Hipotiroidi Hipotiroidizm tiroit bezinin yapısal ya da işlevsel bozuklukları nedeniyle ortaya çıkan tiroit hormonu

Hipotiroidi, Hipotiroidizm, tiroit bezinin yapısal ya da işlevsel bozuklukları nedeniyle ortaya çıkan tiroit hormonu eksikliği olgusudur. Hipotalamus-Hipofiz-Tiroit aksındaki sorunlar hipotiroidiye neden olabilirler.

Hipotiroidizmin nedensel tipleri

Hipotiroidizm, nedenlerine göre 3 grupta incelenir:

Primer hipotiroidizm

Hipotiroidizm olgularının çoğu “primer hipotiroidizm” kapsamına girmektedir. Bu gruptaki olguların bir bölümünde tiroit dokusu ya hiç oluşmamıştır ya da sonradan yitirilmiştir (tiroit disgenezisi). Bir bölümünde ise, yüksek TSH (thyroid-stimulating hormone) düzeyi nedeniyle ortaya çıkan büyüme (guatr) izlenir. Başlıca nedenler:

Konjenital hipotiroidizm

Konjenital hipotiroidizm konjenital metabolizma hastalıkları arasında en sık görülenlerden biridir. Canlı doğumlarda ortalama 1/3500 gibi bir sıklıkta rastlanır. Tedavi görmeyen hastalarda sinir sisteminin gelişmesindeki önemli aksamalarla birlikte kısırlık bulgusu da vardır. Olguların çoğu izole (sporadik) olgulardır. %2 kadarı tiroid gelişimindeki kusurlara (tiroit disgenezisi) bağlı otosomal resesif ya da otosomasl dominant olarak aktarılan kalıtsal sendromlardır. Sendromları bir bölümünde tiroit dokusu normal boyutlarda olabilir, guatr bulgusu yoktur. Tiroit hormonlarının en önemli etkisi santral sinir sistemi (beyin-beyincik-omurilik) gelişimde görülür.

Konjenital olguların önemli bir bölümü tiroid bezinin oluşum kusurları sonucunda ortaya çıkar; tiroid bezi hiç oluşmamıştır (agenezis) ya da gelişmesi yetersizdir (hipoplazi). Doğumdan sonraki ilk haftalar içinde tedavi edilmeyen olgularda önemli psikomotor gelişmede ve zeka düzeyinde önemli sorunlar ortaya çıkar. Konjenital hipotiroidizm olguların bir başka bölümünde, tiroit bezinin salgı yapması için hipofizden gelen hormona (thyroid-stimulating hormone - TSH)” yanıt vermediği izlenir. Kalıtsal olguların otosomal resesif, otosomal dominant ya da X-kromozomu aracılığıyla aktarılan 9 fenotipi vardır.

Tiroit bezinin yitirilmesi (postablatif hipotiroidizm)

Tümör ya da hipertiroidizm nedeniyle tiroit bezinin çok büyük bir bölümünün çıkarılması ya da verilerek etkisizleştirilmesi ile tiroit bezinin radyoterapi etkisiyle işlevlerini yitirmesi en sık görülen nedenlerden biridir.

Otoimmun hipotiroidizm

İyot eksikliği görülmeyen bölgelerdeki guatrlı hipotiroidizm olgularının en önemli nedenidir. Büyük bölümü Hashimoto tiroiditin sonucudur. Kandaki anti-TSH reseptör antikorlarının neden olduğu otoimmun bir hastalıktır.

İyot eksikliği

Yetersiz iyot alımı sonucu ortaya çıkan olgulardır. Tanısı ve tedavisi en kolay olan hipotiroidi türüdür.

İlaçlar

Hipertiroidizm tedavisinde kullanılan ilaçlar (methimazole, propylthiouracil) ile lityum ve tüberküloz tedavisinde kullanılan para-aminosalisilik asit içeren ilaçlar hipotiroidizme neden olabilmektedir.

Tiroit metabolizması bozuklukları (konjental biyosentez defekti; dishormonogenetik guatr)

İyot transportu ve işlenmesindeki defektler ender görülen hipotiroidizm nedenleridir.

Tiroit hormonu resistansı sendromu

Otosomal dominant yolla aktarılan, tiroit hormon reseptörlerinin etkilendiği kalıtsal bir sendromdur. Kandaki tiroit hormon düzeyinin yetersizliği nedeniyle kan TSH düzeyi yüksektir.

Tiroit dokusunun yetersizliği

Tiroit bezinin konjenital eksikliği ya da hipoplazisi ender görülen hipotiroidizm nedenleridir. Tiroit transkripsiyon faktörü-2 (TTF-2) mutasyonu olgularında ayrıca yarık damak bulgusu da saptanır.

Sekonder hipotiroidizm

Tiroit bezlerinin hormon üretebilmesi için hipofizden salgılanan TSH’nun (thyroid-stimulating hormone) uyarısı gerekir. Hipofiz bezinin yıkımına neden olan patolojilerde TSH eksikliği vardır. Sheehan sendromu ve Simmonds hastalığı(sendromu) yıkımına neden olan en önemli patolojilerdir. Sheehan sendromunda, doğum sırasında görülebilen ağır kanama ve şok hipofiz nekrozuyla sonuçlanır. Simmonds hastalığında ya da sendromunda hipofiz ön lobunun yıkımına neden olan sistemik embolizme bağlı infarkt, enfeksiyon hastalıkları (sifilis, tüberküloz, metastatik abseler, vd), primer ya da metastatik tümörler gibi patolojiler saptanır.

Tersiyer hipotiroidizm

Tiroit bezlerinin hormon üretebilmesi için hipofizden salgılanan TSH’nun (thyroid-stimulating hormone) uyarısı gerekir. TSH ise, hipotalamusta üretilerek hipofize yollanan TRH’nun (thyrotropin-releasing hormone) tetikleyici etkisiyle olur. Santral hipotiroidizm olarak da anılan tersiyer hipotiroidizmde sorun hipotalamusta ya da hipotalamus-hipofiz arasındaki portal kan dolaşımındadır. Her iki durumda da hipotalamusta üretilen ve hipofize gelerek TSH üretimini tetikleyen TRH eksikliği söz konusudur. Hipotalamusun travma, kanserler ya da radyoterapi etkisiyle zarar görmesinin sonucudur.

Hipotiroidizm: Klinik tipler

Kretinizm (cretinism)

Hipotiroidili çocukta eksik dişler (hipodonti) ve biçim bozuklukları

Bebeklerde ve küçük çocuklarda görülen hipotiroidizmdir. Belirgin zeka geriliği vardır. İyot eksikliğinin öneminin bilinmediği çağlarda dağlık bölgelerde sık görülen bir olgu olan kretenizm, iyot desteğinin sağlanmasıyla oldukça azalmıştır. Günümüzde konjenital tiroit metabolizması bozukluklarının sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Gebe annelerdeki iyot eksikliği fetüsü de etkileyebilmektedir.

Başlıca bulgular iskelet sistemindeki ve santral sinir sistemindeki gelişmelerin etkilenmesi sonucudur; boy kısalığı, zeka geriliği, kaba yüz yapısı, dişlerin gelişmesinde ve sürmesine aksamalar, göbek fıtığı gibi bulgulara sıkça rastlanır. Gebe annede de iyot eksikliği varsa bebekteki zeka geriliği oldukça ileri düzeydedir.

Miksödem (myxedema)

Büyük çocuklarda ve erişkinlerde saptanan hipotiroidizm türüdür. Klinik bulgular hastaların yaşına göre farklılıklar gösterir. Büyük çocuklardaki bulgular, erişkinlerde saptanan bulguları içermekle birlikte kretinizmi de anımsatan özellikler gösterir. Erişkinlerdeki hipotiroidizm sessizce gelişir. Fiziksel ve mental yavaşlık en tipik iki bulgudur. Erken dönemlerde depresyon yakınmaları vardır. Konuşma ve zeka yavaştır. Uyuşuk, soğuğa duyarlı ve şişmandır. Akciğer vital kapasitesi düşüklüğü kalp işlevlerini de etkiler; dolaşıma atılan kanın azalması nedeniyle deri soluk ve soğuktur. Kabızlık vardır. Terleme azalmıştır. Deri ve mukozalarda biriken bağ dokusu matriksi maddelerinin neden olduğu ödem yüz yapısında kabalaşma, dilde büyüme (makroglossi) ve seste kalınlaşmalara neden olur.

Tanı

Tanı için kan TSH düzeyi önemlidir. Primer hipotiroidizm olgularında TSH düzeyi yüksektir. Sekonder ve tersiyer olgularda TSH düzeyleri artmaz, düşük bile olabilir. Tiroit hormon (T3, T4) kan düzeyleri tüm hipotiroidi olgularında düşüktür.

Tedavi

İyot eksikliğine bağlı olgularda iyot desteği oldukça etkilidir. Tiroit hormonunun yeterince üretilemediği hastalara sentetik hormon (levothyroxin) tedavisi denetimli olarak uygulanır.

Semptomlar

Erken hipotiroidizm genellikle asemptomatiktir ya da belirsiz semptomlarla kendini gösterir.

Erken semptomlar

(soğuğa artmış duyarlılık)
Kabızlık
Bradikardi (düşük kalp hızı - dakikada altmıştan az atım)
Azalmış terleme
ve eklem ağrısı
Kuru, kaşıntılı cilt
İnce,
Depresyon
Azalmış kas tonusu (hipotoni)
Kadın infertilitesi; her türlü menstrüel siklus sorunları
Hiperprolaktinemi ve
Yükselmiş serum kolesterol seviyesi

Geç semptomlar

Guatr
Yavaş konuşma ve boğuk ses.
Kuru kabarık cilt, özellikle yüz bölgesi
Anormal
Düşük bazal vücut ısısı
Tiroid ilişkili depresyon
Kısırlık
Ruh hali değişiklikleri
Akut yorgunluk sendromu
Stres
Erkeklerde azalmış libido
Çocuklarda dişlerin gelişiminde ve sürmesinde aksamalar

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j De Felice M, Di Lauro R. Thyroid development and its disorders: genetics and molecular mechanisms. Endocrine Reviews, 25: 722-746, 2004
^ ^a ^b ^c ^d ^e Heidelbaugh JJ. Endocrinology Update: Hypopituitarism. FP Essentials, 451:25-30, 2016
^ Macchia PE, Lapi P, Krude H, et al. PAX8 mutations associated with congenital hypothyroidism caused by thyroid dysgenesis. Nature Genetics, 19: 83-86, 1998
^ Park SM, Chatterjee VKK. Genetics of congenital hypothyroidism. Journal of Medical Genetics, 42: 379-389, 2005
^ Paschke R, Ludgate M. The thyrotropin receptor in thyroid diseases. New England Journal of Medicine, 337: 1675-1681, 1997
^ Kristjansdottir HL, Bodvarsdottir SP, Sigurjonsdottir HA. Sheehan's syndrome in modern times: a nationwide retrospective study in Iceland. European Journal of Endocrinology, 164(3):349-354, 2011
^ ^a ^b Manisalı Y, Çöloğlu AS, Aygen A. Dişlerin sürme bozuklukları, Dişhekimliği Fakültesi Dergisi (İstanbul), 9: 63-68, 1975
^ (PDF). American Association of Clinical Endocrinologists. 8 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013.
^ Yeum, C; Kim, SW; Kim, NH; Choi, KC; Lee, J (2002). "Increased expression of aquaporin water channels in hypothyroid rat kidney". Pharmacological Research. 46 (1). ss. 85-8. doi:10.1016/S1043-6618(02)00036-1. (PMID) 12208125.
^ (PDF). The American Thyroid Association. 10 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2012.
^ Hypothyroidism fact sheet^[] CDC medical records on VoxHealth. Retrieved on 2013-01-01

Hastalık ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[:0-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015

[:1-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019

[:2-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j De Felice M, Di Lauro R. Thyroid development and its disorders: genetics and molecular mechanisms. Endocrine Reviews, 25: 722-746, 2004

[:3-4] Heidelbaugh JJ. Endocrinology Update: Hypopituitarism. FP Essentials, 451:25-30, 2016

[5] Macchia PE, Lapi P, Krude H, et al. PAX8 mutations associated with congenital hypothyroidism caused by thyroid dysgenesis. Nature Genetics, 19: 83-86, 1998

[6] Park SM, Chatterjee VKK. Genetics of congenital hypothyroidism. Journal of Medical Genetics, 42: 379-389, 2005

[7] Paschke R, Ludgate M. The thyrotropin receptor in thyroid diseases. New England Journal of Medicine, 337: 1675-1681, 1997

[8] Kristjansdottir HL, Bodvarsdottir SP, Sigurjonsdottir HA. Sheehan's syndrome in modern times: a nationwide retrospective study in Iceland. European Journal of Endocrinology, 164(3):349-354, 2011

[:4-9] Manisalı Y, Çöloğlu AS, Aygen A. Dişlerin sürme bozuklukları, Dişhekimliği Fakültesi Dergisi (İstanbul), 9: 63-68, 1975

[10] (PDF). American Association of Clinical Endocrinologists. 8 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013.

[11] Yeum, C; Kim, SW; Kim, NH; Choi, KC; Lee, J (2002). "Increased expression of aquaporin water channels in hypothyroid rat kidney". Pharmacological Research. 46 (1). ss. 85-8. doi:10.1016/S1043-6618(02)00036-1. (PMID) 12208125.

[12] (PDF). The American Thyroid Association. 10 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2012.

[CDCrecords-13] Hypothyroidism fact sheet^[] CDC medical records on VoxHealth. Retrieved on 2013-01-01