisti Bunun bir ornegi somurgecilik sonrasi donemde bircok milli kurtulus hareketi tarafindan benimsendi Vietnam da komunist cumhuriyetciler Nguyễn hanedanligini devretti ve komsu Laos ve Kambocya daki monarsiler 1970 lerdeki komunist hareketler tarafindan devrildi Arap sosyalizmi Misir Irak Libya ve Yemen deki monarsilerin devrildigi bir dizi isyan ve darbeye katkida bulundu Afrika da ise Marksizm Leninizm ve Afrika sosyalizmi Burundi ve Etiyopya gibi devletlerde monarsinin sona ermesine ve cumhuriyetin ilan edilmesine yol acti Islam cumhuriyetleri Islami siyasi felsefe ozellikle Al Farabi nin calismalarinda mutlak monarsiye karsi uzun bir tarihe sahiptir Seriat hukuku hukumdarin iradesinin onune gecti ve sura yoluyla secilmis hukumdarlar onemli bir doktrindi Erken halifelik secilmis bir yoneticinin prensiplerini korurken sonraki devletler miras yoluyla veya askeri diktatorlukler haline geldiler ancak bircok devlette danisma surasinin bir tur yapay goruntusu surdu Bu devletler genellikle cumhuriyetler olarak adlandirilmazlar Musluman ulkelerde cumhuriyet kelimesinin su anki kullanimi 19 yuzyilin sonlarinda dilden odunc alinan ve bati anlamiyla benimsenen bir kullanimdir 20 yuzyil monarsilerin bircok bolgedeki devletlerde kaldirildigi Orta Dogu da cumhuriyetciligin onemli bir fikir haline gelmesine tanik oldu Irak laik bir devlet haline geldi Endonezya ve Azerbaycan gibi bazi ulkeler sekuler olarak basladi Iran da 1979 devrimi monarsiyi devirdi ve Islami demokrasi fikirleri temelinde bir Islam Cumhuriyeti yaratti Devlet baskaniYapisi Cogu modern cumhuriyetin bir hukumdari olmadigi icin cumhuriyetlerin cogunda devlet baskani icin baskan unvani kullanilir Buyuk Britanya da bir komitenin veya yonetim kurulunun baskanlik eden yetkilisi icin kullanilan bir isimdi Bu kullanim ayrica siyasi liderlere de uygulandi ve bunlar arasinda On Uc Koloni nin bazi liderleri de yer aldi baslangicta 1608 de Virginia Ilk cumhuriyet unvanini alan ulke Amerika Birlesik Devletleri ydi Komitenin basindaki kisinin kullanimini surdurerek Kita Kongresi Baskani orijinal kongrenin lideriydi Yeni anayasa yazildiginda Baskanlik unvani yeni yurutme organinin basina verildi Bir cumhuriyetin devlet baskani ayni zamanda hukumetin basiysa buna baskanlik sistemi denir Baskanlik sisteminin birkac farkli turu vardir Tam baskanlik sistemi onemli bir yetkiye sahip bir baskan ve merkezi bir siyasi rolu olan bir baskana sahiptir Diger bazi devletlerde ise yasama organi baskin konumdadir ve cumhurbaskani rolu neredeyse tamamen torensel ve siyasi olmayan bir role sahiptir ornegin Almanya Italya Hindistan ve Trinidad ve Tobago da oldugu gibi Bu devletler parlamenter cumhuriyetlerdir ve krallik sistemi olan anayasal monarsilerine hukumdarin gucunun buyuk olcude sinirli oldugu parlamenter sistemlere benzer sekilde isler Parlamenter sistemlerde basbakan olarak adlandirilan hukumet basi gercek siyasi gucu kullanir Yari baskanlik sistemleri onemli yetkilere sahip aktif bir devlet baskanina sahip olmasina ragmen onemli yetkilere sahip bir hukumet basbakanina da sahiptir Cumhuriyetlerde devlet baskani ve hukumet liderinin atama kurallari bazi cumhuriyetlerde karsit siyasi goruslere sahip bir baskan ve bir basbakanin atanmasina izin verir Fransa da hukumetin uyeleri ve baskan farkli siyasi fraksiyonlardan gelirse bu duruma koalisyon hukumeti denir Bosna Hersek San Marino ve Isvicre gibi bazi ulkelerde devlet baskani tek bir kisi degil bu gorevi ifa eden birkac kisiden olusan bir komite konsey olarak hizmet vermektedir Roma Cumhuriyeti nde iki konsul vatandasliklarini kanitlayabilen tum yetiskin ozgur erkeklerden olusan comitia centuriata tarafindan bir yillik bir sure icin secilirdi Secimler Liberal demokrasilerde cumhurbaskanlari dogrudan halk tarafindan veya dolayli olarak bir parlamento veya konsey tarafindan secilir Tipik olarak baskanlik ve yari baskanlik sistemlerinde cumhurbaskani dogrudan halk tarafindan secilir veya Amerika Birlesik Devletleri ndeki gibi dolayli olarak secilir Ulkede cumhurbaskani resmen eyaletler tarafindan secilen bir seciciler koleji tarafindan secilir ve tum eyaletler bunu secicilerin dogrudan secimiyle yapar Seciciler koleji araciligiyla cumhurbaskaninin dolayli secimi dolayli secim sistemi olan bir cumhuriyet kavramina uygun duser Bazilarina gore dogrudan secim cumhurbaskanina mesruiyet verir ve makama siyasi gucunun buyuk bir kismini verir Ancak Amerika Birlesik Devletleri Anayasasi nda ifade edilen mesruiyet kavrami dokuz eyalet tarafindan anayasanin imzalanmasindan kaynaklanan Amerika Birlesik Devletleri baskaninin mesruiyetinden farklidir Dogrudan secimin mesruiyet gerektirdigi fikri daha kucuk eyaletlerdeki secmenlere buyuk eyaletlerdekilerden daha fazla temsil saglayan madde ile ortaya cikan Buyuk Uzlasma nin ruhuna da aykiridir ornegin 2016 da Wyoming vatandaslari Kaliforniya vatandaslarina gore secmenlerde 3 6 kat daha fazla temsil edildi Parlamenter sistemli devletlerde cumhurbaskani genellikle parlamento tarafindan secilir Bu dolayli secim cumhurbaskanini parlamentoya baglar ve cumhurbaskanina sinirli mesruiyet saglar Bu durumda cogu cumhurbaskanligi yetkisi sadece nadir durumlarda kullanilabilen yedek yetkiler haline gelir Irlanda gibi secilmis cumhurbaskanlarinin sadece torensel yetkileri oldugu istisnalar da vardir Anlam belirsizlikleri Bir cumhuriyet ile bir monarsi arasindaki fark her zaman acik degildir Onceden Britanya Imparatorlugu ve bugun Bati Avrupa daki anayasal monarsilerin neredeyse tumunde gercek siyasi guc secilmis temsilcilerde bulunur ve hukumdarlar sadece teorik yetkilere hicbir yetkiye veya nadiren kullanilan yedek yetkilere sahiptir Gercek siyasi kararlarin mesruiyeti secilmis temsilcilerden gelir ve halkin iradesinden turetilir Miras yoluyla gecen monarsiler devam ederken siyasi guc bir cumhuriyette oldugu gibi halktan kaynaklanir Bu nedenle bu devletler bazen tacli cumhuriyetler olarak adlandirilir Modern liberal demokrasilerden bahsederken daha genel bir anlamda liberal cumhuriyet gibi terimler de kullanilir Bazi kendini ilan eden cumhuriyetler de benzer sekilde hareket eder ve liderde mutlak guc bulunur ve bu guc babadan ogula gecer Kuzey Kore ve Suriye politik kontrolun bir ogula devredildigi iki dikkate deger ornektir Bu devletler resmi olarak monarsiler degildir Gucun bir aile icinde gecmesi icin anayasal bir zorunluluk yoktur ancak uygulamada boyle bir sey gerceklesmistir Gucun son karar mercii bir monarside olsa da monarsi bir secim yoluyla secilir Bu tur bir devletin su anda ornegi Malezya da bulunmaktadir Burada Yang di Pertuan Agong Malay devletlerinin dokuz soylu hukumdarindan olusan Konferans ta her bes yilda bir secilir Vatikan Sehri Devleti nde ise papa kardinal secmenler tarafindan secilir Gunumuzde nadir olmasina ragmen secimle gelen monarsiler gecmiste sik sik goruluyordu Onemli bir ornek olan Kutsal Roma Imparatorlugu nda her yeni imparator bir secmen grubu tarafindan secildi Islam devletleri de nadiren dogulus sirasini kullaniyor yerine hanedanin halefi bir monarsinin varisi secmek icin cesitli secim sekillerine dayaniyordu Polonya Litvanya Ortak Cumhuriyeti 500 000 soylunun genis bir oy hakkina sahip oldugu secimle gelen bir monarsiye sahipti Bu sistem guclu toprak sahiplerinin tahti kontrol etmek icin gelistirdigi bir yontemdi ve Altin Ozgurluk olarak biliniyordu Bu sistemin destekcileri klasik ornekler ve Italyan Ronesansi nin yazilarina bakarak secimle gelen monarsilerini res publica ya dayanan bir rzeczpospolita olarak adlandirdi Alt federal cumhuriyetlerRusya nin federal cumhuriyetleri Genel olarak bir cumhuriyet olmak ayni zamanda egemenligi de icerir cunku devlet halk tarafindan yonetildigi icin yabanci bir guc tarafindan kontrol edilemez Buna onemli istisnalar vardir ornegin Sovyetler Birligi ndeki cumhuriyetler uye devletlerdi ve cumhuriyet olarak adlandirilmak icin uc kriteri karsilamalari gerekiyordu Teorik olarak ayrilma hakkindan yararlanabilmeleri icin Sovyetler Birligi nin ceperinde olmak Ayrilmadan sonra oz yeterli olmak icin ekonomik acidan yeterince guclu olmak soz konusu cumhuriyetin cogunluk nufusunu olusturan etnik grup tarafindan en az bir milyon kisinin ismi almasini gerektirmektedir Bazilari eski Sovyetler Birligi nin de uye devletlerin farkli ulus devletler oldugu iddiasina dayanarak bir supra milli cumhuriyet oldugunu ileri surmektedir Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Bosna Hersek Sosyalist Cumhuriyeti Hirvatistan Makedonya Karadag Sirbistan ve Slovenya olmak uzere alti cumhuriyetten olusan bir federasyon idi Her cumhuriyetin kendi parlamentosu hukumeti vatandaslik kurumu anayasasi vb vardi ancak belirli gorevler federasyona ordu para isleri devredilmisti Her cumhuriyet ikinci AVNOJ oturumunun sonuclarina ve federal anayasaya gore kendi kaderini tayin hakkina sahipti kubbesinde sergilenen Isvicre kantonlari Isvicre de tum kantonlar anayasalari yasama organlari yurutme organlari ve mahkemeleriyle birlikte bir cumhuriyet seklinde yonetildikleri kabul edilebilir bunlarin bircogu baslangicta bagimsiz devletlerdi Bu nedenle Roma dillerini konusan birkac kanton hala resmi olarak cumhuriyetler olarak adlandirilmakta ve Isvicre Konfederasyonu icindeki bagimsizlik gecmislerini ve isteklerini yansitmaktadir Ornek olarak Cenevre Cumhuriyeti ve Kantonu ile Ticino Cumhuriyeti ve Kantonu sayilabilir ABD nin Kaliforniya eyaletinin bayragi Amerika Birlesik Devletleri nin eyaletleri federal hukumet gibi cumhuriyetci bir yapiya sahip olmak zorundadir ve nihai yetki halkin elindedir Bu gereklilik eyaletlerin cogu yerel yasalari olusturup uygulamasi amaclandigindan ortaya cikmistir Federal hukumete devredilen ve eyaletlere yasaklanan alanlar haric olmak uzere yerli yasalarin cogunun eyaletler tarafindan yonetilmesi hedeflenmistir Eyaletlerin bir cumhuriyet seklinde olmasi gerektigi vatandaslarin haklarini koruma ve bir eyaletin diktatorluk veya monarsiye donusmesini engelleme amaci tasimaktadir Ayrica bagimsiz cumhuriyet olan ilk 13 eyaletin cumhuriyet olmayan diger eyaletlerle birlesme isteksizligini yansitmakta ve birlige sadece diger cumhuriyetlerin katilmasini saglamaktadir Amerika Birlesik Devletleri orneginde Amerikan Devrimi sonrasinda On Uc Ingiliz kolonisi bagimsiz devletlere donustu ve her biri cumhuriyetci bir yonetim sekli benimsedi Bu bagimsiz devletler baslangicta Amerika Birlesik Devletleri adiyla gevsek bir konfederasyon olusturdular ve daha sonra mevcut Amerika Birlesik Devletleri Anayasasi ni onaylayarak gunumuzdeki Amerika Birlesik Devletleri ni olusturdular bir cumhuriyet olan birligi yarattilar Sonradan birlige katilan herhangi bir eyaletin de bir cumhuriyet olmasi gerekiyordu Diger anlamlarEski anlami 17 yuzyildan once cumhuriyet terimi despotik bir rejim olmadigi surece herhangi bir hukumet sekline atifta bulunmak icin kullanilabilirdi Fransiz filozof Jean Bodin in cumhuriyet tanimi ise bircok ailenin ve onlarin ortak meselelerinin dogru bir sekilde duzenlenmis yonetimi egemen bir guc tarafindan olarak ifade edilmistir Oligarsiler ve monarsiler de dahil edilebilirdi cunku onlar da kamu yla paylasilan cikarlara yonelik olarak duzenlenmislerdi Orta Cag metinlerinde cumhuriyet terimi kralin basinda oldugu ortak cikarlari temsil eden bir kuruma atifta bulunmak icin kullanilirdi Ornegin Kutsal Roma Imparatorlugu da Sancta Respublica Romana yani Kutsal Roma Cumhuriyeti olarak da bilinirdi Bizans Imparatorlugu da kendisini Roma Cumhuriyeti olarak adlandirmaya devam etti cunku Bizanslilar monarsiyi cumhuriyetcilikle celiskili bir kavram olarak gormuyorlardi Bunun yerine cumhuriyetler halk egemenligine dayanan ve kurumlarinin ortak degerlere dayandigi herhangi bir devlet olarak tanimlaniyordu Demokrasi ve cumhuriyet Demokrasi terimi bazilari tarafindan cumhuriyet terimiyle esanlamli olarak kullanilmis olsa da baskalari binlerce yildir ikisi arasinda keskin ayrimlar yapmislardir Modern anayasal devletin kurucusu Montesquieu 1748 tarihli Yasa Ruhu eserinde iki bin yil once ifade ettigi gibi Aristoteles in icgorusunu tekrarladi Kura dayali oy verme demokrasinin dogasindadir secimle oy verme ise aristokrasinin dogasindadir Secimlere yonelik ek elestiri getiren kisiler arasinda Rousseau Robespierre ve Marat da bulunur Marat yeni Fransiz Cumhuriyeti hakkinda soyle demistir Bize ne fayda saglar ki soylularin aristokrasisini yiktik eger yerine zenginlerin aristokrasisi getiriliyorsa Siyaset bilimi Cumhuriyet terimi monarsiler olmayan devletler icin bir tanim olarak Ronesans yazarlari tarafindan ortaya cikti Machiavelli gibi bu yazarlar bu tur hukumetlerin nasil islemesi gerektigini anlatan onemli yonlendirici eserler de yazdi Bir hukumetin ve toplumun nasil yapilandirilmasi gerektigiyle ilgili bu fikirler klasik cumhuriyetcilik veya sehir devletleri insanligi olarak bilinen bir ideolojinin temelini olusturur Bu ideoloji Roma Cumhuriyeti ve Antik Yunan sehir devletlerine dayanir ve vatandaslik erdemi hukukun ustunlugu ve karma hukumet gibi ideallere odaklanir Bir liberal demokrasiden farkli bir hukumet bicimi olarak cumhuriyet anlayisi Cambridge Okulu nun tarihsel analizindeki ana tezlerden biridir Bu J G A Pocock un 1975 yilinda ortaya attigi bir calismadan kaynaklanmaktadir Pocock bir dizi bilim insaninin tutarli bir cumhuriyetci idealler kumesini ifade ettigini savunmustur Bu yazarlar arasinda Machiavelli Milton Montesquieu ve Amerika Birlesik Devletleri nin kuruculari yer almaktadir Pocock bunun liberalizmden farkli bir tarihi ve prensipleri olan bir ideoloji oldugunu savundu Bu fikirler Quentin Skinner Philip Pettit ve Cass Sunstein gibi bircok farkli yazar tarafindan benimsendi Bu sonraki yazarlar fikrin tarihini daha da arastirmis ve modern bir cumhuriyetin nasil islemesi gerektigini aciklamislardir Birlesik Devletler Cumhuriyet teriminin Amerika Birlesik Devletleri nde evrimlesen farkli bir dizi tanimi bulunmaktadir ve terim genellikle temsili demokrasi ile esanlamli kabul edilmektedir Bu daha dar anlami baslangicta James Madison tarafindan gelistirilmis ve Federalist Paper No 10 da dikkate deger bir sekilde kullanilmistir Bu anlam Amerika Birlesik Devletleri nin tarihinde erken donemlerde yaygin olarak benimsenmis 1828 tarihli Noah Webster sozlugunde de yer almistir Bu terime yeni bir anlam kazandirildi temsili demokrasi Machiavelli tarafindan bahsedilen bir fikir degildi ve klasik cumhuriyetlerde mevcut degildi Madison in cagdaslarinin da cumhuriyet teriminin daha genis bir tanimi yansittigina dair kanitlar bulunmaktadir Bu durum James McHenry nin notlarindan alinan Benjamin Franklin in bir alintisinda da gorulmektedir burada soru su sekilde ortaya konmustur Bir Cumhuriyet mi yoksa Bir Monarsi mi Bagimsizlik Bildirisi nde cumhuriyet terimi gecmez ancak Anayasa nin IV Maddesi nde Bu Birlik icindeki her Devlete Cumhuriyet seklinde bir Hukumet garanti edildigi belirtilir Anayasa yazicilarinin tam olarak neyi kastettigi belirsizdir Yuksek Mahkeme Luther v Borden 1849 davasinda cumhuriyetin taniminin bir siyasi soru oldugunu ve mudahale etmeyecegini acikladi Iki sonraki dava da temel bir tanim belirlemistir United States v Cruikshank 1875 davasinda mahkeme vatandaslarin esit haklarinin bir cumhuriyet kavraminin ayrilmaz bir parcasi oldugunu hukmetmistir Ancak cumhuriyet terimi cumhuriyetci form ile esanlamli degildir Cumhuriyetci form egemenlik yetkilerinin halka verildigi ve halk tarafindan dogrudan veya ozel olarak bu yetkilere yetkilendirilen temsilciler araciligiyla kullanildigi bir sekilde tanimlanir Bu temel tanimlarin otesinde cumhuriyet kelimesinin bircok baska cagrisimi vardir W Paul Adams cumhuriyetin Amerika Birlesik Devletleri nde genellikle devlet veya hukumet anlaminda kullanildigini ancak bu terimlerden daha olumlu cagrisimlara sahip oldugunu gozlemlemektedir Cumhuriyetcilik genellikle Amerika Birlesik Devletleri nin kurulus ideolojisi olarak anilir Geleneksel olarak bilim insanlari Amerikan cumhuriyetciliginin John Locke ve digerlerinin gelistirdigi Avrupa daki klasik liberal ideolojilerden turetilen bir akim olduguna inanmaktadir Ronesans doneminde baslayan ve Machiavelli tarafindan baslatilan cumhuriyetcilik adli siyasi felsefenin Amerika nin kuruculari uzerinde pek etkili olmadigi dusunuluyordu kaynak belirtilmeli 1960 lar ve 1970 lerde Bernard Bailyn gibi isimlerin onculuk ettigi bir revizyonist okul Amerika Birlesik Devletleri nin olusumunda liberalizmden daha onemli hatta daha onemli oldugunu iddia etmeye basladi Bu konu hala cok tartismalidir ve Isaac Kramnick gibi akademisyenler bu gorusu tamamen reddeder Ayrica bakinizCumhuriyetcilik Demokrasi Diktatorluk Otoriteryanizm Gucler ayriligi Milletler TopluluguKaynakca Oxford English Dictionary Ingilizce 11 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2022 A state in which power rests with the people or their representatives specifically a state without a monarchy Also a government or system of government of such a state a period of government of this type The term is often especially in the 18th and 19th centuries taken to imply a state with a democratic or representative constitution and without a hereditary nobility but more recently it has also been used of autocratic or dictatorial states not ruled by a monarch It is now chiefly used to denote any non monarchical state headed by an elected or appointed president Merriam Webster Dictionary Ingilizce 6 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2017 a government having a chief of state who is not a monarch Merriam Webster Merrium Webster Inc 6 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Haziran 2019 The Republic Basic Books 1991 pp 439 40 www encyclopedia com Ingilizce 20 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2018 Rubinstein Nicolai Machiavelli and Florentine Republican Experience in Machiavelli and Republicanism Cambridge University Press 1993 Lewis Charlton T Charles Short 1879 res II K Oxford Oxford University Press 14 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2010 a b c d e Republic j New Dictionary of the History of Ideas Ed Vol 5 Detroit Charles Scribner s Sons 2005 p 2099 a b Haakonssen Knud Republicanism A Companion to Contemporary Political Philosophy Robert E Goodin and Philip Pettit eds Cambridge Blackwell 1995 Everdell 2000 p xxiii 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Nippel Wilfried Ancient and Modern Republicanism The Invention of the Modern Republic ed Biancamaria Fontana Cambridge University Press 1994 p 6 Reno Jeffrey republic International Encyclopedia of the Social Sciences p 184 Pocock J G A The Machiavellian Moment Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition 1975 new ed 2003 Paul A Rahe Republics Ancient and Modern three volumes University of North Carolina Press Chapel Hill 1994 Jidejian Nina 2018 TYRE Through The Ages 3rd ed Beirut Librairie Orientale ss 57 99 ISBN 9789953171050 Medlej Youmna Jazzar Medlej Joumana 2010 Tyre and its history Beirut Anis Commercial Printing Press s a l ss 1 30 ISBN 978 9953 0 1849 2 Bernal M Moore D C 2001 Black Athena Writes Back Martin Bernal Responds to His Critics History Classics Duke University Press ss 356 357 ISBN 978 0 8223 2717 2 25 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2023 1983 Samuel and Solon The Origins of the Republic in Tribalism The End of Kings A History of Republics and Republicans 2 bas Chicago University of Chicago Press 2000 tarihinde yayinlandi s 18 ISBN 9780226224824 Erisim tarihi 10 Haziran 2019 Samuel has the distinction of being the first self conscious republican in his society of whom we have nearly contemporary written record and of whose actual existence we can be reasonably sure a b Everdell 2000 1825 PREFACE To The BOOK OF JUDGES The Holy Bible Containing the Old and New Testaments The Text Printed from the Most Correct Copies of the Present Authorized Translation Including the Marginal Readings and Parallel Texts with a Commentary and Critical Notes Designed as a Help to a Better Understanding of the Sacred Writings 2 New York N Bangs and J Emory s 3 Erisim tarihi 10 Haziran 2019 The persons called Judges were the heads or chiefs of the Israelites who governed the Hebrew Republic from the days of Moses and Joshua till the time of Saul Nwauwa Apollos O 14 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2022 Diodorus 2 39 Larsen 1973 pp 45 46 de Sainte 2006 pp 321 3 Robinson 1997 p 22 Robinson 1997 p 23 Raychaudhuri Hemchandra 1972 Political History of Ancient India Calcutta University of Calcutta p 107 2002 Early India From the Origins to AD 1300 University of California ss 146 150 ISBN 9780520242258 Erisim tarihi 28 Ekim 2013 Republics in ancient India Brill Archive ss 93 GGKEY HYY6LT5CFT0 Bongard Levin 1996 pp 61 106 Sharma 1968 pp 109 22 Trautmann T R Kautilya and the Arthashastra Leiden 1971 Chu Henry 2 Nisan 2011 Iceland seeks to become sanctuary for free speech Los Angeles Times 12 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2023 a b Finer Samuel The History of Government from the Earliest Times Oxford University Press 1999 pp 950 55 Ferdinand Joseph Maria Feldbrugge Law in Medieval Russia IDC Publishers 2009 Finer pp 955 956 Finer Samuel The History of Government from the Earliest Times Oxford University Press 1999 p 1020 Republicanism Encyclopedia of the Enlightenment p 435 Introduction Republicanism a Shared European Heritage By Martin van Gelderen and Quentin Skinner Cambridge University Press 2002 p 1 Republicanism Encyclopedia of the Enlightenment p 431 Latin American Republicanism New Dictionary of the History of Ideas Ed Maryanne Cline Horowitz Vol 5 Detroit Charles Scribner s Sons 2005 Osmanli Imparatorlugu ve Rus Imparatorlugu Avrupa icinde sayilmistir Isvicre Konfederasyonu Hamburg Bremen Lubeck Frankfurt San Marino Kospaya ve Iyonya Adalari Birlesik Devletleri gibi ozgur imparatorluk sehirleri ve Alman Konfederasyonu ayri olarak sayilmislardir 35 monarsi Osmanli Imparatorlugu ve Rus Imparatorlugu Avrupa icinde sayilmistir Turkiye Cumhuriyeti Avrupa icinde sayilmis Sovyetler Birligi tek bir cumhuriyet Ozgur Irlanda Devleti bagimsiz bir monarsi Vatikan secimli monarsi Macaristan Kralligi nominal monarsi olarak sayilmistir Turkiye Cumhuriyeti Avrupa icinde sayilmis Sovyetler Birligi tek bir cumhuriyet Trieste Serbest Bolgesi bagimsiz bir cumhuriyet Vatikan secimli monarsi Franco Ispanyasi nominal monarsi olarak sayilmistir Turkiye Cumhuriyeti Avrupa icinde sayilmis Rusya Federasyonu tek bir cumhuriyet Kosova Cumhuriyeti cogu Avrupa ulkesi tarafindan tanindi bagimsiz bir cumhuriyet Vatikan secimli monarsi olarak sayilmistir Azerbaycan Ermenistan Gurcistan ve Kazakistan haritada gosterilmemis ve sayilmamistir Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Turkiye tarafindan taninmaktadir ve taninmamis butun devletler sayima dahil edilmemistir Anderson Lisa Absolutism and the Resilience of Monarchy in the Middle East Political Science Quarterly Vol 106 No 1 Spring 1991 pp 1 15 Bernard Lewis The Concept of an Islamic Republic Die Welt des Islams New Series Vol 4 Issue 1 1955 pp 1 9 OED s v Presidential Systems Governments of the World A Global Guide to Citizens Rights and Responsibilities Ed C Neal Tate Vol 4 Detroit Macmillan Reference USA 2006 pp 7 11 Article VII Constitution of the United States Petrocelli William 10 Kasim 2016 huffingtonpost com 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Article II Para 2 Constitution of the United States The novelist and essayist H G Wells regularly used the term crowned republic to describe the United Kingdom for instance in his work A Short History of the World Alfred Lord Tennyson in his poem Idylls of the King 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Identity of the Bourgeois Liberal Republic The Invention of the Modern Republic Cambridge Cambridge University Press 1994 Fransizca Historical Dictionary of Switzerland 27 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2021 Les nouveaux cantons de la Suisse latine choisirent le titre de republique qui soulignait leur independance alors que canton met l accent sur l appartenance a la Confederation Geneve Neuchatel et le Tessin l ont conserve jusqu a nos jours Andre Munro Encyclopedia Britannica Britannica 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Frank Anthony Carl Mantello A G Rigg 1996 Medieval Latin An Introduction and Bibliographical Guide CUA Press s 209 ISBN 9780813208428 Jason Glenn Professor Jason Glenn D E Luscombe 2004 Politics and History in the Tenth Century The Work and World of Richer of Reims Cambridge University Press s 246 ISBN 9780521834872 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Christopher Dawson 2002 The Making of Europe An Introduction to the History of European Unity CUA Press s 101 ISBN 9780813210834 Giuliano Amato Enzo Moavero Milanesi Gianfranco Pasquino Lucrezia Reichlin 2019 The History of the European Union Constructing Utopia Bloomsbury Publishing s 17 ISBN 9781509917426 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Anthony Kaldellis 2013 Ethnography After Antiquity Foreign Lands and Peoples in Byzantine Literature University of Pennsylvania Press s 14 ISBN 9780812208405 Van Reybrouck David Against Elections p 75 Seven Stories Press 2016 Van Reybrouck David Against Elections p 85 Seven Stories Press 2016 Republicanism 9 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Stanford Encyclopedia of Philosophy Jun 19 2006 McCormick John P Machiavelli against Republicanism On the Cambridge School s Guicciardinian Moments Political Theory Vol 31 No 5 Oct 2003 pp 615 43 Pocock J G A The Machiavellian Moment Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition Princeton 1975 2003 Philip Pettit Republicanism A Theory of Freedom and Government NY Oxford U P 1997 0 19 829083 7 Oxford Clarendon Press 1997 1828 mshaffer com 27 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2021 Encyclopedia Britannica Ingilizce 13 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2021 www ushistory org 2 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2021 Everdell 2000 p 6 25 Haziran 2022 20 Eylul 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi In re Duncan 139 U S 449 11 S Ct 573 35 L Ed 219 Minor v Happersett 88 U S 21 Wall 162 22 L Ed 627 GOVERNMENT Republican Form of Government One in which the powers of sovereignty are vested in the people and are exercised by the people directly Black s Law Dictionary Sixth Edition p 695 W Paul Adams Republicanism in Political Rhetoric Before 1776 Political Science Quarterly Vol 85 No 3 Sep 1970 pp 397 421 a b Wood Gordon April 1990 Classical Republicanism and the American Revolution Chicago Kent Law Review 66 13 20 26 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2023 Hutchins Thomas Washington George Paine Thomas Jefferson Thomas Adams John Fadden Will 12 Nisan 2008 www loc gov 28 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2021 Bailyn Bernard The Ideological Origins of the American Revolution Cambridge Belknap Press of Harvard University Press 1967 Kramnick Isaac Republicanism and Bourgeois Radicalism Political Ideology in Late Eighteenth Century England and America Ithaca Cornell University Press 1990 Dis baglantilarVikisoz de Cumhuriyet ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Vikisozluk te cumhuriyet ile ilgili tanim bulabilirsiniz Wikimedia Commons ta Cumhuriyet ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Wikimedia Commons ta Cumhuriyet ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir