Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kızılırmak, eskiden Halis (Grekçe: Ἅλυς Alys) veya Alis (Ermenice: Ալիս), Sivas'ın İmranlı ilçesindeki Kızıldağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Bafra ilçesinde Karadeniz'e dökülen bir nehir. 1.355 km. (841 mil) uzunluğu ile Türkiye'nin kendi sınırları içerisinde doğup kendi sınırları içinde denize dökülen en uzun akarsuyu olma özelliğini taşır. Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Çankırı, Çorum, Sinop ve Samsun illerinden geçen Kızılırmak, aralarında Delice Irmağı, Devrez ve Gökırmak gibi çok sayıda akarsu ve çayın sularını da toplayarak büyük bir kavis çizerek Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e ulaşır.
| Kızılırmak | |
|---|---|
 Kızılırmak Nehri | |
 | |
 | |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Çankırı, Çorum, Sinop, Samsun |
| Genel bilgiler | |
| Drenaj sistemi | Kızılırmak |
| Aktığı yer | Karadeniz |
| Kaynak | 39°51′02″N 38°24′35″E / 39.85043°K 38.40984°D |
| Kaynak rakımı | 2.160 m |
| Ağız | 41°44′11″N 35°57′21″E / 41.73648°K 35.95574°D |
| Ağız rakımı | 0 m |
| Yükseklik farkı | 2160 m |
| İniş | 1,59 ‰ |
| Uzunluk | 1.355 km (841 mil) |
| Havza alanı | 78.180 km2 |
| Sağ kolları | Yıldız Çayı, Delice Irmağı |
| Sol kolları | Devrez, Gökırmak |
| Akım yerleri | İmranlı Barajı, Yamula Barajı, Bayramhacılı Barajı, Hirfanlı Barajı, Kapulukaya Barajı, Obruk Barajı, Boyabat Barajı, Altınkaya Barajı, Derbent Barajı |
Kızılırmak, Karadeniz'e döküldüğü alanın da içinde yer aldığı 56.000 hektarlık deltasıyla Türkiye'nin önemli sulak alanlarının başında gelmektedir. Irmak üzerinde kurulu 12 baraj ve hidroelektrik santrali ile ülke enerji üretiminde önemli bir yere sahiptir ve geçtiği illerdeki tarım arazilerinin sulama faaliyetlerinde ırmaktan yararlanılmaktadır.
Havzası
Irmak, İç Anadolu'nun en doğusundaki Sivas ili İmranlı ilçesinde Kızıldağ 'ın (3025 m) güney yamaçlarından yaklaşık 39,8° Kuzey 38,8° Doğu noktasından doğar, ilk önce batı ve güney batıya 38,7° Kuzey 34,8° Doğu ya kadar akar, daha sonra yay şeklinde biçimlenir. Hafik yakınlarında Koçdere'yi, Sivas'a yaklaşırken Akmescid Deresi ve Tecer Irmağı'nı alır. Sivas'ı geçtikten sonra Yıldız Irmağı bu ırmağa katılır. İlkin batıya, daha sonra kuzey doğudaki Tuz Gölü'nü geçerek kuzey batıya akar. Daha sonra kuzey ve kuzey doğuya yönelir. Burada Delice Irmağı ile 40°28′20.54″K 34°08′28.40″D / 40.4723722°K 34.1412222°D noktasında, Kula köyü sınırlarında birleşir. Sonra zig zaglar çizerek kuzey batıya akar. 41.10° Doğu 34.42° Batı da Devrez Çayı ile birlikte akar. Kuzey doğuya doğru döner. Sonuçta Karadeniz'e 41.72° Kuzey 35.95° Doğu noktasında boşalır. Sırasıyla Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Aksaray, Çankırı, Çorum illerinden geçtikten ve Sinop-Samsun sınırının bir bölümünü oluşturduktan sonra çok sayıda dere ve çayın sularını toplayarak Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e ulaşır.
Kızılırmak; kuzeydoğusundan Yeşilırmak havzası, doğudan Fırat havzası, güneydoğudan Seyhan, güneybatı ve güneyden Konya kapalı havzası, batıdan Sakarya Irmağı havzası, kuzeybatıdan Yenice Batı Karadeniz akarsuları havzaları ile komşudur. Türkiye toplam alanının 1/10'unu drene eder. Yukarı havzasında jipsli arazilerden geçen ırmağın suları acılaşır.
Havzada bazı alanlarda vadi genişleyerek ovaya dönüşür. Yukarı havzada; Hafik, Zara, Sivas ovaları, aşağı havzada; Kargı, Osmancık, Tosya ve en büyüğü Bafra Ovasıdır.
Akım özellikleri
Yağmur ve kar sularıyla beslenen ırmağın rejimi düzensizdir. Temmuz ve Şubat arasında düşük su düzeyinde akan ırmak, Mart ayında hızla kabarmaya başlar ve Nisan ayında en yüksek su düzeyine ulaşır. Ortalama debisi 184 m³/sn olan ırmağın 20 yıllık gözlem süresince en az 18,4 m³/sn'ye ve en çok 1.673 m³/sn'ye ulaştığı saptanmıştır. Havzaya kış yağışları kar şeklinde düşer, erime gerçekleşmediğinden akarsuya katılmaz. Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma azdır. İlkbaharda yağış artar, dağlardaki karlar erir, debi artar. Yazın orta ve yukarı havzada yağış yetersizdir, buharlaşma şiddetlidir. Bu mevsimde debi minimum düzeye iner.
Kızılırmak'ın aşağı havzasında Türkiye'de Karadeniz iklimi, orta ve yukarı havzasında karasal iklim etkilidir. En fazla yağışı aşağı havza Bafra Ovası alır. Orta kesimlerde yağış azalır. Yukarı kesimlerde biraz artsa da Karadeniz kıyıları kadar değildir. Yukarı Kızılırmak Havzasında bazı birimlerin yıllık ortalama yağışları şöyledir. Zara:579 mm, Hafik:419 mm, Sivas:414 mm, Yıldızeli:325 mm, Gemerek: 396 mm, Felahiye:429 mm. Bu bölümde yağış maksimumu Mayıs, yağış minimumu Ağustos ayında görülür.
Orta Kızılırmak Havzasında yazlar sıcak, kışlar soğuk karasal iklim etkindir. Avonos:328 mm, Mucur:409 mm, Kırşehir:378 mm, Kaman:455 mm, Keskin: 392, Kırıkkale:355 mm. Delice Çayı havzası Orta Karadeniz bölümünde yer alır, yağış ortalaması 315 mm'dir. Yozgat:555 mm, Sorgun:419, Çiçekdağı:325 mm, Sungurlu:407 mm, Boğazkale:491 mm yağış yağış alır.
Aşağı Kızılırmak Havzasında yıllık ortalama yağış 696 mm ile 362 mm arasındadır. Çankırı:397 mm, Kızlırmak:362 mm, İskilip:661 mm, Laçin:432, Osmancık: 416 mm, Hacıhamza:421 mm, Kargı:335 mm, Durağan:474, Vezirköprü: 518 mm yağış alır. Devrez Çayı havzasında karasal iklim hakimdi, yağış miktarı 379–463 mm arasındadır. Gökırmak havzasında Karadeniz iklimi etkileri hissedilir, yağış miktarı artar. Yerleşim birimlerinde yağış miktarı 388–559 mm arasındadır. Bafra'nın yağış miktarı 755 mm'dir.
Hidroelektrik potansiyel
Irmak üzerine 12 baraj yapılmıştır. Bunlar Kayseri ilinde Sarıoğlan,Yemliha kasabasında kurulmuş olan Yamula Barajı, Ankara yakınlarındaki Kesikköprü, Hirfanlı ve Kapulukaya barajları ile ırmağın Bafra Ovası’na kurulmuş Altınkaya ve Derbent barajlarıdır. Irmak üzerine son olarak Obruk Barajı yapılarak 2007 yılı içerisinde su tutumuna başlanılmıştır.
İrili ufaklı birçok gölün bulunduğu Kızılırmak Deltası, Türkiye'nin Karadeniz kıyısında özelliğini büyük ölçüde koruyabilmiş en önemli sulak alanlarından biridir. 321 kuş türünün bulunduğu delta bitkiler bakımından da öneme sahiptir. Deltanın doğu tarafında Türkiye'nin nadir su basar ormanlarından Geleriç Ormanı bulunur.
