Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
806 Küçük Asya'nın Abbasi işgali, Abbasi Halifeliği tarafından Bizans İmparatorluğu'na karşı başlatılan uzun bir dizi askerî operasyonun en büyüğüydü. Abbasi ve Bizans imparatorluklarının uzun bir kara sınırını paylaştığı güneydoğu ve orta Küçük Asya'da gerçekleşti. Abbasi ve Bizans imparatorluklarının uzun bir kara sınırını paylaştığı güneydoğu ve orta Küçük Asya'da gerçekleşti.
| Küçük Asya'nın Abbasi işgali (806) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arap-Bizans savaşları | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Abbasi Halifeliği | Bizans İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Harun Reşid | I. Nikiforos | ||||||
Bizans imparatoru I. Nikiforos (h. 802-811) tahta geçtikten sonra, halifelikle selefleri tarafından kabul edilen haraç ödemeyi bıraktı ve Abbasi sınır bölgelerine saldırılar düzenledi. Kendisini bir cihad savunucusu olarak tanıtmaya çalışan Abbasi halifesi Harun Reşid (h. 786-809), Bizanslıları cezalandırmak ve imparatorlarına Abassi kudretini etkilemek amacıyla bizzat misilleme saldırısı düzenlemeye karar verdi.
Harun, ordusunu Suriye'nin kuzeyindeki Rakka'da topladı. Orta Çağ tarihçileri, sayıları 135.000 hatta 300.000 erkek kadar yüksek olarak kaydeder. Bunlar açıkça abartılı olsa da, işgal için toplanan Abbasi kuvvetlerinin daha önce görülenden çok daha büyük olduğu açıktır. Abbasi ordusu 11 Haziran 806'da Rakka'dan yola çıktı, Kilikya kıyı bölgesini ve Toros Dağları'nı geçti; Kapadokya'nın Bizans vilayetini işgal etti. Abbasiler hiçbir muhalefetle karşılaşmadı ve isteyerek baskın düzenleyerek birkaç kasaba ve kaleyi ele geçirdi. Herakleia şehrinin kuşatılması, düşmesi ve yağmalanması Arap tarihlerinde kutlandı; adı daha sonra Rakka yakınlarında Halife tarafından dikilen bir zafer anıtına verildi. Bizans kayıpları, Nikiforos'u Abbasilerin çekilmesi karşılığında haraç ödemelerinin yeniden başlatılmasını önerdiği barış koşulları aramaya zorladı. Ancak bu kez Harun, Halife'ye teslimiyetlerinin bir göstergesi olarak İmparator ve oğlu ve vârisi Stavrakios'tan ek bir kişisel vergi talep etti.
Harun'un ayrılışının hemen ardından, Nikiforos, yağmalanan sınır kalelerini yeniden düzenleyerek ve haraç ödemelerini durdurarak barış şartlarını ihlal etti. Ancak Harun'un Horasan'da bir isyanla uğraşması ve üç yıl sonra ölümü, 806'ya benzer ölçekte bir misillemeyi engelledi. Her iki tarafta daha küçük çaplı baskınlar devam etti, ancak 809'dan sonra başlayan Abbasi iç savaşı ve Bizans Bulgarlarla meşguliyet, önümüzdeki yirmi yıl boyunca büyük ölçekli Arap-Bizans savaşlarının durmasına katkıda bulundu.
Arka plan
Ekim 802'de İmparatoriçe İrini'nin (h. 797-802) tahttan indirilip ve ardından Nikiforos'un tahta çıkması, Arap-Bizans Savaşlarının uzun tarihinde daha şiddetli bir döneme işaret eder. Halifeliğin Anadolu'da gerçekleştirdiği bir dizi yıkıcı baskının ardından İrini, 798'de Harun Reşid ile yıllık haraç ödemesi karşılığında bir ateşkes sağladı ve Harun'un ilkinden sonra üç yıllık bir ateşkes için kararlaştırılan 782'deki büyük ölçekli şartları tekrarladı. Öte yandan Nikiforos daha savaşçıydı - bir Süryani kaynağı, Nikiforos'un tahta çıktığını- öğrendiğinde, Bizanslı bir dönemin Abbasi valisini Yukarı Mezopotamya'nın "ipeğini atıp zırhını giymesi" konusunda uyardığını kaydeder. Buna ek olarak, yeni imparator, diğer önlemlerin yanı sıra haracı durdurarak hazineyi yeniden doldurmaya karar verdi.
Harun, haraç kesilmesine ve İrini ile imzalanan barış anlaşmasının ihlaline misilleme olarak, 803 baharında oğlu El Kasım'a bir baskın düzenledi. Nikiforos, Başkomutanı Bardanes Turkos komutasındaki Küçük Asya Bizans ordusunun büyük çaplı bir isyanıyla karşı karşıya kaldığı için buna cevap veremedi. Bardanes'i bertaraf ettikten sonra, Nikiforos ordusunu topladı ve halife yönetiminde şahsen ikinci, daha büyük bir istilayı karşılamak için dışarı çıktı. Harun'un sınır bölgesine baskın yapmasının ardından iki ordu, Orta Anadolu'da iki ay boyunca karşı karşıya kaldı, ancak bir savaşa gelmedi: Nikiforos ve Harun, İmparator bir defaya mahsus haraç ödemesi karşılığında yılın geri kalanı için bir çekilme ve ateşkes ayarlayana kadar mektup alışverişinde bulundu.
Ertesi yıl, 804'te İbrahim ibn Cibril komutasındaki bir Abbasi kuvveti Toros Dağları'nı Küçük Asya'ya geçti. Nikiforos, Araplarla yüzleşmek için yola çıktı, ancak hayatıyla zar zor kaçtığı Krasos Muharebesi'nde şaşırdı ve ağır bir şekilde mağlup oldu. Horasan valisi Alî bin Îsâ bin Mâhân'ın yöre sakinlerinin muhalefetini uyandırdığı sıkıntıyla meşgul olan Harun, bir kez daha haraç kabul etti ve barıştı. Kilikya'daki Lamos'taki iki imparatorluğun sınırında kış aylarında esir değişimi de düzenlendi ve düzenlendi: 3700 kadar Müslüman, önceki yıllarda esir alınan Bizanslılarla değiştirildi.
Harun daha sonra Horasan'daki sorunla başa çıkmak için Ray'e doğru yola çıktı ve El-Kasım'ı Bizans hududunu korumak üzere bıraktı. 805 baharında Nikiforos, Safsaf, Thebasa ve Ancyra kasabalarının yıkılmış duvarlarını yeniden inşa etme fırsatını kullandı. Aynı yılın yazında, Arap sınır bölgelerine veya Kilikya'daki thughūr'a yirmi yıl sonra ilk Bizans baskınını başlattı. Bizans ordusu, Mopsuestia ve Anazarbus kalelerini çevreleyen bölgeye baskın düzenledi ve giderken esir aldı. Mopsuestia garnizonu Bizans kuvvetlerine saldırdı ve esirlerin ve ganimetlerin çoğunu kurtardı, ancak Bizanslılar, Kilikya'daki Müslüman tutuculuğunu güçlendirmek için 786'da Harun'un emirlerine göre yeniden düzenlenmiş ve yeniden doldurulmuş olan Tarsus'a yürüdüler. Şehir düştü ve tüm garnizon esir alındı.
Aynı zamanda, başka bir Bizans kuvveti Yukarı Mezopotamya thughūr'a baskın düzenledi ve başarısız bir şekilde Melitene kalesini kuşatırken, Kıbrıs'ta yerel Arap garnizonuna karşı Bizans'ın kışkırttığı bir isyan başladı ve bir yüzyıldan fazla bir süredir bir Arap-Bizans kondominyumuydu.
Bizans taarruz faaliyetinin bu ani yeniden başlaması Harun'u, özellikle de Nikiforos'un gelecek yıl için benzer saldırılar planladığına ve bu sefer bu sınır bölgelerinin tamamen yeniden işgal edilmesini hedefleyeceğine dair raporlar aldığında, büyük ölçüde alarma geçti. Tarihçi Warren Treadgold'un yazdığı gibi, eğer Bizanslılar bu çabada başarılı olsalardı, "Tarsus ve Melitene'yi garnizon etmek, Toroslar üzerinden Bizans'ın kalbine giden ana Arap istila yollarını kısmen bloke ederdi, bu da Bizans'ın büyük yararına olurdu". Öte yandan, Nikiforos kesinlikle Halifeliğin insanlar ve kaynaklardaki muazzam üstünlüğünün farkındaydı ve bu kampanyayı sadece bir güç gösterisi ve düşmanının kararlılığının bir testi olarak tasarlaması daha muhtemeldir.
Muharebe
Valiliğinde İbn Mahan'ı teyit ederek Horasan'daki meseleleri halleden Harun, 805 Kasım'ında batıya döndü ve Suriye, Filistin, İran ve Mısır'dan adamlar alarak 806 için büyük bir misilleme seferi hazırladı. El-Tabari'ye göre, ordusunda 135.000 düzenli asker ve ek gönüllüler ve serbest bırakıcılar vardı. Bu rakamlar, tüm Abbasi dönemi için kaydedilen en büyük sayıdır ve tüm Bizans ordusunun tahmini gücünün yaklaşık yarısı kadardır. Onlar - Bizans tarihçisi Theofanis 300.000 asker olarak daha abartılı iddia eder - kesinlikle abartılı olsa da, yine de Abbasi kuvvetinin büyüklüğünün bir göstergesidir. Aynı zamanda, amiral Humayd ibn Ma'yuf al-Hajuri komutasındaki bir deniz kuvveti Kıbrıs'a baskın yapmaya hazırlandı.
Büyük işgal ordusu, 11 Haziran 806'da Halife'nin başında Harun'un Suriye'nin kuzeyindeki Rakka'daki evinden ayrıldı. Taberî, Harun'un üzerinde "İman ve Hacı Savaşçısı" (Arapça, "gazi, hac") yazısı bulunan bir başlık taktığını aktarır. Abbasiler, Harun'un Tarsus'un yeniden inşa edilmesini emrettiği Kilikya'yı geçerek Kilikya Kapıları'ndan Bizans Kapadokya'sına girdiler. Harun, o zamanlar terk edilmiş gibi görünen Tuvana'ya yürüdü. Orada operasyon üssünü kurmaya başladı ve Uqbah ibn Ja'far al-Khuza'i'ye kasabayı yeniden canlandırmasını ve bir cami dikmesini emretti.
Harun'un yardımcısı Abdallah ibn Malik al-Khuza'i Sideropalos'u aldı. Oradan, Harun'un kuzeni Davud ibn İsa ibn Musa, Abbasi ordusunun yarısı - Taberî'ye göre yaklaşık 70.000 adamla- Kapadokya'nın merkezini yağmalamaya gitti. Harun'un generallerinden bir diğeri Sharahil ibn Ma'n ibn Za'ida, sözde Slavlar Kalesi'ni (Hisn al-Saqalibah) ve yakın zamanda yeniden inşa edilen Thebasa şehrini ele geçirirken Yazid ibn Makhlad Söğüt Kalesi'ni (el-Safsaf) ve Malakopea'yı da ele geçirdi. Andrasos yakalandı ve Kyzistra kuşatma altına alındı, bu sırada akıncılar ele geçiremedikleri Ancyra'ya kadar ulaştı.
Harun, kuvvetlerinin diğer yarısıyla batıya gitti ve Ağustos veya Eylül aylarında bir ay süren kuşatmanın ardından kuvvetli surlarla çevrili Herakleia şehrini ele geçirdi. Şehir yağmalandı ve yerle bir edildi ve sakinleri köleleştirildi ve Halifeliğe sürüldü. Herakleia'nın düşüşü, Arap tarihçiler tarafından Harun'un Bizanslılara karşı yaptığı seferlerin en önemli başarısı olarak görüldü ve Harun'un Nikiforos'a karşı misilleme kampanyasının anlatılarının ana olayıydı. Tarihçi Marius Canard'ın belirttiği gibi, "Araplar için Herakleia'nın ele geçirilmesi 838'deki Amorium'un Yağmalanması kadar derin bir etkiye sahipti", bu da şehrin gerçek önemi ile tamamen çelişiyor. Nitekim Bizans kaynakları, Harun'un 806 seferi sırasında ele geçirilen diğer kalelere kıyasla Herakleia'nın düşüşüne özel bir vurgu yapmamaktadır.
Aynı zamanda, Kıbrıs'ta Humayd adayı harap etti ve yerel başpiskopos da dahil olmak üzere 16.000 Kıbrıslıyı, köle olarak satıldıkları Suriye'ye esir aldı.
Arkasındaki Bulgarlar tarafından sayıca üstün ve tehdit altında olan Nikiforos, Abbasi saldırısına karşı koyamadı. Ordusunun başına geçti ve görünüşe göre münferit müfrezelere karşı birkaç küçük çarpışmayı kazandı, ancak ana Abbasi güçlerinden çok uzak kaldı. Sonunda, Arapların Tyana'da Bizans topraklarında kışlama olasılığıyla birlikte üç din adamını büyükelçi olarak gönderdi: Synnada piskoposu Michael, Goulaion manastırının başrahibi Peter ve metropolün hizmetçisi Gregory Amastris. Harun, yıllık bir haraç (Theophanes'e göre 30.000 altın nomismata, el-Tabari'ye göre 50.000) karşılığında barış yapmayı kabul etti, ancak İmparator ve oğlu ve vârisi Stavrakios, aşağılayıcı bir kişisel cizye vergisi ödeyeceklerdi. (cizya) her biri Halifeye üç altın (Tabari'nin versiyonunda sırasıyla dört ve iki), böylece kendilerini Halifenin tebası olarak kabul ediyorlar. Ayrıca Nikiforos, yıkılan kaleleri yeniden inşa etmemeye söz verdi. Harun daha sonra kuvvetlerini çeşitli kuşatmalardan geri çağırdı ve Bizans topraklarını boşalttı.
Sonrası
Barış şartlarının anlaşmasının ardından, El-Taberî ile akraba olan iki hükümdar arasında dostça bir alışveriş yapıldı: Nikiforos, Harun'dan, Herakleia düştüğünde esir alınan oğlu Stavrakios için gelin adaylarından biri olan genç bir Bizans kadını ve biraz parfüm istedi . El-Tabari'ye göre,
[Harun] köle kızın aranmasını emretti; geri getirildi, güzelliklerle süslendi ve kendisinin kaldığı çadırdaki bir koltuğa yerleştirildi. Köle kız ve çadır, içindekilerin kapları ve teçhizatı ile birlikte Nikiforos'un elçisine teslim edildi. Ayrıca istediği parfümü Nikiforos'a gönderdi ve ayrıca hurma reçelli tatlı kuru üzüm ve şifalı ilaçlardan oluşan tabaklara da gönderdi.
Nikiforos, 50.000 gümüş sikke, 100 saten giysi, 200 giysi, ince brokar, 12 şahin, dört av köpeği ve üç atla dolu bir at göndererek iyiliğe karşılık verdi. Ancak Araplar çekilir çekilmez, İmparator sınır kalelerini yeniden restore etti ve bundan sonra haraç ödemeyi durdurdu. Theophanes, Harun'un beklenmedik bir şekilde döndüğünü ve misilleme olarak Thebasa'yı ele geçirdiğini kaydeder, ancak bu başka yerde doğrulanmaz.
Araplar gelecek yıl bir dizi misilleme baskını düzenlediler, ancak Yezid ibn Makhlad el-Hubayri el-Fazari'nin önderliğinde yapılan bahar baskını, Yezid'in kendisi de sahaya düşerek sağlam bir şekilde yenilgiye uğradı. Harthama ibn A'yan yönetimindeki daha büyük yaz baskını Nikiforos tarafından bizzat karşılandı ve belirsiz bir savaştan sonra her iki taraf da geri çekildi. Buna karşılık Bizanslılar Maraş bölgesine baskın düzenlerken, Humayd yazın sonlarında Rodos'u yağmalayan ve yerel Slavlar arasında bir isyanı kışkırtabileceği Peloponnese'ye kadar uzanan büyük bir deniz saldırısı başlattı. Ancak dönüşünde Humayd birkaç gemiyi bir fırtınaya kaptırdı ve Peloponnese'de Slav isyanı, 805 kuşatması sırasında Patras şehrini ele geçiremeyince bastırıldı. Abbasi çabalarının başarısızlığı, Harun'u tekrar Doğu'ya gitmeye zorlayan Horasan'da Rafi ibn al-Layth'in isyanının patlak vermesiyle şiddetlendi. Halife yeni bir ateşkes imzaladı ve 808'de Lamos'ta başka bir esir takası düzenlendi. Böylece Nikiforos, hem restore edilen sınır tahkimatları hem de haraçların kesilmesi gibi kazançlarıyla kaldı.
| "Nikiforos, ona verdiğin ateşkesi ihlal etti, ama çarkıfelek ona karşı dönecek. [...] Nikiforos, eğer [Halife] gittikten sonra ihanet edersen, bu senin cehaletin ve Körlük. [...] [Nikiforos] cizyeyi ödedi ve kılıç korkusu onu başını eğdi, çünkü ölüm korkusu." —Bir saray şairinin (adı belirsiz) Harun'un Nikiforos'a yaptığı seferden sonra övgü sözü. |
Etki
Harun'un muazzam seferi maddi açıdan dikkate değer ölçüde az şey başardı. Herakleia'nın yağmalanmasına ve Arap kaynaklarındaki belirgin muamelesine rağmen, Nikiforos ateşkes şartlarını hızlı bir şekilde ihlal ettiği için kalıcı bir sonuç alınamadı. Tarihçi Warren Treadgold'a göre Harun, teğmenlerinden birinin önerdiği tavsiyeyi daha batıya ilerleyip büyük bir şehri yağmalasaydı, Bizans'a daha uzun süreli zarar verebilirdi, ancak Halife'nin hedefleri daha sınırlıydı: Harun, Nikiforos'u sindirecek ve 805 saldırısını tekrarlamasını engelleyecek ve bir İslam savunucusu olarak itibarını pekiştiren bir güç gösterisinden memnundu. Bu bakımdan Abbasi seferi kesinlikle bir başarıydı: 806'dan sonra, Bizans hükümdarı doğu sınırı için sahip olduğu yayılmacı planlarından vazgeçti ve enerjisini mali reformlarına, Balkanlar'ın toparlanmasına ve oradaki savaşlarına odakladı. Bulgarlar, 811'deki feci Pliska Savaşı'nda ölümüyle sona erecek.
Öte yandan tarihçi M. A. Shaban, kampanyayı en iyi ihtimalle "sınırlı bir başarı" olarak değerlendiriyor ve Harun'un Bizanslılara "tek düşünceli" ilgisini "tamamen yanlış bir çaba" olarak eleştiriyor. Şaban'a göre, Bizanslıların Halifeliği ciddi şekilde tehdit etme konusunda gerçek bir yeteneği (veya niyeti) olmadığı gibi, Harun'un askere alma hamlesi Horasan'dan doğulu askerlerin akınına yol açarak geleneksel Suriye-Irak askeri elitlerini kızdırdı ve bu çatlaklar yarattı. Harun'un ölümünden sonra çıkan Abbasi iç savaşı Dördüncü Fitne'ye katkıda bulundu. Harun'un oğulları Emin (809-813) ve El-Memun (813-833) arasındaki bu çatışma, Abbasi Halifeliğinin Balkanlar'daki Bizans geri dönüşlerini istismar edemediği anlamına geliyordu. Nitekim, 806 seferberliği ve 807'deki etkisiz baskınlar, yirmi yılı aşkın bir süredir Bizans'a karşı merkezi olarak örgütlenmiş son Abbasi seferlerini işaret ediyor. Denizde olduğu kadar karada da tecrit edilmiş baskınlar ve karşı saldırılar devam etti ve Abbasilerden bağımsız olarak yerel Müslüman liderler Girit'i fethedip 820'lerde Sicilya'yı fethetmeye başladı. Bununla birlikte, iki imparatorluk arasında Doğu Anadolu'daki kara sınırı üzerindeki büyük ölçekli operasyonlar, halife el-Memun ve el-Mutasim (r. 833–842) 830-833'te el-Memun tarafından ve 838'de el-Mu'tasim tarafından Amorion'un yağmalanması ile sonuçlanan büyük istilalarla sonuçlandı.
Harun'un seferinin en uzun süren etkisi edebiyatta görülür. Araplar arasında, al-Masudi ve Kitab al-Aghani gibi kaynaklarla ilişkilendirilen birkaç efsane veya anekdot, kentin güçlü tahkimatlarını vurgulayarak, bir Bizans ve bir Arap şampiyonu arasındaki tek bir savaşın ne zaman kararlaştırıldığını anlatarak onunla ilişkilendirildi. Arap, Bizans'ı kement kullanarak ya da Abbasi ordusunun Yunan ateşine benzer maddeler atan büyük mancınıklar kullanmasının savunucuları arasında yarattığı terörle ele geçirdi. Osmanlı Türkleri de Harun'un Bizanslılarla savaşına büyük önem verdiler. 17. yüzyıl Osmanlı gezgini Evliya Çelebi'nin anlatımı, Harun'un Arap ordusunun İstanbul Boğazı'na ulaştığı 782 seferi olaylarını 806'dakilerle harmanlayarak, Nikiforos'un ölüm şekli gibi açıkça kurgusal unsurları ortaya koyar. Evliya'ya göre Harun, Konstantinopolis'i iki kez kuşattı. Halife, Kraliçe Dido'nun kadim öyküsünün bir taklidi olarak, bir öküz derisinin örtebileceği kadar toprak sağladıktan ve orada bir kale inşa ettikten sonra ilk kez geri çekildi. Harun, ikinci kez, orada yaşayan Müslümanların katliamının intikamını almak için Konstantinopolis'e yürüdü ve Nikiforos'un Ayasofya'da asılarak idam edilmesini emretti.
Başarılı seferini anmak için Harun, ana konutu Rakka'nın yaklaşık 8 kilometre (5 mil) batısında bir zafer anıtı inşa etti. Yerel gelenekte Hiraqla [de] olarak bilinen, görünüşe göre Herakleia'dan sonra, kenarları 100 metre (330 ft) uzunluğunda, yaklaşık 500 metre (1.600 ft) çapında dairesel bir duvarla çevrili, dört kapı ile delinmiş kare bir yapıdan oluşur kardinal yönler. 806-807 yıllarında Harun'un emriyle yıkılan kiliselerden alınan taştan inşa edilen ana yapının, zemin katında dört tonozlu salon ve Harun'un Horasan'a gidişinde ve ölümünde eksik kalan bir üst kata çıkan rampalar bulunmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b c Brooks 1923.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Treadgold 1988.
- ^ a b c d e Kiapidou 2002.
- ^ Treadgold 1988, ss. 127, 130.
- ^ a b c d e f g h i j Bosworth 1989.
- ^ Kiapidou 2002, § 1. Historical background.
- ^ a b Treadgold 1988, s. 135.
- ^ Bosworth 1989, ss. 250–251.
- ^ Bosworth 1989, s. 257 (note 887).
- ^ a b Brooks 1923, s. 126.
- ^ Treadgold 1988, ss. 135, 138–139.
- ^ Bosworth 1989, ss. 261–262.
- ^ Bosworth 1989, ss. 253–254.
- ^ Kennedy 2001.
- ^ a b Kennedy 2001, ss. 99, 106.
- ^ a b Treadgold 1988, s. 144.
- ^ Mango & Scott 1997, ss. 661, 662 (note 5).
- ^ a b c Bosworth 1989, s. 262.
- ^ a b c d Mango & Scott 1997.
- ^ a b Treadgold 1988, s. 145.
- ^ Mango & Scott 1997, s. 661.
- ^ Mango & Scott 1997, ss. 661–662.
- ^ Canard 1962, s. 356.
- ^ a b Canard 1962.
- ^ Bosworth 1989, s. 264.
- ^ Mango & Scott 1997, s. 662.
- ^ Treadgold 1988, s. 146.
- ^ Treadgold 1988, s. 155.
- ^ El-Cheikh 2004, ss. 96–97.
- ^ Bosworth 1989, ss. 240–241.
- ^ Treadgold 1988, ss. 144, 146.
- ^ Kiapidou 2002, § 3. Consequences.
- ^ Treadgold 1988, ss. 168–174.
- ^ Treadgold 1988, ss. 146, 157–174.
- ^ Shaban 1976.
- ^ Brooks 1923, s. 127.
- ^ Treadgold 1988, s. 157.
- ^ Brooks 1923, ss. 127–128.
- ^ Treadgold 1988, ss. 183, 219–220, 248–257.
- ^ Brooks 1923, ss. 128–131.
- ^ Treadgold 1988, ss. 272–275, 278–281, 292–305.
- ^ Canard 1926, ss. 103–104.
- ^ Meinecke 1995.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
806 Kucuk Asya nin Abbasi isgali Abbasi Halifeligi tarafindan Bizans Imparatorlugu na karsi baslatilan uzun bir dizi askeri operasyonun en buyuguydu Abbasi ve Bizans imparatorluklarinin uzun bir kara sinirini paylastigi guneydogu ve orta Kucuk Asya da gerceklesti Abbasi ve Bizans imparatorluklarinin uzun bir kara sinirini paylastigi guneydogu ve orta Kucuk Asya da gerceklesti Kucuk Asya nin Abbasi isgali 806 Arap Bizans savaslariTarih806BolgeDogu ve orta Kucuk AsyaSonucAbbasi zaferiTaraflarAbbasi HalifeligiBizans ImparatorluguKomutanlar ve liderlerHarun ResidI Nikiforos Bizans imparatoru I Nikiforos h 802 811 tahta gectikten sonra halifelikle selefleri tarafindan kabul edilen harac odemeyi birakti ve Abbasi sinir bolgelerine saldirilar duzenledi Kendisini bir cihad savunucusu olarak tanitmaya calisan Abbasi halifesi Harun Resid h 786 809 Bizanslilari cezalandirmak ve imparatorlarina Abassi kudretini etkilemek amaciyla bizzat misilleme saldirisi duzenlemeye karar verdi Harun ordusunu Suriye nin kuzeyindeki Rakka da topladi Orta Cag tarihcileri sayilari 135 000 hatta 300 000 erkek kadar yuksek olarak kaydeder Bunlar acikca abartili olsa da isgal icin toplanan Abbasi kuvvetlerinin daha once gorulenden cok daha buyuk oldugu aciktir Abbasi ordusu 11 Haziran 806 da Rakka dan yola cikti Kilikya kiyi bolgesini ve Toros Daglari ni gecti Kapadokya nin Bizans vilayetini isgal etti Abbasiler hicbir muhalefetle karsilasmadi ve isteyerek baskin duzenleyerek birkac kasaba ve kaleyi ele gecirdi Herakleia sehrinin kusatilmasi dusmesi ve yagmalanmasi Arap tarihlerinde kutlandi adi daha sonra Rakka yakinlarinda Halife tarafindan dikilen bir zafer anitina verildi Bizans kayiplari Nikiforos u Abbasilerin cekilmesi karsiliginda harac odemelerinin yeniden baslatilmasini onerdigi baris kosullari aramaya zorladi Ancak bu kez Harun Halife ye teslimiyetlerinin bir gostergesi olarak Imparator ve oglu ve varisi Stavrakios tan ek bir kisisel vergi talep etti Harun un ayrilisinin hemen ardindan Nikiforos yagmalanan sinir kalelerini yeniden duzenleyerek ve harac odemelerini durdurarak baris sartlarini ihlal etti Ancak Harun un Horasan da bir isyanla ugrasmasi ve uc yil sonra olumu 806 ya benzer olcekte bir misillemeyi engelledi Her iki tarafta daha kucuk capli baskinlar devam etti ancak 809 dan sonra baslayan Abbasi ic savasi ve Bizans Bulgarlarla mesguliyet onumuzdeki yirmi yil boyunca buyuk olcekli Arap Bizans savaslarinin durmasina katkida bulundu Arka planEkim 802 de Imparatorice Irini nin h 797 802 tahttan indirilip ve ardindan Nikiforos un tahta cikmasi Arap Bizans Savaslarinin uzun tarihinde daha siddetli bir doneme isaret eder Halifeligin Anadolu da gerceklestirdigi bir dizi yikici baskinin ardindan Irini 798 de Harun Resid ile yillik harac odemesi karsiliginda bir ateskes sagladi ve Harun un ilkinden sonra uc yillik bir ateskes icin kararlastirilan 782 deki buyuk olcekli sartlari tekrarladi Ote yandan Nikiforos daha savasciydi bir Suryani kaynagi Nikiforos un tahta ciktigini ogrendiginde Bizansli bir donemin Abbasi valisini Yukari Mezopotamya nin ipegini atip zirhini giymesi konusunda uyardigini kaydeder Buna ek olarak yeni imparator diger onlemlerin yani sira haraci durdurarak hazineyi yeniden doldurmaya karar verdi Altin nomisma Imparator ait I Nikiforos solda ve oglu ve varisi Stavrakios sagda Harun harac kesilmesine ve Irini ile imzalanan baris anlasmasinin ihlaline misilleme olarak 803 baharinda oglu El Kasim a bir baskin duzenledi Nikiforos Baskomutani Bardanes Turkos komutasindaki Kucuk Asya Bizans ordusunun buyuk capli bir isyaniyla karsi karsiya kaldigi icin buna cevap veremedi Bardanes i bertaraf ettikten sonra Nikiforos ordusunu topladi ve halife yonetiminde sahsen ikinci daha buyuk bir istilayi karsilamak icin disari cikti Harun un sinir bolgesine baskin yapmasinin ardindan iki ordu Orta Anadolu da iki ay boyunca karsi karsiya kaldi ancak bir savasa gelmedi Nikiforos ve Harun Imparator bir defaya mahsus harac odemesi karsiliginda yilin geri kalani icin bir cekilme ve ateskes ayarlayana kadar mektup alisverisinde bulundu Ertesi yil 804 te Ibrahim ibn Cibril komutasindaki bir Abbasi kuvveti Toros Daglari ni Kucuk Asya ya gecti Nikiforos Araplarla yuzlesmek icin yola cikti ancak hayatiyla zar zor kactigi Krasos Muharebesi nde sasirdi ve agir bir sekilde maglup oldu Horasan valisi Ali bin Isa bin Mahan in yore sakinlerinin muhalefetini uyandirdigi sikintiyla mesgul olan Harun bir kez daha harac kabul etti ve baristi Kilikya daki Lamos taki iki imparatorlugun sinirinda kis aylarinda esir degisimi de duzenlendi ve duzenlendi 3700 kadar Musluman onceki yillarda esir alinan Bizanslilarla degistirildi Harun daha sonra Horasan daki sorunla basa cikmak icin Ray e dogru yola cikti ve El Kasim i Bizans hududunu korumak uzere birakti 805 baharinda Nikiforos Safsaf Thebasa ve Ancyra kasabalarinin yikilmis duvarlarini yeniden insa etme firsatini kullandi Ayni yilin yazinda Arap sinir bolgelerine veya Kilikya daki thughur a yirmi yil sonra ilk Bizans baskinini baslatti Bizans ordusu Mopsuestia ve Anazarbus kalelerini cevreleyen bolgeye baskin duzenledi ve giderken esir aldi Mopsuestia garnizonu Bizans kuvvetlerine saldirdi ve esirlerin ve ganimetlerin cogunu kurtardi ancak Bizanslilar Kilikya daki Musluman tutuculugunu guclendirmek icin 786 da Harun un emirlerine gore yeniden duzenlenmis ve yeniden doldurulmus olan Tarsus a yuruduler Sehir dustu ve tum garnizon esir alindi Ayni zamanda baska bir Bizans kuvveti Yukari Mezopotamya thughur a baskin duzenledi ve basarisiz bir sekilde Melitene kalesini kusatirken Kibris ta yerel Arap garnizonuna karsi Bizans in kiskirttigi bir isyan basladi ve bir yuzyildan fazla bir suredir bir Arap Bizans kondominyumuydu Bizans taarruz faaliyetinin bu ani yeniden baslamasi Harun u ozellikle de Nikiforos un gelecek yil icin benzer saldirilar planladigina ve bu sefer bu sinir bolgelerinin tamamen yeniden isgal edilmesini hedefleyecegine dair raporlar aldiginda buyuk olcude alarma gecti Tarihci Warren Treadgold un yazdigi gibi eger Bizanslilar bu cabada basarili olsalardi Tarsus ve Melitene yi garnizon etmek Toroslar uzerinden Bizans in kalbine giden ana Arap istila yollarini kismen bloke ederdi bu da Bizans in buyuk yararina olurdu Ote yandan Nikiforos kesinlikle Halifeligin insanlar ve kaynaklardaki muazzam ustunlugunun farkindaydi ve bu kampanyayi sadece bir guc gosterisi ve dusmaninin kararliliginin bir testi olarak tasarlamasi daha muhtemeldir MuharebeValiliginde Ibn Mahan i teyit ederek Horasan daki meseleleri halleden Harun 805 Kasim inda batiya dondu ve Suriye Filistin Iran ve Misir dan adamlar alarak 806 icin buyuk bir misilleme seferi hazirladi El Tabari ye gore ordusunda 135 000 duzenli asker ve ek gonulluler ve serbest birakicilar vardi Bu rakamlar tum Abbasi donemi icin kaydedilen en buyuk sayidir ve tum Bizans ordusunun tahmini gucunun yaklasik yarisi kadardir Onlar Bizans tarihcisi Theofanis 300 000 asker olarak daha abartili iddia eder kesinlikle abartili olsa da yine de Abbasi kuvvetinin buyuklugunun bir gostergesidir Ayni zamanda amiral Humayd ibn Ma yuf al Hajuri komutasindaki bir deniz kuvveti Kibris a baskin yapmaya hazirlandi 806 Abbasi seferinin yapildigi Guneydogu Kucuk Asya daki Bizans Arap sinir bolgesinin haritasi Buyuk isgal ordusu 11 Haziran 806 da Halife nin basinda Harun un Suriye nin kuzeyindeki Rakka daki evinden ayrildi Taberi Harun un uzerinde Iman ve Haci Savascisi Arapca gazi hac yazisi bulunan bir baslik taktigini aktarir Abbasiler Harun un Tarsus un yeniden insa edilmesini emrettigi Kilikya yi gecerek Kilikya Kapilari ndan Bizans Kapadokya sina girdiler Harun o zamanlar terk edilmis gibi gorunen Tuvana ya yurudu Orada operasyon ussunu kurmaya basladi ve Uqbah ibn Ja far al Khuza i ye kasabayi yeniden canlandirmasini ve bir cami dikmesini emretti Harun un yardimcisi Abdallah ibn Malik al Khuza i Sideropalos u aldi Oradan Harun un kuzeni Davud ibn Isa ibn Musa Abbasi ordusunun yarisi Taberi ye gore yaklasik 70 000 adamla Kapadokya nin merkezini yagmalamaya gitti Harun un generallerinden bir digeri Sharahil ibn Ma n ibn Za ida sozde Slavlar Kalesi ni Hisn al Saqalibah ve yakin zamanda yeniden insa edilen Thebasa sehrini ele gecirirken Yazid ibn Makhlad Sogut Kalesi ni el Safsaf ve Malakopea yi da ele gecirdi Andrasos yakalandi ve Kyzistra kusatma altina alindi bu sirada akincilar ele geciremedikleri Ancyra ya kadar ulasti Harun kuvvetlerinin diger yarisiyla batiya gitti ve Agustos veya Eylul aylarinda bir ay suren kusatmanin ardindan kuvvetli surlarla cevrili Herakleia sehrini ele gecirdi Sehir yagmalandi ve yerle bir edildi ve sakinleri kolelestirildi ve Halifelige suruldu Herakleia nin dususu Arap tarihciler tarafindan Harun un Bizanslilara karsi yaptigi seferlerin en onemli basarisi olarak goruldu ve Harun un Nikiforos a karsi misilleme kampanyasinin anlatilarinin ana olayiydi Tarihci Marius Canard in belirttigi gibi Araplar icin Herakleia nin ele gecirilmesi 838 deki Amorium un Yagmalanmasi kadar derin bir etkiye sahipti bu da sehrin gercek onemi ile tamamen celisiyor Nitekim Bizans kaynaklari Harun un 806 seferi sirasinda ele gecirilen diger kalelere kiyasla Herakleia nin dususune ozel bir vurgu yapmamaktadir Ayni zamanda Kibris ta Humayd adayi harap etti ve yerel baspiskopos da dahil olmak uzere 16 000 Kibrisliyi kole olarak satildiklari Suriye ye esir aldi Arkasindaki Bulgarlar tarafindan sayica ustun ve tehdit altinda olan Nikiforos Abbasi saldirisina karsi koyamadi Ordusunun basina gecti ve gorunuse gore munferit mufrezelere karsi birkac kucuk carpismayi kazandi ancak ana Abbasi guclerinden cok uzak kaldi Sonunda Araplarin Tyana da Bizans topraklarinda kislama olasiligiyla birlikte uc din adamini buyukelci olarak gonderdi Synnada piskoposu Michael Goulaion manastirinin basrahibi Peter ve metropolun hizmetcisi Gregory Amastris Harun yillik bir harac Theophanes e gore 30 000 altin nomismata el Tabari ye gore 50 000 karsiliginda baris yapmayi kabul etti ancak Imparator ve oglu ve varisi Stavrakios asagilayici bir kisisel cizye vergisi odeyeceklerdi cizya her biri Halifeye uc altin Tabari nin versiyonunda sirasiyla dort ve iki boylece kendilerini Halifenin tebasi olarak kabul ediyorlar Ayrica Nikiforos yikilan kaleleri yeniden insa etmemeye soz verdi Harun daha sonra kuvvetlerini cesitli kusatmalardan geri cagirdi ve Bizans topraklarini bosaltti SonrasiBaris sartlarinin anlasmasinin ardindan El Taberi ile akraba olan iki hukumdar arasinda dostca bir alisveris yapildi Nikiforos Harun dan Herakleia dustugunde esir alinan oglu Stavrakios icin gelin adaylarindan biri olan genc bir Bizans kadini ve biraz parfum istedi El Tabari ye gore Harun kole kizin aranmasini emretti geri getirildi guzelliklerle suslendi ve kendisinin kaldigi cadirdaki bir koltuga yerlestirildi Kole kiz ve cadir icindekilerin kaplari ve techizati ile birlikte Nikiforos un elcisine teslim edildi Ayrica istedigi parfumu Nikiforos a gonderdi ve ayrica hurma recelli tatli kuru uzum ve sifali ilaclardan olusan tabaklara da gonderdi Nikiforos 50 000 gumus sikke 100 saten giysi 200 giysi ince brokar 12 sahin dort av kopegi ve uc atla dolu bir at gondererek iyilige karsilik verdi Ancak Araplar cekilir cekilmez Imparator sinir kalelerini yeniden restore etti ve bundan sonra harac odemeyi durdurdu Theophanes Harun un beklenmedik bir sekilde dondugunu ve misilleme olarak Thebasa yi ele gecirdigini kaydeder ancak bu baska yerde dogrulanmaz Araplar gelecek yil bir dizi misilleme baskini duzenlediler ancak Yezid ibn Makhlad el Hubayri el Fazari nin onderliginde yapilan bahar baskini Yezid in kendisi de sahaya duserek saglam bir sekilde yenilgiye ugradi Harthama ibn A yan yonetimindeki daha buyuk yaz baskini Nikiforos tarafindan bizzat karsilandi ve belirsiz bir savastan sonra her iki taraf da geri cekildi Buna karsilik Bizanslilar Maras bolgesine baskin duzenlerken Humayd yazin sonlarinda Rodos u yagmalayan ve yerel Slavlar arasinda bir isyani kiskirtabilecegi Peloponnese ye kadar uzanan buyuk bir deniz saldirisi baslatti Ancak donusunde Humayd birkac gemiyi bir firtinaya kaptirdi ve Peloponnese de Slav isyani 805 kusatmasi sirasinda Patras sehrini ele geciremeyince bastirildi Abbasi cabalarinin basarisizligi Harun u tekrar Dogu ya gitmeye zorlayan Horasan da Rafi ibn al Layth in isyaninin patlak vermesiyle siddetlendi Halife yeni bir ateskes imzaladi ve 808 de Lamos ta baska bir esir takasi duzenlendi Boylece Nikiforos hem restore edilen sinir tahkimatlari hem de haraclarin kesilmesi gibi kazanclariyla kaldi Nikiforos ona verdigin ateskesi ihlal etti ama carkifelek ona karsi donecek Nikiforos eger Halife gittikten sonra ihanet edersen bu senin cehaletin ve Korluk Nikiforos cizyeyi odedi ve kilic korkusu onu basini egdi cunku olum korkusu Bir saray sairinin adi belirsiz Harun un Nikiforos a yaptigi seferden sonra ovgu sozu EtkiJohann Gustav Droysen in Allgemeiner tarihcisiischer Handatlas tan de Emevi ve erken Abbasi halifelikleri doneminde Islam in 7 ve 8 yuzyillarda yayilisinin ve Musluman dunyasinin haritasi Harun un muazzam seferi maddi acidan dikkate deger olcude az sey basardi Herakleia nin yagmalanmasina ve Arap kaynaklarindaki belirgin muamelesine ragmen Nikiforos ateskes sartlarini hizli bir sekilde ihlal ettigi icin kalici bir sonuc alinamadi Tarihci Warren Treadgold a gore Harun tegmenlerinden birinin onerdigi tavsiyeyi daha batiya ilerleyip buyuk bir sehri yagmalasaydi Bizans a daha uzun sureli zarar verebilirdi ancak Halife nin hedefleri daha sinirliydi Harun Nikiforos u sindirecek ve 805 saldirisini tekrarlamasini engelleyecek ve bir Islam savunucusu olarak itibarini pekistiren bir guc gosterisinden memnundu Bu bakimdan Abbasi seferi kesinlikle bir basariydi 806 dan sonra Bizans hukumdari dogu siniri icin sahip oldugu yayilmaci planlarindan vazgecti ve enerjisini mali reformlarina Balkanlar in toparlanmasina ve oradaki savaslarina odakladi Bulgarlar 811 deki feci Pliska Savasi nda olumuyle sona erecek Ote yandan tarihci M A Shaban kampanyayi en iyi ihtimalle sinirli bir basari olarak degerlendiriyor ve Harun un Bizanslilara tek dusunceli ilgisini tamamen yanlis bir caba olarak elestiriyor Saban a gore Bizanslilarin Halifeligi ciddi sekilde tehdit etme konusunda gercek bir yetenegi veya niyeti olmadigi gibi Harun un askere alma hamlesi Horasan dan dogulu askerlerin akinina yol acarak geleneksel Suriye Irak askeri elitlerini kizdirdi ve bu catlaklar yaratti Harun un olumunden sonra cikan Abbasi ic savasi Dorduncu Fitne ye katkida bulundu Harun un ogullari Emin 809 813 ve El Memun 813 833 arasindaki bu catisma Abbasi Halifeliginin Balkanlar daki Bizans geri donuslerini istismar edemedigi anlamina geliyordu Nitekim 806 seferberligi ve 807 deki etkisiz baskinlar yirmi yili askin bir suredir Bizans a karsi merkezi olarak orgutlenmis son Abbasi seferlerini isaret ediyor Denizde oldugu kadar karada da tecrit edilmis baskinlar ve karsi saldirilar devam etti ve Abbasilerden bagimsiz olarak yerel Musluman liderler Girit i fethedip 820 lerde Sicilya yi fethetmeye basladi Bununla birlikte iki imparatorluk arasinda Dogu Anadolu daki kara siniri uzerindeki buyuk olcekli operasyonlar halife el Memun ve el Mutasim r 833 842 830 833 te el Memun tarafindan ve 838 de el Mu tasim tarafindan Amorion un yagmalanmasi ile sonuclanan buyuk istilalarla sonuclandi Harun un 806 seferinden sonra diktigi zafer aniti olan Hiraqla kalintilarinin gorunumu Harun un seferinin en uzun suren etkisi edebiyatta gorulur Araplar arasinda al Masudi ve Kitab al Aghani gibi kaynaklarla iliskilendirilen birkac efsane veya anekdot kentin guclu tahkimatlarini vurgulayarak bir Bizans ve bir Arap sampiyonu arasindaki tek bir savasin ne zaman kararlastirildigini anlatarak onunla iliskilendirildi Arap Bizans i kement kullanarak ya da Abbasi ordusunun Yunan atesine benzer maddeler atan buyuk manciniklar kullanmasinin savunuculari arasinda yarattigi terorle ele gecirdi Osmanli Turkleri de Harun un Bizanslilarla savasina buyuk onem verdiler 17 yuzyil Osmanli gezgini Evliya Celebi nin anlatimi Harun un Arap ordusunun Istanbul Bogazi na ulastigi 782 seferi olaylarini 806 dakilerle harmanlayarak Nikiforos un olum sekli gibi acikca kurgusal unsurlari ortaya koyar Evliya ya gore Harun Konstantinopolis i iki kez kusatti Halife Kralice Dido nun kadim oykusunun bir taklidi olarak bir okuz derisinin ortebilecegi kadar toprak sagladiktan ve orada bir kale insa ettikten sonra ilk kez geri cekildi Harun ikinci kez orada yasayan Muslumanlarin katliaminin intikamini almak icin Konstantinopolis e yurudu ve Nikiforos un Ayasofya da asilarak idam edilmesini emretti Basarili seferini anmak icin Harun ana konutu Rakka nin yaklasik 8 kilometre 5 mil batisinda bir zafer aniti insa etti Yerel gelenekte Hiraqla de olarak bilinen gorunuse gore Herakleia dan sonra kenarlari 100 metre 330 ft uzunlugunda yaklasik 500 metre 1 600 ft capinda dairesel bir duvarla cevrili dort kapi ile delinmis kare bir yapidan olusur kardinal yonler 806 807 yillarinda Harun un emriyle yikilan kiliselerden alinan tastan insa edilen ana yapinin zemin katinda dort tonozlu salon ve Harun un Horasan a gidisinde ve olumunde eksik kalan bir ust kata cikan rampalar bulunmaktadir Kaynakca a b c Brooks 1923 a b c d e f g h i j k l m n Treadgold 1988 a b c d e Kiapidou 2002 Treadgold 1988 ss 127 130 a b c d e f g h i j Bosworth 1989 Kiapidou 2002 1 Historical background a b Treadgold 1988 s 135 Bosworth 1989 ss 250 251 Bosworth 1989 s 257 note 887 a b Brooks 1923 s 126 Treadgold 1988 ss 135 138 139 Bosworth 1989 ss 261 262 Bosworth 1989 ss 253 254 Kennedy 2001 a b Kennedy 2001 ss 99 106 a b Treadgold 1988 s 144 Mango amp Scott 1997 ss 661 662 note 5 a b c Bosworth 1989 s 262 a b c d Mango amp Scott 1997 a b Treadgold 1988 s 145 Mango amp Scott 1997 s 661 Mango amp Scott 1997 ss 661 662 Canard 1962 s 356 a b Canard 1962 Bosworth 1989 s 264 Mango amp Scott 1997 s 662 Treadgold 1988 s 146 Treadgold 1988 s 155 El Cheikh 2004 ss 96 97 Bosworth 1989 ss 240 241 Treadgold 1988 ss 144 146 Kiapidou 2002 3 Consequences Treadgold 1988 ss 168 174 Treadgold 1988 ss 146 157 174 Shaban 1976 Brooks 1923 s 127 Treadgold 1988 s 157 Brooks 1923 ss 127 128 Treadgold 1988 ss 183 219 220 248 257 Brooks 1923 ss 128 131 Treadgold 1988 ss 272 275 278 281 292 305 Canard 1926 ss 103 104 Meinecke 1995