Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lityum, sembolü Li atom numarası 3 olan kimyasal elementtir. Periyodik tabloda 1. grupta alkali metal olarak bulunur ve yoğunluğu en düşük olan metaldir. Lityum, yüksek reaktifliğinden dolayı doğada saf hâlde bulunmaz. Yumuşak ve gümüşümsü beyaz metaldir. Havada bulunan oksijenle reaksiyona giren lityum, lityum oksit (Li2O) oluşturur. Bu oksitlenme reaksiyonunu engellemek için yağ içinde saklanır. Hava ve su tarafından hızlı bir şekilde oksitlenip kararır ve lekelenir. Lityum metali doldurulabilir pillerde (örnek olarak cep telefonu ve kamera pili) ve ağırlığa yüksek direniş göstermesi sebebiyle alaşım olarak hava taşıtlarında kullanılır. Li+ iyonunun nörolojik etkilerinden dolayı, lityumlu bileşikler farmakolojik olarak sakinleştiricilerde kullanılır.
 Yağ içinde yüzmekte olan lityum | ||||||||||||||||
| Görünüş | gümüşsü beyaz | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standart atom ağırlığı Ar, std(Li) | [6,938, 6,997] geleneksel: 6,94 | |||||||||||||||
| Periyodik tablodaki yeri | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Atom numarası (Z) | 3 | |||||||||||||||
| Grup | 1. grup: H ve alkali metaller | |||||||||||||||
| Periyot | 2. periyot | |||||||||||||||
| Blok | (s bloku) | |||||||||||||||
| Elektron dizilimi | [He] 2s1 | |||||||||||||||
| Kabuk başına elektron | 2, 1 | |||||||||||||||
| Fiziksel özellikler | ||||||||||||||||
| Faz (SSB'de) | Katı | |||||||||||||||
| Erime noktası | 453,65 K (180,50 °C, 356,90 °F) | |||||||||||||||
| Kaynama noktası | 1603 K (1330 °C; 2426 °F) | |||||||||||||||
| Yoğunluk (OS) | 0,534 g/cm3 | |||||||||||||||
| sıvıyken (en'de) | 0,512 g/cm3 | |||||||||||||||
| Kritik nokta | 3220 K, 67 MPa (ekstrapolasyon ile elde edilmiştir) | |||||||||||||||
| 3,00 | ||||||||||||||||
| Buharlaşma entalpisi | 136 kJ/mol | |||||||||||||||
| Molar ısı kapasitesi | 24,860 J/(mol·K) | |||||||||||||||
Buhar basıncı
| ||||||||||||||||
| Atom özellikleri | ||||||||||||||||
| Yükseltgenme durumları | +1 | |||||||||||||||
| Elektronegatiflik | Pauling ölçeği: 0,98 | |||||||||||||||
| İyonlaşma enerjileri |
| |||||||||||||||
| Atom yarıçapı | Deneysel: 152 pm | |||||||||||||||
| Kovalent yarıçapı | 128±7 pm | |||||||||||||||
| Van der Waals yarıçapı | 182 pm | |||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
| Diğer özellikleri | ||||||||||||||||
| Kristal yapı | Hacim merkezli kübik (hmk) | |||||||||||||||
| Ses hızı çubukta | 6000 m/s (20 °C'de) | |||||||||||||||
| Genleşme | 46 µm/(m·K) (25 °C'de) | |||||||||||||||
| Isı iletkenliği | 84,8 W/(m·K) | |||||||||||||||
| Elektrik direnci | 92,8 Ω·m | |||||||||||||||
| Manyetik düzen | paramanyetik | |||||||||||||||
| Manyetik alınganlık | +14,2×10-6 cm3/mol (298 K) | |||||||||||||||
| Young modülü | 4,9 GPa | |||||||||||||||
| Kayma modülü | 4,2 GPa | |||||||||||||||
| Hacim modülü | 11 GPa | |||||||||||||||
| Mohs sertliği | 0,6 | |||||||||||||||
| Brinell sertliği | 5 MPa | |||||||||||||||
| CAS Numarası | 7439-93-2 | |||||||||||||||
| Tarihi | ||||||||||||||||
| Johan August Arfwedson (1817) | ||||||||||||||||
| İlk izolasyon | (1821) | |||||||||||||||
| Ana | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Genel özellikleri
Birinci grup elementi olmasına rağmen, lityum aynı zamanda 2. grubun özelliklerini de gösterir. Bütün alkali metaller gibi bir tane değerlik elektronu bulunur ve bu elektronu hemen kaybederek pozitif iyon haline geçer. Bu sebeplerden dolayı lityum su ile çok kısa sürede reaksiyona girer ve doğada doğal halinde bulunmaz. Ancak kendisiyle benzer kimyasal özellikler taşıyan sodyum elementi lityuma göre daha aktiftir ve daha çok insanların midelerinde yer alır
Lityum bıçakla kesilebilir ancak sodyumdan biraz daha sert olduğu için onu kesmek veya bölmek çok daha zordur. Reaksiyona girmemiş Lityum gümüşi bir renge sahiptir, ancak kısa sürede rengi kararır. Düşük yoğunluğu sayesinde hidrokarbonlar üzerinde batmadan durabilir.
Alev üzerine konulduğunda lityumda göz alıcı bir kırmızı renk gözlenir, ancak yanmaya başladığında parlak beyaz bir alev gözlemlenir. Lityum suda ve su buharında bulunan oksijen ile tutuşur ve yanma reaksiyonu gösterir. Oda sıcaklığında azot ile reaksiyona giren tek metaldir. Yüksek özgül ısısı, 3582 J/(kg·K) ve sıvı haldeki geniş sıcaklık değerleri lityumu kullanışlı hale getirmektedir.
Lityum hava ve su ile yanması ve potansiyel patlama tehlikesine rağmen diğer alkali metallere göre daha az tehlikelidir. Oda sıcaklığındaki Lityum-Su reaksiyonu aktif ve çabuk gerçekleşen bir reaksiyon olmasına rağmen çok tehlikeli bir reaksiyon değildir. Lityum alevlerini söndürmek zordur ve bunun için özel kimyasallardan oluşan söndürücüler kullanılır.
Lityum, ten ile temasını engellemek için özel koruma gerektirir. Lityumu toz olarak ya da alkalinli bileşimlerinin solunması, burun yollarında ve boğaz da tahriş ve zarara neden olur.
Tarihçe
Petalit (LiAlSi4O10) 1800 yılında Brezilyalı kimyager ve devlet adamı José Bonifácio de Andrada e Silva tarafından İsveç'teki Utö adasındaki bir madende keşfedildi. Ancak 1817 yılına kadar Johan August Arfwedson, o zamanlar kimyager Jöns Jakob Berzelius'un laboratuvarında çalışırken, Petalit cevherini analizinde yeni bir elementin varlığını tespit etti.
Karbonat ve hidroksit daha az suda çözünür ve daha az alkali olmasına rağmen bu element, sodyum ve potasyum'a benzer bileşikler oluşturdu. Bitki küllerinde keşfedilen potasyum ve kısmen hayvan kanındaki bolluğuyla bilinen sodyumun aksine keşfini katı bir mineralde yansıtmak için Berzelius, alkali malzemeye Yunanca λιθoς ("taş" anlamına gelen lithos olarak çevrilmiştir) kelimesinden "lithion/lithina" adını verdi.
Arfwedson daha sonra aynı elementin spodumen ve Lepidolit minerallerinde bulunduğunu gösterdi. 1818'de Christian Gmelin, lityum tuzlarının aleve parlak kırmızı bir renk verdiğini ilk gözlemleyen kişiydi. Bununla birlikte, hem Arfwedson hem de Gmelin, saf elementi tuzlarından ayırmaya çalıştılar ve başaramadılar. Daha önce kimyager Sir Humphry Davy tarafından alkali metaller potasyum ve sodyumu izole etmede kullandığı elektroliz süreciyle, lityum oksit William Thomas Brande'nin elde ettiği 1821 yılına kadar izole edilmemişti. Brande ayrıca klorür gibi bazı saf lityum tuzlarını tanımladı ve lithia'nın (lityum oksit) yaklaşık %55 metal içerdiğini tahmin ederek, lityumun atom ağırlığının yaklaşık 9,8 g/mol (modern değer ~6.94 g/mol) olduğunu tahmin etti. 1855'te, Robert Bunsen ve Augustus Matthiessen tarafından lityum klorürün elektrolizi yoluyla daha büyük miktarlarda lityum üretildi. Bu yöntemin bulunması 1923'te sıvı lityum klorür ve potasyum klorür karışımının elektrolizini yapan Alman Metallgesellschaft AG şirketi tarafından ticari lityum üretimine yol açtı.
Avustralyalı psikiyatr John Cade, 1949'da mani tedavisinde lityum kullanımını yeniden tanıtması ve yaygınlaştırmasıyla tanınır. Kısa bir süre sonra, 20. yüzyılın ortaları boyunca, lityumun mani ve depresyon Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yükselişe geçti.
Lityum üretimi ve kullanımı, tarihte birkaç ciddi değişikliğe uğradı. Lityumun ilk büyük uygulaması, uçak motorları için yüksek-sıcaklık lityum gresleri ve II. Dünya Savaşı'nda ve kısa bir süre sonraki benzer uygulamalardı. Lityum bazlı sabunların diğer alkali sabunlara göre daha yüksek erime noktasına sahip olması ve kalsiyum bazlı sabunlara göre daha az aşındırıcı olması bu kullanımı desteklemiştir. Lityum sabunlarına ve yağlama greslerine olan az talep, çoğu ABD'de olmak üzere birkaç küçük madencilik operasyonuyla desteklendi.
Nükleer füzyon silahları üretimiyle Soğuk Savaş sırasında lityuma olan talep önemli ölçüde arttı. Hem lityum-6 hem de lityum-7, nötronlar tarafından ışınlandığında trityum üretir ve bu nedenle, kendi başına trityum üretiminin yanı sıra lityum döterid şeklinde hidrojen bombalarında kullanılan bir katı füzyon yakıtı biçimi için yararlıdır. ABD, 1950'lerin sonları ile 1980'lerin ortaları arasında başlıca lityum üreticisi haline geldi. Sonunda, lityum stoğu kabaca 42.000 ton lityum hidroksit idi. Depolanan lityum, birçok standartlaştırılmış kimyasalda lityumun ölçülen atomik ağırlığını ve hatta izotop ayırma tesislerinden boşaltılan ve yer altı sularına karışan lityum tuzları tarafından "kontamine olmuş" bazı "doğal kaynaklar"daki lityumun atom ağırlığını etkilemek için yeterli olan lityum-6'da %75 oranında tükendi.
Lityum, camın erime sıcaklığını düşürmek ve Hall-Héroult işlemi'nde alüminyum oksit'in erime davranışını iyileştirmek için kullanılır. Bu iki kullanım, 1990'ların ortalarına kadar pazara hakim oldu. nükleer silahlanma yarışı sona erdikten sonra, lityuma olan talep azaldı ve enerji stoklarının açık piyasada satılması fiyatları daha da düşürdü. 1990'ların ortalarında, birçok şirket lityumu tuzlu su yeraltı veya açık ocak madenciliğinden daha ucuz bir seçenek olduğunu kanıtladı. Madenlerin çoğu kapandı veya odaklarını diğer malzemelere kaydırdı, çünkü yalnızca bölgelere ayrılmış pegmatitlerden elde edilen cevher rekabetçi bir fiyatla çıkarılabiliyordu. Örneğin, Kuzey Karolina, Kings Mountain yakınlarındaki ABD madenleri 21. yüzyılın başlangıcından önce kapandı.
Lityum iyon pillerin geliştirilmesi, lityum talebini artırdı ve 2007'de baskın kullanım haline geldi. 2000'li yıllarda pillerdeki lityum talebinin artmasıyla birlikte, yeni şirketler artan talebi karşılamak için tuzlu su izolasyonu çalışmalarını büyüttüler.
Yenilenebilir enerjiyle çalışan ve pillere bağımlı bir dünyada lityumun jeopolitik rekabetin ana nesnelerinden biri olacağı tartışıldı, ancak bu bakış açısı, artırılmış üretim için ekonomik teşviklerin gücünü hafife aldığı için de eleştirildi.
Spodumen cevheri, LiAl(SiO3)2, Lityum içeriği nedeniyle ticari olarak çok önemlidir. Öncelikle 1100 °C’ de a formu ısıtılarak daha yumuşak b formuna dönüştürülür. b formu sıcak sülfürik asit ile reaksiyona sokularak Li2SO4L2So4H5rt5 elde edilir. Elde edilen bu çökelek çözeltiden ayrılarak Na3CO3 ile yıkanır. Böylece suda çözünmeyen Li2CO3 elde edilir. Manik depresif tedavisinde ve pillerde kullanılır.
Li2SO3 + Na2CO3 → Na2SO4 + Li2CO3 (katı)
Elde edilen Li2CO3 çökeleği HCl ile reaksiyona sokularak LiCl elde edilir.
Li2CO3 + 2 HCl → 2 LiCl + CO2 + H2O
LiCl erime noktası 600 °C den fazla olduğu için elektroliz ile saflaştırılması zor olduğundan LiCl (55%) ve KCl (45%) karışımı kullanılarak erime noktası 430 °C’ye düşürülür. Bu karışımın elektrolizi ile Li saf olarak elde edilir.
- Katot: Li+ (s) + e- → Li (s)
- Anot: Cl- (s) → ½ Cl2 (g) + e-
İçme Suyunda Lityum ve İlgili Bulgular
1990 yılında, ABD'nin Texas eyaletinin 28 idari bölümünde (county) içme sularındaki lityum miktarı üzerine bir araştırma yayımlanmıştır. Bu araştırma, içme suyundaki lityum miktarıyla intihar, cinayet ve tecavüz vakalarının negatif korelasyon gösterdiğini destekler veriler sunmuştur. Çalışmaya dahil edilen zaman aralığında, suyundaki lityum miktarı en yüksek bölgelerde, en düşük olan bölgelere kıyasla %40 daha az intihar vakası görülmüştür.
2009 yılında Japonya'da, 1 milyon insanın yaşadığı 18 şehri ve 5 senelik bir zaman dilimini kapsayan bir araştırma bu sonuçları desteklemiş. Bunu takiple Avustralya ve Yunanistan'da da bu iddiaları destekler sonuçların elde edildiği araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmanın sahibi araştırmacılar, çok düşük miktarlarda lityuma maruz kalmanın sinir sistemini koruyucu, hatta sinir hücresi gelişimini destekleyici etkilerinin olabileceği fikrini öne sürmüşlerdir.
Bu araştırmada kullanılan verilerin tekrar analiziyle yayımlanan ikinci bir araştırmada, içme suyundaki lityum miktarındaki artışın, çalışmada gözlenen ölüm oranlarıyla negatif korelasyon gösterdiği bulgulanmıştır.
Bu süreçte, İngiltere'de yapılan bir araştırma, yukarıda anlatılanlara aykırı bir sonuç vermiştir. Fakat bu araştırmaya konu olan bölgede içme sularındaki lityum miktarının, öteki çalışmalara ve ilgili bölgelere kıyasla çok daha düşüktür.
Üretim
| Ülke | Üretim | Rezervler | Kaynaklar |
|---|---|---|---|
| Arjantin | 6,200 | 1,900,000 | 19,300,000 |
| Avustralya | 40,000 | 4,700,000 | 6,400,000 |
| Avusturya | - | - | 50,000 |
| Bolivya | - | - | 21,000,000 |
| Brezilya | 1,900 | 95,000 | 470,000 |
| Kanada | 0 | 530,000 | 2,900,000 |
| Şili | 18,000 | 9,200,000 | 9,600,000 |
| Çin | 14,000 | 1,500,000 | 5,100,000 |
| Çekya | - | - | 1,300,000 |
| Kongo Demokratik Cumhuriyeti | - | - | 3,000,000 |
| Finlandiya | - | - | 50,000 |
| Almanya | - | - | 2,700,000 |
| Gana | - | - | 90,000 |
| Hindistan | - | 5,900,000 | - |
| Kazakistan | - | - | 50,000 |
| Mali | - | - | 700,000 |
| Meksika | - | - | 1,700,000 |
| Namibya | - | - | 50,000 |
| Peru | - | - | 880,000 |
| Portekiz | 900 | 60,000 | 270,000 |
| Sırbistan | - | - | 1,200,000 |
| İspanya | - | - | 300,000 |
| Amerika Birleşik Devletleri | 870 | 750,000 | 7,900,000 |
| Zimbabve | 1,200 | 220,000 | 500,000 |
| Dünya toplamı | 82,000 | 21,000,000 | 86,000,000+ |
Uygulamalar
Piller
2021'de çoğu lityum, elektrikli otomobil'ler ve mobil cihazlar için lityum iyon pil yapmak için kullanıldı.
Seramik ve cam
Lityum oksit, silika işlemek için malzemenin erime noktası ve viskozitesini azaltarak akı olarak yaygın kullanılır ve düşük termal genleşme katsayıları dahil olmak üzere iyileştirilmiş fiziksel özelliklere sahip elde edilmesini sağlar. Dünya çapında bu, lityum bileşikleri için en büyük kullanımlardan biridir. Fırın kapları için lityum oksit içeren sırlar kullanılır. Lityum karbonat (Li2CO3) genellikle bu uygulamada kullanılır çünkü ısıtıldığında okside dönüşür.
Elektrik ve elektronik
20. yüzyılın sonlarında lityum, yüksek nedeniyle pil elektrolitlerinin ve elektrotlarının önemli bir bileşeni haline geldi. Düşük atom kütlesi nedeniyle, yüksek yük ve güç-ağırlık oranına sahiptir.
Tipik bir lityum-iyon pil, için 2.1 volt ve çinko-karbon için 1.5 volt ile karşılaştırıldığında hücre başına yaklaşık 3 volt üretebilir. Şarj edilebilir ve yüksek enerji yoğunluklu lityum iyon piller, anot olarak lityum veya bileşikleri ile tek kullanımlık () olan 'den farklıdır. Lityum kullanan diğer şarj edilebilir piller arasında lityum-iyon polimer pil, lityum demir fosfat pil ve bulunur.
Yıllar boyunca potansiyel büyüme konusunda görüşler farklı olmuştur. 2008'de yapılan bir araştırma, "gerçekçi olarak ulaşılabilir lityum karbonat üretiminin geleceğin PHEV ve EV küresel pazar gereksinimlerinin yalnızca küçük bir bölümü için yeterli olacağı", "Taşınabilir elektronik sektöründen gelen talebin önümüzdeki on yılda planlanan üretim artışlarının çoğunu alacağı" ve "lityum karbonatın seri üretimi çevreye duyarlı olmadığı, korunması gereken ekosistemlerde onarılamaz ekolojik hasara neden olacağı ve LiIon tahrikinin 'Yeşil Araba' kavramıyla bağdaşmadığı'" sonucuna varmıştır.