Kızılırmak ve yaşam verdiği kentler
Akaçlama alanı üzerinde yaşam verdiği ilçe ve merkez ilçe sayısı 11 ilde 45 tanedir. En çok sayıda kentin kurulmasına neden olduğu bölgesi Çorum İl sınırları içerisinde kalan kısmı olup burada 10 adet kentin varlık bulmasını sağlamıştır. 45 adet kentin yalnızca 24 tanesi Sivas, Kırıkkale ve Çorum illerindedir.
Sıralama alan çığırında yer alan ilçe ve merkez ilçe belediyeleri (11 ilde 45 adet); sıralama çoktan aza doğru yapılmıştır:
- Çorum ilinde 10 adet: Kargı, Osmancık, Dodurga, Laçin, Oğuzlar, Çorum, İskilip, Uğurludağ, Bayat, Sungurlu
- Kırıkkale ilinde 7 adet: Sulakyurt, Bahşılı, Yahşihan, Kırıkkale, Keskin, Karakeçili, Çelebi
- Sivas ilinde 7 adet: Gemerek, Şarkışla, Yıldızeli, Sivas, Hafik, Zara, İmranlı
- Kayseri ilinde 5 adet: İncesu, Kayseri, Felahiye, Özvatan, Sarıoğlan,
- Ankara ilinde 4 adet: Kalecik, Balâ, Şereflikoçhisar, Evren
- Kırşehir ilinde 3 adet: Kaman, Kırşehir, Mucur
- Nevşehir ilinde 3 adet: Gülşehir, Avanos, Ürgüp
- Sinop ilinde 2 adet: Durağan, Saraydüzü,
- Samsun ilinde 2 adet: Bafra, Vezirköprü
- Çankırı ilinde 1 adet: Kızılırmak,
- Aksaray ilinde 1 adet: Sarıyahşi
Bu kentlerin bazıları zaman içinde yapılan baraj göletleri nedeniyle Kızılırmak ile sınır olmuşlardır; Sarıyahşi, Bahşili gibi.
Doğal yaşam
Aşağı Kızılırmak Sıralaması Balık Dünyası
Aşağı Kızılırmak ıralaması üzerinde sayılan alanlarda: 1- Güvercinlik Göleti 2- Cevizlik Göleti 3- Gamlık Deresi 4- Dereköy Göleti 5- İstavloz Çayı 6- Uluçay (Vezirköprü) 7- Narlı Göleti 8- Altınkaya Baraj Gölü 9- Eser Çayı 10- Ağacalan Çayı 11- Derbent Baraj Gölü 12- İlyaslı Çayı 13- Cemal Deresi 14- Kaynatma Deresi 15- Kızılırmak; olmak üzere Haziran 2003 ila Eylül 2005 tarihleri arasında Prof. Dr. ve arkadaşları; , tarafından yapılan bilimsel çalışmalarda; 10 familyaya ait (Anguillidae, Atherinidae, Balitoridae, Cyprinidae, Gobiidae, Percidae, Poecilidae, Salmonidae, Siluridae, Syngnathidae) 22 tür ve 3 alt tür saptanmıştır.
- Familya: Anguillidae
- (Linnaeus, 1758)
- Familya: Atherinidae
- (Risso, 1810)
- Familya: Balitoridae
- (Banarescu&Nalbant 1978)
- (Erk’akan ve Kuru, 1986)
- (Delmastro, 1982)
- Familya: Cyprinidae
- (Bloch,1782)
- (Güldenstädt, 1772)
- (Kessler, 1877)
- Capoeta sieboldii (Steindachner, 1864)
- (Linnaeus, 1758)
- (Elvira, 1987)
- Cyprinus carpio (Linnaeus, 1758)
- (Linnaeus, 1758)
- Tinca tinca (Linnaeus, 1758)
- Familya: Gobiidae
- (Pallas, 1814)
- (Pallas, 1814)
- Familya: Percidae
- Perca fluviatilis (Linnaeus, 1758)
- Sander lucioperca (Linnaeus, 1758)
- Familya: Poecilidae
- (Girard, 1859)
- Familya: Salmonidae
- Salmo trutta labrax (Pallas, 1814)
- Oncorhynchus mykiss (Walbaum, 1792)
- Familya: Siluridae
- Silurus glanis (Linnaeus, 1758)
- Familya: Syngnathidae
- (Risso, 1827)
- (Linnaeus, 1758)
Eski Zamanlarda
Adını suyunun renginden alan, antik çağda ise tuzlu akarsu anlamına gelen Halys adıyla anılan Kızılırmak, Anadolu'da kurulmuş uygarlıklara hep ev sahipliği yapmış. Bugün Kızılırmak Vadisi'nde tarihin her dönemine ilişkin izler bulmak olanaklı; kaya mezarları ve yerleşimleri, değişik uygarlıklara ilişkin kaleler, köprüler ve daha pek çok iz.
