Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hint (Hindu) Felsefesi (Hintçe: भारतीय दर्शन) Hindistan'ın eski çağlarında ortaya çıkmış, içinde felsefeleri, dünya görüşlerini, öğretileri barındıran kendilerinin ise dedikleri geniş bir yelpazeyi içine alır. Milattan önce 15. yüzyılda geç vedalar döneminde oluşturulan upanişadlar ilk yazılı ve hala önemsenen kaynaklardır. 'a göre dünyanın en eski felsefi yapıtlarıdır. Modern yorumcular Hint Felsefesinde iki ana gelenek olduğunu öne sürerler. Veda'da söylenenleri kaynak olarak görüp kabul eden geleneğe , Veda'lara mesafe koyan geleneklere de Nastika geleneği denir. Nastika akımından olan okullar arasında Budizm, Cainizm, , Carvaka vs. bulunur. Hint felsefesinde Veda'ları kabul eden Astika akımında altı sistem bulunur. En eskisi 'dır ve ondan ortaya çıkan Yoga'dır. Diğer dördü , , , Vedanta'dır. Yoga adlı eserinde inançlar üzerine çalışan felsefeci Eliade'e göre Hindu düşünce sisteminin olmazsa olmaz dört temel kavramı karma, maya, nirvana ve yoga'dır. Karma, insanı kozmosa bağlayan evrensel nedensellik yasasıdır, "eden, ettiğini bulur" diye algılanır. Maya, kozmosu doğurur ve onun geri dönüşünü de yönetir. İnsanlar cehaletle körleştiği sürece bu kozmik yanılsamayı besler. Nirvana, Karma ve Maya'nın ötesinde konumlanmış asıl hakikat, koşullanmamış, aşkın bir hal, durumdur. Yoga ise varlığa erişmenin yollarıdır.
Hint felsefesinin başlıca okulları MÖ.1000 ile MS.100 arasında oluşmuştur. Takip eden yüzyıllar bu okullara yorumlar ve reformlar getirmiştir. 20. yüzyıldan ve Prabhupada bunlara örnek olarak gösterilebilir. Okulların biçimlenme döneminde, özellikle MÖ.800 ila MS.200 arasında rekabet ve entegrasyon göze çarpmaktadır. , Budist, ve Advaita okulları günümüze dek ayakta kalırken, ve gibiler asimilasyona uğrayarak terk edilmiştir. Hint felsefesinde filozofun Sanskritçe karşılığı dārśanika ya da darśanas'dır.
Başlangıç
Hint felsefesi Hinduizmin esaslarının yazıldığı Veda'lara dayanır. Veda, yazılı külliyattır. Eski ciltleri bir tür şiirlerle dolu iken, nispeten sonraki bölümleri bu şiir veya beyitlerin felsefi yorumlarını içerir. Rigveda adı verilen bu metinlerde örneğin: "Tanrılar ve insanlar yokken bu evrende ne vardı?" gibi sorular sorulur. Tanrıların da içinde bulunduğu bu evrenin elbette bir başlangıcı olduğunu ve ilk sebebin ne olduğunu merak eder. Rigvedalarda şöyle yanıt verilir: "Evren var olmadan önce ne var olan ve ne de yok olan, yani varlık ile yokluk arasında bir şeyin bulunması gerekir. Bu ne var ve ne de yok olan şeyin yaratıcı, doğurgan bir gücü olması gerekir. " Yazar bu gücü doğanın yaratıcı gücü ile karşılaştırdıktan sonra beyit şöyle son bulur; "Her halde evrenin ne olduğunu bilen bir kimse vardır. Yoksa bunu bilen biri yok mu?"
Von Aster'e göre: Bu açıklamalar Hint felsefesinin başlangıç devri olarak nitelenebilir. Görüldüğü gibi bu türden konular üzerinde düşünmeye başlayan insana artık dinin kuralları yetmemektedir. İlk kez Veda'larda belirsiz ve bulanık bir biçimde ortaya çıkan bu anlayış, Hint'de ilk felsefi çaba sayılabilir. Hint felsefesi hiçbir zaman kendisini dinden tam anlamıyla soyutlayamamıştır. Bunun içindir ki Hint felsefesi, bir rahip felsefesi olarak kalmıştır. Kendisini dinden tamamen soyutlayarak bilimsel bir biçimde gelişen felsefe, eski Yunan felsefesidir. Ancak, öte yandan modern bilimin kendisini Yunan Felsefesine dayandırarak geliştirdiği için, dünyanın diğer kültürlerinde ortaya çıkan ve kendi içinde bir tutarlılığı barındıran evren anlayışlarını değerlendirirken kendi tutarlı anlayışından çıkmaksızın diğer evren anlayışlarını gerçek anlamda tahayyül edemeyceği kendi düzlemine oturtamadığı sürece de nasıl kabul edebileceği soru olarak ortada kalmaktadır. Çağımızda bu anlayışlarla ilgili dil, yazı, kültür, anlayış sorunları ortadan kalktıkça bu tür çok eski evren anlayışlarının kafa yordukları konular daha etraflıca ortaya çıkmaya başlamıştır.
Sınıflandırma ve Okullar
Astika: Bu akım Atman'ın yani bir öz cevherin varlığını kabul eder. Ayrıca Veda'ları temel kaynak olarak görürler.
- Samkhya: Ateisttir ve güçlü bir şekilde özgün dualist bakışını ortaya koyar. Cehaletin giderilmesini ve irfanı ön planda tutar.
- Yoga: Samkhya okulundan çıkmıştır ve sıkı sıkıya ona bağlıdır. Daha çok doğu tarzı meditasyon, inziva ile özgürleşmeyi önemser.
- Nyaya: Bilginin kaynaklarının keşfine önem verir.
- Vaiśeṣika: Atomcu doğal felsefeden hareket eden uygulamacı (empirik) okulu.
- Mīmāṃsā: Veda'da geçen metinlerin daha doğru yorumlanmasına uğraşır, çileciliğe ve mistizme karşı durur.
- Vedānta: Veda'daki bilgilerin son basamağı. Orta Çağ'dan sonra ana akım halini almaya başlamıştır.
Nāstika: Bu akım Veda'ları temel kaynak görmez.
- Cārvāka: Özgür iradenin varlığını kabul eder.
- Cainizm: Yirmidörtler denilen 24 rehberin öğretilerini takip ederler. Atman'ın (öz, cevher) varlığını kabul eder.
- Budizm: Buda'nın öğretilerini izler. Atman (öz, cevher)'ın varlığını red eder.
- Ajivika: Özgür iradenin varlığını reddeder.
Çağdaş Felsefe
Çağdaş Hint felsefesi Britanya egemenliği döneminde (1750–1947) gelişmiştir. Bu dönem filozofları geleneksel felsefeye güncel anlamlar vermiştir. Swami Vivekananda, , Bal Gangadhar Tilak, , , , Sri Aurobindo, Mahatma Gandhi, , , , Subhas Chandra Bose, , , Ananda Coomaraswamy, and Sarvepalli Radhakrishnan. , , ve çağdaş Hint felsefesindeki önemli isimlerdir.
Kaynakça
- Özel
- Genel
- Kaya, Korhan (2016). Hint Felsefesinin Temelleri. Doğu Batı Yayınları. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hint Hindu Felsefesi Hintce भ रत य दर शन Hindistan in eski caglarinda ortaya cikmis icinde felsefeleri dunya goruslerini ogretileri barindiran kendilerinin ise dedikleri genis bir yelpazeyi icine alir Milattan once 15 yuzyilda gec vedalar doneminde olusturulan upanisadlar ilk yazili ve hala onemsenen kaynaklardir a gore dunyanin en eski felsefi yapitlaridir Modern yorumcular Hint Felsefesinde iki ana gelenek oldugunu one surerler Veda da soylenenleri kaynak olarak gorup kabul eden gelenege Veda lara mesafe koyan geleneklere de Nastika gelenegi denir Nastika akimindan olan okullar arasinda Budizm Cainizm Carvaka vs bulunur Hint felsefesinde Veda lari kabul eden Astika akiminda alti sistem bulunur En eskisi dir ve ondan ortaya cikan Yoga dir Diger dordu Vedanta dir Yoga adli eserinde inanclar uzerine calisan felsefeci Eliade e gore Hindu dusunce sisteminin olmazsa olmaz dort temel kavrami karma maya nirvana ve yoga dir Karma insani kozmosa baglayan evrensel nedensellik yasasidir eden ettigini bulur diye algilanir Maya kozmosu dogurur ve onun geri donusunu de yonetir Insanlar cehaletle korlestigi surece bu kozmik yanilsamayi besler Nirvana Karma ve Maya nin otesinde konumlanmis asil hakikat kosullanmamis askin bir hal durumdur Yoga ise varliga erismenin yollaridir Hint felsefesinin baslica okullari MO 1000 ile MS 100 arasinda olusmustur Takip eden yuzyillar bu okullara yorumlar ve reformlar getirmistir 20 yuzyildan ve Prabhupada bunlara ornek olarak gosterilebilir Okullarin bicimlenme doneminde ozellikle MO 800 ila MS 200 arasinda rekabet ve entegrasyon goze carpmaktadir Budist ve Advaita okullari gunumuze dek ayakta kalirken ve gibiler asimilasyona ugrayarak terk edilmistir Hint felsefesinde filozofun Sanskritce karsiligi darsanika ya da darsanas dir BaslangicHint felsefesi Hinduizmin esaslarinin yazildigi Veda lara dayanir Veda yazili kulliyattir Eski ciltleri bir tur siirlerle dolu iken nispeten sonraki bolumleri bu siir veya beyitlerin