Gres yağları
Lityumun en çok üçüncü kullanımı greslerdir. Lityum hidroksit güçlü bir bazdır ve bir yağ ile ısıtıldığında lityum stearat'tan yapılmış bir sabun üretir. Lityum sabun, yağları yoğunlaştırma özelliğine sahiptir ve çok amaçlı, yüksek sıcaklık gres yağları üretmek için kullanılır.
Metalurji
Lityum (örn. lityum karbonat olarak), akışkanlığı arttırdığı kalıp akı cüruflarına katkı maddesi olarak kullanılır, 2011'de küresel lityum kullanımının %5'i burada kullanıldı.
Lityum bileşikleri damarlanmayı azaltmak için demir dökümünde 'na katkı maddesi (akı) olarak da kullanılır.
Lityum (lityum florür olarak) alüminyum izabe tesislerine () katkı maddesi olarak kullanılır. Böylece alüminyumun erime sıcaklığını düşürür ve elektrik direncini arttırır. 2011'de üretimin %3'ü bunun için kullanıldı.
Kaynak veya lehimleme için akı olarak kullanıldığında, metalik lityum işlem sırasında metallerin kaynaşmasını destekler ve safsızlıkları emerek oksitlerin oluşumunu ortadan kaldırır.
Alüminyum, kadmiyum, bakır ve manganez içeren metal alaşımları yüksek performanslı, az yoğun uçak parçaları yapımında kullanılır (ayrıca bkz. ).
Silikon nano kaynak
Lityum, elektrikli piller ve diğer cihazlar için elektronik bileşenlerde silikon nano kaynakların mükemmelleştirilmesine yardımcı olmada etkili bulunmuştur.
Hava temizleme
Lityum klorür ve lityum bromür, higroskopiktir ve gaz akışlarında kurutucu olarak kullanılır. Lityum hidroksit ve , uzay aracı ve denizaltıların kapalı alanlarda karbondioksit giderme ve hava temizleme için en çok kullanılan tuzlardır. Lityum hidroksit, lityum karbonat oluşturarak havadan karbon dioksit emer ve düşük ağırlığı nedeniyle diğer alkalin hidroksitlere göre tercih edilir.
Lityum peroksit (Li2O2) nem varlığında sadece karbon dioksit ile reaksiyona girerek lityum karbonat oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda oksijeni de serbest bırakır. Reaksiyon aşağıdaki gibidir:
- 2 Li2O2 + 2 CO2 → 2 Li2CO3 + O2.
Yukarıda bahsedilen bileşiklerin bazıları ve denizaltılara oksijen veren (oksijen mumlarında) kullanılır. Bunlar ayrıca küçük miktarlarda bor, magnezyum, alüminyum, silikon, titanyum, manganez ve demir içerebilir.
Optik
Kristal olarak yapay olarak büyütülen lityum florür, berrak ve şeffaftır ve genellikle IR, UV ve VUV (vakum UV) uygulamaları için özel optiklerde kullanılır. En yaygın malzemelerin derin UV'sinde en az kırılma indekslerinden birine ve en uzak iletim aralığına sahiptir.
(TLD) için ince bölünmüş lityum florür tozu kullanılmıştır: Böyle bir numune radyasyona maruz kaldığında, ısıtıldığında yoğunluğu alınan radyasyon dozu ile orantılı mavimsi bir ışık salınımıyla çözülen kristal hatalarını biriktirir böylece bunun nicelleştirilmesine izin verir.
Lityum florür bazen teleskopların odak merceklerinde kullanılır.
'ın yüksek doğrusal olmama özelliği, doğrusal olmayan optik uygulamalarda faydalanılır.
Cep telefonları ve 'ler gibi telekomünikasyon ürünlerinde, rezonant kristal'ler gibi bileşenlerde yaygın kullanılır. Cep telefonlarının %60'ından fazlasında lityum uygulamaları kullanılır.
Organik ve polimer kimyası
, polimer ve ince-kimyasalların üretiminde çok kullanılır. Bu reaktiflerin baskın tüketicisi olan polimer endüstrisinde alkil lityum bileşikleri fonksiyonelleştirilmemiş olefinlerin katalizörler/'dır. İnce kimyasalların üretimi için organolityum bileşikler, karbon-karbon bağlarının oluşumu için güçlü bazlar ve reaktifler olarak iş görür. Organolityum bileşikleri, lityum metal ve alkil halojenürlerden hazırlanır.
Organik bileşikleri hazırlamak için reaktif olarak birçok başka lityum bileşiği kullanılır. Bazı popüler bileşikler arasında (LiAlH4), , ve bulunur.
Askeri
Lityum alüminyum hidrit (Li[AlH4) gibi metalik lityum ve onun kompleksi hidritler, roket itici gazlara yüksek enerjili katkı maddeleri olarak kullanılır. Lityum alüminyum hidrit kendi başına katı yakıt olarak da kullanılabilir.
Mark 50 torpidosu depolanmış kimyasal enerji sevk sistemi (SCEPS), katı lityum bloğu üzerine püskürtülen küçük bir kükürt hekzaflorür tankı kullanır. Reaksiyon, torpidoyu kapalı bir Rankine çevrimi içinde itmek için buhar oluşturarak ısı üretir.
Lityum-6 içeren Lityum hidrit, bombanın füzyon aşaması için yakıt görevi gördüğü termonükleer silahlarda kullanılır.
İçecek sanayi
"7-Up", piyasaya "Bib-label Lithiated Lemon-Lime Soda" ismiyle sürülmüştür. İçecek, 1950 yılına kadar da lityum sitrat içermiştir. Şehir efsanelerine göre içeceğin ismindeki "7", lityumun atom ağırlığından kaynaklıdır.
Tıp
Lityum tuzları bipolar bozukluk tedavisinde, duygu durum dengeleyici olarak kullanılır. Lityumun bu etkisi 1949 yılında Avustralyalı psikiyatr John Cade tarafından belgelenmiştir. FDA, 1970 yılında lityumun etkili bir ilaç olarak tanındığını duyurmuştur.
Lityumun hem depresyon hem mani üzerinde etkisi olsa da hipomanik veya manik dönem üzerindeki etkisi daha baskındır. Lityum, depresyon tedavisinde öteki antidepresanların etkisini güçlendirmek için de kullanılmaktadır.
Lityum, sindirilmesinin ardından, merkezi sinir sisteminde hızla yayılır ve çeşitli nörotransmitterler ve almaçlarla etkileşir. Norepinefrin salınımını azalttığı ve serotonin sentezini arttırdığı bilinmektedir. Mani üzerindeki etkisini ortaya çıkaran mekanizma bilinmemektedir.
Lityum tuzları, şizoaffektif bozukluk ve döngüsel majör depresyon gibi ilgili teşhisler için de yardımcı olabilir. Bu tuzların aktif kısmı lityum iyon Li+'tur. Hamileliğin ilk üç aylık dönemindeki tedavi sırasında lityum alan kadınlardan doğan bebeklerde bunlar gelişme riskini artırabilirler.
Baş zonklamasında olası tedavi olarak lityum da araştırılmıştır.
Notlar
- ^ In 2013
Kaynakça
- ^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. ss. E110. ISBN .
- ^ (1800). "Des caractères et des propriétés de plusieurs nouveaux minérauxde Suède et de Norwège, avec quelques observations chimiques faites sur ces substances". Journal de Physique, de Chimie, d'Histoire Naturelle, et des Arts. 51: 239. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ "Petalite Mineral Information". Mindat.org. 16 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2009.
- ^ a b c d e f g "Lithium:Historical information". 16 Ekim 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2009.
- ^ Weeks, Mary (2003). Discovery of the Elements. Whitefish, Montana, United States: Kessinger Publishing. s. 124. ISBN . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2009.[]
- ^ Berzelius (1817). "Ein neues mineralisches Alkali und ein neues Metall" [A new mineral alkali and a new metal]. Journal für Chemie und Physik. 21: 44-48. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . From p. 45: "Herr August Arfwedson, ein junger sehr verdienstvoller Chemiker, der seit einem Jahre in meinem Laboratorie arbeitet, fand bei einer Analyse des Petalits von Uto's Eisengrube, einen alkalischen Bestandtheil, … Wir haben es Lithion genannt, um dadurch auf seine erste Entdeckung im Mineralreich anzuspielen, da die beiden anderen erst in der organischen Natur entdeckt wurden. Sein Radical wird dann Lithium genannt werden." (Mr. August Arfwedson, a young, very meritorious chemist, who has worked in my laboratory for a year, found during an analysis of petalite from Uto's iron mine, an alkaline component … We've named it lithion, in order to allude thereby to its first discovery in the mineral realm, since the two others were first discovered in organic nature. Its radical will then be named "lithium".)
- ^ . Periodic Table Live!. 7 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2009.
- ^ . 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2009.
- ^ a b c van der Krogt, Peter. . Elementymology & Elements Multidict. 16 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2010.
- ^ Clark, Jim (2005). . 11 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2009.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;krebsisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ See:
- Arwedson, Aug. (1818) "Undersökning af några vid Utö Jernmalmsbrott förekommende Fossilier, och af ett deri funnet eget Eldfast Alkali" 25 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Afhandlingar i Fysik, Kemi och Mineralogi, 6 : 145–172. (in Swedish)
- Arwedson, Aug. (1818) "Untersuchung einiger bei der Eisen-Grube von Utö vorkommenden Fossilien und von einem darin gefundenen neuen feuerfesten Alkali" 13 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Investigation of some minerals occurring at the iron mines of Utö and of a new refractory alkali found therein), Journal für Chemie und Physik, 22 (1) : 93–117. (in German)
- ^ Gmelin, C. G. (1818). "Von dem Lithon" [On lithium]. Annalen der Physik. 59 (7): 238-241. Bibcode:1818AnP....59..229G. doi:10.1002/andp.18180590702. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından .
p. 238 Es löste sich in diesem ein Salz auf, das an der Luft zerfloss, und nach Art der Strontiansalze den Alkohol mit einer purpurrothen Flamme brennen machte. (There dissolved in this [solvent; namely, absolute alcohol] a salt that deliquesced in air, and in the manner of strontium salts, caused the alcohol to burn with a purple-red flame.)
- ^ a b Enghag, Per (2004). Encyclopedia of the Elements: Technical Data – History –Processing – Applications. Wiley. ss. 287-300. ISBN .
- ^ a b Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- ^ Brande, William Thomas (1821) A Manual of Chemistry, 2nd ed. London, England: John Murray, vol. 2, pp. 57-58. 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "The Quarterly journal of science and the arts". The Quarterly Journal of Science and the Arts. Royal Institution of Great Britain. 5: 338. 1818. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2010.
- ^ . DiracDelta Science & Engineering Encyclopedia. 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2008.
- ^ Brande, William Thomas; MacNeven, William James (1821). A manual of chemistry. Long. s. 191. Erişim tarihi: 8 Ekim 2010.
- ^ Bunsen, R. (1855). "Darstellung des Lithiums" [Preparation of lithium]. Annalen der Chemie und Pharmacie. 94: 107-111. doi:10.1002/jlac.18550940112. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ağustos 2015.
- ^ Green, Thomas (11 Haziran 2006). "Analysis of the Element Lithium". echeat. 21 Nisan 2012 tarihinde kaynağından .
- ^ Garrett, Donald E. (5 Nisan 2004). Handbook of Lithium and Natural Calcium Chloride. s. 99. ISBN . 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ Shorter, Edward (June 2009). "The history of lithium therapy". Bipolar Disorders. 11 (Suppl 2): 4-9. doi:10.1111/j.1399-5618.2009.00706.x. ISSN 1398-5647. (PMC) 3712976 $2. (PMID) 19538681.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Coplen2002isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b Ober, Joyce A. (1994). "Commodity Report 1994: Lithium" (PDF). United States Geological Survey. 9 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Kasım 2010.
- ^ Deberitz, Jürgen; Boche, Gernot (2003). "Lithium und seine Verbindungen - Industrielle, medizinische und wissenschaftliche Bedeutung". Chemie in unserer Zeit. 37 (4): 258-266. doi:10.1002/ciuz.200300264.
- ^ Bauer, Richard (1985). "Lithium - wie es nicht im Lehrbuch steht". Chemie in unserer Zeit. 19 (5): 167-173. doi:10.1002/ciuz.19850190505.
- ^ Ober, Joyce A. (1994). "Minerals Yearbook 2007 : Lithium" (PDF). United States Geological Survey. 17 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Kasım 2010.
- ^ Kogel, Jessica Elzea (2006). "Lithium". Industrial minerals & rocks: commodities, markets, and uses. Littleton, Colo.: Society for Mining, Metallurgy, and Exploration. s. 599. ISBN . 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Kasım 2020.
- ^ McKetta, John J. (18 Temmuz 2007). Encyclopedia of Chemical Processing and Design: Volume 28 – Lactic Acid to Magnesium Supply-Demand Relationships. M. Dekker. ISBN . 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından .
- ^ Overland, Indra (1 Mart 2019). "The geopolitics of renewable energy: Debunking four emerging myths" (PDF). Energy Research & Social Science. 49: 36-40. doi:10.1016/j.erss.2018.10.018
![image]()
. ISSN 2214-6296. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. - ^ a b c "Should We All Take a Bit of Lithium?". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;uslitisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ . 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . The Times of India. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Lithium" (PDF). 2016. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2016 – US Geological Survey (USGS) vasıtasıyla.
- ^ "Lithium" (PDF). USGS. USGS. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ (PDF). www.fmclithium.com. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Clark, Jim (2005). . chemguide.co.uk. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ "Disposable Batteries - Choosing between Alkaline and Lithium Disposable Batteries". Batteryreview.org. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2013.
- ^ "Battery Anodes > Batteries & Fuel Cells > Research > The Energy Materials Center at Cornell". Emc2.cornell.edu. 22 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2013.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;meridianisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;CRCisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Totten, George E.; Westbrook, Steven R.; Shah, Rajesh J. (2003). Fuels and lubricants handbook: technology, properties, performance, and testing. 1. ASTM International. s. 559. ISBN . 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ Rand, Salvatore J. (2003). Significance of tests for petroleum products. ASTM International. ss. 150-152. ISBN . 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ The Theory and Practice of Mold Fluxes Used in Continuous Casting: A Compilation of Papers on Continuous Casting Fluxes Given at the 61st and 62nd Steelmaking Conference, Iron and Steel Society
- ^ Lu, Y. Q.; Zhang, G. D.; Jiang, M. F.; Liu, H. X.; Li, T. (2011). "Effects of Li2CO3 on Properties of Mould Flux for High Speed Continuous Casting". Materials Science Forum. 675–677: 877-880. doi:10.4028/www.scientific.net/MSF.675-677.877.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;minerals.usgs.govisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ , Modern Casting, July 2014, 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Mart 2015
- ^ Haupin, W. (1987), Mamantov, Gleb; Marassi, Roberto (Ed.), "Chemical and Physical Properties of the Hall-Héroult Electrolyte", Molten Salt Chemistry: An Introduction and Selected Applications, Springer, s. 449
- ^ Garrett, Donald E. (5 Nisan 2004). Handbook of Lithium and Natural Calcium Chloride (İngilizce). Academic Press. s. 200. ISBN . 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ Prasad, N. Eswara; Gokhale, Amol; Wanhill, R. J. H. (20 Eylül 2013). Aluminum-Lithium Alloys: Processing, Properties, and Applications (İngilizce). Butterworth-Heinemann. ISBN . 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Kasım 2020.
- ^ Davis, Joseph R. ASM International. Handbook Committee (1993). Aluminum and aluminum alloys. ASM International. ss. 121-. ISBN . 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011.
- ^ Karki, Khim; Epstein, Eric; Cho, Jeong-Hyun; Jia, Zheng; Li, Teng; Picraux, S. Tom; Wang, Chunsheng; Cumings, John (2012). "Lithium-Assisted Electrochemical Welding in Silicon Nanowire Battery Electrodes" (PDF). Nano Letters. 12 (3): 1392-7. Bibcode:2012NanoL..12.1392K. doi:10.1021/nl204063u. (PMID) 22339576. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Koch, Ernst-Christian (2004). "Special Materials in Pyrotechnics: III. Application of Lithium and its Compounds in Energetic Systems". Propellants, Explosives, Pyrotechnics. 29 (2): 67-80. doi:10.1002/prep.200400032.
- ^ Mulloth, L.M.; Finn, J.E. (2005). "Air Quality Systems for Related Enclosed Spaces: Spacecraft Air". The Handbook of Environmental Chemistry. 4H. ss. 383-404. doi:10.1007/b107253. ISBN .
- ^ "Application of lithium chemicals for air regeneration of manned spacecraft". Lithium Corporation of America & Aerospace Medical Research Laboratories. 1965. 7 Ekim 2012 tarihinde kaynağından .
- ^ Markowitz, M. M.; Boryta, D. A.; Stewart, Harvey (1964). "Lithium Perchlorate Oxygen Candle. Pyrochemical Source of Pure Oxygen". Industrial & Engineering Chemistry Product Research and Development. 3 (4): 321-30. doi:10.1021/i360012a016.
- ^ Hobbs, Philip C. D. (2009). Building Electro-Optical Systems: Making It All Work. John Wiley and Sons. s. 149. ISBN . 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ Point Defects in Lithium Fluoride Films Induced by Gamma Irradiation. Proceedings of the 7th International Conference on Advanced Technology & Particle Physics: (ICATPP-7): Villa Olmo, Como, Italy. 2001. World Scientific. 2002. s. 819. ISBN . 6 Haziran 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ Sinton, William M. (1962). "Infrared Spectroscopy of Planets and Stars". Applied Optics. 1 (2): 105. Bibcode:1962ApOpt...1..105S. doi:10.1364/AO.1.000105.
- ^ "You've got the power: the evolution of batteries and the future of fuel cells" (PDF). Toshiba. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009.
- ^ "Organometallics". IHS Chemicals. February 2012. 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2012.
- ^ Yurkovetskii, A. V.; Kofman, V. L.; Makovetskii, K. L. (2005). "Polymerization of 1,2-dimethylenecyclobutane by organolithium initiators". Russian Chemical Bulletin. 37 (9): 1782-1784. doi:10.1007/BF00962487.
- ^ Quirk, Roderic P.; Cheng, Pao Luo (1986). "Functionalization of polymeric organolithium compounds. Amination of poly(styryl)lithium". Macromolecules. 19 (5): 1291-1294. Bibcode:1986MaMol..19.1291Q. doi:10.1021/ma00159a001.
- ^ Stone, F. G. A.; West, Robert (1980). Advances in organometallic chemistry. Academic Press. s. 55. ISBN . 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Kasım 2020.
- ^ Bansal, Raj K. (1996). Synthetic approaches in organic chemistry. s. 192. ISBN . 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ (PDF). 28 Haziran 2003. 28 Haziran 2003 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Hughes, T.G.; Smith, R.B.; Kiely, D.H. (1983). "Stored Chemical Energy Propulsion System for Underwater Applications". Journal of Energy. 7 (2): 128-133. Bibcode:1983JEner...7..128H. doi:10.2514/3.62644.
- ^ Emsley, John (2011). Nature's Building Blocks.
- ^ a b Kean, Sam (2011). The Disappearing Spoon.
- ^ Yacobi S; Ornoy A (2008). "Is lithium a real teratogen? What can we conclude from the prospective versus retrospective studies? A review". Isr J Psychiatry Relat Sci. 45 (2): 95-106. (PMID) 18982835.
- ^ Lieb, J.; Zeff (1978). (PDF). The British Journal of Psychiatry. 133 (6): 556-558. doi:10.1192/bjp.133.6.556. (PMID) 737393. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lityum sembolu Li atom numarasi 3 olan kimyasal elementtir Periyodik tabloda 1 grupta alkali metal olarak bulunur ve yogunlugu en dusuk olan metaldir Lityum yuksek reaktifliginden dolayi dogada saf halde bulunmaz Yumusak ve gumusumsu beyaz metaldir Havada bulunan oksijenle reaksiyona giren lityum lityum oksit Li2O olusturur Bu oksitlenme reaksiyonunu engellemek icin yag icinde saklanir Hava ve su tarafindan hizli bir sekilde oksitlenip kararir ve lekelenir Lityum metali doldurulabilir pillerde ornek olarak cep telefonu ve kamera pili ve agirliga yuksek direnis gostermesi sebebiyle alasim olarak hava tasitlarinda kullanilir Li iyonunun norolojik etkilerinden dolayi lityumlu bilesikler farmakolojik olarak sakinlestiricilerde kullanilir Lityum 3LiYag icinde yuzmekte olan lityumGorunusgumussu beyazStandart atom agirligi Ar std Li 6 938 6 997 geleneksel 6 94Periyodik tablodaki yeriHidrojen HelyumLityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor NeonSodyum Magnezyum Aluminyum Silisyum Fosfor Kukurt Klor ArgonPotasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakir Cinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom KriptonRubidyum Stronsiyum Itriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gumus Kadmiyum Indiyum Kalay Antimon Tellur Iyot KsenonSezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum Iterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum Iridyum Platin Altin Civa Talyum Kursun Bizmut Polonyum Astatin RadonFransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptunyum Plutonyum Amerikyum Kuriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynstaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Rontgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson He Li Behelyum Lityum berilyumAtom numarasi Z 3Grup1 grup H ve alkali metallerPeriyot2 periyotBlok s blokuElektron dizilimi He 2s1Kabuk basina elektron2 1Fiziksel ozelliklerFaz SSB de KatiErime noktasi453 65 K 180 50 C 356 90 F Kaynama noktasi1603 K 1330 C 2426 F Yogunluk OS 0 534 g cm3siviyken en de 0 512 g cm3Kritik nokta3220 K 67 MPa ekstrapolasyon ile elde edilmistir 3 00 Buharlasma entalpisi136 kJ molMolar isi kapasitesi24 860 J mol K Buhar basinciP Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 kT K 797 885 995 1144 1337 1610Atom ozellikleriYukseltgenme durumlari 1ElektronegatiflikPauling olcegi 0 98Iyonlasma enerjileri1 520 2 kJ mol2 7298 1 kJ mol3 11815 0 kJ molAtom yaricapiDeneysel 152 pmKovalent yaricapi128 7 pmVan der Waals yaricapi182 pmBir spektrum araligindaki renk cizgileriElementin spektrum cizgileriDiger ozellikleriKristal yapi Hacim merkezli kubik hmk Ses hizi cubukta6000 m s 20 C de Genlesme46 µm m K 25 C de Isi iletkenligi84 8 W m K Elektrik direnci92 8 W mManyetik duzenparamanyetikManyetik alinganlik 14 2 10 6 cm3 mol 298 K Young modulu4 9 GPaKayma modulu4 2 GPaHacim modulu11 GPaMohs sertligi0 6Brinell sertligi5 MPaCAS Numarasi7439 93 2TarihiJohan August Arfwedson 1817 Ilk izolasyon 1821 AnaIzotop Bolluk Yari omur t1 2 Bozunma turu Urun6Li 7 59 kararli7Li 92 41 kararliLityum atomu modeliGenel ozellikleriBirinci grup elementi olmasina ragmen lityum ayni zamanda 2 grubun ozelliklerini de gosterir Butun alkali metaller gibi bir tane degerlik elektronu bulunur ve bu elektronu hemen kaybederek pozitif iyon haline gecer Bu sebeplerden dolayi lityum su ile cok kisa surede reaksiyona girer ve dogada dogal halinde bulunmaz Ancak kendisiyle benzer kimyasal ozellikler tasiyan sodyum elementi lityuma gore daha aktiftir ve daha cok insanlarin midelerinde yer alir Lityum bicakla kesilebilir ancak sodyumdan biraz daha sert oldugu icin onu kesmek veya bolmek cok daha zordur Reaksiyona girmemis Lityum gumusi bir renge sahiptir ancak kisa surede rengi kararir Dusuk yogunlugu sayesinde hidrokarbonlar uzerinde batmadan durabilir Alev uzerine konuldugunda lityumda goz alici bir kirmizi renk gozlenir ancak yanmaya basladiginda parlak beyaz bir alev gozlemlenir Lityum suda ve su buharinda bulunan oksijen ile tutusur ve yanma reaksiyonu gosterir Oda sicakliginda azot ile reaksiyona giren tek metaldir Yuksek ozgul isisi 3582 J kg K ve sivi haldeki genis sicaklik degerleri lityumu kullanisli hale getirmektedir Lityum hava ve su ile yanmasi ve potansiyel patlama tehlikesine ragmen diger alkali metallere gore daha az tehlikelidir Oda sicakligindaki Lityum Su reaksiyonu aktif ve cabuk gerceklesen bir reaksiyon olmasina ragmen cok tehlikeli bir reaksiyon degildir Lityum alevlerini sondurmek zordur ve bunun icin ozel kimyasallardan olusan sonduruculer kullanilir Lityum ten ile temasini engellemek icin ozel koruma gerektirir Lityumu toz olarak ya da alkalinli bilesimlerinin solunmasi burun yollarinda ve bogaz da tahris ve zarara neden olur TarihceJohan August Arfwedson 1817 de lityumun kesfiyle taninir Petalit LiAlSi4O10 1800 yilinda Brezilyali kimyager ve devlet adami Jose Bonifacio de Andrada e Silva tarafindan Isvec teki Uto adasindaki bir madende kesfedildi Ancak 1817 yilina kadar Johan August Arfwedson o zamanlar kimyager Jons Jakob Berzelius un laboratuvarinda calisirken Petalit cevherini analizinde yeni bir elementin varligini tespit etti Karbonat ve hidroksit daha az suda cozunur ve daha az alkali olmasina ragmen bu element sodyum ve potasyum a benzer bilesikler olusturdu Bitki kullerinde kesfedilen potasyum ve kismen hayvan kanindaki bolluguyla bilinen sodyumun aksine kesfini kati bir mineralde yansitmak icin Berzelius alkali malzemeye Yunanca li8os tas anlamina gelen lithos olarak cevrilmistir kelimesinden lithion lithina adini verdi Arfwedson daha sonra ayni elementin spodumen ve Lepidolit minerallerinde bulundugunu gosterdi 1818 de Christian Gmelin lityum tuzlarinin aleve parlak kirmizi bir renk verdigini ilk gozlemleyen kisiydi Bununla birlikte hem Arfwedson hem de Gmelin saf elementi tuzlarindan ayirmaya calistilar ve basaramadilar Daha once kimyager Sir Humphry Davy tarafindan alkali metaller potasyum ve sodyumu izole etmede kullandigi elektroliz sureciyle lityum oksit William Thomas Brande nin elde ettigi 1821 yilina kadar izole edilmemisti Brande ayrica klorur gibi bazi saf lityum tuzlarini tanimladi ve lithia nin lityum oksit yaklasik 55 metal icerdigini tahmin ederek lityumun atom agirliginin yaklasik 9 8 g mol modern deger 6 94 g mol oldugunu tahmin etti 1855 te Robert Bunsen ve Augustus Matthiessen tarafindan lityum klorurun elektrolizi yoluyla daha buyuk miktarlarda lityum uretildi Bu yontemin bulunmasi 1923 te sivi lityum klorur ve potasyum klorur karisiminin elektrolizini yapan Alman Metallgesellschaft AG sirketi tarafindan ticari lityum uretimine yol acti Avustralyali psikiyatr John Cade 1949 da mani tedavisinde lityum kullanimini yeniden tanitmasi ve yayginlastirmasiyla taninir Kisa bir sure sonra 20 yuzyilin ortalari boyunca lityumun mani ve depresyon Avrupa ve Amerika Birlesik Devletleri nde yukselise gecti Lityum uretimi ve kullanimi tarihte birkac ciddi degisiklige ugradi Lityumun ilk buyuk uygulamasi ucak motorlari icin yuksek sicaklik lityum gresleri ve II Dunya Savasi nda ve kisa bir sure sonraki benzer uygulamalardi Lityum bazli sabunlarin diger alkali sabunlara gore daha yuksek erime noktasina sahip olmasi ve kalsiyum bazli sabunlara gore daha az asindirici olmasi bu kullanimi desteklemistir Lityum sabunlarina ve yaglama greslerine olan az talep cogu ABD de olmak uzere birkac kucuk madencilik operasyonuyla desteklendi Nukleer fuzyon silahlari uretimiyle Soguk Savas sirasinda lityuma olan talep onemli olcude artti Hem lityum 6 hem de lityum 7 notronlar tarafindan isinlandiginda trityum uretir ve bu nedenle kendi basina trityum uretiminin yani sira lityum doterid seklinde hidrojen bombalarinda kullanilan bir kati fuzyon yakiti bicimi icin yararlidir ABD 1950 lerin sonlari ile 1980 lerin ortalari arasinda baslica lityum ureticisi haline geldi Sonunda lityum stogu kabaca 42 000 ton lityum hidroksit idi Depolanan lityum bircok standartlastirilmis kimyasalda lityumun olculen atomik agirligini ve hatta izotop ayirma tesislerinden bosaltilan ve yer alti sularina karisan lityum tuzlari tarafindan kontamine olmus bazi dogal kaynaklar daki lityumun atom agirligini etkilemek icin yeterli olan lityum 6 da 75 oraninda tukendi Salar del Hombre Muerto Arjantin solda ve Uyuni Bolivya sagda tuz duzlukleri lityum acisindan zengindir Lityum bakimindan zengin tuzlu su gunes buharlasma havuzlari na pompalanarak konsantre edilir soldaki resimde gorulebilir Lityum camin erime sicakligini dusurmek ve Hall Heroult islemi nde aluminyum oksit in erime davranisini iyilestirmek icin kullanilir Bu iki kullanim 1990 larin ortalarina kadar pazara hakim oldu nukleer silahlanma yarisi sona erdikten sonra lityuma olan talep azaldi ve enerji stoklarinin acik piyasada satilmasi fiyatlari daha da dusurdu 1990 larin ortalarinda bircok sirket lityumu tuzlu su yeralti veya acik ocak madenciliginden daha ucuz bir secenek oldugunu kanitladi Madenlerin cogu kapandi veya odaklarini diger malzemelere kaydirdi cunku yalnizca bolgelere ayrilmis pegmatitlerden elde edilen cevher rekabetci bir fiyatla cikarilabiliyordu Ornegin Kuzey Karolina Kings Mountain yakinlarindaki ABD madenleri 21 yuzyilin baslangicindan once kapandi Lityum iyon pillerin gelistirilmesi lityum talebini artirdi ve 2007 de baskin kullanim haline geldi 2000 li yillarda pillerdeki lityum talebinin artmasiyla birlikte yeni sirketler artan talebi karsilamak icin tuzlu su izolasyonu calismalarini buyuttuler Yenilenebilir enerjiyle calisan ve pillere bagimli bir dunyada lityumun jeopolitik rekabetin ana nesnelerinden biri olacagi tartisildi ancak bu bakis acisi artirilmis uretim icin ekonomik tesviklerin gucunu hafife aldigi icin de elestirildi Spodumen cevheri LiAl SiO3 2 Lityum icerigi nedeniyle ticari olarak cok onemlidir Oncelikle 1100 C de a formu isitilarak daha yumusak b formuna donusturulur b formu sicak sulfurik asit ile reaksiyona sokularak Li2SO4L2So4H5rt5 elde edilir Elde edilen bu cokelek cozeltiden ayrilarak Na3CO3 ile yikanir Boylece suda cozunmeyen Li2CO3 elde edilir Manik depresif tedavisinde ve pillerde kullanilir Li2SO3 Na2CO3 Na2SO4 Li2CO3 kati Elde edilen Li2CO3 cokelegi HCl ile reaksiyona sokularak LiCl elde edilir Li2CO3 2 HCl 2 LiCl CO2 H2O LiCl erime noktasi 600 C den fazla oldugu icin elektroliz ile saflastirilmasi zor oldugundan LiCl 55 ve KCl 45 karisimi kullanilarak erime noktasi 430 C ye dusurulur Bu karisimin elektrolizi ile Li saf olarak elde edilir Katot Li s e Li s Anot Cl s Cl2 g e Icme Suyunda Lityum ve Ilgili Bulgular source source source source source source source source track Lityum pil 1990 yilinda ABD nin Texas eyaletinin 28 idari bolumunde county icme sularindaki lityum miktari uzerine bir arastirma yayimlanmistir Bu arastirma icme suyundaki lityum miktariyla intihar cinayet ve tecavuz vakalarinin negatif korelasyon gosterdigini destekler veriler sunmustur Calismaya dahil edilen zaman araliginda suyundaki lityum miktari en yuksek bolgelerde en dusuk olan bolgelere kiyasla 40 daha az intihar vakasi gorulmustur 2009 yilinda Japonya da 1 milyon insanin yasadigi 18 sehri ve 5 senelik bir zaman dilimini kapsayan bir arastirma bu sonuclari desteklemis Bunu takiple Avustralya ve Yunanistan da da bu iddialari destekler sonuclarin elde edildigi arastirmalar yapilmistir Bu arastirmanin sahibi arastirmacilar cok dusuk miktarlarda lityuma maruz kalmanin sinir sistemini koruyucu hatta sinir hucresi gelisimini destekleyici etkilerinin olabilecegi fikrini one surmuslerdir Bu arastirmada kullanilan verilerin tekrar analiziyle yayimlanan ikinci bir arastirmada icme suyundaki lityum miktarindaki artisin calismada gozlenen olum oranlariyla negatif korelasyon gosterdigi bulgulanmistir Bu surecte Ingiltere de yapilan bir arastirma yukarida anlatilanlara aykiri bir sonuc vermistir Fakat bu arastirmaya konu olan bolgede icme sularindaki lityum miktarinin oteki calismalara ve ilgili bolgelere kiyasla cok daha dusuktur UretimLityum madeni uretimi 2020 USGS e gore ton cinsinden rezervler ve kaynaklar Ulke Uretim Rezervler KaynaklarArjantin 6 200 1 900 000 19 300 000Avustralya 40 000 4 700 000 6 400 000Avusturya 50 000Bolivya 21 000 000Brezilya 1 900 95 000 470 000Kanada 0 530 000 2 900 000Sili 18 000 9 200 000 9 600 000Cin 14 000 1 500 000 5 100 000Cekya 1 300 000Kongo Demokratik Cumhuriyeti 3 000 000Finlandiya 50 000Almanya 2 700 000Gana 90 000Hindistan 5 900 000 Kazakistan 50 000Mali 700 000Meksika 1 700 000Namibya 50 000Peru 880 000Portekiz 900 60 000 270 000Sirbistan 1 200 000Ispanya 300 000Amerika Birlesik Devletleri 870 750 000 7 900 000Zimbabve 1 200 220 000 500 000Dunya toplami 82 000 21 000 000 86 000 000 Uygulamalar2011 resim ve 2019 asagidaki rakamlar icin kuresel lityum kullanim tahminleri Seramik ve cam 18 Piller 65 Yaglama gresleri 5 Surekli dokum 3 Hava filtreleme 1 Polimerler Birincil aluminyum uretimi Ilac Diger 5 Piller 2021 de cogu lityum elektrikli otomobil ler ve mobil cihazlar icin lityum iyon pil yapmak icin kullanildi Seramik ve cam Lityum oksit silika islemek icin malzemenin erime noktasi ve viskozitesini azaltarak aki olarak yaygin kullanilir ve dusuk termal genlesme katsayilari dahil olmak uzere iyilestirilmis fiziksel ozelliklere sahip elde edilmesini saglar Dunya capinda bu lityum bilesikleri icin en buyuk kullanimlardan biridir Firin kaplari icin lityum oksit iceren sirlar kullanilir Lityum karbonat Li2CO3 genellikle bu uygulamada kullanilir cunku isitildiginda okside donusur Elektrik ve elektronik 20 yuzyilin sonlarinda lityum yuksek nedeniyle pil elektrolitlerinin ve elektrotlarinin onemli bir bileseni haline geldi Dusuk atom kutlesi nedeniyle yuksek yuk ve guc agirlik oranina sahiptir Tipik bir lityum iyon pil icin 2 1 volt ve cinko karbon icin 1 5 volt ile karsilastirildiginda hucre basina yaklasik 3 volt uretebilir Sarj edilebilir ve yuksek enerji yogunluklu lityum iyon piller anot olarak lityum veya bilesikleri ile tek kullanimlik olan den farklidir Lityum kullanan diger sarj edilebilir piller arasinda lityum iyon polimer pil lityum demir fosfat pil ve bulunur Yillar boyunca potansiyel buyume konusunda gorusler farkli olmustur 2008 de yapilan bir arastirma gercekci olarak ulasilabilir lityum karbonat uretiminin gelecegin PHEV ve EV kuresel pazar gereksinimlerinin yalnizca kucuk bir bolumu icin yeterli olacagi Tasinabilir elektronik sektorunden gelen talebin onumuzdeki on yilda planlanan uretim artislarinin cogunu alacagi ve lityum karbonatin seri uretimi cevreye duyarli olmadigi korunmasi gereken ekosistemlerde onarilamaz ekolojik hasara neden olacagi ve LiIon tahrikinin Yesil Araba kavramiyla bagdasmadigi sonucuna varmistir Gres yaglari Lityumun en cok ucuncu kullanimi greslerdir Lityum hidroksit guclu bir bazdir ve bir yag ile isitildiginda lityum stearat tan yapilmis bir sabun uretir Lityum sabun yaglari yogunlastirma ozelligine sahiptir ve cok amacli yuksek sicaklik gres yaglari uretmek icin kullanilir Metalurji Lityum orn lityum karbonat olarak akiskanligi arttirdigi kalip aki curuflarina katki maddesi olarak kullanilir 2011 de kuresel lityum kullaniminin 5 i burada kullanildi Lityum bilesikleri damarlanmayi azaltmak icin demir dokumunde na katki maddesi aki olarak da kullanilir Lityum lityum florur olarak aluminyum izabe tesislerine katki maddesi olarak kullanilir Boylece aluminyumun erime sicakligini dusurur ve elektrik direncini arttirir 2011 de uretimin 3 u bunun icin kullanildi Kaynak veya lehimleme icin aki olarak kullanildiginda metalik lityum islem sirasinda metallerin kaynasmasini destekler ve safsizliklari emerek oksitlerin olusumunu ortadan kaldirir Aluminyum kadmiyum bakir ve manganez iceren metal alasimlari yuksek performansli az yogun ucak parcalari yapiminda kullanilir ayrica bkz Silikon nano kaynak Lityum elektrikli piller ve diger cihazlar icin elektronik bilesenlerde silikon nano kaynaklarin mukemmellestirilmesine yardimci olmada etkili bulunmustur Isaret fiseklerinde ve piroteknik lityum kullanimi gul kirmizisi alevinden kaynaklanir Hava temizleme Lityum klorur ve lityum bromur higroskopiktir ve gaz akislarinda kurutucu olarak kullanilir Lityum hidroksit ve uzay araci ve denizaltilarin kapali alanlarda karbondioksit giderme ve hava temizleme icin en cok kullanilan tuzlardir Lityum hidroksit lityum karbonat olusturarak havadan karbon dioksit emer ve dusuk agirligi nedeniyle diger alkalin hidroksitlere gore tercih edilir Lityum peroksit Li2O2 nem varliginda sadece karbon dioksit ile reaksiyona girerek lityum karbonat olusturmakla kalmaz ayni zamanda oksijeni de serbest birakir Reaksiyon asagidaki gibidir 2 Li2O2 2 CO2 2 Li2CO3 O2 Yukarida bahsedilen bilesiklerin bazilari ve denizaltilara oksijen veren oksijen mumlarinda kullanilir Bunlar ayrica kucuk miktarlarda bor magnezyum aluminyum silikon titanyum manganez ve demir icerebilir Optik Kristal olarak yapay olarak buyutulen lityum florur berrak ve seffaftir ve genellikle IR UV ve VUV vakum UV uygulamalari icin ozel optiklerde kullanilir En yaygin malzemelerin derin UV sinde en az kirilma indekslerinden birine ve en uzak iletim araligina sahiptir TLD icin ince bolunmus lityum florur tozu kullanilmistir Boyle bir numune radyasyona maruz kaldiginda isitildiginda yogunlugu alinan radyasyon dozu ile orantili mavimsi bir isik salinimiyla cozulen kristal hatalarini biriktirir boylece bunun nicellestirilmesine izin verir Lityum florur bazen teleskoplarin odak merceklerinde kullanilir in yuksek dogrusal olmama ozelligi dogrusal olmayan optik uygulamalarda faydalanilir Cep telefonlari ve ler gibi telekomunikasyon urunlerinde rezonant kristal ler gibi bilesenlerde yaygin kullanilir Cep telefonlarinin 60 indan fazlasinda lityum uygulamalari kullanilir Organik ve polimer kimyasi polimer ve ince kimyasallarin uretiminde cok kullanilir Bu reaktiflerin baskin tuketicisi olan polimer endustrisinde alkil lityum bilesikleri fonksiyonellestirilmemis olefinlerin katalizorler dir Ince kimyasallarin uretimi icin organolityum bilesikler karbon karbon baglarinin olusumu icin guclu bazlar ve reaktifler olarak is gorur Organolityum bilesikleri lityum metal ve alkil halojenurlerden hazirlanir Organik bilesikleri hazirlamak icin reaktif olarak bircok baska lityum bilesigi kullanilir Bazi populer bilesikler arasinda LiAlH4 ve bulunur Askeri Lityum aluminyum hidrit Li AlH4 gibi metalik lityum ve onun kompleksi hidritler roket itici gazlara yuksek enerjili katki maddeleri olarak kullanilir Lityum aluminyum hidrit kendi basina kati yakit olarak da kullanilabilir Mark 50 torpidosu depolanmis kimyasal enerji sevk sistemi SCEPS kati lityum blogu uzerine puskurtulen kucuk bir kukurt hekzaflorur tanki kullanir Reaksiyon torpidoyu kapali bir Rankine cevrimi icinde itmek icin buhar olusturarak isi uretir Lityum 6 iceren Lityum hidrit bombanin fuzyon asamasi icin yakit gorevi gordugu termonukleer silahlarda kullanilir Lityumu yakit olarak kullanarak torpido firlatilisiIcecek sanayi 7 Up piyasaya Bib label Lithiated Lemon Lime Soda ismiyle surulmustur Icecek 1950 yilina kadar da lityum sitrat icermistir Sehir efsanelerine gore icecegin ismindeki 7 lityumun atom agirligindan kaynaklidir Tip Lityum tuzlari bipolar bozukluk tedavisinde duygu durum dengeleyici olarak kullanilir Lityumun bu etkisi 1949 yilinda Avustralyali psikiyatr John Cade tarafindan belgelenmistir FDA 1970 yilinda lityumun etkili bir ilac olarak tanindigini duyurmustur Lityumun hem depresyon hem mani uzerinde etkisi olsa da hipomanik veya manik donem uzerindeki etkisi daha baskindir Lityum depresyon tedavisinde oteki antidepresanlarin etkisini guclendirmek icin de kullanilmaktadir Lityum sindirilmesinin ardindan merkezi sinir sisteminde hizla yayilir ve cesitli norotransmitterler ve almaclarla etkilesir Norepinefrin salinimini azalttigi ve serotonin sentezini arttirdigi bilinmektedir Mani uzerindeki etkisini ortaya cikaran mekanizma bilinmemektedir Lityum tuzlari sizoaffektif bozukluk ve dongusel major depresyon gibi ilgili teshisler icin de yardimci olabilir Bu tuzlarin aktif kismi lityum iyon Li tur Hamileligin ilk uc aylik donemindeki tedavi sirasinda lityum alan kadinlardan dogan bebeklerde bunlar gelisme riskini artirabilirler Bas zonklamasinda olasi tedavi olarak lityum da arastirilmistir Notlar In 2013Kaynakca Weast Robert 1984 CRC Handbook of Chemistry and Physics Boca Raton Florida Chemical Rubber Company Publishing ss E110 ISBN 0 8493 0464 4 1800 Des caracteres et des proprietes de plusieurs nouveaux minerauxde Suede et de Norwege avec quelques observations chimiques faites sur ces substances Journal de Physique de Chimie d Histoire Naturelle et des Arts 51 239 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Petalite Mineral Information Mindat org 16 Subat 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2009 a b c d e f g Lithium Historical information 16 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2009 Weeks Mary 2003 Discovery of the Elements Whitefish Montana United States Kessinger Publishing s 124 ISBN 978 0 7661 3872 8 Erisim tarihi 10 Agustos 2009 olu kirik baglanti Berzelius 1817 Ein neues mineralisches Alkali und ein neues Metall A new mineral alkali and a new metal Journal fur Chemie und Physik 21 44 48 3 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan From p 45 HerrAugust Arfwedson ein junger sehr verdienstvoller Chemiker der seit einem Jahre in meinem Laboratorie arbeitet fand bei einer Analyse des Petalits von Uto s Eisengrube einen alkalischen Bestandtheil Wir haben esLithiongenannt um dadurch auf seine erste Entdeckung im Mineralreich anzuspielen da die beiden anderen erst in der organischen Natur entdeckt wurden Sein Radical wird dann Lithium genannt werden Mr August Arfwedson a young very meritorious chemist who has worked in my laboratory for a year found during an analysis of petalite from Uto s iron mine an alkaline component We ve named it lithion in order to allude thereby to its first discovery in the mineral realm since the two others were first discovered in organic nature Its radical will then be named lithium Periodic Table Live 7 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2009 5 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2009 a b c van der Krogt Peter Elementymology amp Elements Multidict 16 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ekim 2010 Clark Jim 2005 11 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2009 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi krebs isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme See Arwedson Aug 1818 Undersokning af nagra vid Uto Jernmalmsbrott forekommende Fossilier och af ett deri funnet eget Eldfast Alkali 25 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Afhandlingar i Fysik Kemi och Mineralogi 6 145 172 in Swedish Arwedson Aug 1818 Untersuchung einiger bei der Eisen Grube von Uto vorkommenden Fossilien und von einem darin gefundenen neuen feuerfesten Alkali 13 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Investigation of some minerals occurring at the iron mines of Uto and of a new refractory alkali found therein Journal fur Chemie und Physik 22 1 93 117 in German Gmelin C G 1818 Von dem Lithon On lithium Annalen der Physik 59 7 238 241 Bibcode 1818AnP 59 229G doi 10 1002 andp 18180590702 9 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan p 238 Es loste sich in diesem ein Salz auf das an der Luft zerfloss und nach Art der Strontiansalze den Alkohol mit einer purpurrothen Flamme brennen machte There dissolved in this solvent namely absolute alcohol a salt that deliquesced in air and in the manner of strontium salts caused the alcohol to burn with a purple red flame a b Enghag Per 2004 Encyclopedia of the Elements Technical Data History Processing Applications Wiley ss 287 300 ISBN 978 3 527 30666 4 a b Emsley John 2001 Nature s Building Blocks Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 850341 5 Brande William Thomas 1821 A Manual of Chemistry 2nd ed London England John Murray vol 2 pp 57 58 22 Kasim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Quarterly journal of science and the arts The Quarterly Journal of Science and the Arts Royal Institution of Great Britain 5 338 1818 13 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2010 DiracDelta Science amp Engineering Encyclopedia 5 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Eylul 2008 Brande William Thomas MacNeven William James 1821 A manual of chemistry Long s 191 Erisim tarihi 8 Ekim 2010 Bunsen R 1855 Darstellung des Lithiums Preparation of lithium Annalen der Chemie und Pharmacie 94 107 111 doi 10 1002 jlac 18550940112 6 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Agustos 2015 Green Thomas 11 Haziran 2006 Analysis of the Element Lithium echeat 21 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Garrett Donald E 5 Nisan 2004 Handbook of Lithium and Natural Calcium Chloride s 99 ISBN 9780080472904 3 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Shorter Edward June 2009 The history of lithium therapy Bipolar Disorders 11 Suppl 2 4 9 doi 10 1111 j 1399 5618 2009 00706 x ISSN 1398 5647 PMC 3712976 2 PMID 19538681 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Coplen2002 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b Ober Joyce A 1994 Commodity Report 1994 Lithium PDF United States Geological Survey 9 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Kasim 2010 Deberitz Jurgen Boche Gernot 2003 Lithium und seine Verbindungen Industrielle medizinische und wissenschaftliche Bedeutung Chemie in unserer Zeit 37 4 258 266 doi 10 1002 ciuz 200300264 Bauer Richard 1985 Lithium wie es nicht im Lehrbuch steht Chemie in unserer Zeit 19 5 167 173 doi 10 1002 ciuz 19850190505 Ober Joyce A 1994 Minerals Yearbook 2007 Lithium PDF United States Geological Survey 17 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Kasim 2010 Kogel Jessica Elzea 2006 Lithium Industrial minerals amp rocks commodities markets and uses Littleton Colo Society for Mining Metallurgy and Exploration s 599 ISBN 978 0 87335 233 8 7 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Kasim 2020 McKetta John J 18 Temmuz 2007 Encyclopedia of Chemical Processing and Design Volume 28 Lactic Acid to Magnesium Supply Demand Relationships M Dekker ISBN 978 0 8247 2478 8 28 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Overland Indra 1 Mart 2019 The geopolitics of renewable energy Debunking four emerging myths PDF Energy Research amp Social Science 49 36 40 doi 10 1016 j erss 2018 10 018 ISSN 2214 6296 13 Mart 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Agustos 2019 a b c Should We All Take a Bit of Lithium 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2015 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi uslit isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme 10 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi The Times of India 10 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Lithium PDF 2016 30 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 Kasim 2016 US Geological Survey USGS vasitasiyla Lithium PDF USGS USGS 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Kasim 2020 PDF www fmclithium com 7 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Clark Jim 2005 chemguide co uk 27 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2013 Disposable Batteries Choosing between Alkaline and Lithium Disposable Batteries Batteryreview org 6 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2013 Battery Anodes gt Batteries amp Fuel Cells gt Research gt The Energy Materials Center at Cornell Emc2 cornell edu 22 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2013 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi meridian isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b c Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi CRC isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Totten George E Westbrook Steven R Shah Rajesh J 2003 Fuels and lubricants handbook technology properties performance and testing 1 ASTM International s 559 ISBN 978 0 8031 2096 9 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Rand Salvatore J 2003 Significance of tests for petroleum products ASTM International ss 150 152 ISBN 978 0 8031 2097 6 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan The Theory and Practice of Mold Fluxes Used in Continuous Casting A Compilation of Papers on Continuous Casting Fluxes Given at the 61st and 62nd Steelmaking Conference Iron and Steel Society Lu Y Q Zhang G D Jiang M F Liu H X Li T 2011 Effects of Li2CO3 on Properties of Mould Flux for High Speed Continuous Casting Materials Science Forum 675 677 877 880 doi 10 4028 www scientific net MSF 675 677 877 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi minerals usgs gov isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Modern Casting July 2014 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 15 Mart 2015 Haupin W 1987 Mamantov Gleb Marassi Roberto Ed Chemical and Physical Properties of the Hall Heroult Electrolyte Molten Salt Chemistry An Introduction and Selected Applications Springer s 449 Garrett Donald E 5 Nisan 2004 Handbook of Lithium and Natural Calcium Chloride Ingilizce Academic Press s 200 ISBN 9780080472904 3 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Prasad N Eswara Gokhale Amol Wanhill R J H 20 Eylul 2013 Aluminum Lithium Alloys Processing Properties and Applications Ingilizce Butterworth Heinemann ISBN 9780124016798 1 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Kasim 2020 Davis Joseph R ASM International Handbook Committee 1993 Aluminum and aluminum alloys ASM International ss 121 ISBN 978 0 87170 496 2 28 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mayis 2011 Karki Khim Epstein Eric Cho Jeong Hyun Jia Zheng Li Teng Picraux S Tom Wang Chunsheng Cumings John 2012 Lithium Assisted Electrochemical Welding in Silicon Nanowire Battery Electrodes PDF Nano Letters 12 3 1392 7 Bibcode 2012NanoL 12 1392K doi 10 1021 nl204063u PMID 22339576 10 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF Koch Ernst Christian 2004 Special Materials in Pyrotechnics III Application of Lithium and its Compounds in Energetic Systems Propellants Explosives Pyrotechnics 29 2 67 80 doi 10 1002 prep 200400032 Mulloth L M Finn J E 2005 Air Quality Systems for Related Enclosed Spaces Spacecraft Air The Handbook of Environmental Chemistry 4H ss 383 404 doi 10 1007 b107253 ISBN 978 3 540 25019 7 Application of lithium chemicals for air regeneration of manned spacecraft Lithium Corporation of America amp Aerospace Medical Research Laboratories 1965 7 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Markowitz M M Boryta D A Stewart Harvey 1964 Lithium Perchlorate Oxygen Candle Pyrochemical Source of Pure Oxygen Industrial amp Engineering Chemistry Product Research and Development 3 4 321 30 doi 10 1021 i360012a016 Hobbs Philip C D 2009 Building Electro Optical Systems Making It All Work John Wiley and Sons s 149 ISBN 978 0 470 40229 0 23 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Point Defects in Lithium Fluoride Films Induced by Gamma Irradiation Proceedings of the 7th International Conference on Advanced Technology amp Particle Physics ICATPP 7 Villa Olmo Como Italy 2001 World Scientific 2002 s 819 ISBN 978 981 238 180 4 6 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Sinton William M 1962 Infrared Spectroscopy of Planets and Stars Applied Optics 1 2 105 Bibcode 1962ApOpt 1 105S doi 10 1364 AO 1 000105 You ve got the power the evolution of batteries and the future of fuel cells PDF Toshiba 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Mayis 2009 Organometallics IHS Chemicals February 2012 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ocak 2012 Yurkovetskii A V Kofman V L Makovetskii K L 2005 Polymerization of 1 2 dimethylenecyclobutane by organolithium initiators Russian Chemical Bulletin 37 9 1782 1784 doi 10 1007 BF00962487 Quirk Roderic P Cheng Pao Luo 1986 Functionalization of polymeric organolithium compounds Amination of poly styryl lithium Macromolecules 19 5 1291 1294 Bibcode 1986MaMol 19 1291Q doi 10 1021 ma00159a001 Stone F G A West Robert 1980 Advances in organometallic chemistry Academic Press s 55 ISBN 978 0 12 031118 7 13 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Kasim 2020 Bansal Raj K 1996 Synthetic approaches in organic chemistry s 192 ISBN 978 0 7637 0665 4 18 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan PDF 28 Haziran 2003 28 Haziran 2003 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Hughes T G Smith R B Kiely D H 1983 Stored Chemical Energy Propulsion System for Underwater Applications Journal of Energy 7 2 128 133 Bibcode 1983JEner 7 128H doi 10 2514 3 62644 Emsley John 2011 Nature s Building Blocks a b Kean Sam 2011 The Disappearing Spoon Yacobi S Ornoy A 2008 Is lithium a real teratogen What can we conclude from the prospective versus retrospective studies A review Isr J Psychiatry Relat Sci 45 2 95 106 PMID 18982835 Lieb J Zeff 1978 PDF The British Journal of Psychiatry 133 6 556 558 doi 10 1192 bjp 133 6 556 PMID 737393 9 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Aralik 2020 Ayrica bakinizAktiflik