Hititler Marassantiya Irmağı adını vermişlerdi. Hititlerin ana toprakları olan Hatti'nin batı sınırlarını şekillendiriyordu. Klasik eski zamanlarda Ön Asya ve Asya' nın geri kalanı arasında bir sınır oluştururdu. 28 Mayıs MÖ 585 yılında Medler ile Lidyalılar arasında yapılan "Halys Nehri Muharebesi" (Kızılırmak Savaşı) burada olmuştur. Önceleri Lidya'lılar ve Pers'ler arasında bir sınırdı. Lidya Kralı Kroisos sınırı geçip Ahameniş İmparatoru II. Kiros saldırdı ve Thymbra Muharebesi'nde (M.Ö.547) yenildi. Böylece İranlılar sınırlarını Ege Denizi'ne kadar genişletti.
Kızılırmak Görüntüleri
-
![image]()
Kızılırmak, İskilip - Çorum yolu üzerinde ilk ahşap köprü; Kaymakam Baha Koldaş dönemi, 1925 yılı -
![image]()
Kızılırmak ve İskilip -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Barajı'nda Gün Batımı -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinden -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinde yüzme hazırlıkları -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinden -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinden -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinde balığa çıkış -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinden -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinden balık dönüşü -
![image]()
Toklumen - Hirfanlı Baraj göletinden Toklumen görüntüsü
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Aşağı Kızılırmak Havzası Balık Faunası; Nazmi Polat Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kurupelit/Samsun - Selma Uğurlu Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Adapazarı/Sakarya - Şevket Kandemir Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Bölümü, Amasya, Ebul Faruk Önal - Osman Doğan, Bir Osmanlı Maden Müdürünün Kızılırmak Projesi, Yedikıta dergisi, İstanbul 2009 s.10-13
Kaynakça
Dış bağlantılar
Kızılırmak Nehri Üzerindeki Barajlar5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kizilirmak eskiden Halis Grekce Ἅlys Alys veya Alis Ermenice Ալիս Sivas in Imranli ilcesindeki Kizildag eteklerinden dogan ve Samsun un Bafra ilcesinde Karadeniz e dokulen bir nehir 1 355 km 841 mil uzunlugu ile Turkiye nin kendi sinirlari icerisinde dogup kendi sinirlari icinde denize dokulen en uzun akarsuyu olma ozelligini tasir Sivas Kayseri Nevsehir Kirsehir Kirikkale Ankara Cankiri Corum Sinop ve Samsun illerinden gecen Kizilirmak aralarinda Delice Irmagi Devrez ve Gokirmak gibi cok sayida akarsu ve cayin sularini da toplayarak buyuk bir kavis cizerek Bafra Burnu ndan Karadeniz e ulasir KizilirmakKizilirmak NehriKonumUlke ler TurkiyeSehir ler Sivas Kayseri Nevsehir Kirsehir Kirikkale Ankara Cankiri Corum Sinop SamsunGenel bilgilerDrenaj sistemi KizilirmakAktigi yer KaradenizKaynak 39 51 02 N 38 24 35 E 39 85043 K 38 40984 D 39 85043 38 40984Kaynak rakimi 2 160 mAgiz 41 44 11 N 35 57 21 E 41 73648 K 35 95574 D 41 73648 35 95574Agiz rakimi 0 mYukseklik farki 2160 mInis 1 59 Uzunluk 1 355 km 841 mil Havza alani 78 180 km2Sag kollari Yildiz Cayi Delice IrmagiSol kollari Devrez GokirmakAkim yerleri Imranli Baraji Yamula Baraji Bayramhacili Baraji Hirfanli Baraji Kapulukaya Baraji Obruk Baraji Boyabat Baraji Altinkaya Baraji Derbent Baraji Kizilirmak Karadeniz e dokuldugu alanin da icinde yer aldigi 56 000 hektarlik deltasiyla Turkiye nin onemli sulak alanlarinin basinda gelmektedir Irmak uzerinde kurulu 12 baraj ve hidroelektrik santrali ile ulke enerji uretiminde onemli bir yere sahiptir ve gectigi illerdeki tarim arazilerinin sulama faaliyetlerinde irmaktan yararlanilmaktadir HavzasiIrmak Ic Anadolu nun en dogusundaki Sivas ili Imranli ilcesinde Kizildag in 3025 m guney yamaclarindan yaklasik 39 8 Kuzey 38 8 Dogu noktasindan dogar ilk once bati ve guney batiya 38 7 Kuzey 34 8 Dogu ya kadar akar daha sonra yay seklinde bicimlenir Hafik yakinlarinda Kocdere yi Sivas a yaklasirken Akmescid Deresi ve Tecer Irmagi ni alir Sivas i gectikten sonra Yildiz Irmagi bu irmaga katilir Ilkin batiya daha sonra kuzey dogudaki Tuz Golu nu gecerek kuzey batiya akar Daha sonra kuzey ve kuzey doguya yonelir Burada Delice Irmagi ile 40 28 20 54 K 34 08 28 40 D 40 4723722 K 34 1412222 D 40 4723722 34 1412222 noktasinda Kula koyu sinirlarinda birlesir Sonra zig zaglar cizerek kuzey batiya akar 41 10 Dogu 34 42 Bati da Devrez Cayi ile birlikte akar Kuzey doguya dogru doner Sonucta Karadeniz e 41 72 Kuzey 35 95 Dogu noktasinda bosalir Sirasiyla Sivas Kayseri Nevsehir Kirsehir Kirikkale Ankara Aksaray Cankiri Corum illerinden gectikten ve Sinop Samsun sinirinin bir bolumunu olusturduktan sonra cok sayida dere ve cayin sularini toplayarak Bafra Burnu ndan Karadeniz e ulasir Kizilirmak kuzeydogusundan Yesilirmak havzasi dogudan Firat havzasi guneydogudan Seyhan guneybati ve guneyden Konya kapali havzasi batidan Sakarya Irmagi havzasi kuzeybatidan Yenice Bati Karadeniz akarsulari havzalari ile komsudur Turkiye toplam alaninin 1 10 unu drene eder Yukari havzasinda jipsli arazilerden gecen irmagin sulari acilasir Havzada bazi alanlarda vadi genisleyerek ovaya donusur Yukari havzada Hafik Zara Sivas ovalari asagi havzada Kargi Osmancik Tosya ve en buyugu Bafra Ovasidir Akim ozellikleriYagmur ve kar sulariyla beslenen irmagin rejimi duzensizdir Temmuz ve Subat arasinda dusuk su duzeyinde akan irmak Mart ayinda hizla kabarmaya baslar ve Nisan ayinda en yuksek su duzeyine ulasir Ortalama debisi 184 m sn olan irmagin 20 yillik gozlem suresince en az 18 4 m sn ye ve en cok 1 673 m sn ye ulastigi saptanmistir Havzaya kis yagislari kar seklinde duser erime gerceklesmediginden akarsuya katilmaz Sicaklik dusuk oldugundan buharlasma azdir Ilkbaharda yagis artar daglardaki karlar erir debi artar Yazin orta ve yukari havzada yagis yetersizdir buharlasma siddetlidir Bu mevsimde debi minimum duzeye iner Kizilirmak in asagi havzasinda Turkiye de Karadeniz iklimi orta ve yukari havzasinda karasal iklim etkilidir En fazla yagisi asagi havza Bafra Ovasi alir Orta kesimlerde yagis azalir Yukari kesimlerde biraz artsa da Karadeniz kiyilari kadar degildir Yukari Kizilirmak Havzasinda bazi birimlerin yillik ortalama yagislari soyledir Zara 579 mm Hafik 419 mm Sivas 414 mm Yildizeli 325 mm Gemerek 396 mm Felahiye 429 mm Bu bolumde yagis maksimumu Mayis yagis minimumu Agustos ayinda gorulur Orta Kizilirmak Havzasinda yazlar sicak kislar soguk karasal iklim etkindir Avonos 328 mm Mucur 409 mm Kirsehir 378 mm Kaman 455 mm Keskin 392 Kirikkale 355 mm Delice Cayi havzasi Orta Karadeniz bolumunde yer alir yagis ortalamasi 315 mm dir Yozgat 555 mm Sorgun 419 Cicekdagi 325 mm Sungurlu 407 mm Bogazkale 491 mm yagis yagis alir Asagi Kizilirmak Havzasinda yillik ortalama yagis 696 mm ile 362 mm arasindadir Cankiri 397 mm Kizlirmak 362 mm Iskilip 661 mm Lacin 432 Osmancik 416 mm Hacihamza 421 mm Kargi 335 mm Duragan 474 Vezirkopru 518 mm yagis alir Devrez Cayi havzasinda karasal iklim hakimdi yagis miktari 379 463 mm arasindadir Gokirmak havzasinda Karadeniz iklimi etkileri hissedilir yagis miktari artar Yerlesim birimlerinde yagis miktari 388 559 mm arasindadir Bafra nin yagis miktari 755 mm dir Hidroelektrik potansiyelIrmak uzerine 12 baraj yapilmistir Bunlar Kayseri ilinde Sarioglan Yemliha kasabasinda kurulmus olan Yamula Baraji Ankara yakinlarindaki Kesikkopru Hirfanli ve Kapulukaya barajlari ile irmagin Bafra Ovasi na kurulmus Altinkaya ve Derbent barajlaridir Irmak uzerine son olarak Obruk Baraji yapilarak 2007 yili icerisinde su tutumuna baslanilmistir Irili ufakli bircok golun bulundugu Kizilirmak Deltasi Turkiye nin Karadeniz kiyisinda ozelligini buyuk olcude koruyabilmis en onemli sulak alanlarindan biridir 321 kus turunun bulundugu delta bitkiler bakimindan da oneme sahiptir Deltanin dogu tarafinda Turkiye nin nadir su basar ormanlarindan Geleric Ormani bulunur Kizilirmak ve yasam verdigi kentlerAkaclama alani uzerinde yasam verdigi ilce ve merkez ilce sayisi 11 ilde 45 tanedir En cok sayida kentin kurulmasina neden oldugu bolgesi Corum Il sinirlari icerisinde kalan kismi olup burada 10 adet kentin varlik bulmasini saglamistir 45 adet kentin yalnizca 24 tanesi Sivas Kirikkale ve Corum illerindedir Siralama alan cigirinda yer alan ilce ve merkez ilce belediyeleri 11 ilde 45 adet siralama coktan aza dogru yapilmistir Corum ilinde 10 adet Kargi Osmancik Dodurga Lacin Oguzlar Corum Iskilip Ugurludag Bayat Sungurlu Kirikkale ilinde 7 adet Sulakyurt Bahsili Yahsihan Kirikkale Keskin Karakecili Celebi Sivas ilinde 7 adet Gemerek Sarkisla Yildizeli Sivas Hafik Zara Imranli Kayseri ilinde 5 adet Incesu Kayseri Felahiye Ozvatan Sarioglan Ankara ilinde 4 adet Kalecik Bala Sereflikochisar Evren Kirsehir ilinde 3 adet Kaman Kirsehir Mucur Nevsehir ilinde 3 adet Gulsehir Avanos Urgup Sinop ilinde 2 adet Duragan Sarayduzu Samsun ilinde 2 adet Bafra Vezirkopru Cankiri ilinde 1 adet Kizilirmak Aksaray ilinde 1 adet Sariyahsi Bu kentlerin bazilari zaman icinde yapilan baraj goletleri nedeniyle Kizilirmak ile sinir olmuslardir Sariyahsi Bahsili gibi Dogal yasamAsagi Kizilirmak Siralamasi Balik Dunyasi Yayin baligi Silurus glanis Kadife baligi Tinca tinca Sudak baligi Sander lucioperca Gokkusagi alabaligi Oncorhynchus mykiss Syngnathus acus Asagi Kizilirmak iralamasi uzerinde sayilan alanlarda 1 Guvercinlik Goleti 2 Cevizlik Goleti 3 Gamlik Deresi 4 Derekoy Goleti 5 Istavloz Cayi 6 Ulucay Vezirkopru 7 Narli Goleti 8 Altinkaya Baraj Golu 9 Eser Cayi 10 Agacalan Cayi 11 Derbent Baraj Golu 12 Ilyasli Cayi 13 Cemal Deresi 14 Kaynatma Deresi 15 Kizilirmak olmak uzere Haziran 2003 ila Eylul 2005 tarihleri arasinda Prof Dr ve arkadaslari tarafindan yapilan bilimsel calismalarda 10 familyaya ait Anguillidae Atherinidae Balitoridae Cyprinidae Gobiidae Percidae Poecilidae Salmonidae Siluridae Syngnathidae 22 tur ve 3 alt tur saptanmistir Familya Anguillidae Linnaeus 1758 Familya Atherinidae Risso 1810 Familya Balitoridae Banarescu amp Nalbant 1978 Erk akan ve Kuru 1986 Delmastro 1982 Familya Cyprinidae Bloch 1782 Guldenstadt 1772 Kessler 1877 Capoeta sieboldii Steindachner 1864 Linnaeus 1758 Elvira 1987 Cyprinus carpio Linnaeus 1758 Linnaeus 1758 Tinca tinca Linnaeus 1758 Familya Gobiidae Pallas 1814 Pallas 1814 Familya PercidaePerca fluviatilis Linnaeus 1758 Sander lucioperca Linnaeus 1758 Familya Poecilidae Girard 1859 Familya SalmonidaeSalmo trutta labrax Pallas 1814 Oncorhynchus mykiss Walbaum 1792 Familya SiluridaeSilurus glanis Linnaeus 1758 Familya Syngnathidae Risso 1827 Linnaeus 1758 Eski ZamanlardaIskilip Taybi Ovasindan Kizilirmak Adini suyunun renginden alan antik cagda ise tuzlu akarsu anlamina gelen Halys adiyla anilan Kizilirmak Anadolu da kurulmus uygarliklara hep ev sahipligi yapmis Bugun Kizilirmak Vadisi nde tarihin her donemine iliskin izler bulmak olanakli kaya mezarlari ve yerlesimleri degisik uygarliklara iliskin kaleler kopruler ve daha pek cok iz Hititler Marassantiya Irmagi adini vermislerdi Hititlerin ana topraklari olan Hatti nin bati sinirlarini sekillendiriyordu Klasik eski zamanlarda On Asya ve Asya nin geri kalani arasinda bir sinir olustururdu 28 Mayis MO 585 yilinda Medler ile Lidyalilar arasinda yapilan Halys Nehri Muharebesi Kizilirmak Savasi burada olmustur Onceleri Lidya lilar ve Pers ler arasinda bir sinirdi Lidya Krali Kroisos siniri gecip Ahamenis Imparatoru II Kiros saldirdi ve Thymbra Muharebesi nde M O 547 yenildi Boylece Iranlilar sinirlarini Ege Denizi ne kadar genisletti Kizilirmak GoruntuleriKizilirmak Iskilip Corum yolu uzerinde ilk ahsap kopru Kaymakam Baha Koldas donemi 1925 yili Kizilirmak ve Iskilip Toklumen Hirfanli Baraji nda Gun Batimi Toklumen Hirfanli Baraj goletinden Toklumen Hirfanli Baraj goletinde yuzme hazirliklari Toklumen Hirfanli Baraj goletinden Toklumen Hirfanli Baraj goletinden Toklumen Hirfanli Baraj goletinde baliga cikis Toklumen Hirfanli Baraj goletinden Toklumen Hirfanli Baraj goletinden balik donusu Toklumen Hirfanli Baraj goletinden Toklumen goruntusuAyrica bakinizDunyanin en uzun nehirleriKaynakcaAsagi Kizilirmak Havzasi Balik Faunasi Nazmi Polat Ondokuz Mayis Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Biyoloji Bolumu Kurupelit Samsun Selma Ugurlu Sakarya Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Biyoloji Bolumu Adapazari Sakarya Sevket Kandemir Amasya Universitesi Egitim Fakultesi Fen Bilgisi Bolumu Amasya Ebul Faruk Onal Osman Dogan Bir Osmanli Maden Mudurunun Kizilirmak Projesi Yedikita dergisi Istanbul 2009 s 10 13Kaynakca a b c d EFE Dr Recep Ocak 1996 Kizilirmak Irmagi nin Akim ve Rejim Ozellikleri academia edu 30 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2016 Dis baglantilarKizilirmak Nehri Uzerindeki Barajlar5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde