Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hıdır veya Hızır (Arapça: الخضر al-Khiḍr "Yeşil adam"), Kur'an'da Allah'ın salih kulu, büyük hikmete veya mistik bilgiye sahip bir kimse olarak tarif edilen ancak adıyla anılmayan bir figürdür. Çeşitli söylencelerde o, İbrahim, İranlı mitolojik kral Feridun, Makedonyalı Büyük İskender veya Türk mitolojisinde olduğu gibi (hıdrellez) İlyas ile birlikte anılır. Ortak noktaları; ölmüş balığın dirilmesi, iki deniz veya nehrin birleştiği yer, gizli bilgiler (hikmet), ölümsüzlük sırrına ulaşmış karakterlerden oluşur.
Hızır, Hıdır ٱلْخَضِر | |
|---|---|
İslam kaligrafisinde Hızır'ın adı. | |
Etimoloji ve kimliği
Hızır ismi Arapça kökenli olup "yeşil (adam)" anlamına gelir. Kendisine Hızır denilmesinin sebebi, bir hadis rivayetinde, onun kuru bir yere oturması ve onun ardından o yerin hemen yeşillenivermesi olarak anlatılır.
Hızır farklı mitoloji ve kültürlerde tekrarlanan anlatıların bir araya getirildiği senkretik bir kişilik olarak kabul edilir. Mahmut Erol Kılıç İdris, İlyas ve Hızır'ın bir ve aynı kişiliğin değişik zaman ve mekânlarda aldıkları farklı isimlerden ibaret olduğu, bu kültürün Eski Mısır'da Thoth, İbranilerde "Enoch" veya Yunanlardaki Hermes kültü ile özdeş oldukları düşüncesini dile getirir.
Hikâyelerin değişik kültürlerde az fark ile tekrarlanmasından da görülebileceği gibi Hızır, tıpkı Lokman gibi, onunla ilgisi olan birçok özellik atfedilmiş bir karakterdir.
Hızır'ın Sümerlerden beri var olduğu öne sürülmektedir. Gılgamış destanında adı geçen ile aynı kişi olduğu öne sürülmüştür. Diğer bir çalışmada da Hızır karakteri için kendisine Hızır'a benzer nitelikler atfedilen Ugarit tanrısı "Kotar va Kasis" kaynak karakter olarak ileri sürülür.
Avrupalı araştırmacılara Aya Yorgi hikâyelerinin Hızır efsaneleri ile aynı şeyler olduklarını ortaya koymuşlardır.
Orta Doğu ve Türk kültüründe Hızır anlayışı
İsminin, Belyâ bin Melkan, künyesinin Ebü'l-Abbâs olduğu ve soyunun Nuh'un Sam isimli oğluna dayandığı bildirilmiştir. Bazıları da Hızır'ın İsrâiloğullarından olduğunu söylemiştir.
Hızır; Türk, İslam ve Orta Doğu inançlarında peygamber olması muhtemel kişiler arasında sayılır. Hıdır veya Kıdır olarak da söylenir. Zor anlarında insanların yardımına koşar, başkalarının kılığına bürünebilir, olağanüstü özellikleri olan bir peygamber olarak düşünülür. Ölümsüzlüğe ulaştığı söylenir. Dua ettiğinde veya verdiği bir elma yenildiğinde kısır kadınların çocuğu olur. Bilgelik ve hikmet sahibidir. İnsanlara yardımcı olan kutlu bir kişidir. Başı sıkışan iyi insanların yardımına koşar. Kur'an'da adı doğrudan geçmez. Peygamber olduğu da belirtilmez fakat bu yönde işaretler vardır. Örneğin Kuran'ın Kehf Suresi'nin 65. ayetinde genç Musa'ya Allah tarafından yol gösterici olarak gönderildiği anlatılan bilge kişinin Hızır olduğu düşünülür.
Hızır ölümsüzlük suyunu içtiği için ölüp yeniden dirilebilir. Elbiseleri yeşildir. Bu anlamda doğayı simgeler. Hızır Ata da denir. Havada dolaşır, su üstünde yürür. Kılıktan kılığa girebilir. Doğadaki varlıklara söz geçirebilir. İnsanlara göründüğünde kendini tanıtmadığı müddetçe kimse onun gerçek kimliğini bilemez. İnsanları sınavdan geçirir, bazen bir derviş, bazen bir yoksul kılığına bürünür. Aç olduğunu söyler, iyilikle karşılık verenleri ödüllendirir, tam tersine kendini kovup açlığını gidermeyenleri cezalandırır. Türk mitolojisinde savaşlarda kurt kılığına girip öndere veya komutana görünür. Yaraları iyileştiren ilaçlar yapar veya içeriklerini tarif eder. Bazen kör olarak tarif edilir ama göze ihtiyacı yoktur, çünkü o kalp gözüyle her şeyi görür.
Edebiyatta Hızır
Hızır, Tasavvufi Fars edebiyatında sıklıkla anılan bir figürdür. Genellikle karanlıklar ülkesinde âb-ı hayatı aramaya giden İskender'in (Zülkarneyn) yardımcısı veya veziri olarak ele alınmıştır. Firdevsî'nin Şehnâme'sinde ve Nizâmî'nin İskendernâme'sinde anlatıldığına göre Hızır, İskender'in ordusunda ayrılarak âb-ı hayatı bulur ve ölümsüz olur. İskender ise pınara ulaşmayı başaramaz. Bu bakımdan edebiyatta Hızır maddi dünyadan vazgeçerek manevi zenginliği elde etmenin sembolüdür çünkü İskender'in güç ve ihtişamından uzaklaştığı için âb-ı hayattan içmeye layık olmuştur.
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ İmam Muhammed bin Muhammed bin Süleyman er-Rudani, Büyük Hadis Külliyatı, Cem'ul-fevaid min Cami'il-usul ve Mecma'iz-zevaid, c.5., s.18
- ^ . 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2012.
- ^ . 2 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2012.
- ^ Gürdal Aksoy 2006, p. 215–93
- ^ Orhan Gökdemir, din ve Devrim s.89
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa-240)
- ^ Güneş Muhip Özyurt (2022). Klasik Fars Şiiirinde Hızır Motifi. Doğu Dilleri ve Edebiyatlarında İmgeler ve Motifler (Serpil Koç Ed.), Demavend Yayınları. ss. 297-353. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
Dış bağlantılar
- Türk Mitolojisi Sözlüğü, Pınar Karaca7 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hidir veya Hizir Arapca الخضر al Khiḍr Yesil adam Kur an da Allah in salih kulu buyuk hikmete veya mistik bilgiye sahip bir kimse olarak tarif edilen ancak adiyla anilmayan bir figurdur Cesitli soylencelerde o Ibrahim Iranli mitolojik kral Feridun Makedonyali Buyuk Iskender veya Turk mitolojisinde oldugu gibi hidrellez Ilyas ile birlikte anilir Ortak noktalari olmus baligin dirilmesi iki deniz veya nehrin birlestigi yer gizli bilgiler hikmet olumsuzluk sirrina ulasmis karakterlerden olusur Hizir Hidir ٱل خ ض رIslam kaligrafisinde Hizir in adi Hizir in 17 yuzyil Babur tablosuEtimoloji ve kimligiHizir ismi Arapca kokenli olup yesil adam anlamina gelir Kendisine Hizir denilmesinin sebebi bir hadis rivayetinde onun kuru bir yere oturmasi ve onun ardindan o yerin hemen yesillenivermesi olarak anlatilir Hizir farkli mitoloji ve kulturlerde tekrarlanan anlatilarin bir araya getirildigi senkretik bir kisilik olarak kabul edilir Mahmut Erol Kilic Idris Ilyas ve Hizir in bir ve ayni kisiligin degisik zaman ve mekanlarda aldiklari farkli isimlerden ibaret oldugu bu kulturun Eski Misir da Thoth Ibranilerde Enoch veya Yunanlardaki Hermes kultu ile ozdes olduklari dusuncesini dile getirir Hikayelerin degisik kulturlerde az fark ile tekrarlanmasindan da gorulebilecegi gibi Hizir tipki Lokman gibi onunla ilgisi olan bircok ozellik atfedilmis bir karakterdir Hizir in Sumerlerden beri var oldugu one surulmektedir Gilgamis destaninda adi gecen ile ayni kisi oldugu one surulmustur Diger bir calismada da Hizir karakteri icin kendisine Hizir a benzer nitelikler atfedilen Ugarit tanrisi Kotar va Kasis kaynak karakter olarak ileri surulur Avrupali arastirmacilara Aya Yorgi hikayelerinin Hizir efsaneleri ile ayni seyler olduklarini ortaya koymuslardir Zulkarneyn solda ve Hizir Iskendername Orta Dogu ve Turk kulturunde Hizir anlayisiHizir ve Ilyas birlikte dua ediyor Isminin Belya bin Melkan kunyesinin Ebu l Abbas oldugu ve soyunun Nuh un Sam isimli ogluna dayandigi bildirilmistir Bazilari da Hizir in Israilogullarindan oldugunu soylemistir Hizir Turk Islam ve Orta Dogu inanclarinda peygamber olmasi muhtemel kisiler arasinda sayilir Hidir veya Kidir olarak da soylenir Zor anlarinda insanlarin yardimina kosar baskalarinin kiligina burunebilir olaganustu ozellikleri olan bir peygamber olarak dusunulur Olumsuzluge ulastigi soylenir Dua ettiginde veya verdigi bir elma yenildiginde kisir kadinlarin cocugu olur Bilgelik ve hikmet sahibidir Insanlara yardimci olan kutlu bir kisidir Basi sikisan iyi insanlarin yardimina kosar Kur an da adi dogrudan gecmez Peygamber oldugu da belirtilmez fakat bu yonde isaretler vardir Ornegin Kuran in Kehf Suresi nin 65 ayetinde genc Musa ya Allah tarafindan yol gosterici olarak gonderildigi anlatilan bilge kisinin Hizir oldugu dusunulur Hizir olumsuzluk suyunu ictigi icin olup yeniden dirilebilir Elbiseleri yesildir Bu anlamda dogayi simgeler Hizir Ata da denir Havada dolasir su ustunde yurur Kiliktan kiliga girebilir Dogadaki varliklara soz gecirebilir Insanlara gorundugunde kendini tanitmadigi muddetce kimse onun gercek kimligini bilemez Insanlari sinavdan gecirir bazen bir dervis bazen bir yoksul kiligina burunur Ac oldugunu soyler iyilikle karsilik verenleri odullendirir tam tersine kendini kovup acligini gidermeyenleri cezalandirir Turk mitolojisinde savaslarda kurt kiligina girip ondere veya komutana gorunur Yaralari iyilestiren ilaclar yapar veya iceriklerini tarif eder Bazen kor olarak tarif edilir ama goze ihtiyaci yoktur cunku o kalp gozuyle her seyi gorur Edebiyatta HizirHizir Tasavvufi Fars edebiyatinda siklikla anilan bir figurdur Genellikle karanliklar ulkesinde ab i hayati aramaya giden Iskender in Zulkarneyn yardimcisi veya veziri olarak ele alinmistir Firdevsi nin Sehname sinde ve Nizami nin Iskendername sinde anlatildigina gore Hizir Iskender in ordusunda ayrilarak ab i hayati bulur ve olumsuz olur Iskender ise pinara ulasmayi basaramaz Bu bakimdan edebiyatta Hizir maddi dunyadan vazgecerek manevi zenginligi elde etmenin semboludur cunku Iskender in guc ve ihtisamindan uzaklastigi icin ab i hayattan icmeye layik olmustur Ayrica bakinizIslam mitolojisiDipnotlar Imam Muhammed bin Muhammed bin Suleyman er Rudani Buyuk Hadis Kulliyati Cem ul fevaid min Cami il usul ve Mecma iz zevaid c 5 s 18 2 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2012 2 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2012 Gurdal Aksoy 2006 p 215 93 Orhan Gokdemir din ve Devrim s 89 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 240 Gunes Muhip Ozyurt 2022 Klasik Fars Siiirinde Hizir Motifi Dogu Dilleri ve Edebiyatlarinda Imgeler ve Motifler Serpil Koc Ed Demavend Yayinlari ss 297 353 20 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2023 Dis baglantilarTurk Mitolojisi Sozlugu Pinar Karaca7 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde