Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmet Hilmi Ziya Ülken (3 Ekim 1901, İstanbul – 5 Haziran 1974, İstanbul), Türk düşünce yaşamında ve Türkiye'de bir felsefe geleneğinin oluşmasında büyük etkisi olmuş bir filozof ve sosyologdur.
| Hilmi Ziya Ülken | |
|---|---|
 Hilmi Ziya Ülken (24 Temmuz 1946) | |
| Doğum | 3 Ekim 1901 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 5 Haziran 1974 (72 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Filozof ve sosyolog |
| Önemli eser | Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi (1966) |
| Evlilik | Hatice Kübra Ülken (Benneci)(d. 1901; ö. 1974) |
| Çocuklar | Fatma Gülseren Ülken (d. 1928; ö. 2021) |
Yaşamı
Hilmi Ziya Ülken 1901’de İstanbul’da dünyaya geldi. Babası kimyager Mehmet Ziyaettin Ülken, annesi Müşfika Ülken'dir. Annesi Müşfika Ülken, Kazan şehri ulemalarından Kerim Hazret'in torunudur. Ülken ilköğrenimini özel bir okul olan Tefeyyüz Mektebi’nde tamamladı. Orta ve lise eğitimini ise günümüzde İstanbul Erkek Lisesi (İEL) olarak bilinen İstanbul Sultanisî’nde tamamladı. 1918 yılında liseden mezun olduktan sonra Mülkiye’ye girdi ve 1921’de dereceyle mezun oldu. Ardından İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde coğrafya asistanı oldu ve aynı zamanda fakülte kütüphanesinde memurluk elde etti. Felsefe bölümünden ise âhlak, sosyoloji, sertifikaları aldı. Bursa ve Ankara’da öğretmen olarak tayin edildi. Askerlik sonrasında İstanbul’a tekrar dönere Çapa Kız Öğretmen Okulu’nda tarih ve psikoloji, İstanbul Erkek Lisesi’nde ise felsefe dersleri verdi. 1933 yılına kadar İstanbul Erkek Öğretmen Okulu ile Galatasaray ve Kabataş liselerinde öğretmenlik yaptı. Yıl içinde reforme edilen İstanbul Üniversitesi’ne Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türk medeniyeti doçenti olarak atandı. Bu konuda araştırmalar yapmak üzere Almanya’ya gönderildi. İstanbul’a dönüşü sonrasında üniversitede felsefe ve sosyoloji dersleri verdi ve bunu 1941’e kadar sürdürdü. Profesör unvanını almasını takiben, kürsü haline getirilen sosyoloji bölümümün başına getirildi. Bu aralıkta İstanbul Teknik Üniversitesi’nde 1948’e kadar sanat tarihi dersleri verdi. Bu tarihten sonra İstanbul Üniversitesi’nde Felsefe Grubu’nda mantık ve sosyoloji kürsülerinde değerler teorisi dersleri verdi, İslâm felsefesi derslerine de devam ediyordu. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde sistematik felsefe kürsüsün açık olduğu için buraya davet edildi ve ek dersler verdi. 1957 yılında ordinaryüs profesörlüğe yükseltildi. 27 Mayıs Darbesi sonrasında 147’ler listesinde adı geçti ve İstanbul’daki dersleri elinden alındı. 5 Haziran 1974’te İstanbul’da ölene kadar ders vermeye Ankara’da devam etti.
Ülken 1923-1924 arasında yakın çevresiyle Mihrab ve Anadolu Mecmuası'nı çıkarmıştı. Sonrasında Dergâh, Türk Yurdu, Ülkü, Hareket, İstanbul, Kültür Haftası, Millî Mecmua, Şarkiyat Mecmuası, Türk Düşüncesi, Türk Folklor Araştırmaları, Türkiyat Mecmuası gibi muhafazakâr eğilimleri olan dergilerde yazdı. Sahib-i imtiyazı olduğu Galatasaray dergisi ile Mülkiye de yazılar yayımladı. 1927 yılında Felsefe ve İçtimaiyat dergisini çıkarmışken 1938-1943 arasında İnsan ve 1960’a kadar Sosyoloji Dergisi’ni yayımladı. 1937 sonrasında ise birçok ulusal ve uluslararası bilimsel toplantıya katıldı. 64 yayımlanmış kitap ve 1300’den fazla makaleyle arkasında geniş bir külliyat bıraktı.
Düşüncesi
Ülken felsefe, sosyoloji, psikoloji ile İslâm felsefesi ve felsefe tarihi üzerine Türkiye’de öne çıkan isimlerden biridir. İlk evrelerinde Ziya Gökalp ve Durkheim etkisinde olan Ülken daha sonra le Play ve Gaston Richard sosyolojisine de ilgi duymaya başlamıştı. Bireyi merkeze alan bir düşünce yapısına sahipti. Émile Boutroux eserlerinden çoğulcu görüş düşüncesini benimserken Spinoza da felsefi ve sosyolojik fikriyatını etkilemişti. Aşk Ahlâkı adlı eserinde Hegel idealizmiyle beraber tasavvufi bir etki ve natüralizm söz konusuydu. 1936’da Yirminci Asır Filozofları'nı yayımladığı vakit Marksizm etkisindeydi ve ekonomik bakışı bu sayede şekillenmişti. Ülken’e göre birey ve toplum tek bir bütünün iki ayrı parçasıydı ve birbirlerini tamamlıyorlardı. Bu nedenle çoğulcu ve ferdiyetçi bir dünya görüşüne sahipti. Marksizm’den de ileri dönemlerinde kopacaktı. Bu kopuşu Tarihi Maddeciliğe Reddiye adlı eseri simgeliyordu. Eserde insanın kalıtımsal özellikleri olduğunu ve bunu bir şekilde değiştirebilecek bir kuvvete sahip olmadığını ileri sürdü. Marksizm karşıtı düşüncenin felsefi temelini atmak istedi. 1948 sonrasında düşünsel bir istikrar sağladı ancak onun eserleri birbirini tamamlayan bir özelliğe sahipti. Eserlerini kendisinin gelişim sürecini yansıttığı fikrindeydi ve bu pozisyonunu hep savundu.
Ülken herhangi bir olayı incelerken bütün özelliklerini dikkate alan bir yaklaşıma sahipti. Batı kaynaklarını okuyan ve yayınlarında kullanan bir isimdi. Türk hümanizması idealini taşıyan Ülken, ülke sorunlarıyla ilgiliydi ve soyut bir dille toplumsal açıdan medeniyet ve çağdaşlaşma olaylara bakıyordu. Aşk Ahlâkı ve İnsani Vatanperverlik'te Doğu ile Batı arasında Osmanlı ve Cumhuriyetin durumuna, yönetici ve aydın kesiminin vaziyetine değindi. Daha önce de Türk Tefekkür Tarihi'ni Atatürk’e imzalayarak sunmuş ve onun dikkatini çekmişti, bu sayede yurtdışına çalışmalar yapmak için gönderilecekti. Gençlik dönemlerinde ise Anadolucu hareketin içinde yer almış ve bu eğilimle eserler vermişti. Ülken toplumsal konulara değinse dahi sınıfsal polemik taşıyan eleştirileri çok azdı. Bu konu üzerine çalışan ve fikirler üreten insanlarla da polemikleri neredeyse hiç yoktu. Sadece Şeytanla Konuşmalar adlı eserinde hicivsel bir üslup takındı.
Ülken’in Türk modernleşmesi üzerine değerlendirmeleri ağırlıkla Millet ve Tarih Şuuru, Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü ve adlı eserlerinde okunabilmektedir. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, her ne kadar yazıldığı dönemde büyük bir ilgi görmese de hala güncel bir konu olan modernleşme sancılarını doğrudan ele alan bir eserdi, günümüzde dahi önemini korumaktadır. Medeniyeti “sürekli bir yürüyüş” olarak gören Ülken’in bu eseri 1960’lardaki tartışmalara bir katkıdır. Tanıl Bora Cereyanlar'ı yazmasında bu kitabın ilham kaynağı olduğunu belirtmektedir.
Ülken çoğulcu ve toplumsal yönüyle referansları da bu çerçevede oldukça genişti. ’a göre 1942’de yayımladığı Resim ve Cemiyet adlı kitabı onun toplumsal tarih düşüncesinin özetidir. Marksizm etkisinde olduğu aralıkta yazdığı bu eser materyalist bir bakış taşıyan ve sanat tarihindeki dönüşümleri bu çerçevede, üretim, iş süreç ve örgütleri ile sınıf mücadelesi gibi kavramlarla okuyan bir eserdi. Mekân ve zaman sürekliliğini ileri süren eser sanatın toplumsal yönüne sıkı sıkıya bağlıydı. Ona göre millî resim toplumsal bir yön taşımalıydı ve bu sağlandığı zaman memleketin sorunları (işçilerin durumu ve sefalet gibi) daha görünür olacaktır. Hülasa onun toplumcu görüşleri hümanist ve evrensel modernlik düşüncesine dayanan, bireyi merkeze alan, kültür medeniyet ayrıklığını reddeden felsefesinden ileri geliyordu.
Başlıca yapıtları
- Sosyoloji ve felsefe
- Umumi Ruhiyat (1928)
- Umumi İçtimaiyat (1931)
- Aşk Ahlakı (1931)
- Türk Tefekkürü Tarihi (1933-1934)
- İnsanî Vatanperverlik (1933)
- Türk Filozofları Antolojisi (1935)
- Türk Mistisizmini Tedkike Giriş (1935)
- Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü (1935)
- İçtimai Doktrinler Tarihi (1941)
- Ziya Gökalp (1942)
- Dini Sosyoloji (1943)
- Şeytanla Konuşmalar (1943)
- Yahudi Meselesi (1944)
- İslam Düşüncesi (1946)
- Ahlak (1946)
- Millet ve Tarih Şuuru (1948)
- Sosyolojinin Problemleri (1953)
- Veraset ve Cemiyet (1957)
- Tarihî Maddeciliğe Reddiye (1958)
- (1966)
- Eğitim Felsefesi (1968)
- İslam Felsefesi (1969)
- Varlık ve Oluş (1969)
- Roman
- Posta (1941)
- Yarım Adam (1942)
Kaynakça
- ^ a b @iuefsosyoloji (8 Haziran 2021). "Hilmi Ziya Ülkenin kızı, uzun yıllar Ülken Hocanın eserlerini yayınlayan Fatma Gülseren Hanım vefat etmiştir. Cenazesi 9 Haziran Çarşamba, saat 14.00'de Zincirlikuyu Mezarlığı Camiinde kılınacak namazı müteakip Aşiyandaki aile mezarlığına defnedilecektir:" (X gönderisi) – X vasıtasıyla.
- ^ Yücel Bulut, “Çağdaş Türk Düşüncesi İçinde Hilmi Ziya Ülken”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı 11: 2008: 503.
- ^ Eyüp Sanay, Hilmi Ziya Ülken, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1986: 12-13.
- ^ Eyüp Sanay, “Ülken, Hilmi Ziya”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, Cilt 42, 2012: 291.
- ^ Sanay (1986), 97-101.
- ^ Bulut, 507-508.
- ^ Bulut, 510.
- ^ Bulut, 506.
- ^ Bulut, 513.
- ^ Tanıl Bora, Cereyanlar: Türkiye’de Siyasal İdeolojiler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2018, s. 19.
- ^ Artun, Ali. . e-skop. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmet Hilmi Ziya Ulken 3 Ekim 1901 Istanbul 5 Haziran 1974 Istanbul Turk dusunce yasaminda ve Turkiye de bir felsefe geleneginin olusmasinda buyuk etkisi olmus bir filozof ve sosyologdur Hilmi Ziya UlkenHilmi Ziya Ulken 24 Temmuz 1946 Dogum3 Ekim 1901 1901 10 03 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum5 Haziran 1974 72 yasinda Istanbul TurkiyeMeslekFilozof ve sosyologOnemli eserTurkiye de Cagdas Dusunce Tarihi 1966 EvlilikHatice Kubra Ulken Benneci d 1901 o 1974 CocuklarFatma Gulseren Ulken d 1928 o 2021 YasamiHilmi Ziya Ulken 1901 de Istanbul da dunyaya geldi Babasi kimyager Mehmet Ziyaettin Ulken annesi Musfika Ulken dir Annesi Musfika Ulken Kazan sehri ulemalarindan Kerim Hazret in torunudur Ulken ilkogrenimini ozel bir okul olan Tefeyyuz Mektebi nde tamamladi Orta ve lise egitimini ise gunumuzde Istanbul Erkek Lisesi IEL olarak bilinen Istanbul Sultanisi nde tamamladi 1918 yilinda liseden mezun olduktan sonra Mulkiye ye girdi ve 1921 de dereceyle mezun oldu Ardindan Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi nde cografya asistani oldu ve ayni zamanda fakulte kutuphanesinde memurluk elde etti Felsefe bolumunden ise ahlak sosyoloji sertifikalari aldi Bursa ve Ankara da ogretmen olarak tayin edildi Askerlik sonrasinda Istanbul a tekrar donere Capa Kiz Ogretmen Okulu nda tarih ve psikoloji Istanbul Erkek Lisesi nde ise felsefe dersleri verdi 1933 yilina kadar Istanbul Erkek Ogretmen Okulu ile Galatasaray ve Kabatas liselerinde ogretmenlik yapti Yil icinde reforme edilen Istanbul Universitesi ne Mustafa Kemal Ataturk tarafindan Turk medeniyeti docenti olarak atandi Bu konuda arastirmalar yapmak uzere Almanya ya gonderildi Istanbul a donusu sonrasinda universitede felsefe ve sosyoloji dersleri verdi ve bunu 1941 e kadar surdurdu Profesor unvanini almasini takiben kursu haline getirilen sosyoloji bolumumun basina getirildi Bu aralikta Istanbul Teknik Universitesi nde 1948 e kadar sanat tarihi dersleri verdi Bu tarihten sonra Istanbul Universitesi nde Felsefe Grubu nda mantik ve sosyoloji kursulerinde degerler teorisi dersleri verdi Islam felsefesi derslerine de devam ediyordu Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi nde sistematik felsefe kursusun acik oldugu icin buraya davet edildi ve ek dersler verdi 1957 yilinda ordinaryus profesorluge yukseltildi 27 Mayis Darbesi sonrasinda 147 ler listesinde adi gecti ve Istanbul daki dersleri elinden alindi 5 Haziran 1974 te Istanbul da olene kadar ders vermeye Ankara da devam etti Hilmi Ziya Ulken ve esinin mezari Ulken 1923 1924 arasinda yakin cevresiyle Mihrab ve Anadolu Mecmuasi ni cikarmisti Sonrasinda Dergah Turk Yurdu Ulku Hareket Istanbul Kultur Haftasi Milli Mecmua Sarkiyat Mecmuasi Turk Dusuncesi Turk Folklor Arastirmalari Turkiyat Mecmuasi gibi muhafazakar egilimleri olan dergilerde yazdi Sahib i imtiyazi oldugu Galatasaray dergisi ile Mulkiye de yazilar yayimladi 1927 yilinda Felsefe ve Ictimaiyat dergisini cikarmisken 1938 1943 arasinda Insan ve 1960 a kadar Sosyoloji Dergisi ni yayimladi 1937 sonrasinda ise bircok ulusal ve uluslararasi bilimsel toplantiya katildi 64 yayimlanmis kitap ve 1300 den fazla makaleyle arkasinda genis bir kulliyat birakti DusuncesiUlken felsefe sosyoloji psikoloji ile Islam felsefesi ve felsefe tarihi uzerine Turkiye de one cikan isimlerden biridir Ilk evrelerinde Ziya Gokalp ve Durkheim etkisinde olan Ulken daha sonra le Play ve Gaston Richard sosyolojisine de ilgi duymaya baslamisti Bireyi merkeze alan bir dusunce yapisina sahipti Emile Boutroux eserlerinden cogulcu gorus dusuncesini benimserken Spinoza da felsefi ve sosyolojik fikriyatini etkilemisti Ask Ahlaki adli eserinde Hegel idealizmiyle beraber tasavvufi bir etki ve naturalizm soz konusuydu 1936 da Yirminci Asir Filozoflari ni yayimladigi vakit Marksizm etkisindeydi ve ekonomik bakisi bu sayede sekillenmisti Ulken e gore birey ve toplum tek bir butunun iki ayri parcasiydi ve birbirlerini tamamliyorlardi Bu nedenle cogulcu ve ferdiyetci bir dunya gorusune sahipti Marksizm den de ileri donemlerinde kopacakti Bu kopusu Tarihi Maddecilige Reddiye adli eseri simgeliyordu Eserde insanin kalitimsal ozellikleri oldugunu ve bunu bir sekilde degistirebilecek bir kuvvete sahip olmadigini ileri surdu Marksizm karsiti dusuncenin felsefi temelini atmak istedi 1948 sonrasinda dusunsel bir istikrar sagladi ancak onun eserleri birbirini tamamlayan bir ozellige sahipti Eserlerini kendisinin gelisim surecini yansittigi fikrindeydi ve bu pozisyonunu hep savundu Ulken herhangi bir olayi incelerken butun ozelliklerini dikkate alan bir yaklasima sahipti Bati kaynaklarini okuyan ve yayinlarinda kullanan bir isimdi Turk humanizmasi idealini tasiyan Ulken ulke sorunlariyla ilgiliydi ve soyut bir dille toplumsal acidan medeniyet ve cagdaslasma olaylara bakiyordu Ask Ahlaki ve Insani Vatanperverlik te Dogu ile Bati arasinda Osmanli ve Cumhuriyetin durumuna yonetici ve aydin kesiminin vaziyetine degindi Daha once de Turk Tefekkur Tarihi ni Ataturk e imzalayarak sunmus ve onun dikkatini cekmisti bu sayede yurtdisina calismalar yapmak icin gonderilecekti Genclik donemlerinde ise Anadolucu hareketin icinde yer almis ve bu egilimle eserler vermisti Ulken toplumsal konulara deginse dahi sinifsal polemik tasiyan elestirileri cok azdi Bu konu uzerine calisan ve fikirler ureten insanlarla da polemikleri neredeyse hic yoktu Sadece Seytanla Konusmalar adli eserinde hicivsel bir uslup takindi Ulken in Turk modernlesmesi uzerine degerlendirmeleri agirlikla Millet ve Tarih Suuru Uyanis Devirlerinde Tercumenin Rolu ve adli eserlerinde okunabilmektedir Turkiye de Cagdas Dusunce Tarihi her ne kadar yazildigi donemde buyuk bir ilgi gormese de hala guncel bir konu olan modernlesme sancilarini dogrudan ele alan bir eserdi gunumuzde dahi onemini korumaktadir Medeniyeti surekli bir yuruyus olarak goren Ulken in bu eseri 1960 lardaki tartismalara bir katkidir Tanil Bora Cereyanlar i yazmasinda bu kitabin ilham kaynagi oldugunu belirtmektedir Ulken cogulcu ve toplumsal yonuyle referanslari da bu cercevede oldukca genisti a gore 1942 de yayimladigi Resim ve Cemiyet adli kitabi onun toplumsal tarih dusuncesinin ozetidir Marksizm etkisinde oldugu aralikta yazdigi bu eser materyalist bir bakis tasiyan ve sanat tarihindeki donusumleri bu cercevede uretim is surec ve orgutleri ile sinif mucadelesi gibi kavramlarla okuyan bir eserdi Mekan ve zaman surekliligini ileri suren eser sanatin toplumsal yonune siki sikiya bagliydi Ona gore milli resim toplumsal bir yon tasimaliydi ve bu saglandigi zaman memleketin sorunlari iscilerin durumu ve sefalet gibi daha gorunur olacaktir Hulasa onun toplumcu gorusleri humanist ve evrensel modernlik dusuncesine dayanan bireyi merkeze alan kultur medeniyet ayrikligini reddeden felsefesinden ileri geliyordu Baslica yapitlariSosyoloji ve felsefeUmumi Ruhiyat 1928 Umumi Ictimaiyat 1931 Ask Ahlaki 1931 Turk Tefekkuru Tarihi 1933 1934 Insani Vatanperverlik 1933 Turk Filozoflari Antolojisi 1935 Turk Mistisizmini Tedkike Giris 1935 Uyanis Devirlerinde Tercumenin Rolu 1935 Ictimai Doktrinler Tarihi 1941 Ziya Gokalp 1942 Dini Sosyoloji 1943 Seytanla Konusmalar 1943 Yahudi Meselesi 1944 Islam Dusuncesi 1946 Ahlak 1946 Millet ve Tarih Suuru 1948 Sosyolojinin Problemleri 1953 Veraset ve Cemiyet 1957 Tarihi Maddecilige Reddiye 1958 1966 Egitim Felsefesi 1968 Islam Felsefesi 1969 Varlik ve Olus 1969 RomanPosta 1941 Yarim Adam 1942 Kaynakca a b iuefsosyoloji 8 Haziran 2021 Hilmi Ziya Ulkenin kizi uzun yillar Ulken Hocanin eserlerini yayinlayan Fatma Gulseren Hanim vefat etmistir Cenazesi 9 Haziran Carsamba saat 14 00 de Zincirlikuyu Mezarligi Camiinde kilinacak namazi muteakip Asiyandaki aile mezarligina defnedilecektir X gonderisi X vasitasiyla Yucel Bulut Cagdas Turk Dusuncesi Icinde Hilmi Ziya Ulken Turkiye Arastirmalari Literatur Dergisi Sayi 11 2008 503 Eyup Sanay Hilmi Ziya Ulken Kultur ve Turizm Bakanligi Yayinlari Ankara 1986 12 13 Eyup Sanay Ulken Hilmi Ziya TDV Islam Ansiklopedisi Istanbul Cilt 42 2012 291 Sanay 1986 97 101 Bulut 507 508 Bulut 510 Bulut 506 Bulut 513 Tanil Bora Cereyanlar Turkiye de Siyasal Ideolojiler Istanbul Iletisim Yayinlari 2018 s 19 Artun Ali e skop 14 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ekim 2022