Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüma kuşu (Farsça: هما / Homā), çoğu kez cennet kuşu olarak da adlandırılan, görünmeyecek şekilde çok yükseklerde dinlenmeksizin sürekli uçan, asla yere değmeyen -bazı kaynaklarda ayakları olmadığı da nakledilir- efsanevi kuş.
Köken bilimi
Arapçası Bulah olup bazı kaynaklarda Arapça'daki ruh anlamına gelen Hu ve su anlamındaki ma kelimelerinden oluştuğu savunulmuştur. Kaynaklarda Tengricilik inancındaki Umay ile benzerliği belirtilen Hüma, bazı Türk lehçelerinde Kumay veya Umay kuşu adı ile de bilinir.
İnanışlar
Başına konduğu kimseye mutluluk getirdiğine inanılması sebebi iletalih kuşu veya devlet kuşu olarak da isimlendirilir. Bunun kaynağı eskiden bir hükümdar ölünce halkın bir meydanda toplandığı ve Hüma'nın başına konduğu ya da gölgesinin üzerine düştüğü kişinin hükümdar olduğuna dair halk inancıdır. Bilinenlerin aksine Oğuz Han Destanında da geçtiği gibi, Çepnilerin kuşu Huma kuşu değil Kuma kuşudur. Kuma Kuşu halk arasında söylendiği şekli ile ağ kerkenez, ak sunkur Çepni kuşudur. Yırtıcı bir kuş olup, Kaşgarinin eserlerinde büyük yırtıcı kuş olarak yazılıdır. Tiginlerin simgesidir. savaşçılığı sembolize eder. Humay ise Çepni kelimesindeki savaşçılık anlamını zaten taşıyan özellikler göstermez. Hüma kuşu devlet şekillenmesini sembolize eder, bazı yorumlarda, Hüma'nın Feniks gibi birkaç yüzyılda küllerinden yeniden doğmak için kendini yakarak tükettiği de ifade edilir.
Devlet Kuşu
Osmanlı tarihinde bilinen "Hümayun" teriminin, "Umay (Humay) adıyla İlgili olduğu düşünülür. Hakimiyetin göklerden geldiğine, Tanrı vergisi oluğuna dair eski mitolojik inancın izleri, halk arasında "Hüma" yani devlet kuşuyla ilgili dolaşan söylentilerde korunmuştur. Çok yaygın olan bir inanışa göre de "Devlet Kuşu" veya "Şahlık Kuşu" denilen "Hüma" kuşunun gölgesinin bir insanın başı üzerine düşmesi, o insanın dünyada çok bahtiyar biri olacağının, taç giyeceğinin ve hakimiyete ulaşacağının işareti sayılırdı. Bu inanç Azerbaycan hikâye ve efsanelerinde, "Devlet Kuşu"nun uçurulması ve omzuna oturduğu insanın padişah seçileceği şeklinde yaşamaktadır. Onun bahtiyarlık ve mutluluk sembolüne dönüşmesi ise benzer bir olaydır.
Edebiyatta kullanımı
Hüma kuşu, Osmanlı, Türk, Fars ve Urdu edebiyatında sıklıkla başvurulan motiflerden biridir. Bunlar arasında Hüma ve Hümayun mesnevileri ile kuşlar arasındaki konuşmalara dayalı alegorik eserler başı çeker. XII. yüzyılda yazılan Gazali'nin ’ında, Ferîdüddîn-i Attâr'ın bu eserden yararlanarak yazdığı Mantık-ut Tayr’da ve Ali Şîr Nevaî'nin Attar'ın eserine nazire olarak kaleme aldığı (Lisânü't-Tayr)’da sıklıkla geçmektedir.
Cennete yaşaması, çok yükseklerde uçup yedi kat göğün üzerindeki felekler ve burçlar arasında dolaşması ve hatta Tanrı’ya kadar gidip gelen bir kuş olması sebebi ile Türk halk edebiyatında da Hüma, erişilemeyecek yüksekliklerin bir sembolüdür. Bazı ortak özellikleri dolayısıyla da Feniks, Garuda, Simurg ve Kaknüs gibi diğer efsanevî kuşlarla karıştırılan Hüma, Divan şiirinde mitolojik kuşlar içinde özellikleri nedeniyle en çok sözü edilendir. XVI. yüzyıldan başlayarak şiirlerdeki kullanım sıklığı sürekli bir artış göstermektedir. Bâki'nin divanında geçen bir beyit:
|
| |||||||
Burada siyah zülfü Hüma'nın gölgesine benzetilen sevgili bu güzelliği sebebi ile güzellik ülkesinin padişahı olarak adlandırılmakta ve Hümâ'nın gölgesinin üstüne düştüğü kişinin padişah olması inancına telmih yapılmaktadır.
Anadolu'da Huma kuşu adlı türkü
Huma kuşu yükseklerden seslenir,
Yar koynunda bir çift suna beslenir,
Sen ağlama kirpiklerin ıslanır,
Ben ağlim ki belki gönül uslanır.
Ben ağlim ki gülüm eylen eylen eylen,
Belki gönül uslanır.
Sen bağ ol ki ben bahçende gül olim,
Layık mıdır yanim yanim kül olim,
Sen efendim ben kapında kul olim,
Koy desinler bu da bunun kuludur.
Ben ağlim ki gülüm eylen eylen eylen,
Belki gönül uslanır.
Huma kuşu yere düştü ölmedi
Dünya Sultan Süleyman'a kalmadı
Dedim yare gidem nasip olmadı
Ağlama gözlerim Mevla kerimdir
Pir Sultan Abdal
Gökte uçan huma kuşu
Bilmeyenler atar taşı
Enginlik gönülün işi
Engin ol gönül engin ol
Teslim Abdal
Iran Air
Iran Air (İran İslam Cumhuriyeti Havayolları)'nın Farsçadaki kısaltması HOMA veya HUMA olup, logosunda da hüma kuşu kulanılmaktadır. Hüma kuşu bu logoda bir griffon olarak yorumlanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e H. Dilek Batîslam. (PDF). Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi,İstanbul 2002, 185-208. 8 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ a b cf. Andrews, Walter; Kalpakli, Mehmet (2005), The Age of Beloveds, Duke University Press, s. 341-342.
- ^ Royal Collection department of the Royal Household (2004). "Bird of paradise (huma) from Tipu Sultan's throne". royalcollection.org.uk. 14 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ a b Khan, Inayat (1923). . wahiduddin.net. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009..
- ^ . TDK. 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.
- ^ "Genel Türkçe Sözlük". TDK. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.[]
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
- ^ Yard. Doç. Dr. Erdoğan Altınkaynak. . erdoganaltinkaynak.com. 15 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ "3 yük uçağı daha İran hava taşımacılığı filosuna katıldı". İran İslam Cumhuriyeti Haber Ajansı. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.[]
- ^ . irankulturevi.com. 28 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Huma kusu Farsca هما Homa cogu kez cennet kusu olarak da adlandirilan gorunmeyecek sekilde cok yukseklerde dinlenmeksizin surekli ucan asla yere degmeyen bazi kaynaklarda ayaklari olmadigi da nakledilir efsanevi kus Ozbekistan armasindaki Huma kusu Koken bilimiArapcasi Bulah olup bazi kaynaklarda Arapca daki ruh anlamina gelen Hu ve su anlamindaki ma kelimelerinden olustugu savunulmustur Kaynaklarda Tengricilik inancindaki Umay ile benzerligi belirtilen Huma bazi Turk lehcelerinde Kumay veya Umay kusu adi ile de bilinir InanislarMysore Kralligi ndaki in tahtinda yer alan Huma kusu figuru Basina kondugu kimseye mutluluk getirdigine inanilmasi sebebi iletalih kusu veya devlet kusu olarak da isimlendirilir Bunun kaynagi eskiden bir hukumdar olunce halkin bir meydanda toplandigi ve Huma nin basina kondugu ya da golgesinin uzerine dustugu kisinin hukumdar olduguna dair halk inancidir Bilinenlerin aksine Oguz Han Destaninda da gectigi gibi Cepnilerin kusu Huma kusu degil Kuma kusudur Kuma Kusu halk arasinda soylendigi sekli ile ag kerkenez ak sunkur Cepni kusudur Yirtici bir kus olup Kasgarinin eserlerinde buyuk yirtici kus olarak yazilidir Tiginlerin simgesidir savasciligi sembolize eder Humay ise Cepni kelimesindeki savascilik anlamini zaten tasiyan ozellikler gostermez Huma kusu devlet sekillenmesini sembolize eder bazi yorumlarda Huma nin Feniks gibi birkac yuzyilda kullerinden yeniden dogmak icin kendini yakarak tukettigi de ifade edilir Devlet KusuOsmanli tarihinde bilinen Humayun teriminin Umay Humay adiyla Ilgili oldugu dusunulur Hakimiyetin goklerden geldigine Tanri vergisi oluguna dair eski mitolojik inancin izleri halk arasinda Huma yani devlet kusuyla ilgili dolasan soylentilerde korunmustur Cok yaygin olan bir inanisa gore de Devlet Kusu veya Sahlik Kusu denilen Huma kusunun golgesinin bir insanin basi uzerine dusmesi o insanin dunyada cok bahtiyar biri olacaginin tac giyeceginin ve hakimiyete ulasacaginin isareti sayilirdi Bu inanc Azerbaycan hikaye ve efsanelerinde Devlet Kusu nun ucurulmasi ve omzuna oturdugu insanin padisah secilecegi seklinde yasamaktadir Onun bahtiyarlik ve mutluluk sembolune donusmesi ise benzer bir olaydir Edebiyatta kullanimiHuma kusu Osmanli Turk Fars ve Urdu edebiyatinda siklikla basvurulan motiflerden biridir Bunlar arasinda Huma ve Humayun mesnevileri ile kuslar arasindaki konusmalara dayali alegorik eserler basi ceker XII yuzyilda yazilan Gazali nin inda Feriduddin i Attar in bu eserden yararlanarak yazdigi Mantik ut Tayr da ve Ali Sir Nevai nin Attar in eserine nazire olarak kaleme aldigi Lisanu t Tayr da siklikla gecmektedir Cennete yasamasi cok yukseklerde ucup yedi kat gogun uzerindeki felekler ve burclar arasinda dolasmasi ve hatta Tanri ya kadar gidip gelen bir kus olmasi sebebi ile Turk halk edebiyatinda da Huma erisilemeyecek yuksekliklerin bir semboludur Bazi ortak ozellikleri dolayisiyla da Feniks Garuda Simurg ve Kaknus gibi diger efsanevi kuslarla karistirilan Huma Divan siirinde mitolojik kuslar icinde ozellikleri nedeniyle en cok sozu edilendir XVI yuzyildan baslayarak siirlerdeki kullanim sikligi surekli bir artis gostermektedir Baki nin divaninda gecen bir beyit Zulf i siyahi saye i perr i Huma imis Iklim i husne anun icun padisa imis Siyah zulfu Huma kanadinin golgesiymis Guzellik ulkesine onun icin padisahmis Burada siyah zulfu Huma nin golgesine benzetilen sevgili bu guzelligi sebebi ile guzellik ulkesinin padisahi olarak adlandirilmakta ve Huma nin golgesinin ustune dustugu kisinin padisah olmasi inancina telmih yapilmaktadir Anadolu da Huma kusu adli turku Huma kusu yukseklerden seslenir Yar koynunda bir cift suna beslenir Sen aglama kirpiklerin islanir Ben aglim ki belki gonul uslanir Ben aglim ki gulum eylen eylen eylen Belki gonul uslanir Sen bag ol ki ben bahcende gul olim Layik midir yanim yanim kul olim Sen efendim ben kapinda kul olim Koy desinler bu da bunun kuludur Ben aglim ki gulum eylen eylen eylen Belki gonul uslanir Huma kusu yere dustu olmedi Dunya Sultan Suleyman a kalmadi Dedim yare gidem nasip olmadi Aglama gozlerim Mevla kerimdir Pir Sultan Abdal Gokte ucan huma kusu Bilmeyenler atar tasi Enginlik gonulun isi Engin ol gonul engin ol Teslim AbdalIran AirIran Air Iran Islam Cumhuriyeti Havayollari nin Farscadaki kisaltmasi HOMA veya HUMA olup logosunda da huma kusu kulanilmaktadir Huma kusu bu logoda bir griffon olarak yorumlanmistir Ayrica bakinizSimurg Tugrul kusu Umay KumayikKaynakca a b c d e H Dilek Batislam PDF Turk Kulturu Incelemeleri Dergisi Istanbul 2002 185 208 8 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2009 a b cf Andrews Walter Kalpakli Mehmet 2005 The Age of Beloveds Duke University Press s 341 342 Royal Collection department of the Royal Household 2004 Bird of paradise huma from Tipu Sultan s throne royalcollection org uk 14 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Agustos 2009 a b Khan Inayat 1923 wahiduddin net 8 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2009 TDK 20 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2009 Genel Turkce Sozluk TDK Erisim tarihi 2 Agustos 2009 olu kirik baglanti Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Yard Doc Dr Erdogan Altinkaynak erdoganaltinkaynak com 15 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2009 3 yuk ucagi daha Iran hava tasimaciligi filosuna katildi Iran Islam Cumhuriyeti Haber Ajansi Erisim tarihi 2 Agustos 2009 olu kirik baglanti irankulturevi com 28 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2009