Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Irak ambargosu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından Irak'a yönelik uygulanan ekonomik ve ticarî yaptırımların toplamıdır. Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinden dört gün sonra 6 Ağustos 1990 tarihinde yürürlüğe konan yaptırımlar Körfez Savaşından sonra da sürmüş, 22 Mayıs 2003 günü Irak Savaşının ardından ülkenin işgal edilip Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ambargonun açıklanan temel amacı Kuveyt’i işgal eden Irak Silahlı Kuvvetlerinin bu ülkeden çekilmesi olsa da, sonradan Kuveyt hükûmetinin talebi gereğince savaş tazminatının ödenmesi ve varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesini sağlamak için tehdit unsuru olarak kullanılmıştır.
İlk başta Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 661 numaralı kararı uyarınca ekonomik yaptırımlar uygulamaya konmuştur. Savaşın sona ermesinin ardından yaptırımlar yürürlükte kalmış ve bu kez de 687 numaralı karar ile Irak'ta varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesiyle ilişkilendirilmiştir. Ambargoya göre ülkeye sadece ilaç ve acil durumlarda gıda sokulmasına izin veriliyordu. İnsanlık tarihindeki belki de en sıkı ve acımasız yaptırım olarak tanımlanan ambargo Irak halkını derinden etkileyecek, çocuk ve bebek ölümleri ciddi şekilde artarken korkunç bir yoksulluk başlayacaktır. Özellikle çocuk ve bebek ölümleri Irak'taki iki Birleşmiş Milletler temsilcisinin istifa etmesine neden olacak boyutlarda olmuştur. Bu koşullar, dolaylı ABD denetiminde olan Kuzey Irak’da gözlemlenmemiştir.
Amacı
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarının amacı Irak’ın elinde bulunduğu iddia edilen kitle imha silahlarının ve uzun menzilli balistik füzelerinin tasfiye edilmesi, teröre verilen desteğin kesilmesi ve savaş tazminatlarının ödenmesidir.
Kararda belirtilmeyen ama özellikle ABD hükümeti tarafından dile getirilen amaçlardan birisi de Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesidir. Bunun için ABD Başkanı Bill Clinton döneminde 1998 yılında Kongre tarafından çıkartılan “Iraq Liberation Act” adı verilen kanun kapsamında Irak'taki rejimin değiştirilmesi gereği vurgulanmıştır.
Irak halkına etkisi
Modern Irak ekonomisi büyük oranda petrol ihracatına dayalıydı. Tarım sektörünün 1970'li yıllardan itibaren gerilemesiyle beraber ambargonun etkileri daha da yakıcı olmuştur. Ambargonun uygulanmasından sonra Irak hükûmeti kişi başına günlük 1000 kalori sağlayacak şekilde ücretsiz gıda yardımı uygulaması başlattı. Irak halkının günlük gıda ihtiyacının %60'ını karşılaması öngörülen bu uygulama insnaların hayatta kalabilmesi için vazgeçilmez bir hal aldı. 1997 yılında Petrol-Gıda programının başlatılmasıyla beraber durum biraz daha düzelmiştir. 2000 yılı Mayıs ayında Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) tarafından yapılan araştırmaya göre 5 yaşın altındaki çocukların yarısının ishal hastası olduğu tespit edilmiştir. Irak nüfusunun %45’inin 14 yaşının altında olduğu saptandığında ortaya çıkan tablo endişe vericidir. Elektrik kesintileri, yedek parça bulunamaması ve teknolojik yeniliklerden mahrum bırakılma sonucunda çok sayıda modern kamu hizmeti çökme noktasına gelmiştir.
1977 yılında Irak genelinde %78 ve kadınlar arasında %87 düzeylerinde olan okur yazarlık oranı ambargo nedeniyle hızla düşmüştür. 1990-98 yıllar arasında okulu bırakmak zorunda kalan Iraklı çocuk sayısının artmasıyla hem eğitim seviyesi düşmüş, hem de aileye kazanç getiren gelirde düşme hissedilmiştir. 1980'li yıllarda neredeyse görülmeyen çocuk işçiliğin başladığı görülmüştür. Irak para birimi olan dinar bu dönemde hızla değer kaybetmiştir.
Irak, Ortadoğu'da kadınların eğitimine önem veren nadir ülkelerden birisidir. Buna rağmen 1980'li yıllarda savaş durumunun ve ekonomik gerilemenin etkisiyle kadınların iş hayatına girişi ve ailenin ekonomik sorumluluğunu tamamen üstlendiği görülmüştür.
Ambargo döneminde yaşanan yetersiz beslenme, ilaç sıkıntısı, temiz su yokluğu ve salgın hastalıklara karşı önlem alınmaması yüzünden görülen çocuk ve bebek ölümlerinin sayısı hakkında bir belirsizlik olmasına rağmen araştırmacı Richard Garfield bu rakamı 100 ila 227 bin arasında vermektedir. Özellikle kimyasal silahlarda kullanıldığı iddiasıyla klorun ambargoya tabi tutulması su kaynaklarının dezenfekte edilmesini engellemiştir. Buna rağmen bu dönemde ABD’nin Birleşmiş Milletler Elçisi olan Madeleine Albright ambargoyu savunarak, Saddam yönetiminin Irak kaynaklarını halkla paylaşmadığını öne sürmüştür. Kendisine Irak’da ölen çocukların sayısının Hiroşima’ya atılan atom bombası sonucu ölen çocuk sayısından fazla olduğu hatırlatılıp, ambargonun buna değip değmediği sorulduğunda buna değdiği cevabını vermiştir.
Bağdat’daki Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinatörü Deniz Halliday, 1998 yılı Ekim ayında 34 yıl emek verdiği Birleşmiş Milletlerdeki görevinden istifa etmiş ve “Soykırıma eş anlamda uygulanan bir programı yönetmek istemiyorum” demiştir. Halliday’ın yerine gelen Hans von Sponeck de görevini protesto ederek istifa etmiş ve yaşananları “insanlık trajedisi” olarak nitelemiştir. Irak'taki Dünya Gıda Programı sorumlusu Jutta Burghardt’da benzer şekilde görevinden istifa etmiştir.
Bebek ve çocuk ölümleri
25 Mayıs 2000 tarihli BBC makalesinde Lancet tıp dergisinde yayınlanan ve London School of Hygiene & Tropical Medicine tarafından yapılan araştırmanın sonuçları yayınlanır. Buna göre canlı bebek ölümleri 1000 bebekte 47 oranına düşmüştür. Bu oranın İngiltere’de binde 7 olmasına dikkat çeken yazıda 1994-99 yılları arasında bu rakamın binde 108’e çıktığı belirtilmiştir. Ambargo uygulanmayan ve Irak merkezi yönetiminden bağımsız olarak ABD desteğinde varlığını sürdüren Kuzey Irak’da ise kaynakların bolluğu nedeniyle bebek ölüm oranı binde 64’ten 59’a gerilemiştir.
Tahmini kayıplar
Ambargo sebebiyle yaşanan can kayıplarına dair veriler çok değişkendir. Sayılar yaklaşımlara, kapsanan döneme göre değişmekte ve kesin bir sonuca götürmemektedir. Bazı kaynaklara göre kayıplar aşağıdaki şekilde olmuştur:
- 170.000 çocuk…20 Ocak 2003 tarihli Carl Conetta imzalı Project on Defense Alternatives araştırmasına göre
- 350.000 üzerinde çocuk…9 Ekim 2001 tarihli Chris Suellentrop makalesine göre
- 345.000-530.000…Columbia Üniversitesi öğretim üyesi Richard Garfield’ın 1990-2002 yıllarını kapsayan araştırmasına göre
- 1.500.000…Irak hükûmetine göre
- 1.500.000 (750.000’i çocuk)…ABD eski başsavcısı Ramsey Clark’a göre
- UNICEF ise kesin sayı vermeden durumun ciddiyetine dikkat çekmiştir
Sorumluluk
Irak’ın fiilen ikiye bölünmüş olması ve iki bölgedeki çocuk ölümlerinin arasındaki büyük farklılıklar çeşitli yorumlara eden olmuştur. Bir yoruma göre Kuzey Irak’daki yönetim petrolden elde edilen geliri halkla paylaştığı, Saddam Hüseyin ise petrol gelirlerini halka aktarmadığı için bu durum yaşanmaktadır. Buna karşı yapılan yorumda ise Kuzey Irak’ın toplam Irak nüfusunun küçük bir miktarını oluşturmasına rağmen Birleşmiş Milletler ve ABD tarafından desteklenirken, geri kalan Irak’da nüfusun çoğunluğuna yardımların yetmediği savunulmaktadır. Irak’ın petrol-gıda programıyla satış yapmasına izin verilen gelirler ise kesintiler yapılarak ve para yerine mal olarak ödendiği için gerekli önlemlerin alınamadığı belirtilmektedir.
Petrol-Gıda programı
Ambargonun sonucunda ortaya çıkan insanlık dramıyla ilgili eleştiriler artınca Birleşmiş Milletler örgütü Irak hükûmetine ilaç ve gıda alabilmesi için petrol satma hakkı tanınabileceğine dair bir girişim başlatır. Bu yönde 15 Ağustos 1991 tarih ve 706 numaralı karar alınır ve Irak’ın 1.6 milyar dolarlık petrol satmasına izin verilir. 19 Eylül 1991 tarihli ve 712 numaralı kararla ise bir önceki kararın desteklenmesini dünya kamuoyundan talep eder.
Irak, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1995 yılındaki 986 numaralı kararı ile ilan edilen Petrol karşılığında gıda programı ile her altı ayda bir 5.2 milyar dolarlık petrol satarak sivil halkın temel ihtiyaçlarını karşılamasına izin verildi. Irak hükûmeti ilk başta karşı çıksa da 1996 Mayıs ayında programı kabul edecek ve ilk petrol satışları 1997 yılı Ekim ayında, ilk gıda yardımları da 1998 yılı Mart ayında başlar. Program sayesinde halkın durumunda iyileşme görülse de gelen gıda ve ilaç büyük bir insanlık dramını sona erdirmeye yeterli değildir. ABD Dışişleri Bakanlığı program sayesinde ülkeye giren malzemelerin dağıtımında Saddam Hüseyin rejiminin halkı düşünmeyerek gerekli yerlere iletmediği öne sürülür.
Petrol-Gıda Programıyla ilgili Irak’ın işgal edilmesinden sonra ortaya çıkan belgelerde piyasadaki değerinin çok altında satın alınan petrol sayesinde sayısız kişi ve firmaların yolsuzluk yaptığı ve Birleşmiş Milletler kararı üzerinden haksız kazanç sağladığı ortaya çıkmıştır.
Ambargonun kaldırılması
Ambargo ancak Irak Savaşı’nın sona ermesinden sonra kaldırıldı. Dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair savaşın bir yararının da ambargonun sona ermesi olacağını söylemişti. Benzer bir açıklamada bulunan ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney savaşın amacının ambargonun kaldırılması olduğunu ileri sürecektir.
Ambargonun kalkması için ön koşul olarak ileri sürülen Irak’ın kitlesel imha silahları programını araştıran Birleşmiş Milletler’e bağlı Özel Komisyon ’un İngiliz ve Amerikalı ajanlar tarafından Irak’dan istihbarat sağlamak için paravan olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu davranışları takip eden Irak hükûmeti Birleşmiş Milletler denetimlerine sorgulayarak yaklaşmıştır. Saddam Hüseyin, denetlemeleri egemenliklerine bir müdahale olarak görmüş ve 1998 yılından sonra işbirliği yapmamaya başlamıştır.
Ambargo resmî olarak 22 Mayıs 2003 tarih ve 1483 numaralı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararıyla kaldırıldı.
Kaynakça
- ^ Birleşmiş Milletler internet sitesinde kararın asıl metni 10 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Birleşmiş Milletler internet sitesinde kararın asıl metni 5 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b 4 Ekim 2004 tarihli haber 16 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 17 Aralık 1998 tarihli The Washington Post haberi 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 18 Haziran 2001 tarihli makale 22 Haziran 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Irak’da rejim değişikliği öngören ABD kanunun tam metni 15 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 1989 verilerine göre petrol sektörü toplam ekonominin %61’ini oluşturuyordu
- ^ a b c Temmuz 2003 tarihli UNICEF raporundan 2 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Yapılan kapsamlı araştırmanın tam metni 15 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Özgeçmişini yazdığı Madam Secretary adlı eser içinde s.274-275
- ^ 14 Şubat 2000 tarihli BBC haberi 13 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 25 Mayıs 2000 tarihli BBC haberi 11 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Belirtilen araştırmanın tam metni 2 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili makale 5 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ National Post haberi 26 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Reason dergisi makalesi içinde 15 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Savaş sırasında kullanılan zayıflatılmış uranyum dahil olmak üzere dolaylı etkenlerden ölümlerin toplamı The Wisdom Fund sitesinden 17 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ UNICEF anketiyle ilgili soru cevap bülteni 20 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı 13 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili karar 17 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili makale 17 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Güney Koreli iş insanı Tongsun Park ile ilgili 13 Temmuz 2006 tarihli Associated Press haberi 25 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İngiliz politikacı George Galloway ile ilgili 17 Mayıs 2005 tarihli The Guardian haberi 30 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Michael Spaghat makalesi 11 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 25 Ekim 2004 tarihli Beyaz Saray haberinden 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 23 Mart 1999 tarihli BBC haberi 11 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 9 Aralık 2002 tarihli The Guardian haberi 16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili karar 8 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
Dış bağlantılar
- FBI tarafından yapılan Saddam Hüseyin'ın sorgu kayıtları 6 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Irak ambargosu Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi tarafindan Irak a yonelik uygulanan ekonomik ve ticari yaptirimlarin toplamidir Irak in Kuveyt i isgal etmesinden dort gun sonra 6 Agustos 1990 tarihinde yururluge konan yaptirimlar Korfez Savasindan sonra da surmus 22 Mayis 2003 gunu Irak Savasinin ardindan ulkenin isgal edilip Saddam Huseyin rejiminin devrilmesiyle yururlukten kaldirilmistir Ambargonun aciklanan temel amaci Kuveyt i isgal eden Irak Silahli Kuvvetlerinin bu ulkeden cekilmesi olsa da sonradan Kuveyt hukumetinin talebi geregince savas tazminatinin odenmesi ve varoldugu iddia edilen kitlesel imha silahlarinin tasfiye edilmesini saglamak icin tehdit unsuru olarak kullanilmistir Ilk basta Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi nin 661 numarali karari uyarinca ekonomik yaptirimlar uygulamaya konmustur Savasin sona ermesinin ardindan yaptirimlar yururlukte kalmis ve bu kez de 687 numarali karar ile Irak ta varoldugu iddia edilen kitlesel imha silahlarinin tasfiye edilmesiyle iliskilendirilmistir Ambargoya gore ulkeye sadece ilac ve acil durumlarda gida sokulmasina izin veriliyordu Insanlik tarihindeki belki de en siki ve acimasiz yaptirim olarak tanimlanan ambargo Irak halkini derinden etkileyecek cocuk ve bebek olumleri ciddi sekilde artarken korkunc bir yoksulluk baslayacaktir Ozellikle cocuk ve bebek olumleri Irak taki iki Birlesmis Milletler temsilcisinin istifa etmesine neden olacak boyutlarda olmustur Bu kosullar dolayli ABD denetiminde olan Kuzey Irak da gozlemlenmemistir AmaciBirlesmis Milletler Guvenlik Konseyi kararlarinin amaci Irak in elinde bulundugu iddia edilen kitle imha silahlarinin ve uzun menzilli balistik fuzelerinin tasfiye edilmesi terore verilen destegin kesilmesi ve savas tazminatlarinin odenmesidir Kararda belirtilmeyen ama ozellikle ABD hukumeti tarafindan dile getirilen amaclardan birisi de Saddam Huseyin rejiminin devrilmesidir Bunun icin ABD Baskani Bill Clinton doneminde 1998 yilinda Kongre tarafindan cikartilan Iraq Liberation Act adi verilen kanun kapsaminda Irak taki rejimin degistirilmesi geregi vurgulanmistir Irak halkina etkisiModern Irak ekonomisi buyuk oranda petrol ihracatina dayaliydi Tarim sektorunun 1970 li yillardan itibaren gerilemesiyle beraber ambargonun etkileri daha da yakici olmustur Ambargonun uygulanmasindan sonra Irak hukumeti kisi basina gunluk 1000 kalori saglayacak sekilde ucretsiz gida yardimi uygulamasi baslatti Irak halkinin gunluk gida ihtiyacinin 60 ini karsilamasi ongorulen bu uygulama insnalarin hayatta kalabilmesi icin vazgecilmez bir hal aldi 1997 yilinda Petrol Gida programinin baslatilmasiyla beraber durum biraz daha duzelmistir 2000 yili Mayis ayinda Birlesmis Milletler Cocuklara Yardim Fonu UNICEF tarafindan yapilan arastirmaya gore 5 yasin altindaki cocuklarin yarisinin ishal hastasi oldugu tespit edilmistir Irak nufusunun 45 inin 14 yasinin altinda oldugu saptandiginda ortaya cikan tablo endise vericidir Elektrik kesintileri yedek parca bulunamamasi ve teknolojik yeniliklerden mahrum birakilma sonucunda cok sayida modern kamu hizmeti cokme noktasina gelmistir 1977 yilinda Irak genelinde 78 ve kadinlar arasinda 87 duzeylerinde olan okur yazarlik orani ambargo nedeniyle hizla dusmustur 1990 98 yillar arasinda okulu birakmak zorunda kalan Irakli cocuk sayisinin artmasiyla hem egitim seviyesi dusmus hem de aileye kazanc getiren gelirde dusme hissedilmistir 1980 li yillarda neredeyse gorulmeyen cocuk isciligin basladigi gorulmustur Irak para birimi olan dinar bu donemde hizla deger kaybetmistir Irak Ortadogu da kadinlarin egitimine onem veren nadir ulkelerden birisidir Buna ragmen 1980 li yillarda savas durumunun ve ekonomik gerilemenin etkisiyle kadinlarin is hayatina girisi ve ailenin ekonomik sorumlulugunu tamamen ustlendigi gorulmustur Ambargo doneminde yasanan yetersiz beslenme ilac sikintisi temiz su yoklugu ve salgin hastaliklara karsi onlem alinmamasi yuzunden gorulen cocuk ve bebek olumlerinin sayisi hakkinda bir belirsizlik olmasina ragmen arastirmaci Richard Garfield bu rakami 100 ila 227 bin arasinda vermektedir Ozellikle kimyasal silahlarda kullanildigi iddiasiyla klorun ambargoya tabi tutulmasi su kaynaklarinin dezenfekte edilmesini engellemistir Buna ragmen bu donemde ABD nin Birlesmis Milletler Elcisi olan Madeleine Albright ambargoyu savunarak Saddam yonetiminin Irak kaynaklarini halkla paylasmadigini one surmustur Kendisine Irak da olen cocuklarin sayisinin Hirosima ya atilan atom bombasi sonucu olen cocuk sayisindan fazla oldugu hatirlatilip ambargonun buna degip degmedigi soruldugunda buna degdigi cevabini vermistir Bagdat daki Birlesmis Milletler Insani Yardim Koordinatoru Deniz Halliday 1998 yili Ekim ayinda 34 yil emek verdigi Birlesmis Milletlerdeki gorevinden istifa etmis ve Soykirima es anlamda uygulanan bir programi yonetmek istemiyorum demistir Halliday in yerine gelen Hans von Sponeck de gorevini protesto ederek istifa etmis ve yasananlari insanlik trajedisi olarak nitelemistir Irak taki Dunya Gida Programi sorumlusu Jutta Burghardt da benzer sekilde gorevinden istifa etmistir Bebek ve cocuk olumleri 25 Mayis 2000 tarihli BBC makalesinde Lancet tip dergisinde yayinlanan ve London School of Hygiene amp Tropical Medicine tarafindan yapilan arastirmanin sonuclari yayinlanir Buna gore canli bebek olumleri 1000 bebekte 47 oranina dusmustur Bu oranin Ingiltere de binde 7 olmasina dikkat ceken yazida 1994 99 yillari arasinda bu rakamin binde 108 e ciktigi belirtilmistir Ambargo uygulanmayan ve Irak merkezi yonetiminden bagimsiz olarak ABD desteginde varligini surduren Kuzey Irak da ise kaynaklarin bollugu nedeniyle bebek olum orani binde 64 ten 59 a gerilemistir Tahmini kayiplar Ambargo sebebiyle yasanan can kayiplarina dair veriler cok degiskendir Sayilar yaklasimlara kapsanan doneme gore degismekte ve kesin bir sonuca goturmemektedir Bazi kaynaklara gore kayiplar asagidaki sekilde olmustur 170 000 cocuk 20 Ocak 2003 tarihli Carl Conetta imzali Project on Defense Alternatives arastirmasina gore 350 000 uzerinde cocuk 9 Ekim 2001 tarihli Chris Suellentrop makalesine gore 345 000 530 000 Columbia Universitesi ogretim uyesi Richard Garfield in 1990 2002 yillarini kapsayan arastirmasina gore 1 500 000 Irak hukumetine gore 1 500 000 750 000 i cocuk ABD eski bassavcisi Ramsey Clark a gore UNICEF ise kesin sayi vermeden durumun ciddiyetine dikkat cekmistirSorumluluk Irak in fiilen ikiye bolunmus olmasi ve iki bolgedeki cocuk olumlerinin arasindaki buyuk farkliliklar cesitli yorumlara eden olmustur Bir yoruma gore Kuzey Irak daki yonetim petrolden elde edilen geliri halkla paylastigi Saddam Huseyin ise petrol gelirlerini halka aktarmadigi icin bu durum yasanmaktadir Buna karsi yapilan yorumda ise Kuzey Irak in toplam Irak nufusunun kucuk bir miktarini olusturmasina ragmen Birlesmis Milletler ve ABD tarafindan desteklenirken geri kalan Irak da nufusun cogunluguna yardimlarin yetmedigi savunulmaktadir Irak in petrol gida programiyla satis yapmasina izin verilen gelirler ise kesintiler yapilarak ve para yerine mal olarak odendigi icin gerekli onlemlerin alinamadigi belirtilmektedir Petrol Gida programiAmbargonun sonucunda ortaya cikan insanlik dramiyla ilgili elestiriler artinca Birlesmis Milletler orgutu Irak hukumetine ilac ve gida alabilmesi icin petrol satma hakki taninabilecegine dair bir girisim baslatir Bu yonde 15 Agustos 1991 tarih ve 706 numarali karar alinir ve Irak in 1 6 milyar dolarlik petrol satmasina izin verilir 19 Eylul 1991 tarihli ve 712 numarali kararla ise bir onceki kararin desteklenmesini dunya kamuoyundan talep eder Irak Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyinin 1995 yilindaki 986 numarali karari ile ilan edilen Petrol karsiliginda gida programi ile her alti ayda bir 5 2 milyar dolarlik petrol satarak sivil halkin temel ihtiyaclarini karsilamasina izin verildi Irak hukumeti ilk basta karsi ciksa da 1996 Mayis ayinda programi kabul edecek ve ilk petrol satislari 1997 yili Ekim ayinda ilk gida yardimlari da 1998 yili Mart ayinda baslar Program sayesinde halkin durumunda iyilesme gorulse de gelen gida ve ilac buyuk bir insanlik dramini sona erdirmeye yeterli degildir ABD Disisleri Bakanligi program sayesinde ulkeye giren malzemelerin dagitiminda Saddam Huseyin rejiminin halki dusunmeyerek gerekli yerlere iletmedigi one surulur Petrol Gida Programiyla ilgili Irak in isgal edilmesinden sonra ortaya cikan belgelerde piyasadaki degerinin cok altinda satin alinan petrol sayesinde sayisiz kisi ve firmalarin yolsuzluk yaptigi ve Birlesmis Milletler karari uzerinden haksiz kazanc sagladigi ortaya cikmistir Ambargonun kaldirilmasiAmbargo ancak Irak Savasi nin sona ermesinden sonra kaldirildi Donemin Ingiltere Basbakani Tony Blair savasin bir yararinin da ambargonun sona ermesi olacagini soylemisti Benzer bir aciklamada bulunan ABD Baskan Yardimcisi Dick Cheney savasin amacinin ambargonun kaldirilmasi oldugunu ileri surecektir Ambargonun kalkmasi icin on kosul olarak ileri surulen Irak in kitlesel imha silahlari programini arastiran Birlesmis Milletler e bagli Ozel Komisyon un Ingiliz ve Amerikali ajanlar tarafindan Irak dan istihbarat saglamak icin paravan olarak kullanildigi bilinmektedir Bu davranislari takip eden Irak hukumeti Birlesmis Milletler denetimlerine sorgulayarak yaklasmistir Saddam Huseyin denetlemeleri egemenliklerine bir mudahale olarak gormus ve 1998 yilindan sonra isbirligi yapmamaya baslamistir Ambargo resmi olarak 22 Mayis 2003 tarih ve 1483 numarali Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi karariyla kaldirildi Kaynakca Birlesmis Milletler internet sitesinde kararin asil metni 10 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Birlesmis Milletler internet sitesinde kararin asil metni 5 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir a b 4 Ekim 2004 tarihli haber 16 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 17 Aralik 1998 tarihli The Washington Post haberi 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 18 Haziran 2001 tarihli makale 22 Haziran 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Irak da rejim degisikligi ongoren ABD kanunun tam metni 15 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 1989 verilerine gore petrol sektoru toplam ekonominin 61 ini olusturuyordu a b c Temmuz 2003 tarihli UNICEF raporundan 2 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Yapilan kapsamli arastirmanin tam metni 15 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ozgecmisini yazdigi Madam Secretary adli eser icinde s 274 275 14 Subat 2000 tarihli BBC haberi 13 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 25 Mayis 2000 tarihli BBC haberi 11 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Belirtilen arastirmanin tam metni 2 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili makale 5 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir National Post haberi 26 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Reason dergisi makalesi icinde 15 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Savas sirasinda kullanilan zayiflatilmis uranyum dahil olmak uzere dolayli etkenlerden olumlerin toplami The Wisdom Fund sitesinden 17 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir UNICEF anketiyle ilgili soru cevap bulteni 20 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi karari 13 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi karari 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili karar 17 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili makale 17 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Guney Koreli is insani Tongsun Park ile ilgili 13 Temmuz 2006 tarihli Associated Press haberi 25 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ingiliz politikaci George Galloway ile ilgili 17 Mayis 2005 tarihli The Guardian haberi 30 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Michael Spaghat makalesi 11 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 25 Ekim 2004 tarihli Beyaz Saray haberinden 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 23 Mart 1999 tarihli BBC haberi 11 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 9 Aralik 2002 tarihli The Guardian haberi 16 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili karar 8 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistirDis baglantilarFBI tarafindan yapilan Saddam Huseyin in sorgu kayitlari 6 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir