Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Küresünniler (veya Küresünli, Küresünnü, Küresinli) 1. Dünya Savaşı sonrasında İran'dan Türkiye'nin Van ili bölgesine göçen bir Türk halkıdır. Göçmen bir halk olan Küresünniler bulundukları coğrafyalardaki halklar ile hızlı bir şekilde bağ kurabildikleri için kültürlerinde birçok halk ile ortak gelenekler görülebilir. Küresünniler, bulundukları coğrafyadaki topluluklardan farklı olarak sünni mezhebine sahip olduklarından, Safevi devletine karşı Osmanlı devletinin bir uç aşireti olmuşlardır. I. Dünya Savaşında Rusların bölgeyi işgal edip Ermenileri silahlandırmaları sırasında çok kayıp vermişlerdir. Günümüzde Küresünnilerin büyük çoğunluğu Güney Azerbaycan'ın Urumiye ve Türkiye'nin Van şehrinde yaşamaktadırlar.
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Türkiye (Van) | 30.000 |
 İran | 600.000[] |
 Rusya | 200 |
| Diller | |
| Din | |
1921 yılında Kürt Şikak aşireti lideri Simko ile yaşanan çatışmalar neticesinde büyük bir topluluk halinde Van ili merkez köylerine ve Saray ilçesine yerleşmişlerdir.[]
Tarih
Küresünniler 17. Yüzyılda artan Kozak baskınları yüzünden Osmanlı Topraklarına göç etti. Giresun şehrinde yerli halk ile beraber bir hayat yaşayan Küresünniler, Küre dağlarını kendilerine yurt edindikleri için yerli halk tarafından "Küreler" olarak adlandırıldılar. Giresun ve çevresinde özellikle Oğuz Türklerinden olan Çepniler ile evlilikler aracılığı ile birleştiler. 18. yüzyıl başlarında ilk olarak Güney Kafkasya'ya ve oradan Güney Azerbaycan bölgesindeki Makü Hanlığı bünyesine girdiler. Küresünniler 18. yüzyılda Azerbaycan'da bulunan Makü Hanlığına bağlı yerleşik yaşam biçimine geçen tek halktı. "Küreler" Giresun iline bağlı Karadere bölgesindeki Akbulak, Muhur, Mahlemli köylerinde yaşayıp, çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşıyorlardı. Daha sonra Transkafkasya ve Hazar bölgesinden gelerek İran’ın Urmiye civarına yerleşmişlerdir, burada bölge halkından farklı olarak Sünni mezhebine mensup oldukları için "Küresünni" olarak adlandırıldılar.
Anadolu'ya göç
24 Eylül 1925 tarih ve 2086 numaralı kararnamesiyle Küresünnilerin Van'a yerleşmelerine izin verilmiştir. Kararnamede: "Van şehri ile Midyat arasındaki hattın garbında Ermenilerden metruk araziye Türk muhacirleri (Küresünni) yerleştirilecektir." denmektedir. Ayrıca bölgeye yerleştirilecek Küresünniler'e iaşe yardımı için yine kararnamede: "Şarka yerleştirilecek muhacirin (Küresünni) ve yerli Türklerin iskan edilecekleri mıntıkalara kadar hükümetin vesait-i seriası ile nakilleri ve esnay-i nakilde iaşeleri ve evlerinin taraf-ı hükümetten inşası bir senelik iaşelerinin temini, hayvanat ve alat-ı ziraiyelerinin de kezalik taraf-ı hükümetten itası lazım gelir." belirtilmiştir.
Küresünniler cumhuriyet döneminde gruplar halinde Türkiye'ye geçerek Van iline yerleşmişlerdir. Küresünnilerin İran'dan göç edip Türkiye'ye yerleşmelerinin çeşitli sebepleri arasında; İran'daki Şii yönetiminin Sünni Küresünnilere olan baskıları, İran'a saldıran Rusya ile birlikte hareket eden Ermenilerin baskıları, İran’ın Kotur Deresi civarında bulunan bir Kürt aşiretinin (Evdoi-Abdüvî) lideri Simko (İsmail) Ağa’nın bölgede (özellikle Hoy ve Urmiye şehirleri civarında) bir güç oluşturarak, aşiret mensupları ve bölgeden zorla toplatıp kendine bağlı oluşturduğu silahlı bir güçle köylere baskınlar düzenlemesi gibi başlıca nedenlerdir.
Küresinlilerin Anadolu’ya göçü ile ilgili yazılı kaynaklarda: "Türk askerinin Van’a girip ortalığı sükûnete kavuşturmasıyla Kuzey İran’da bulunan İran Azerileri'’nin bir kısmı da Van’a getirilip değişik yerlere yerleştirildikten sonra, bu insanlar Van’ın ahalisiyle kaynaşarak bir bütünlük sağlamışlardır. Bu da zaten Azerice'in hâkimiyeti altında bulunan bölge ağzının değişmeden varlığını devam ettirmesini sağlamıştır."
2010 yılında çalışmalarına başlanan ve İletişim uzmanı ve kültür araştırmacısı Prof. Dr. Sedat Cereci tarafından yönetilen Yestikan'dan Van'a adlı belgesel filmin çekimleri sırasında bu göç anlatılmaktadır.
Yerleşim birimleri
Güney Azerbaycan
Küresünnilerin çoğunluğu Güney Azerbaycan'da Urmiye gölünün batısında Urmiye, Salmas ve Hoy kentlerinde yaşamaktadırlar.[]
Urmiye: Gulunci (Quluncu), Gecin, Velinde, Heneye(Xeneye), Balov, Mirava, Neybin, Balaniş, Dol Dize, Kehriz, bend, miyava, tumatar, kuka ve Kultepe.
Hoy: Estiran, Yestikan, Babekan, Dize, Geretepe, Kotur(Qotur), Mehin(Mexin), Raviyan, Zeri, Kukut, Almali, Zeyve, Hindivan ve Körpiran.
Salmas: Şekeryazi, İstisu, Kaniyan, Verdan, Ala Sürme, Şireki, Silav, Höder, Hakveran(Haqveran), Çiçek ve Mafkendi, Ureban.
Ayrıca Rikava, Seremerih, Şeydan, Gulan, Yengice, Ağziyaret ve Şorik köylerinde meskun haldedirler.
Türkiye
Van şehir merkezi: İskele mahallesi, Yalı mahallesi, Beyüzümü, Sıhke mahallesi.
Van köyleri: Alaköy, Bardakçı, Karagündüz, Kasımoğlu, Kıratlı, Köprüler, Mollakasım, Yumrutepe.
Van ilinin ilçeleri: Özalp, Aksorguç; Saray, Sırımlı, Beyarslan; Başkale; Çaldıran; Edremit.
Kültür
Küresünni kültürü Doğu Anadolu kültürüyle büyük yakınlık gösterir. Yallı oyun havası yaygındır. Küresünniler'de düğünlere "toy" adı verilir. İran'da yaşayan Küresünnilerin toylarında şamanizmden etkiler görülür. Evlenecek kızın eline doğurgan olsun diye tavuk verilmesi buna bir örnektir.[] Halkın günümüzdeki kültüründe Çepni ve Çerkes kültürünün izleri yoktur.
Dil
Küresünniler Azerice ve Türkçe kullanmakla birlikte bir kısmı Farsça da kullanır. Ayrıca İran'da ve Türkiye'de Kürtlerle yakın ilişkilerde bulunan bir takım Küresünniler'in Kürtçede kullandığı bilinmektedir.
Türkiye'de yaşayan Küresünniler kullandıkları kelimelere birkaç örnek:
| Azerice | Türkçe |
|---|---|
| Toy | Düğün |
| Aba | Anne |
| Apar | Götür |
| Küçe | Sokak |
Kaynakça
- ^ Habertürk arşivi | http://i.imgur.com/P4cFX.jpg 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Iranica". 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2012.
- ^ . TDA, Cilt: 123 Sayı: 242 Sayfa: 73-88. Dr. Öğr. Üyesi Ferit YÜCEBAŞ. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c . 3 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
- ^ http://kuresunniler.com/tarih/turkiyede-kuresunniler/93-kresnnilerin-trkiyeye-yerlejumeleri-izin.html 3 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . | Şark Islahat Planı Kararnamesi
- ^ Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, Van Kütüğü, (1993:260)
- ^ http://www.lpghaber.com/%60yestikan%60dan-Van%60a%60-Belgeselinin-Cekimleri-Suruyor--haberi-375186.html []
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ref325isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuresunniler veya Kuresunli Kuresunnu Kuresinli 1 Dunya Savasi sonrasinda Iran dan Turkiye nin Van ili bolgesine gocen bir Turk halkidir Gocmen bir halk olan Kuresunniler bulunduklari cografyalardaki halklar ile hizli bir sekilde bag kurabildikleri icin kulturlerinde bircok halk ile ortak gelenekler gorulebilir Kuresunniler bulunduklari cografyadaki topluluklardan farkli olarak sunni mezhebine sahip olduklarindan Safevi devletine karsi Osmanli devletinin bir uc asireti olmuslardir I Dunya Savasinda Ruslarin bolgeyi isgal edip Ermenileri silahlandirmalari sirasinda cok kayip vermislerdir Gunumuzde Kuresunnilerin buyuk cogunlugu Guney Azerbaycan in Urumiye ve Turkiye nin Van sehrinde yasamaktadirlar KuresunnilerOnemli nufusa sahip bolgelerTurkiye Van 30 000Iran600 000 kaynak belirtilmeli Rusya200DillerAzerice TurkceDinIslam Sunni 1921 yilinda Kurt Sikak asireti lideri Simko ile yasanan catismalar neticesinde buyuk bir topluluk halinde Van ili merkez koylerine ve Saray ilcesine yerlesmislerdir kaynak belirtilmeli TarihKuresunniler 17 Yuzyilda artan Kozak baskinlari yuzunden Osmanli Topraklarina goc etti Giresun sehrinde yerli halk ile beraber bir hayat yasayan Kuresunniler Kure daglarini kendilerine yurt edindikleri icin yerli halk tarafindan Kureler olarak adlandirildilar Giresun ve cevresinde ozellikle Oguz Turklerinden olan Cepniler ile evlilikler araciligi ile birlestiler 18 yuzyil baslarinda ilk olarak Guney Kafkasya ya ve oradan Guney Azerbaycan bolgesindeki Maku Hanligi bunyesine girdiler Kuresunniler 18 yuzyilda Azerbaycan da bulunan Maku Hanligina bagli yerlesik yasam bicimine gecen tek halkti Kureler Giresun iline bagli Karadere bolgesindeki Akbulak Muhur Mahlemli koylerinde yasayip ciftcilik ve hayvancilikla ugrasiyorlardi Daha sonra Transkafkasya ve Hazar bolgesinden gelerek Iran in Urmiye civarina yerlesmislerdir burada bolge halkindan farkli olarak Sunni mezhebine mensup olduklari icin Kuresunni olarak adlandirildilar Anadolu ya goc24 Eylul 1925 tarih ve 2086 numarali kararnamesiyle Kuresunnilerin Van a yerlesmelerine izin verilmistir Kararnamede Van sehri ile Midyat arasindaki hattin garbinda Ermenilerden metruk araziye Turk muhacirleri Kuresunni yerlestirilecektir denmektedir Ayrica bolgeye yerlestirilecek Kuresunniler e iase yardimi icin yine kararnamede Sarka yerlestirilecek muhacirin Kuresunni ve yerli Turklerin iskan edilecekleri mintikalara kadar hukumetin vesait i seriasi ile nakilleri ve esnay i nakilde iaseleri ve evlerinin taraf i hukumetten insasi bir senelik iaselerinin temini hayvanat ve alat i ziraiyelerinin de kezalik taraf i hukumetten itasi lazim gelir belirtilmistir Kuresunniler cumhuriyet doneminde gruplar halinde Turkiye ye gecerek Van iline yerlesmislerdir Kuresunnilerin Iran dan goc edip Turkiye ye yerlesmelerinin cesitli sebepleri arasinda Iran daki Sii yonetiminin Sunni Kuresunnilere olan baskilari Iran a saldiran Rusya ile birlikte hareket eden Ermenilerin baskilari Iran in Kotur Deresi civarinda bulunan bir Kurt asiretinin Evdoi Abduvi lideri Simko Ismail Aga nin bolgede ozellikle Hoy ve Urmiye sehirleri civarinda bir guc olusturarak asiret mensuplari ve bolgeden zorla toplatip kendine bagli olusturdugu silahli bir gucle koylere baskinlar duzenlemesi gibi baslica nedenlerdir Kuresinlilerin Anadolu ya gocu ile ilgili yazili kaynaklarda Turk askerinin Van a girip ortaligi sukunete kavusturmasiyla Kuzey Iran da bulunan Iran Azerileri nin bir kismi da Van a getirilip degisik yerlere yerlestirildikten sonra bu insanlar Van in ahalisiyle kaynasarak bir butunluk saglamislardir Bu da zaten Azerice in hakimiyeti altinda bulunan bolge agzinin degismeden varligini devam ettirmesini saglamistir 2010 yilinda calismalarina baslanan ve Iletisim uzmani ve kultur arastirmacisi Prof Dr Sedat Cereci tarafindan yonetilen Yestikan dan Van a adli belgesel filmin cekimleri sirasinda bu goc anlatilmaktadir Yerlesim birimleriGuney Azerbaycan Kuresunnilerin cogunlugu Guney Azerbaycan da Urmiye golunun batisinda Urmiye Salmas ve Hoy kentlerinde yasamaktadirlar kaynak guvenilir mi Urmiye Gulunci Quluncu Gecin Velinde Heneye Xeneye Balov Mirava Neybin Balanis Dol Dize Kehriz bend miyava tumatar kuka ve Kultepe Hoy Estiran Yestikan Babekan Dize Geretepe Kotur Qotur Mehin Mexin Raviyan Zeri Kukut Almali Zeyve Hindivan ve Korpiran Salmas Sekeryazi Istisu Kaniyan Verdan Ala Surme Sireki Silav Hoder Hakveran Haqveran Cicek ve Mafkendi Ureban Ayrica Rikava Seremerih Seydan Gulan Yengice Agziyaret ve Sorik koylerinde meskun haldedirler Turkiye Van sehir merkezi Iskele mahallesi Yali mahallesi Beyuzumu Sihke mahallesi Van koyleri Alakoy Bardakci Karagunduz Kasimoglu Kiratli Kopruler Mollakasim Yumrutepe Van ilinin ilceleri Ozalp Aksorguc Saray Sirimli Beyarslan Baskale Caldiran Edremit Bitlis Ahlat Adilcevaz Erikbagi KulturKuresunni kulturu Dogu Anadolu kulturuyle buyuk yakinlik gosterir Yalli oyun havasi yaygindir Kuresunniler de dugunlere toy adi verilir Iran da yasayan Kuresunnilerin toylarinda samanizmden etkiler gorulur Evlenecek kizin eline dogurgan olsun diye tavuk verilmesi buna bir ornektir kaynak belirtilmeli Halkin gunumuzdeki kulturunde Cepni ve Cerkes kulturunun izleri yoktur DilKuresunniler Azerice ve Turkce kullanmakla birlikte bir kismi Farsca da kullanir Ayrica Iran da ve Turkiye de Kurtlerle yakin iliskilerde bulunan bir takim Kuresunniler in Kurtcede kullandigi bilinmektedir Turkiye de yasayan Kuresunniler kullandiklari kelimelere birkac ornek Azerice TurkceToy DugunAba AnneApar GoturKuce SokakKaynakca Haberturk arsivi http i imgur com P4cFX jpg 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iranica 17 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2012 TDA Cilt 123 Sayi 242 Sayfa 73 88 Dr Ogr Uyesi Ferit YUCEBAS 26 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c 3 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Eylul 2010 http kuresunniler com tarih turkiyede kuresunniler 93 kresnnilerin trkiyeye yerlejumeleri izin html 3 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sark Islahat Plani Kararnamesi Yuzuncu Yil Universitesi Yayinlari Van Kutugu 1993 260 http www lpghaber com 60yestikan 60dan Van 60a 60 Belgeselinin Cekimleri Suruyor haberi 375186 html olu kirik baglanti Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi ref325 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Arsivlenmis kopya 10 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2019