felsefi yorumlarini icerir Rigveda adi verilen bu metinlerde ornegin Tanrilar ve insanlar yokken bu evrende ne vardi gibi sorular sorulur Tanrilarin da icinde bulundugu bu evrenin elbette bir baslangici oldugunu ve ilk sebebin ne oldugunu merak eder Rigvedalarda soyle yanit verilir Evren var olmadan on ce ne var olan ve ne de yok olan yani varlik ile yokluk arasinda bir seyin bulunmasi gerekir Bu ne var ve ne de yok olan seyin yaratici dogurgan bir gucu olmasi gerekir Ya zar bu gucu doganin yaratici gucu ile karsilastirdiktan sonra beyit soyle son bulur Her halde evrenin ne ol dugunu bilen bir kimse vardir Yoksa bunu bilen biri yok mu Von Aster e gore Bu aciklamalar Hint felsefesinin baslangic devri olarak nitelenebilir Gorul dugu gibi bu turden konular uzerinde dusunmeye baslayan insana artik dinin kurallari yetmemektedir Ilk kez Veda larda belirsiz ve bulanik bir bicimde ortaya cikan bu anlayis Hint de ilk felsefi caba sayilabilir Hint felsefesi hicbir zaman kendisini dinden tam an lamiyla soyutlayamamistir Bunun icindir ki Hint fel sefesi bir rahip felsefesi olarak kalmistir Kendisini dinden tamamen soyutlayarak bilimsel bir bicimde gelisen felsefe eski Yunan felsefesidir Ancak ote yandan modern bilimin kendisini Yunan Felsefesine dayandirarak gelistirdigi icin dunyanin diger kulturlerinde ortaya cikan ve kendi icinde bir tutarliligi barindiran evren anlayislarini degerlendirirken kendi tutarli anlayisindan cikmaksizin diger evren anlayislarini gercek anlamda tahayyul edemeycegi kendi duzlemine oturtamadigi surece de nasil kabul edebilecegi soru olarak ortada kalmaktadir Cagimizda bu anlayislarla ilgili dil yazi kultur anlayis sorunlari ortadan kalktikca bu tur cok eski evren anlayislarinin kafa yorduklari konular daha etraflica ortaya cikmaya baslamistir Siniflandirma ve OkullarAstika Bu akim Atman in yani bir oz cevherin varligini kabul eder Ayrica Veda lari temel kaynak olarak gorurler Samkhya Ateisttir ve guclu bir sekilde ozgun dualist bakisini ortaya koyar Cehaletin giderilmesini ve irfani on planda tutar Yoga Samkhya okulundan cikmistir ve siki sikiya ona baglidir Daha cok dogu tarzi meditasyon inziva ile ozgurlesmeyi onemser Nyaya Bilginin kaynaklarinin kesfine onem verir Vaiseṣika Atomcu dogal felsefeden hareket eden uygulamaci empirik okulu Mimaṃsa Veda da gecen metinlerin daha dogru yorumlanmasina ugrasir cilecilige ve mistizme karsi durur Vedanta Veda daki bilgilerin son basamagi Orta Cag dan sonra ana akim halini almaya baslamistir Nastika Bu akim Veda lari temel kaynak gormez Carvaka Ozgur iradenin varligini kabul eder Cainizm Yirmidortler denilen 24 rehberin ogretilerini takip ederler Atman in oz cevher varligini kabul eder Budizm Buda nin ogretilerini izler Atman oz cevher in varligini red eder Ajivika Ozgur iradenin varligini reddeder Cagdas FelsefeCagdas Hint felsefesi Britanya egemenligi doneminde 1750 1947 gelismistir Bu donem filozoflari geleneksel felsefeye guncel anlamlar vermistir Swami Vivekananda Bal Gangadhar Tilak Sri Aurobindo Mahatma Gandhi Subhas Chandra Bose Ananda Coomaraswamy and Sarvepalli Radhakrishnan ve cagdas Hint felsefesindeki onemli isimlerdir KaynakcaOzel p 22 The Principal Upanisads Harper Collins 1994 Apte p 497 Ernst von Aster Felsefe Tarihi Felsefe Tarihi s 53 Eksik ya da bos url yardim erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Ernst von Aster Felsefe Tarihi Felsefe Tarihi s 54 Eksik ya da bos url yardim erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim GenelKaya Korhan 2016 Hint Felsefesinin Temelleri Dogu Bati Yayinlari ISBN 978 605 9328 20 3