Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Klor, VIIA grubunda bulunan hafif, keskin kokulu, yeşilimsi sarı renkli, tahriş edici ve zehirleyici bir gaz. Havadan 2,5 kat ağır olan klor ilk zamanlar bir bileşik olarak kabul ediliyordu. Klor ilk olarak 1774 yılında Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedildi. 1810 yılında ise bugünkü ismi Humphry Davy tarafından verildi.
Özellikleri
Boğucu kokulu, yeşilimsi sarı renkli gazdır. Periyodik çizelgenin 17. grubunda kendisi gibi halojenlerle birlikte yer alan klorun simgesi Cl, atom numarası 17, atom ağırlığı 35,453'tür. Havadan yaklaşık 2,5 kat ağırdır; suda az çözünür (bir litre suda 2-3 litre klor); "Klor suyu" adı verilen bu çözelti, altını bile etkileyecek güçte bir yükseltgeyicidir.
–34 °C sıcaklığa kadar soğutulduğu ya da sıkıştırıldığı zaman kolayca sıvılaşan klor, flor, brom, iyot ve astatinle halojenler grubunu oluşturur; halojenlerin son yörüngelerinde yedi elektron vardır ve öbür maddelerden sekizinci bir elektron alma eğilimi gösterirler.
Mangandioksit, sodyum klorür ve sülfürik asitin tepkimeye girmesi sonucu klor açığa çıkar ve bu tepkime laboratuvarda klor elde etmek için kullanılabilir. Sanayide ise klor, mutfak tuzunun (sodyum klorür) elektrolizi yoluyla üretilir ve yan ürün olarak hidrojen gazı ve sodyum hidroksit açığa çıkar.
Klor, aşağı yukarı bütün metalleri etkiler. İnce bir demir çubuk ısıtılıp, içinde az miktarda su olan bir klor tüpüne daldırıldığında, akkor hale gelerek, kahverengi demir klorür dumanları yayar. Tepkime sırasında sıcaklık aşırı yükseldiğinden, demir eriyerek akar; ama tüpün dibindeki su, erimiş demirin cama değerek kırmasını önler. Bakır, alüminyum, kalay, kurşun ve gümüş de klorla tepkimeye girer. Bir klor tüpüne bir miktar cıva dökülürse, hemen cıva klorür oluşarak billurlaşır ve tüp çeperine yapışır. Altın ve platine sıcakta klor gazı, soğuktaysa klor suyu etki ederek, çözünmelerine yol açar.
Klor, ametallerle de etkileşir. Söz gelimi, beyaz fosfor klora dokunduğunda erimeye başlar ve tutuşarak beyaz renkte fosfor klorür dumanları verir. Kırmızı fosforsa, klorla sıcakta tepkimeye girer. Hidrojen ve klor karışımı güneşe tutulursa, patlayarak hidroklorik aside dönüşür. Klor, ve broma etki edebilir; ama bütün ametallerle, söz gelimi karbonla etkileşmez. Bu yüzden karbon, sodyum klorürün hidrolizinde anot olarak kullanılır.
Klorun bileşiklere etkisi
Brom ve iyottan daha güçlü bir yükseltgeyici olması nedeniyle klor, bu maddelerin bileşikleriyle karşılaştığında onların yerini alır: Söz gelimi bromhidrik ya da hidroiyodik asit şişesi üstüne klor şişesi kapatılırsa, kırmızı renkte brom buharları ya da mor iyot buharları açığa çıkar; bu durumda klor, brom ve iyodun yerini almıştır. Klor suya etki ederek yükseltgeyici özellikleri bulunan klor suyunu (hipokloröz asit) oluşturur. Sodyum karbonatla etkileştiğinde, sodyum hipoklorit ortaya çıkar.
Alkanlar gibi doymuş Hidrokarbonlar, klor ile tepkimeye sokulursa bir yer değiştirme tepkimesi gerçekleşir ve her adımda bir mol HCl vermek üzere hidrokarbondaki hidrojenler klor ile yer değiştirir. Klor, alkenlere eklenerek kloroalkanları oluşturur. Bu oluşan bileşikler, klor miktarı arttıkça daha az yanıcı ve daha fazla yoğun olur.
Üretimi ve kullanımı
Klor sanayide çoğunlukla doymuş tuz çözeltisinin elektrolizi yoluyla üretilir. Kimi zaman da erimiş sodyum klorürden elde edilir. Klor ve bileşikleri kâğıt ve dokuma sanayiinde ağartma işlemlerinde ve kent içme sularının dezenfekte edilmesinde kullanılır. Ayrıca evlerde kullanılan ağartıcıların, mikrop öldürücülerin, çok sayıda organik ve inorganik maddelerin üretilmesinde yararlanılır. Klorlu çözücülerden, plastik maddelerin, elastomerlerin (yapay kauçuk) üretiminde yararlanılır.
Doğada klor
Doğada klor serbest halde bulunmaz ama bol miktarda HCl (hidroklorik asit) içeren volkanik gazlarda serbest klora rastlanmıştır. Klorür iyonu Hazar denizi, Lut gölü, Utah'daki Büyük tuz gölü gibi iç denizlerin ve okyanus sularının başlıca eksi yüklü iyonudur. Ayrıca örneğin sodyumla birleşmiş halde halit (kayatuzu) biçimde evaporit minerallerinde yer alır. Klor üstün yapılı hayvanların vücut sıvılarında iyon halde, mide sindirim sıvılarında ise hidroklorik asit yer alır.
Etkileri
Klor, ilk defa I. Dünya Savaşı'nda Almanya tarafından kimyasal silah olarak kullanılmıştır. Berlin'de açılan bir kimya enstitüsünde üretilmiştir. Klor gazı suyla temas ettiğinde hidroklorik asit ve Hipokloröz asit oluşturan bir tepkime gerçekleşir. Bu nedenle göz ve akciğerler gibi vücudun nemli bölgelerini tahriş eder, solunum güçlüğüne, boğazda daralmaya ve akciğer ödemine sebep olur. Litre başına 2,5 miligram klor içeren hava birkaç dakika solunursa ölüme neden olabilir.
Yükseltgenme durumu
| Yükseltgenme durumu | İsim | Formül | Bileşikler |
|---|---|---|---|
| −1 | klorür | Cl− | iyonik klor, organik klor |
| 0 | klor | Cl2 | |
| +1 | hipoklorit | ClO− | sodyum hipoklorit, kalsiyum hipoklorit |
| +3 | klorit | ClO2− | sodyum klorit |
| +5 | klorat | ClO3− | sodyum klorat, potasyum klorat, klorik asit |
| +7 | perklorat | ClO4− | potasyum perklorat, perklorik asit, organik perklorat, amonyum perklorat, |
Bunun yanında doğrudan olmayan yollarla birleşimden:
- Cl2O Diklor monoksit
- ClO2 Klor dioksit
- Cl2O6 Diklor heksoksit
- Cl2O7 Diklor heptoksit
Klor oksitlerin hepsi çok kararsız ve tepkileri çok yüksektir.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Klor Cl H Periyodik tablo HeLi Be B C N O F NeNa Mg Al Si P S Cl ArK Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br KrRb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I XeCs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At RnFr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Temel ozellikleriAtom numarasi 17Element serisi HalojenlerGrup periyot blok 3 pGorunus Sari gazKutle numarasi 35 453 2 g molElektron dizilimi Ne 3s23p5Enerji seviyesi basina Elektronlar 2 8 7CAS kayit numarasi 16887 00 6Fiziksel OzellikleriMaddenin hali GazYogunluk 0 o C 101 325 3 2x10 3 g cm Sivi haldeki yogunlugu g cm Ergime noktasi 171 6 K 101 5 CKaynama noktasi 239 11 K 34 04 CErgime isisi Cl2 6 406 kJ molBuharlasma isisi Cl2 20 41 kJ molIsi kapasitesi Cl2 33 949 J mol K Atom ozellikleriKristal yapisi OrtorombikYukseltgenme seviyeleri 1 1 3 5 7Elektronegatifligi 3 16 Pauling olcegiIyonlasma enerjisi 1251 2 2298 0 3822 0 kJ molAtom yaricapi 100 pmAtom yaricapi hes 79 pmKovalent yaricapi 99 pmVan der Waals yaricapi 175 pmDiger ozellikleriElektrik direnci 10x109 nW m 20 C de Isil iletkenlik 300 K 8 9 W m K Isil genlesme µm m K 25 C de Ses hizi Gaz 206 m s O oC de Mohs sertligiVickers sertligi MPaBrinell sertligi MPa Klor VIIA grubunda bulunan hafif keskin kokulu yesilimsi sari renkli tahris edici ve zehirleyici bir gaz Havadan 2 5 kat agir olan klor ilk zamanlar bir bilesik olarak kabul ediliyordu Klor ilk olarak 1774 yilinda Carl Wilhelm Scheele tarafindan kesfedildi 1810 yilinda ise bugunku ismi Humphry Davy tarafindan verildi OzellikleriBir tupun icindeki sivi klor Bogucu kokulu yesilimsi sari renkli gazdir Periyodik cizelgenin 17 grubunda kendisi gibi halojenlerle birlikte yer alan klorun simgesi Cl atom numarasi 17 atom agirligi 35 453 tur Havadan yaklasik 2 5 kat agirdir suda az cozunur bir litre suda 2 3 litre klor Klor suyu adi verilen bu cozelti altini bile etkileyecek gucte bir yukseltgeyicidir 34 C sicakliga kadar sogutuldugu ya da sikistirildigi zaman kolayca sivilasan klor flor brom iyot ve astatinle halojenler grubunu olusturur halojenlerin son yorungelerinde yedi elektron vardir ve obur maddelerden sekizinci bir elektron alma egilimi gosterirler Mangandioksit sodyum klorur ve sulfurik asitin tepkimeye girmesi sonucu klor aciga cikar ve bu tepkime laboratuvarda klor elde etmek icin kullanilabilir Sanayide ise klor mutfak tuzunun sodyum klorur elektrolizi yoluyla uretilir ve yan urun olarak hidrojen gazi ve sodyum hidroksit aciga cikar Klor asagi yukari butun metalleri etkiler Ince bir demir cubuk isitilip icinde az miktarda su olan bir klor tupune daldirildiginda akkor hale gelerek kahverengi demir klorur dumanlari yayar Tepkime sirasinda sicaklik asiri yukseldiginden demir eriyerek akar ama tupun dibindeki su erimis demirin cama degerek kirmasini onler Bakir aluminyum kalay kursun ve gumus de klorla tepkimeye girer Bir klor tupune bir miktar civa dokulurse hemen civa klorur olusarak billurlasir ve tup ceperine yapisir Altin ve platine sicakta klor gazi soguktaysa klor suyu etki ederek cozunmelerine yol acar Klor ametallerle de etkilesir Soz gelimi beyaz fosfor klora dokundugunda erimeye baslar ve tutusarak beyaz renkte fosfor klorur dumanlari verir Kirmizi fosforsa klorla sicakta tepkimeye girer Hidrojen ve klor karisimi gunese tutulursa patlayarak hidroklorik aside donusur Klor ve broma etki edebilir ama butun ametallerle soz gelimi karbonla etkilesmez Bu yuzden karbon sodyum klorurun hidrolizinde anot olarak kullanilir Klorun bilesiklere etkisiBrom ve iyottan daha guclu bir yukseltgeyici olmasi nedeniyle klor bu maddelerin bilesikleriyle karsilastiginda onlarin yerini alir Soz gelimi bromhidrik ya da hidroiyodik asit sisesi ustune klor sisesi kapatilirsa kirmizi renkte brom buharlari ya da mor iyot buharlari aciga cikar bu durumda klor brom ve iyodun yerini almistir Klor suya etki ederek yukseltgeyici ozellikleri bulunan klor suyunu hipokloroz asit olusturur Sodyum karbonatla etkilestiginde sodyum hipoklorit ortaya cikar Alkanlar gibi doymus Hidrokarbonlar klor ile tepkimeye sokulursa bir yer degistirme tepkimesi gerceklesir ve her adimda bir mol HCl vermek uzere hidrokarbondaki hidrojenler klor ile yer degistirir Klor alkenlere eklenerek kloroalkanlari olusturur Bu olusan bilesikler klor miktari arttikca daha az yanici ve daha fazla yogun olur Uretimi ve kullanimiKlor sanayide cogunlukla doymus tuz cozeltisinin elektrolizi yoluyla uretilir Kimi zaman da erimis sodyum klorurden elde edilir Klor ve bilesikleri kagit ve dokuma sanayiinde agartma islemlerinde ve kent icme sularinin dezenfekte edilmesinde kullanilir Ayrica evlerde kullanilan agarticilarin mikrop olduruculerin cok sayida organik ve inorganik maddelerin uretilmesinde yararlanilir Klorlu cozuculerden plastik maddelerin elastomerlerin yapay kaucuk uretiminde yararlanilir Dogada klorDogada klor serbest halde bulunmaz ama bol miktarda HCl hidroklorik asit iceren volkanik gazlarda serbest klora rastlanmistir Klorur iyonu Hazar denizi Lut golu Utah daki Buyuk tuz golu gibi ic denizlerin ve okyanus sularinin baslica eksi yuklu iyonudur Ayrica ornegin sodyumla birlesmis halde halit kayatuzu bicimde evaporit minerallerinde yer alir Klor ustun yapili hayvanlarin vucut sivilarinda iyon halde mide sindirim sivilarinda ise hidroklorik asit yer alir EtkileriKlor ilk defa I Dunya Savasi nda Almanya tarafindan kimyasal silah olarak kullanilmistir Berlin de acilan bir kimya enstitusunde uretilmistir Klor gazi suyla temas ettiginde hidroklorik asit ve Hipokloroz asit olusturan bir tepkime gerceklesir Bu nedenle goz ve akcigerler gibi vucudun nemli bolgelerini tahris eder solunum guclugune bogazda daralmaya ve akciger odemine sebep olur Litre basina 2 5 miligram klor iceren hava birkac dakika solunursa olume neden olabilir Yukseltgenme durumuYukseltgenme durumu Isim Formul Bilesikler 1 klorur Cl iyonik klor organik klor0 klor Cl2 1 hipoklorit ClO sodyum hipoklorit kalsiyum hipoklorit 3 klorit ClO2 sodyum klorit 5 klorat ClO3 sodyum klorat potasyum klorat klorik asit 7 perklorat ClO4 potasyum perklorat perklorik asit organik perklorat amonyum perklorat Bunun yaninda dogrudan olmayan yollarla birlesimden Cl2O Diklor monoksit ClO2 Klor dioksit Cl2O6 Diklor heksoksit Cl2O7 Diklor heptoksit Klor oksitlerin hepsi cok kararsiz ve tepkileri cok yuksektir Ayrica bakinizKlor ile dezenfeksiyon yontemi