Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III. Yezîd veya Yezid bin Velid (Arapça: يزيد بن الوليد) (d. 691 – ö. 744), on birinci Emeviler halifesi. Amcasının oğlu olan halife II. Velid'in, kendinin de liderlerden biri olarak katıldığı bir komplo ile öldürülmesi üzerine 15 Nisan 744'te halife oldu. Çok zayıf, naif ve hastalıklı bir tabiatlı olarak - El Nakıs (zayıf) - adıyla tarihlere geçmiştir. Altı ay iki gün süren halifelik yaptıktan sonra Ekim 744'te beyin tümörü dolayısıyla eceliyle öldü.
| III. Yezîd | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Arapça Hüsn-ü Hatt ile "Yezîd" yazısı | |||||
| Emevî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 744 | ||||
| Önce gelen | II. Velîd | ||||
| Sonra gelen | İbrahim bin Velid | ||||
| Doğum | 691 | ||||
| Ölüm | 744 | ||||
| |||||
| Hanedan | Emevî Hanedanı | ||||
| Babası | I. Velid | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Halifeliği ele geçirişi
Yezid, halife I. Velid ve onun cariyesi olan bir Farslı prensesin oğlu idi. Amcasının oğlu olan III. Velid gözde bir cariyesinde olan iki oğlunu varis olarak kabul etmişti ve Yezid bundan hoşlamamaktaydı. Yezid etrafına kendini tutan özellikle Yemen asıllı Beni Kelb kabilesinde büyük sayıda kişi bulunmaktaydı. Bunun yanında Yezid "Kaderi" ve "Mürci" adlı kişilerin hayatlarının sırf kader kısmete dayanmadığını; herkeste kendi kendini idare edecek bulunan serbest irade olduğunu iddia eden tarikatler tarafından da tutuldu. Yezid'in kardeşi olan Abbas ve amcası ve Azerbaycan ve Ermenistan valisi olan Mervan bin Muhammed, Yezid'e halifeye sadakatsizlik etmemesi hakkında nasihatler verdiler ve eğer bir hükûmet darbesi yaparsa Emevi hanedanın ortadan kaldırılmasına bir neden olabileceğine onu uyardılar. Fakat Yezid sonunda etrafındakilere dayanıp bu nasihatlere kulak asmadı. Velid'in, özellikle Yemen asıllı Arap kabileleri ve Arap olmayan Müslümanlar aleyhinde olup Beni Kays kabilesine ait Arapları kayırmasının bir "ahlaka aykırı hareket" olduğunu iddia edip onun aleyhine bir belge hazırlayıp ve Nisan 744'te isyan bayrağı açıp etrafındakilerle Şam üzerine yürüdü. Şam'da bir salgın bulunduğu için saraylılar ve yüksek askeri komutanlar şehir dışında kırsal alanlara çıkmışlardı. Böylece kolayca şehre giren Yezid önce devlet hazinesine girip burada bulduğu meblağları kendine o zamana destek sağlayanlara ve şehirde bulanan ve kendine destek sağlamayı kabul askerlere dağıttı. Böylece kendine bağlı büyük bir ordu elde etti. Bu orduyu halife Velid üzerine sevk etti. Velid'de Şam'daki salgından kaçmak için güney Suriye'de idi ve etrafında bir küçük birlikle Palmira civarında El Bahra kalesine sığındı.
Yezid'in nasıl halife olduğunu Yezid'in kendi ağzından açıklamalarını Tabari'nin kitabında bulunmaktadır. Bu göre Yezid kuzeni halife I. Velid'le görüşmek üzere yakın danışmanı Abdülaziz bin Hacca'i göndermiş ve Abdülaziz halife ile El-Bahra'da buluşmuştur. Abdülaziz Velid'e halifelik idaresinin geleceğinin ne olacağına dair acil kararlar alabilecek bir "Şura" kurulmasını teklif etti. Velid bu teklifi kabul etmedi ve bu teklifi getirdiği için ona çok kızdı. Kızgısını almak üzere Abdülaziz'e hücum etti. Fakat karşılık olarak Abdülaziz Velid'i öldürmek zorunda kaldı. Öldürülen Velid'in kellesi Şam'da bulunan Yezid'e gönderildi. O da bu kelleyi bir mızrağa taktırdı ve bu Şam'ın kalabalık yerlerinde gezdirilip halka gösterildi.
Halifelik dönemi olayları
Komplonun haklı olduğunu açıklama
Halifelik tahtına çıkar çıkmaz Yezid bir bildirge yayınlayarak kendisinin Velid'e karşı bir harekete geçmesinin ve Velid'i tahttan indirmesinin Kuran'a ve Peygamber'in sünnetine uygun olduğunu; bu hareketinin zayıf güçsüz fakir ve fukara halkı zengin ve güçlülerin zulmünden korumak ve zayıfı güçlüye ezdirmemek olduğunu açıklamıştır. Kendisinin hiç uygun bir neden olmadan şahsi ihtiraslarla hiçbir yeni bina ve şehirleri imar etmeye girişmeyeceğini; devletin hazinesine giren paraları cariyelere ve çocuklarına, müsrif tavırlara israf etmeyeceğini; halife askerlerini evlerinden kışlalarından gerekenden uzun zaman ayrı tutmayacağını; Arap asıllı olmayan zimmi halktan büyük vergiler almayacağını ve gerekli olan devlet harcamaları için ödemeleri çabuk ve zamanında yapacağına dair vaatler verdi. Eğer bu vaatlerini yerine getirmezse ve bunların bir halk şurasında incelenmesini kabul edeceğini ve kendisinin bir seçilmiş bir halife gibi bu halk şurasında halifelikten atılması kabul edilirse halifelikten feragat etmeye hazır olacağını açıkladı.
İç isyanlar
Yezid halifeliği 15 Nisan'da eline geçirir geçirmez büyük zorluklarla karşılaştı ve kendine biat etmeyi isyankar durumuna geçenlerle uğraşmak zorunda kaldı.
Kendinin halifeliğe geçmesi sırasında Yemenli Arap kabilelerden aldığı destek bu kabilenin geleneksel düşmanı olan özellikle Madar ve Keysi kabilesini kendine düşman yaptı ve bu düşmanlık ölümünü sağladığı III. Velid'in annesinin bu kabileden gelmesi de buna katkı yaptı. Yezid sarayındaki bürokratların hepsi Yemenli Beni Kelb kabilesi asıllıydı ve etrafında tek bir Keysi kişi bulunmuyordu. Kendinden önceki Velid gibi din kurallarını hiçe saymamakla beraber, inançları daha çok Kaderi olmasından ve hayat olaylarının önceden kısmet kaderle ortaya çıktığına inanmadığı için bunlara inanların büyük çoğunluğu tarafından sevilmemekteydi. Ayrıca halkın çoğunluğu bir halifenin kutsallığına inanmıştı ve halifenin öldürülmesini ve öldüren kişinin halife olmasını çok yadırgıyor hatta bundan tiksiniyordu. Bunların yanında ordu da pek memnun değildi. Ünlü Arap tarihçi Tabari Yezid'e hemen "Nakıs (eksiltici)" lakabı verildiğini bildirir. Bunun nedeninin kendinden önce gelen halife Velid'in orduya bir maaş artırması vadetmişken Yezid'in hazinenin boş olması nedeniyle askerlerinin yıllık maaşlarını %10 kesmesi olduğu ve bu asker maaşı eksiltmelerini çarşı ve pazarda alışverişin de azalmasına yol açması olduğunu bildirir.
Kendine karşı birkaç isyan da başladı. Hums şehri Yezid'e biat etmeyip isyana geçti. Buna bir neden önceki halife Velid'in Hums'ta bir evi olup bu eve zaman zaman gelip orada yaşamasıydı. Halk Yezid'in kardeşi olan El Abbas'ın evine hücum edip ta haremi içine kadar girdiler.
Şam'da da bazı kargaşalıklar çıktı.
Filistin'de daha ciddi olarak halk ve askerler I. Muaviye'nin torununun torunu olan ve Emevilerin ilk sülalesinden olan birinin idaresinde Şam'a yürüdüler. Bunları bastırmak için Yezid önce isyancı liderlerin bazılarını büyük rüşvetler ve rütbe vaatleri ile ayarttı. Sonra da Şam'da 80.000 kişilik bir ordu toplayıp bu orduyu iki koldan, biri kardeşi Masrur komutasında ve diğeri de hapisten kaçıp Yezid'e sığınan Süleyman bin Hişam komutasında, bu Filistin ordusu üzerine gönderdi. Bu ordu isyancılara karşı Şam'a yakın bir mevkide bir çarpışmadan galip çıktı ve Filistinliler kaçtılar. Bundan sonra, Hums şehri dahil, Yezid'e biat edenler birden çoğaldı.
Küfe'de sorunlar
Irak'ta da asayiş çok iyi gitmemekteydi. Irak valisi olan Yusuf bin Ömer yaptığı keyfi hareketler dolayısıyla Irak halkı, özellikle Küfeliler, tarafından nefret edilmekteydi. Yezid Irak valisi olan Yusuf bin Ömer yerine Mansur bin Cumhur'u tayin etti.
Yezid 15 Mayıs'ta Iraklılara açık bir mektup yazarak o zamana kadar olanları kendi açısından anlatmıştır ve bu mektubun muhteviyatı El Madaini (Tabarı'ye kaynak) ve El Baladuri'nin eserlerinde kayda geçmiştir. Bu mektuba göre Emevi hanedanı halifeleri II. Velid'de kadar ahlak kurallarına ve Allah'ın emirlerine uymuşlardır ve ancak II. Velid "Allah'ın düşmanı" olmuştur. Bundan sonra Yezid El Bakhra'da olanları ve Velid'in öldürülüp kendini tahta geçmesini anlatmaktadır. Sonunda Yezid Allah'ın emirlerini yerine getiren bir kişi olarak Iraklıların kendine destek vermelerini ve yeni vali Mansur bin Cumhur'u tutmalarını istemektedir.
Eski Irak valisi Yusuf bin Ömer ise hiç kimseye haber vermeden Suriye'ye kaçtı ve bu kaçmadan Iraklılar ve Küfeliler memnun olmuşlardı. Fakat devlet tarafından aranmaktaydı; oğlu Halid bin Abdullah tarafından kadın kıyafetine girmiş bir şekilde yakalandı ve tutuklandı. Bir müddet hapisten sonra öldürüldü.
Yeni Irak valisi Mansur bin Cumhur'da Yemenli Kays kabilesindendi ve Yezid gibi Kaderi tarikatındandı. Yaptığı icraat pek pervasız Yemenlileri ve kendi tarikatından olanları kayırmaktaydı. Irak ve Küfe halkı Mansur bin Cumhur'u da pervasız ve Allahsız bir kişi olarak görerek ondan da hiç hoşlanmaz oldular.
Yezid bundan haberdardı ve Mansur bin Cumhur yerine daha önce çok dindar ve adil bir halife olan ismi çıkmış Ömer bin Abdülaziz'in oğlu olan Abdullah bin Ömer'i, Küfeliler babasını sevdikleri gibi onu da seveceklerini bildirerek, Irak valisi olarak atadı.
Abbasi propagandası
Velid döneminde Emevilerin elinde bulunan bölgelerde Şam başkentinin kontrolü zayıflamaya başlamıştı. Bu nedenle özellikle doğuda sınırda bulunan eyaletlerdeki asayiş ve idare sorunlar çıkarmaya başladı. Horasan devamlı bir asayişsizlik içindeydi ve bu durumun devam etmeyip değişmesi gerektiği inancı çok yaygındı.
Bu eyalette Küfe'de bulunan ve Peygamber'in ailesinden oldukları için halifeliğe haklı olduklarını iddia eden Abbasilerin propagandası yaygındı. Abbasilerin gönderdiği misyoner hedefli gezici kişiler Abbasi propagandasını Horasan'ın her yanına yaymayı başarmışlardı.
Abbasilerin başında bulunan, halifeliğe iddiası olan ve Küfe'de saklı bulunan Muhammed 73 yaşında iken ölmüştü. Yerine oğlu İbrahim Abbasi "İmamı" olarak geçmişti. İbrahim Horasan Merv şehrinde bulunan güçlü ve büyümekte olan bir Abbasi taraftarı gruba bu haberi ulaştırmak için büyükçe bir komite göndermişti. Merv'de yapılan bir toplantıda yeni Abbasi "İmamı"'nın göndermiş olduğu belge büyük bir sevgi ile kabul edildi. Bu grubun toplamış olduğu büyükçe bir meblağ yeni imama gönderildi.
Bu Abbasi başarılarına rağmen Velid ve Yezid'in halifelik dönemlerinde Abbasi propagandası ve kurumlaşması gizli kalmış ve Horasan'daki Emeviler tarafından önemli bir tehlike oldukları kabul edilmemiştir.
Horasan Valisi Nasr bin Seyyar ve onunla ilgili sorunlar
Halife Velid döneminde Irak valisi olan Yusuf bin Ömer gözünü doğuya Horasan'a dikmişti ve halifeyi Horasan valisi Nasr bin Seyyar'ı birçok hediyelerle birlikte Şam'a çağırmaya ikna etmişti. Nasr, eyalet hazinesi ve kendi servetini altın, gümüş, avcı doğanlar, birçok müzik aleti ve birçok güzel cariyelerden olan çok kıymetli hediyelere dönüştürerek Halife Velid'le görüşmek üzere Şam'a doğru yola çıkmıştı. Ama yolu çok yavaş almaktaydı. Velid'in Yezid tarafından halifelikten indirildiği zaman Irak'a varmıştı. Bu haberi duyması üzerine Nasr hemen büyük bir hızla, yanında bulunan hediyeler kervanı ile birlikte, yine Horasan merkezi olan Merv'e geri döndü.
Yezid Horasan valisi olan Nasr bin Seyyar'ın valiliğini teyit etti. Ama bu sefer yeni Irak Valisi olan Mansur bin Cumhur Horasan'a göz dikmişti. Yeni Irak Valisi Mansur bin Cumhur önce Nasr'a bir mektup göndererek onu valilikten azlettiğini bildirdi. Ama Nasr gönderdiği yanıtta Mansur'un bu emiri vermeye hiçbir hukuki hakkı olmadığını ve bu emirin uygunsuz ve gayri-hukuki olduğunu bildirerek Horasan'daki idaresine devam eti. Fakat bunu bir tehdit olarak gören ve Horasan ve etrafında bulunan eyaletlerde bulunan idareciler ve orduların, Velid'e verilmemiş hediyelerin açığa çıkmasıyla Horasan hazinesinde birikmiş olan serveti ellerine geçirmek isteyeceklerini vali Nasr çok iyi anlamıştı. Kendine bu türlü hücumları önlemek amacıyla Nasr, Velid'e hediye götürmek için doldurmuş olduğu eyalet hazinesini boşaltmaya karar verdi. Ailesine, akrabalarına, hizmetkarlarına hazırladığı hediyelerden ve eyalet hazinesinden büyük meblağlar dağıtımlarında bulundu ve hatta Horasan'daki ordu mensupları da bir miktar para bahşişi aldılar.
Bu sırada Horasan'da da Yemenli ve Modarlı Arap kabileler mensupları arasındaki geleneksel düşmanlık artmaktaydı. Yemenlilerin başında o zaman Azd El-Kermanı var idi. İki sülale arasındaki gerginlik Horasan'da nerede ise isyan dönüşmüştü. Bu Yezid'in ölümünden sonra Modarlı olan Nasr'a büyük bir sorun yaratmıştır.
Nasr durumunu güçlendirmek için doğuya Türkler üzerine gönderilip 13 yıl orada kalmış olan El Haris'in askerleriyle Horasan'a gelmesini istedi. Nasr, El Haris Halife tarafından af edilmesini de sağladı. El Haris Merv'e dönüp geldiğinde kendine Türk Kağan'ın hediye olarak vermiş olarak çok güzel bir zırhlı elbise giymekteydi ve bu onu gören Horasanlıların çok hoşlarına gitmişti. El Haris ileride Emevilere büyük bir sorun olacaktı.
Mervân ve III. Yezid
Yezid bu sefer çok güçlü bir düşmana karşı geldi. Bu I. Mervan'ın (gayri-meşru oğlundan) torunu ve Kafkasları Emeviler adına fetheden general olan Mervan'dı. Mervan Şam'da iken Yezid'i amcası Velid'e karşı isyan etmemeye nasihat etmiş ama Yezid bu nasihate uymamıştı. Mervan'ın oğlu Anadolu'ya yapılan bir yaz ganimet toplama akın hücumundan geri döndüğü zaman Irak ve civarının büyük bir keşmekeş içinde bulunduğunu gördü. Asayişi ve barışı sağlamak hedefiyle Harran'ı ele geçirip orada yerleşti. Oradan babası Mervan'a bu karışık durumu anlatan ve ondan Velid'in öldürülmesinin öcünü almasını isteyen bir mektup gönderdi. Bu sıralarda 50-60 yaşında bulunan Mervan hemen oğluna merkezi Harran'dan bir orduyla Şam'a doğru yürüyüşe geçmek için emir verdi. III. Yezid Mervan'ın hareketlerini yakından izletmekteydi. Mervan'a bir mektup yazarak uzlaştırıcı şartlar teklif etti. Mervan'ın babasının vali bulunduğu eyaletlerde de vali olmasını, yani Irak, Musul, Azerbaycan ve Azerbaycan eyaletleri valiliklerini üzerine almasını teklif etti. Mervan bu şartları kabul edip III. Yezid'e sadakat yemini etmeyi kabullendi.
Ölümü
Halifeliği eline geçirdiği yılın sonlarına doğru III. Yezid çok ciddi hasta oldu ve zayıf bünyesiyle bu hastalığa karşı gelemeyeceğini anladı. Kendisi gibi halkça sevilmeyen Kaderiye veya Murjiiye mezhebinden olan, yani kader kısmet doktrinlerini reddeden, insancıl felsefi doktrinlere inanan, kardeşi İbrahim'i kendine varis olarak kabul etti. III. Yezid beyin tümörü hastalığından dolayı 2-4 Ekim 744'te Şam'da öldü. Saraylılar tarafından kardeşi İbrahim halife olarak ilan edildi ve Şam'daki saray ve idare mensupları tarafından biat edildi; ancak Doğu Anadolu'da bulunan Mervan bunu kabul etmedi.
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ Philip Khuri Hitti, (2004) History Of Syria. (Gorgias Press LLC, say.489 (İngilizce)
- ^ Zamanının diğer Arap tarihçileri bu yerin gerçekte bulunduğu ve bu türlü buluşmanın çok mümkün olduğunu kabul ederler. Ama tarihçiler aralarında anlaşmazlığa düştükleri sorun bu mevkiye Velid'in kaçıp da mı geldiği yoksa bir şans eseri orada mı bulunduğudur.
- ^ Patricia Crone, (1986) God's Çalıph, Cmbridge:Cambridge U Press, say.127
- ^ Philip Khuri Hitti, say. 478
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Çağatay, Neşet (1993),Başlangıcından Abbasilere Kadar (Dinî-İçtimaî-İktisadî-Siyasî Açıdan) İslam Tarihi: , Ankara:Türk Tarih Kurumu
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1. Basım:1968)
- Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall, Edinburgh, Bölüm 56. Websitesi: http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/index.htm13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
- Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. David Stephan Powers)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press (Cilt 24) (İngilizce)
III. Yezîd | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen II. Velid | Emevî Halifesi 744 | Sonra gelen İbrahim bin Velid |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
III Yezid veya Yezid bin Velid Arapca يزيد بن الوليد d 691 o 744 on birinci Emeviler halifesi Amcasinin oglu olan halife II Velid in kendinin de liderlerden biri olarak katildigi bir komplo ile oldurulmesi uzerine 15 Nisan 744 te halife oldu Cok zayif naif ve hastalikli bir tabiatli olarak El Nakis zayif adiyla tarihlere gecmistir Alti ay iki gun suren halifelik yaptiktan sonra Ekim 744 te beyin tumoru dolayisiyla eceliyle oldu III YezidArapca Husn u Hatt ile Yezid yazisiEmevi HalifesiHukum suresi744Once gelenII VelidSonra gelenIbrahim bin VelidDogum691Olum744Tam adiII Yezid bin VelidHanedanEmevi HanedaniBabasiI VelidDiniSunni IslamHalifeligi ele gecirisiYezid halife I Velid ve onun cariyesi olan bir Farsli prensesin oglu idi Amcasinin oglu olan III Velid gozde bir cariyesinde olan iki oglunu varis olarak kabul etmisti ve Yezid bundan hoslamamaktaydi Yezid etrafina kendini tutan ozellikle Yemen asilli Beni Kelb kabilesinde buyuk sayida kisi bulunmaktaydi Bunun yaninda Yezid Kaderi ve Murci adli kisilerin hayatlarinin sirf kader kismete dayanmadigini herkeste kendi kendini idare edecek bulunan serbest irade oldugunu iddia eden tarikatler tarafindan da tutuldu Yezid in kardesi olan Abbas ve amcasi ve Azerbaycan ve Ermenistan valisi olan Mervan bin Muhammed Yezid e halifeye sadakatsizlik etmemesi hakkinda nasihatler verdiler ve eger bir hukumet darbesi yaparsa Emevi hanedanin ortadan kaldirilmasina bir neden olabilecegine onu uyardilar Fakat Yezid sonunda etrafindakilere dayanip bu nasihatlere kulak asmadi Velid in ozellikle Yemen asilli Arap kabileleri ve Arap olmayan Muslumanlar aleyhinde olup Beni Kays kabilesine ait Araplari kayirmasinin bir ahlaka aykiri hareket oldugunu iddia edip onun aleyhine bir belge hazirlayip ve Nisan 744 te isyan bayragi acip etrafindakilerle Sam uzerine yurudu Sam da bir salgin bulundugu icin saraylilar ve yuksek askeri komutanlar sehir disinda kirsal alanlara cikmislardi Boylece kolayca sehre giren Yezid once devlet hazinesine girip burada buldugu meblaglari kendine o zamana destek saglayanlara ve sehirde bulanan ve kendine destek saglamayi kabul askerlere dagitti Boylece kendine bagli buyuk bir ordu elde etti Bu orduyu halife Velid uzerine sevk etti Velid de Sam daki salgindan kacmak icin guney Suriye de idi ve etrafinda bir kucuk birlikle Palmira civarinda El Bahra kalesine sigindi Yezid in nasil halife oldugunu Yezid in kendi agzindan aciklamalarini Tabari nin kitabinda bulunmaktadir Bu gore Yezid kuzeni halife I Velid le gorusmek uzere yakin danismani Abdulaziz bin Hacca i gondermis ve Abdulaziz halife ile El Bahra da bulusmustur Abdulaziz Velid e halifelik idaresinin geleceginin ne olacagina dair acil kararlar alabilecek bir Sura kurulmasini teklif etti Velid bu teklifi kabul etmedi ve bu teklifi getirdigi icin ona cok kizdi Kizgisini almak uzere Abdulaziz e hucum etti Fakat karsilik olarak Abdulaziz Velid i oldurmek zorunda kaldi Oldurulen Velid in kellesi Sam da bulunan Yezid e gonderildi O da bu kelleyi bir mizraga taktirdi ve bu Sam in kalabalik yerlerinde gezdirilip halka gosterildi Halifelik donemi olaylariKomplonun hakli oldugunu aciklama Halifelik tahtina cikar cikmaz Yezid bir bildirge yayinlayarak kendisinin Velid e karsi bir harekete gecmesinin ve Velid i tahttan indirmesinin Kuran a ve Peygamber in sunnetine uygun oldugunu bu hareketinin zayif gucsuz fakir ve fukara halki zengin ve guclulerin zulmunden korumak ve zayifi gucluye ezdirmemek oldugunu aciklamistir Kendisinin hic uygun bir neden olmadan sahsi ihtiraslarla hicbir yeni bina ve sehirleri imar etmeye girismeyecegini devletin hazinesine giren paralari cariyelere ve cocuklarina musrif tavirlara israf etmeyecegini halife askerlerini evlerinden kislalarindan gerekenden uzun zaman ayri tutmayacagini Arap asilli olmayan zimmi halktan buyuk vergiler almayacagini ve gerekli olan devlet harcamalari icin odemeleri cabuk ve zamaninda yapacagina dair vaatler verdi Eger bu vaatlerini yerine getirmezse ve bunlarin bir halk surasinda incelenmesini kabul edecegini ve kendisinin bir secilmis bir halife gibi bu halk surasinda halifelikten atilmasi kabul edilirse halifelikten feragat etmeye hazir olacagini acikladi Ic isyanlar Yezid halifeligi 15 Nisan da eline gecirir gecirmez buyuk zorluklarla karsilasti ve kendine biat etmeyi isyankar durumuna gecenlerle ugrasmak zorunda kaldi Kendinin halifelige gecmesi sirasinda Yemenli Arap kabilelerden aldigi destek bu kabilenin geleneksel dusmani olan ozellikle Madar ve Keysi kabilesini kendine dusman yapti ve bu dusmanlik olumunu sagladigi III Velid in annesinin bu kabileden gelmesi de buna katki yapti Yezid sarayindaki burokratlarin hepsi Yemenli Beni Kelb kabilesi asilliydi ve etrafinda tek bir Keysi kisi bulunmuyordu Kendinden onceki Velid gibi din kurallarini hice saymamakla beraber inanclari daha cok Kaderi olmasindan ve hayat olaylarinin onceden kismet kaderle ortaya ciktigina inanmadigi icin bunlara inanlarin buyuk cogunlugu tarafindan sevilmemekteydi Ayrica halkin cogunlugu bir halifenin kutsalligina inanmisti ve halifenin oldurulmesini ve olduren kisinin halife olmasini cok yadirgiyor hatta bundan tiksiniyordu Bunlarin yaninda ordu da pek memnun degildi Unlu Arap tarihci Tabari Yezid e hemen Nakis eksiltici lakabi verildigini bildirir Bunun nedeninin kendinden once gelen halife Velid in orduya bir maas artirmasi vadetmisken Yezid in hazinenin bos olmasi nedeniyle askerlerinin yillik maaslarini 10 kesmesi oldugu ve bu asker maasi eksiltmelerini carsi ve pazarda alisverisin de azalmasina yol acmasi oldugunu bildirir Kendine karsi birkac isyan da basladi Hums sehri Yezid e biat etmeyip isyana gecti Buna bir neden onceki halife Velid in Hums ta bir evi olup bu eve zaman zaman gelip orada yasamasiydi Halk Yezid in kardesi olan El Abbas in evine hucum edip ta haremi icine kadar girdiler Sam da da bazi kargasaliklar cikti Filistin de daha ciddi olarak halk ve askerler I Muaviye nin torununun torunu olan ve Emevilerin ilk sulalesinden olan birinin idaresinde Sam a yuruduler Bunlari bastirmak icin Yezid once isyanci liderlerin bazilarini buyuk rusvetler ve rutbe vaatleri ile ayartti Sonra da Sam da 80 000 kisilik bir ordu toplayip bu orduyu iki koldan biri kardesi Masrur komutasinda ve digeri de hapisten kacip Yezid e siginan Suleyman bin Hisam komutasinda bu Filistin ordusu uzerine gonderdi Bu ordu isyancilara karsi Sam a yakin bir mevkide bir carpismadan galip cikti ve Filistinliler kactilar Bundan sonra Hums sehri dahil Yezid e biat edenler birden cogaldi Kufe de sorunlar Irak ta da asayis cok iyi gitmemekteydi Irak valisi olan Yusuf bin Omer yaptigi keyfi hareketler dolayisiyla Irak halki ozellikle Kufeliler tarafindan nefret edilmekteydi Yezid Irak valisi olan Yusuf bin Omer yerine Mansur bin Cumhur u tayin etti Yezid 15 Mayis ta Iraklilara acik bir mektup yazarak o zamana kadar olanlari kendi acisindan anlatmistir ve bu mektubun muhteviyati El Madaini Tabari ye kaynak ve El Baladuri nin eserlerinde kayda gecmistir Bu mektuba gore Emevi hanedani halifeleri II Velid de kadar ahlak kurallarina ve Allah in emirlerine uymuslardir ve ancak II Velid Allah in dusmani olmustur Bundan sonra Yezid El Bakhra da olanlari ve Velid in oldurulup kendini tahta gecmesini anlatmaktadir Sonunda Yezid Allah in emirlerini yerine getiren bir kisi olarak Iraklilarin kendine destek vermelerini ve yeni vali Mansur bin Cumhur u tutmalarini istemektedir Eski Irak valisi Yusuf bin Omer ise hic kimseye haber vermeden Suriye ye kacti ve bu kacmadan Iraklilar ve Kufeliler memnun olmuslardi Fakat devlet tarafindan aranmaktaydi oglu Halid bin Abdullah tarafindan kadin kiyafetine girmis bir sekilde yakalandi ve tutuklandi Bir muddet hapisten sonra olduruldu Yeni Irak valisi Mansur bin Cumhur da Yemenli Kays kabilesindendi ve Yezid gibi Kaderi tarikatindandi Yaptigi icraat pek pervasiz Yemenlileri ve kendi tarikatindan olanlari kayirmaktaydi Irak ve Kufe halki Mansur bin Cumhur u da pervasiz ve Allahsiz bir kisi olarak gorerek ondan da hic hoslanmaz oldular Yezid bundan haberdardi ve Mansur bin Cumhur yerine daha once cok dindar ve adil bir halife olan ismi cikmis Omer bin Abdulaziz in oglu olan Abdullah bin Omer i Kufeliler babasini sevdikleri gibi onu da seveceklerini bildirerek Irak valisi olarak atadi Abbasi propagandasi Velid doneminde Emevilerin elinde bulunan bolgelerde Sam baskentinin kontrolu zayiflamaya baslamisti Bu nedenle ozellikle doguda sinirda bulunan eyaletlerdeki asayis ve idare sorunlar cikarmaya basladi Horasan devamli bir asayissizlik icindeydi ve bu durumun devam etmeyip degismesi gerektigi inanci cok yaygindi Bu eyalette Kufe de bulunan ve Peygamber in ailesinden olduklari icin halifelige hakli olduklarini iddia eden Abbasilerin propagandasi yaygindi Abbasilerin gonderdigi misyoner hedefli gezici kisiler Abbasi propagandasini Horasan in her yanina yaymayi basarmislardi Abbasilerin basinda bulunan halifelige iddiasi olan ve Kufe de sakli bulunan Muhammed 73 yasinda iken olmustu Yerine oglu Ibrahim Abbasi Imami olarak gecmisti Ibrahim Horasan Merv sehrinde bulunan guclu ve buyumekte olan bir Abbasi taraftari gruba bu haberi ulastirmak icin buyukce bir komite gondermisti Merv de yapilan bir toplantida yeni Abbasi Imami nin gondermis oldugu belge buyuk bir sevgi ile kabul edildi Bu grubun toplamis oldugu buyukce bir meblag yeni imama gonderildi Bu Abbasi basarilarina ragmen Velid ve Yezid in halifelik donemlerinde Abbasi propagandasi ve kurumlasmasi gizli kalmis ve Horasan daki Emeviler tarafindan onemli bir tehlike olduklari kabul edilmemistir Horasan Valisi Nasr bin Seyyar ve onunla ilgili sorunlar Halife Velid doneminde Irak valisi olan Yusuf bin Omer gozunu doguya Horasan a dikmisti ve halifeyi Horasan valisi Nasr bin Seyyar i bircok hediyelerle birlikte Sam a cagirmaya ikna etmisti Nasr eyalet hazinesi ve kendi servetini altin gumus avci doganlar bircok muzik aleti ve bircok guzel cariyelerden olan cok kiymetli hediyelere donusturerek Halife Velid le gorusmek uzere Sam a dogru yola cikmisti Ama yolu cok yavas almaktaydi Velid in Yezid tarafindan halifelikten indirildigi zaman Irak a varmisti Bu haberi duymasi uzerine Nasr hemen buyuk bir hizla yaninda bulunan hediyeler kervani ile birlikte yine Horasan merkezi olan Merv e geri dondu Yezid Horasan valisi olan Nasr bin Seyyar in valiligini teyit etti Ama bu sefer yeni Irak Valisi olan Mansur bin Cumhur Horasan a goz dikmisti Yeni Irak Valisi Mansur bin Cumhur once Nasr a bir mektup gondererek onu valilikten azlettigini bildirdi Ama Nasr gonderdigi yanitta Mansur un bu emiri vermeye hicbir hukuki hakki olmadigini ve bu emirin uygunsuz ve gayri hukuki oldugunu bildirerek Horasan daki idaresine devam eti Fakat bunu bir tehdit olarak goren ve Horasan ve etrafinda bulunan eyaletlerde bulunan idareciler ve ordularin Velid e verilmemis hediyelerin aciga cikmasiyla Horasan hazinesinde birikmis olan serveti ellerine gecirmek isteyeceklerini vali Nasr cok iyi anlamisti Kendine bu turlu hucumlari onlemek amaciyla Nasr Velid e hediye goturmek icin doldurmus oldugu eyalet hazinesini bosaltmaya karar verdi Ailesine akrabalarina hizmetkarlarina hazirladigi hediyelerden ve eyalet hazinesinden buyuk meblaglar dagitimlarinda bulundu ve hatta Horasan daki ordu mensuplari da bir miktar para bahsisi aldilar Bu sirada Horasan da da Yemenli ve Modarli Arap kabileler mensuplari arasindaki geleneksel dusmanlik artmaktaydi Yemenlilerin basinda o zaman Azd El Kermani var idi Iki sulale arasindaki gerginlik Horasan da nerede ise isyan donusmustu Bu Yezid in olumunden sonra Modarli olan Nasr a buyuk bir sorun yaratmistir Nasr durumunu guclendirmek icin doguya Turkler uzerine gonderilip 13 yil orada kalmis olan El Haris in askerleriyle Horasan a gelmesini istedi Nasr El Haris Halife tarafindan af edilmesini de sagladi El Haris Merv e donup geldiginde kendine Turk Kagan in hediye olarak vermis olarak cok guzel bir zirhli elbise giymekteydi ve bu onu goren Horasanlilarin cok hoslarina gitmisti El Haris ileride Emevilere buyuk bir sorun olacakti Mervan ve III Yezid Yezid bu sefer cok guclu bir dusmana karsi geldi Bu I Mervan in gayri mesru oglundan torunu ve Kafkaslari Emeviler adina fetheden general olan Mervan di Mervan Sam da iken Yezid i amcasi Velid e karsi isyan etmemeye nasihat etmis ama Yezid bu nasihate uymamisti Mervan in oglu Anadolu ya yapilan bir yaz ganimet toplama akin hucumundan geri dondugu zaman Irak ve civarinin buyuk bir kesmekes icinde bulundugunu gordu Asayisi ve barisi saglamak hedefiyle Harran i ele gecirip orada yerlesti Oradan babasi Mervan a bu karisik durumu anlatan ve ondan Velid in oldurulmesinin ocunu almasini isteyen bir mektup gonderdi Bu siralarda 50 60 yasinda bulunan Mervan hemen ogluna merkezi Harran dan bir orduyla Sam a dogru yuruyuse gecmek icin emir verdi III Yezid Mervan in hareketlerini yakindan izletmekteydi Mervan a bir mektup yazarak uzlastirici sartlar teklif etti Mervan in babasinin vali bulundugu eyaletlerde de vali olmasini yani Irak Musul Azerbaycan ve Azerbaycan eyaletleri valiliklerini uzerine almasini teklif etti Mervan bu sartlari kabul edip III Yezid e sadakat yemini etmeyi kabullendi OlumuHalifeligi eline gecirdigi yilin sonlarina dogru III Yezid cok ciddi hasta oldu ve zayif bunyesiyle bu hastaliga karsi gelemeyecegini anladi Kendisi gibi halkca sevilmeyen Kaderiye veya Murjiiye mezhebinden olan yani kader kismet doktrinlerini reddeden insancil felsefi doktrinlere inanan kardesi Ibrahim i kendine varis olarak kabul etti III Yezid beyin tumoru hastaligindan dolayi 2 4 Ekim 744 te Sam da oldu Saraylilar tarafindan kardesi Ibrahim halife olarak ilan edildi ve Sam daki saray ve idare mensuplari tarafindan biat edildi ancak Dogu Anadolu da bulunan Mervan bunu kabul etmedi Ayrica bakinizEmeviler Emevi Halifeler listesiDipnotlar Philip Khuri Hitti 2004 History Of Syria Gorgias Press LLC say 489 Ingilizce Zamaninin diger Arap tarihcileri bu yerin gercekte bulundugu ve bu turlu bulusmanin cok mumkun oldugunu kabul ederler Ama tarihciler aralarinda anlasmazliga dustukleri sorun bu mevkiye Velid in kacip da mi geldigi yoksa bir sans eseri orada mi bulundugudur Patricia Crone 1986 God s Caliph Cmbridge Cambridge U Press say 127 Philip Khuri Hitti say 478Dis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Cagatay Neset 1993 Baslangicindan Abbasilere Kadar Dini Ictimai Iktisadi Siyasi Acidan Islam Tarihi Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 9751605342 Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir William 1924 The Caliphate Its Rise Decline and Fall Edinburgh Bolum 56 Websitesi http www answering islam org Books Muir Caliphate index htm13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 30 8 2009 Muhammad ibn Jarir al Tabari ed Ehsan Yar Shater cev David Stephan Powers 1989 2007 The History of al Ţabari 40 Cilt Albany State University of New York Press ISBN 0 88706 563 5 Cilt 24 Ingilizce III YezidEmevilerResmi unvanlarOnce gelen II Velid Emevi Halifesi 744 Sonra gelen Ibrahim bin Velid